Thực tiễn triển khai công tác đánh giá kết quả rèn luyện của sinh viên tại Đại học Quốc gia TP. Hồ chí Minh

THỰC TIỄN TRIỂN KHAI<br /> CÔNG TÁC ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ RÈN LUYỆN<br /> CỦA SINH VIÊN TẠI ĐẠI HỌC QUỐC GIA TP. HỒ CHÍ MINH<br /> TS. Nguyễn Đức Nghĩa - Đại học Quốc gia TP.HCM<br /> <br /> <br /> Hiện nay, việc tổng kết, đánh giá hiệu quả các chương trình đào tạo được triển khai<br /> theo hệ thống tín chỉ thường được tập trung chú ý nhiều cho các nội dung liên quan đến<br /> quản lý đào tạo chuyên môn. Trong khi đó, các nội dung liên quan đến quản lý sinh viên,<br /> đặc biệt là các mặt rèn luyện của sinh viên, ít được đề cập, nghiên cứu kỹ, mặc dù đây cũng<br /> là một mục tiêu quan trọng của quá trình đào tạo.<br /> Mục tiêu của giáo dục đại học là đào tạo người học có phẩm chất chính trị, đạo đức;<br /> có kiến thức, kỹ năng thực hành nghề nghiệp, năng lực nghiên cứu và phát triển ứng dụng<br /> khoa học và công nghệ tương xứng với trình độ đào tạo; có sức khỏe; có khả năng sáng tạo<br /> và trách nhiệm nghề nghiệp, thích nghi với môi trường làm việc; có ý thức phục vụ nhân<br /> dân. Nói cách khác, mục tiêu của giáo dục đại học là đào tạo con người đáp ứng đủ kiến<br /> thức, kỹ năng, thái độ. Đây là việc làm không đơn giản, đặc biệt là kỹ năng và thái độ. Việc<br /> đánh giá chuẩn kiến thức được thực hiện theo quy chế đào tạo, do phòng đào tạo quản lý.<br /> Việc đánh giá chuẩn kỹ năng, thái độ thông qua quy chế công tác sinh viên, do phòng công<br /> tác chính trị sinh viên phụ trách, được thể hiện thông qua kết quả rèn luyện của sinh viên.<br /> Bài viết này nhằm chia sẻ kinh nghiệm trong việc đo lường, đánh giá kỹ năng, thái<br /> độ của người học trong đào tạo theo học chế tín chỉ tại các trường thành viên Đại học Quốc<br /> gia Tp. Hồ Chí Minh, trong đó có vận dụng các kinh nghiệm tổ chức các hoạt động rèn<br /> luyện cho sinh viên và các công cụ hỗ trợ cho chấm điểm, quản lý kết quả rèn luyện của<br /> sinh viên.<br /> 1. Quan điểm của Đại học Quốc gia TP.HCM về việc đánh giá kết quả rèn luyện<br /> của sinh viên<br /> Đánh giá kết quả rèn luyện (ĐGKQRL) là một trong những nội dung quan trọng trong<br /> công tác sinh viên của Đại học Quốc gia TP.HCM (ĐHQG TP.HCM). Điểm rèn luyện (ĐRL)<br /> của sinh viên, bên cạnh việc quy chuẩn hóa các mục tiêu giáo dục của Đảng, Nhà nước về đào<br /> tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề<br /> nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, ở góc độ ĐHQG TP.HCM,<br /> còn là công cụ để xây dựng mẫu hình sinh viên ĐHQG TP.HCM: năng động, sáng tạo, bản<br /> lĩnh, hội nhập và sẵn sàng phục vụ cộng đồng; đảm bảo đạt tầm nhìn, sứ mạng, mục tiêu của<br /> ĐHQG TP.HCM và cơ sở đào tạo thành viên, trực thuộc.