Tích hợp luật sở hữu trí tuệ vào nội dung môn Giáo dục học ở trường Đại học Sư phạm, Đại học Huế

TÍCH HỢP LUẬT SỞ HỮU TRÍ TUỆ VÀO NỘI DUNG MÔN<br /> GIÁO DỤC HỌC Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM, ĐẠI HỌC HUẾ<br /> PHẠM THỊ THUÝ HẰNG<br /> Trường Đại học Sư phạm - Đại học Huế<br /> Tóm tắt: Ngày nay, Sở hữu trí tuệ (SHTT) không còn là “một khái niệm<br /> pháp lý mơ hồ” mà có ảnh hưởng sâu sắc đến mọi mặt của đời sống văn hóa,<br /> xã hội... và thực sự trở thành “một công cụ đắc lực” để phát triển kinh tế.<br /> Các trường Đại học đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc triển khai<br /> chính sách của Nhà nước về đào tạo, phổ biến, nâng cao kiến thức và nhận<br /> thức của cá nhân và tổ chức trong xã hội về sở hữu trí tuệ. Bài viết trình bày<br /> kết quả nghiên cứu tích hợp Luật SHTT vào nội dung môn Giáo dục học<br /> nhằm giáo dục quyền SHTT cho sinh viên trường ĐHSP, ĐH Huế.<br /> Từ khóa: Tích hợp, Sở hữu trí tuệ, Giáo dục học<br /> <br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Trường Đại học là một trong những cái nôi sinh ra các thành quả sáng tạo cần được bảo<br /> hộ quyền SHTT. Mặt khác đây cũng là nơi sử dụng nhiều đối tượng được bảo hộ quyền<br /> SHTT và cũng là nơi dễ dẫn đến xâm phạm quyền SHTT, vì vậy đây là một trong<br /> những địa chỉ quan trọng cần xây dựng môi trường văn hóa SHTT. Tuy nhiên, thực tế<br /> cho thấy, ở rất nhiều trường Đại học, sự hiểu biết hạn chế về SHTT dường như không<br /> chỉ phổ biến với sinh viên mà với cả những cán bộ, giảng viên. Trong thời gian gần đây<br /> nhiều hành vi xâm phạm quyền tác giả trong các lĩnh vực biên soạn giáo trình, luận<br /> văn, luận án, nghiên cứu đề tài khoa học đã xảy ra ở một số trường đại học gây bức xúc<br /> trong giới khoa học và dư luận xã hội [2].<br /> Vấn đề giáo dục quyền sở hữu trí tuệ là vấn đề cần thiết, mang tính giáo dục sâu sắc,<br /> mang ý nghĩa xã hội và quốc tế to lớn [4] đòi hỏi những người làm trong công tác giáo<br /> dục phải có trách nhiệm nghiên cứu, tìm kiếm phương hướng phổ biến và nâng cao<br /> nhận thức về quyền SHTT cho sinh viên. Thực tiễn giảng dạy đã giúp chúng tôi nhận<br /> thấy, việc tích hợp Luật SHTT vào nội dung nội dung môn học sẽ góp phần nâng cao<br /> hiểu biết và nhận thức của người học về quyền SHTT, mặt khác làm nội dung môn học<br /> thêm tính thiết thực, gắn với thực tiễn xã hội, hơn nữa góp phần khuyến khích tính sáng<br /> tạo và tích cực hóa người học trong quá trình học tập.<br /> Ở trường Đại học Sư phạm, môn Giáo dục học (GDH) là môn dạy nghề có vai trò hết<br /> sức quan trọng trong việc trang bị cho sinh viên Sư phạm kiến thức, kỹ năng và thái độ<br /> nghề nghiệp. Xuất phát từ những lí do trên chúng tôi nghiên cứu tích hợp Luật SHTT<br /> vào nội dung môn Giáo dục học nhằm giáo dục quyền SHTT cho sinh viên.<br /> <br /> Tạp chí Khoa học và Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm Huế<br /> ISSN 1859-1612, Số 01(29)/2014: tr. 108-116<br /> <br /> TÍCH HỢP LUẬT SỞ HỮU TRÍ TUỆ VÀO NỘI DUNG MÔN GIÁO DỤC HỌC...<br /> <br /> 109<br /> <br /> 2. TÍCH HỢP LUẬT SỞ HỮU TRÍ TUỆ VÀO NỘI DUNG CHƯƠNG TRÌNH MÔN<br /> GIÁO DỤC HỌC<br /> Tích hợp là một khái niệm được sử dụng trong nhiều lĩnh vực. Dưới góc độ Giáo dục<br /> học, tích hợp (Intergration) được hiểu là sự kết hợp một cách hữu cơ, có hệ thống các<br /> kiến thức trong một môn học hoặc giữa các môn học thành một nội dung thống nhất [1].