<br /> Với mô hình tổ chức là một hệ thống đại học đa ngành, đa lĩnh vực, ĐHQG TP.HCM<br /> có lợi thế về liên thông trong hệ thống. Bên cạnh liên thông trong đào tạo, liên thông trong<br /> công tác sinh viên và hoạt động sinh viên giúp gắn kết, phát huy sức mạnh và nguồn lực hệ<br /> thống trong việc chăm lo cho sinh viên, đồng thời tạo cơ hội cho sinh viên có nhiều lựa chọn<br /> trong việc tham gia các hoạt động rèn luyện.<br /> Trong điều kiện đào tạo theo học chế tín chỉ, việc công nhận rèn luyện của sinh viên<br /> được thực hiện cởi mở. Sinh viên được phép chọn tham gia các hoạt động, phù hợp với thời<br /> gian biểu học tập chuyên môn của mình. ĐHQG TP.HCM và các cơ sở đào tạo thành viên trực<br /> thuộc đa dạng hóa các cấp độ tổ chức và hình thức tổ chức hoạt động rèn luyện, công khai vào<br /> đầu năm học để sinh viên đăng ký; đồng thời công nhận kết quả rèn luyện của sinh viên chung<br /> trong và ngoài hệ thống.<br /> 2. Các văn bản pháp lý<br /> Việc triển khai Đánh giá kết quả rèn luyện (ĐGKQRL) của sinh viên được ĐHQG<br /> TP.HCM căn cứ trên các văn bản pháp quy: Quy chế HSSV của Bộ GDĐT (ban hành kèm<br /> theo Quyết định số 42/2007/QĐ-BGDĐT ngày 13/8/2007 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và<br /> Đào tạo) và Quy chế ĐGKQRL của Bộ GDĐT (ban hành kèm theo Quyết định số<br /> 60/2007/QĐ-BGDĐT ngày 16/10/2007 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo), trên cơ<br /> sở này ĐHQG TP.HCM ban hành Quy chế HSSV của ĐHQG TP.HCM - Quy chế 786 (ban<br /> hành kèm theo Quyết định số 786/QĐ-ĐHQG-CTSV ngày 24/8/2011 của Giám đốc<br /> ĐHQG TP.HCM). Trong đó, Quy chế 786 là nền tảng, cơ sở để các đơn vị đào tạo thành<br /> viên và trực thuộc ĐHQG TP.HCM ban hành quy chế về thực hiện ĐGKQRL tại đơn vị.<br /> Quy chế 786 dành một chương để quy định về Đánh giá rèn luyện của sinh viên,<br /> gồm 5 điều: Nội dung đáng giá, Phân loại kết quả rèn luyện, Thời gian và phương thức<br /> tính điểm rèn luyện, Sử dụng kết quả rèn luyện, Quyền khiếu nại về đánh giá kết quả rèn<br /> luyện. Chương này là sự cụ thể hóa mang tính mở Quy chế ĐGKQRL của Bộ GD&ĐT<br /> trên cơ sở, điều kiện của ĐHQG TP.HCM.<br /> Thực tế, các cơ sở đào tạo tại ĐHQG TP.HCM bắt đầu thực hiện việc đánh giá kết quả<br /> rèn luyện của sinh viên từ những năm 2003. Khi Quy chế 786 ra đời, Ban Giám hiệu các cơ<br /> sở đào tạo dựa trên thực tế hoạt động của đơn vị tiếp tục xây dựng và hoàn thiện quy định,<br /> quy trình ĐGKQRLSV cụ thể của đơn vị. Quy định, quy trình này từng bước được sửa chữa,<br /> bổ sung, rút kinh nghiệm, hoàn thiện và đến nay đã được ban hành ở toàn bộ các đơn vị, được<br /> thông báo rộng rãi đến sinh viên.<br /> Qua ý kiến của các đoàn đánh giá ngoài cấp chương trình theo tiêu chuẩn AUN, các<br /> hoạt động cũng được quy đổi thành số tín chỉ tương đương.<br /> 3. Thực trạng việc thực hiện ĐGKQRL trong đào tạo theo học chế tín chỉ<br /> Quy chế học chế tín chỉ (Quyết định số 43/2007/QĐ-BGDĐT) ban hành ngày 15/8/<br /> 2007, hai tháng sau, Quy chế ĐGKQRL (Quyết định số 60/2007/QĐ-BGDĐT) ra đời ngày<br /> 16/10/2007.<br /> Tuy ban hành sau nhưng Quy chế ĐGKQRL chưa tính đến các khó khăn của việc<br /> áp dụng ĐGKQRL với việc thực hiện học chế tín chỉ mặc dù cả hai quy chế đều tính đến<br /> việc đánh giá ĐRL và việc tổ chức đào tạo theo “khóa học” , “năm học” và “học kỳ”, trong<br /> đó khái niệm “lớp học” được quy chuẩn thời gian và khối lượng tín chỉ như sau: “Lớp học<br /> được tổ chức theo từng học phần dựa vào đăng ký khối lượng học tập của sinh viên ở từng<br /> học kỳ”. Bộ đã quy chuẩn “lớp học” theo “học kỳ” và “từng học phần”. Việc quy chuẩn<br /> lớp học này của Bộ khác một cách cơ bản với cơ cấu tổ chức lớp học thiên về cơ cấu quản<br /> lý nhân sự theo giáo viên chủ nhiệm, ban cán sự lớp và thời gian toàn khóa theo kiểu học<br /> chế niên khóa. Trong khi đó, Quy chế ĐGKQRL quy định: Điều 4: “Đánh giá về ý thức và<br /> kết quả tham gia công tác phụ trách lớp”; Điều 11: “Tổ chức họp lớp có giáo viên chủ<br /> nhiệm tham gia, tiến hành xem xét và thông qua mức điểm của từng học sinh, sinh viên<br /> trên cơ sở phải được quá nửa ý kiến đồng ý của tập thể đơn vị lớp và phải có biên bản kèm<br /> theo”; Điều 12: “Căn cứ đề nghị của tập thể đơn vị lớp học sinh, sinh viên giúp Trưởng<br /> khoa đánh giá chính xác, công bằng, công khai và dân chủ kết quả rèn luyện của từng học<br /> sinh, sinh viên trong khoa”. Chính sự không hòa hợp giữa hai khái niệm “lớp học” này,<br /> một bên căn cứ theo học phần, một bên căn cứ trên con người (GVCN, cán bộ lớp, sinh<br /> viên) trên cở sở thời gian niên khóa, gây khó khăn cho việc triển khai ĐGKQRL của sinh<br /> viên.<br /> Để giải quyết khó khăn này, các cơ sở đào tạo bám vào đặc điểm, tính chất các môn<br /> cơ sở và các môn chuyên ngành để tổ chức cơ cấu lớp học. Những năm đầu, sinh viên, lớp<br /> học sinh viên với GVCN, Ban CS lớp, Đoàn TN-Hội SV thuận lợi trong triển khai các hoạt<br /> động và ĐGKQRL. Càng về sau, mô hình quản lý lớp học thiên về con người càng mờ<br /> nhạt, chuyển sang hướng đến một mô hình liên kết lớp học theo chuyên môn – chuyên<br /> ngành đào tạo, thì lúc đó, việc đánh giá ĐRL càng khó khăn. Bởi vì, bản chất của việc đánh<br /> giá ĐRL là việc được thừa nhận – công nhận kết quả hoạt động từ phía những người khác,<br /> từ phía cộng đồng tập thể gắn bó hữu cơ.<br /> Như đã trình bày ở trên, khi đặt mục tiêu hướng đến một nền giáo dục, một phong<br /> cách học thuật chú trọng việc rèn luyện bản lĩnh, hình thành nhân cách, phát huy tài năng<br /> đa diện của sinh viên, các đơn vị đào tạo đều phải tạo được thế cân bằng giữa việc triển<br /> khai học chế tín chỉ với ĐGKQRL của sinh viên, đặt chương trình đào tạo ngang hàng với<br /> những nhiệm vụ khác của quá trình đào tạo. Các hoạt động sinh viên phải bám sát chương<br /> trình đào tạo và phải điền khuyết vào những khoảng trống trong thời khóa biểu học tập của<br /> sinh viên. Để triển khai quy chế ĐGKQRL của sinh viên đạt hiệu quả, ĐHQG TP.HCM đã<br /> thực hiện những biện pháp cơ bản sau:<br /> - Chuẩn hóa chương trình đào tạo, trong đó xác định rõ các chuẩn về kiến thức, kỹ<br /> năng, thái độ.