<br /> Tích hợp Luật SHTT vào nội dung chương trình môn GDH nhằm giáo dục quyền SHTT<br /> cho SV. Đây là quá trình tổ chức hoạt động nhằm hình thành cho đối tượng giáo dục<br /> những quan điểm, niềm tin, giá trị, động cơ, thái độ, hành vi, thói quen phù hợp với<br /> những chuẩn mực, những quy định của Luật SHTT thông qua việc đưa nội dung Luật<br /> SHTT một cách có chọn lọc và khoa học, phù hợp với nội dung bài học môn GDH [3].<br /> 2.1. Cơ sở lựa chọn nội dung Luật SHTT tích hợp vào nội dung chương trình<br /> chương trình môn GDH<br /> Căn cứ nội dung và thời lượng chương trình GDH dành cho sinh viên các khoa cơ bản<br /> trường ĐHSP; Căn cứ vào yêu cầu đối với sinh viên Sư phạm cần có những hiểu biết<br /> căn bản nhất về Luật SHTT để bảo vệ sáng tạo trí tuệ của mình và không vi phạm<br /> SHTT của người khác; Căn cứ vào Luật SHTT của Quốc hội nước Cộng hòa XHCN<br /> Việt Nam ; Căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ, quy chế và kế hoạch tổ chức đào tạo của<br /> trường ĐHSP; Căn cứ vào đặc điểm của chuyên ngành đào tào: Nội dung Luật SHTT<br /> bao gồm 6 phần, 18 chương, 222 điều. Do đó, phải lựa chọn nội dung phù hợp. Đối với<br /> sinh viên các khoa cơ bản, chúng tôi chỉ lựa chọn những nội dung cơ bản, đơn giản, dễ<br /> hiểu và gắn với yêu cầu nghề nghiệp. Cụ thể, như sau: Phần thứ nhất: Những quy định<br /> chung (Điều 1,2,3,4); Phần thứ hai: Quyền tác giả và Quyền liên quan - Chương II:<br /> Nội dung, giới hạn quyền, thời hạn bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan – Mục 1, Nội<br /> dung, giới hạn quyền, thời hạn bải hộ quyền tác giả (điều 25,28); Phần thứ năm: Bảo vệ<br /> quyền sở hữu trí tuệ - Chương XVI: Quy định chung về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ<br /> (điều 198, 199).<br /> 2.2. Nguyên tắc tích hợp Luật SHTT vào nội dung môn học<br /> Nguyên tắc 1: Tích hợp không làm thay đổi đặc trưng của môn học. Các kiến thức<br /> SHTT được tích hợp vào bài học phải có mối liên hệ, liên quan chặt chẽ với các kiến<br /> thức có trong bài học được tích hợp. Theo nguyên tắc này, các kiến thức của bài học<br /> tích hợp được coi là cơ sở cho kiến thức về SHTT.<br /> Nguyên tắc 2: Khai thác nội dung giáo dục Luật SHTT có chọn lọc. Theo nguyên tắc<br /> này, các kiến thức SHTT phải có hệ thống được sắp xếp hợp lí làm cho kiến thức môn<br /> GDH thêm phong phú, sát hợp với thực tiễn, phù hợp với trình độ của người học, không<br /> ảnh hưởng đến việc tiếp thu nội dung chính của người học.<br /> Nguyên tắc 3: Phát huy tính tích cực trong hoạt động nhận thức của người học. Việc<br /> lồng ghép giáo dục SHTT vào trong bài học GDH phải hết sức nhẹ nhàng, tự nhiên,<br /> tránh gượng ép, sống sượng, khiên cưỡng áp đặt, đảm bảo cho sinh viên vừa nắm vững<br /> <br /> 110<br /> <br /> PHẠM THỊ THÚY HẰNG<br /> <br /> kiến thức môn học, vừa có được những kiến thức, kĩ năng về Luật SHTT trên cơ sở phát<br /> huy tính độc lập trong nhận thức của sinh viên.