<br /> - Thống nhất danh mục các hoạt động được công nhận tương đương trong toàn<br /> ĐHQG TP.HCM (hoạt động xã hội, hoạt động tình nguyện, hoạt động giao lưu quốc tế…).<br /> - Thống nhất số tín chỉ kỹ năng cơ bản và triển khai Đề án đào tạo kỹ năng trong<br /> toàn ĐHQG TP.HCM.<br /> - Thay đổi nhận thức về việc triển khai đánh giá rèn luyện của SV: chuyển từ việc<br /> xem đây là một nhiệm vụ được quy định của nhà trường trở thành “nhận thức tự thân” của<br /> sinh viên. Thử thách qua rèn luyện phải được coi như một giá trị tự thân của sinh viên và<br /> điểm rèn luyện phải được sinh viên coi như là sự đánh giá của nhà trường cho nỗ lực học<br /> tập, rèn luyện đó. Khi mà mỗi sinh viên tự xem việc rèn luyện như một nhu cầu, động lực<br /> thiết yếu của cả quá trình học tập, đào tạo trên ghế nhà trường thì khi ấy quy chế ĐGĐRLSV<br /> mới đạt được hiệu quả cao nhất. Muốn vậy, điểm rèn luyện phải là một trong những điều<br /> kiện để xét tốt nghiệp cho sinh viên.<br /> - Xác định mô hình hoạt động, vai trò của các đơn vị làm công tác sinh viên như:<br /> Phòng CTCT-SV, Đoàn Thanh niên – Hội Sinh viên; Ký túc xá; Phòng Hỗ trợ Sinh viên<br /> và Quan hệ doanh nghiệp,... kể cả Phòng đào tạo, trong việc tổ chức các hoạt động triển<br /> khai Quy chế ĐGKQRL của sinh viên, trong đó bộ phận CTSV là đầu mối phối hợp và<br /> thiết kế hệ thống các văn bản pháp lý triển khai, công nhận ĐGKQRL; Đoàn Thanh niên –<br /> Hội sinh viên là lực lượng nòng cốt triển khai các hoạt động sinh viên; Ký túc xá tạo môi<br /> trường rèn luyện nội trú, sinh hoạt của sinh viên.<br />  - Khảo sát nhận định của các nhà tuyển dụng về Điểm rèn luyện của sinh viên thông<br /> qua các ngày hội tuyển dụng, ngày hội việc làm… Trong xu thế cạnh tranh về nhân lực<br /> hiện tại, mối quan tâm hàng đầu của nhà tuyển dụng không chỉ là điểm số học tập của sinh<br /> viên mà còn là quá trình rèn luyện qua các hoạt động cộng đồng, các kỹ năng làm việc.<br /> Khảo sát này sẽ là bằng chứng thiết thực cho việc đánh giá vai trò tác động của điểm rèn<br /> luyện trong toàn bộ quá trình đào tạo của nhà trường.<br /> 4. Đánh giá kết quả rèn luyện của sinh viên tại các cơ sở đào tạo thành viên<br /> 4.1. Thực tế triển khai<br /> - Tại trường ĐH Bách khoa, việc đánh giá rèn luyện của sinh viên được thực hiện<br /> từ năm học 2004-2005, được quy định trong Quy chế sinh viên của trường. Bắt đầu từ năm<br /> học 2007-2008, kết quả rèn luyện của sinh viên được ghi vào Sổ theo dõi kết quả học tập,<br /> rèn luyện của sinh viên, để theo dõi toàn bộ quá trình rèn luyện của sinh viên toàn khoá<br /> học.<br /> - Trường ĐH KH Tự nhiên tổ chức đánh giá ĐRL từ năm 2003. Trải qua gần 10<br /> năm thực hiện, nội dung, quy trình đánh giá được điều chỉnh, thống nhất thực hiện theo<br /> Công văn số 521/KHTN-CTSV ngày 11/6/2012 của Hiệu trưởng trường ĐH KH Tự nhiên<br /> hướng dẫn thực hiện Quy chế đánh giá kết quả rèn luyện của SV. Trường ĐH KH Tự nhiên<br /> xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu các chương trình rèn luyện, các hoạt động được quy đổi<br /> chung và theo dõi việc rèn luyện của sinh viên thông qua hệ thống dữ liệu này. Kết quả rèn<br /> luyện được in kèm theo bảng điểm học tập của sinh viên theo từng học kỳ và in trong bảng<br /> điểm toàn khoá học. Bảng in các hoạt động rèn luyện cụ thể của sinh viên chỉ được trích<br /> xuất cung cấp khi sinh viên có yêu cầu.<br /> - Đánh giá Điểm rèn luyện sinh viên được trường ĐH KHXH&NV thực hiện thống<br /> nhất từ năm học 2008-2009 với sự ra đời của Sổ theo dõi kết quả rèn luyện của sinh viên<br /> với hướng dẫn cụ thể về nội dung, quy trình tính và xét công nhận điểm rèn luyện.<br /> - Trường ĐH Công nghệ Thông tin ban hành hướng dẫn ĐGKQRLSV, lập danh<br /> sách SV tham gia các hoạt động được tính ĐRL và cập nhật vào Chương trình chấm điểm<br /> tự động để tính điểm, sau đó thông báo nội dung, thời gian – cách thức họp xét đánh giá<br /> lên website để sinh viên biết và tham gia đánh giá.<br /> - Quy chế rèn luyện của trường ĐH Quốc tế được ban hành theo Quyết định số<br /> 866/QĐ-ĐHQT-CTSV ngày 17/11/2011 của Hiệu trưởng Trường Đại học Quốc tế. ĐRL<br /> được lưu hồ sơ và cho ghi vào Bảng điểm rèn luyện cuối khoá, có kèm nhận xét, phân loại.<br /> Việc chấm ĐRL được thông báo hướng dẫn vào Tuần SHCD đầu năm học và in trong Cẩm<br /> nang Sinh viên của trường.<br /> - Trường ĐH Kinh tế-Luật thực hiện ĐGĐRLSV từ những năm 2003. Hàng năm,<br /> đơn vị đều có hướng dẫn ĐGĐRL đăng tải trên website. Kết quả ĐGĐRL được lưu trữ<br /> trong hệ thống, được in kèm với điểm học tập theo học kỳ, năm học và toàn khoá học.<br /> - Nhìn chung, quy trình đánh giá ĐRL của các đơn vị cơ bản là khác nhau, tuy nhiên<br /> sự đa dạng, khác nhau này vẫn đảm bảo tính rõ ràng, công khai, minh bạch, bình đẳng,<br /> chính xác và dân chủ, phù hợp với thực tiễn tổ chức và hoạt động của từng đơn vị. Việc<br /> đánh giá ĐRL có sự tham dự của sinh viên, GVCN, các đơn vị phòng, ban, khoa, các tổ<br /> chức Đoàn – Hội và thống nhất được xét duyệt, công nhận ở cấp cao nhất là Hội đồng đánh<br /> giá ĐRL của đơn vị. Trong quá trình xét công nhận ĐRL, sinh viên có thời gian và quyền<br /> được khiếu nại kết quả. Việc trả lời, phúc đáp khiếu nại của sinh viên cũng được quy định<br /> thời gian cụ thể.<br /> 4.2. Nhận xét<br /> Các tiêu chí, nội dung cụ thể của quy chế ĐGĐRLSV các đơn vị tuân thủ, đáp ứng các<br /> quy định, yêu cầu của Bộ GDĐT và ĐHQG TP.HCM, tuy nhiên, căn cứ trên thực tiễn, nội<br /> dung, tiêu chí được quy định được một số đơn vị có điều chỉnh, thay đổi như :<br /> - Công thức tính điểm rèn luyện trung bình toàn khóa được ĐHQG TP.HCM điều<br /> chỉnh cho phù hợp với đào tạo theo học chế tín chỉ, cụ thể như sau :<br /> N<br /> <br /> r i<br /> <br /> R i 1<br /> N<br /> Trong đó:<br />  R là điểm rèn luyện trung bình toàn khóa.<br />  ri là điểm rèn luyện của năm học thứ i.<br />  N là tổng số năm thực học có đánh giá kết quả rèn luyện.<br /> - Các hoạt động được chuyển đổi, liên thông giữa các đơn vị đào tạo trong ĐHQG<br /> TP.HCM.<br /> - Triển khai đánh giá theo năm học, bắt đầu thông báo vào đầu năm học và tiến hành<br /> đánh giá vào cuối năm.<br />  - Quy định thêm điểm thưởng cho các sinh viên có hoạt động xuất sắc được khen<br /> thưởng ở các cấp quốc gia, thành phố và ĐHQG TP.HCM – kể cả điểm thưởng, tổng điểm<br /> không vượt quá thang điểm 100.<br /> - Quy định quy đổi Xếp loại ĐRL từ hệ điểm số 100 sang hệ chữ A,B,C,D để đáp<br /> ứng yêu cầu đánh giá theo hệ thống thang điểm được các trường đại học quốc tế thừa nhận.<br /> - Điểm rèn luyện của sinh viên hầu hết được lưu trữ theo hệ thống lưu trữ điện tử<br /> của trường bên cạnh việc lưu trữ bằng Sổ theo dõi kết quả rèn luyện của từng sinh viên.<br /> - ĐRL của SV được ghi vào bảng điểm toàn khoá học cho sinh viên tốt nghiệp.<br /> Bảng điểm rèn luyện chi tiết toàn khoá học sẽ được trích xuất khi có yêu cầu của sinh viên,<br /> riêng tại trường ĐH Bách khoa còn triển khai có thêm phần ghi nhận toàn bộ quá trình hoạt<br /> động ngoại khoá của sinh viên suốt khoá học kèm theo bảng điểm đào tạo.<br /> - Việc sử dụng kết quả ĐGĐRLSV chủ yếu phục vụ công tác xét các loại học bổng,<br /> xét miễn giảm học phí, khen thưởng sinh viên.<br /> Một số điểm nổi bật của qui trình ĐGĐRLSV tại các đơn vị là đã xác định được thế<br /> mạnh, hiệu quả của các công cụ đánh giá, theo dõi, quản lý và lưu trữ kết quả rèn luyện<br /> sinh viên như: phần mềm hệ thống hơn 70.000 đầu mục hoạt động, chương trình được tính<br /> điểm rèn luyện và Bảng tin hoạt động ngoại khoá của trường ĐH Bách khoa; Phần mềm<br /> Chương trình chấm điểm rèn luyện tự động tại trường ĐH Công nghệ Thông tin; Sổ theo<br /> dõi kết quả rèn luyện của sinh viên của trường ĐH KHXH-NV.<br /> Việc thực hiện ĐGĐRLSV có tác động rất tích cực đến ý thức tham gia rèn luyện<br /> của sinh viên, giúp sinh viên tôi luyện bản lĩnh, kỹ năng nghề nghiệp, tham gia các hoạt<br /> động xã hội vì cộng đồng, thể hiện ý thức công dân – sinh viên. Việc thực hiện ĐGĐRLSV<br /> tại các đơn vị đảm bảo tính công khai và dân chủ của quá trình đánh giá. Tổ chức thông<br /> báo, hướng dẫn vào đầu năm học thông qua Tuần SHCD đầu năm học, thông báo dưới<br /> nhiều hình thức, như website, bản tin,… vào mỗi kỳ đánh giá. Việc đánh giá bình xét được<br /> tổ chức tại lớp học, có sự góp ý và thống nhất của GVCN, cán bộ lớp và toàn thể lớp học,<br /> sau đó được Khoa, các đơn vị Đoàn thể, phòng ban xét duyệt và trình Hội đồng xét duyệt<br /> cao nhất của trường quyết định. Nhìn chung, liên thông và tín chỉ hóa các hoạt động xã hội,<br /> các hoạt động tình nguyện,… có tác động tích cực quá trình đào tạo của sinh viên, giúp<br /> sinh viên tự kiểm soát chuẩn kỹ năng, thái độ so với yêu cầu của chương trình đào tạo.<br />