<br /> 2.3. Các hình thức tích hợp<br /> Có ba hình thức tích hợp: Thứ nhất – Hình thức liên hệ: Ở hình thức này, các kiến thức<br /> về SHTT không được nêu rõ trong giáo trình nhưng dựa vào bài giảng của giáo viên có<br /> thể bổ sung kiến thức bằng cách liên hệ các kiến thức SHTT vào bài giảng cho phù<br /> hợp. Thứ hai – Hình thức lồng ghép: ở hình thức này, một số môn học chính là kiến<br /> thức về nội dung SHTT được đưa vào chương trình theo các mức độ sau: Có thế chiếm<br /> một mục, một đoạn hay một vài câu trong bài giảng; Có thể là một bài đọc thêm hay<br /> một phần tự học, hoạt động ngoài giờ lên lớp sau bài học nhằm bổ sung kiến thức về<br /> SHTT; Thứ ba – Hình thức tích hợp hoàn toàn: với hình thức này, một phần nội dung<br /> môn học chính là vấn đề cần tích hợp. Hình thức này thường thể hiện dưới dạng một<br /> chủ đề hay một bài học trọn vẹn. Đề tài chúng tôi sử dụng hai hình thức tích hợp là hình<br /> thức liên hệ và hình thức lồng ghép trong môn GDH.<br /> 2.4. Mục tiêu của tích hợp giáo dục SHTT<br /> Những cơ sở để xác định mục tiêu tích hợp giáo dục SHTT: Mục tiêu đào tạo của<br /> trường ĐHSP; Mục tiêu cụ thể của môn học, của hoạt động ngoại khóa cụ thể; Luật<br /> SHTT; Đặc điểm, trình độ nhận thức của sinh viên.<br /> Mục tiêu tích hợp giáo dục SHTT trong quá trình đào tạo ở trường ĐHSP là giúp sinh<br /> viên có kiến thức cơ bản về SHTT, nhận thức đúng về SHTT, phát triển tình cảm, bồi<br /> dưỡng thái độ đối với hoạt động SHTT và rèn luyện thói quen hành vi thực thi đúng<br /> theo Luật SHTT đồng thời sinh viên biết tuyền truyền, giáo dục, phổ biến đến với cộng<br /> đồng thực thi Luật SHTT.<br /> 2.5. Quy trình tích hợp Luật SHTT trong dạy học môn GDH<br /> Bước 1: Lựa chọn nội dung chương trình môn GDH và nội dung Luật SHTT: Tiến<br /> hành rà soát toàn bộ nội dung chương trình GDH ở trường ĐHSP Huế nhằm xác định<br /> những nội dung trong chương trình có thể tích hợp được Luật SHTT, căn cứ vào các<br /> nguyên tắc và mức độ, hình thức tích hợp đã được nêu. Tiếp theo, chúng tôi lựa chọn<br /> nội dung Luật SHTT dựa theo các cơ sở lựa chọn nhất định đã được nêu. Những nội<br /> dung SHTT được lựa chọn mang tính khái quát và phù hợp với việc vận dụng Luật<br /> SHTT trong học tập, nghiên cứu khoa học của sinh viên.<br /> Bước 2: Thiết kế phần nội dung dạy học tích hợp Luật SHT (soạn giáo án tích hợp):<br /> Tích hợp Luật SHTT trong nội dung bài học trên cơ sở những nguyên tắc, mức độ, hình<br /> thức đã trình bày với hai hình thức tích hợp được thực hiện đó là: liên hệ và lồng ghép<br /> Luật SHTT vào nội dung các chương đã được chọn lựa ở bước 1. Chúng tôi đã thực<br /> hiện lồng ghép Luật SHTT vào nội dung môn GDH cụ thể như sau:<br /> Học phần GDH 1: Chương 1 – Giáo dục học là một khoa học (mục 2, phần 6 – Phương<br /> pháp nghiên cứu khoa học giáo dục); Chương 5 – Nội dung giáo dục (mục 1 – Giáo dục<br /> thế giới quan, đạo đức, chính trị, tư tưởng).<br /> <br /> TÍCH HỢP LUẬT SỞ HỮU TRÍ TUỆ VÀO NỘI DUNG MÔN GIÁO DỤC HỌC...<br /> <br /> 111<br /> <br /> Học phần GDH 2: Chương 2 – Người giáo viên Trung học phổ thông (mục 3 – Những<br /> yêu cầu về phẩm chất và năng lực của người giáo viên THPT); Chương 3 – Người giáo<br /> viên chủ nhiệm lớp ở trường THPT (mục 2 – Nội dung công tác chủ nhiệm lớp ở trường<br /> THPT, phần Tổ chức hoạt động nhằm giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, pháp luật<br /> cho HS lớp chủ nhiệm).<br /> Chúng tôi tiến hành thiết kế và thử nghiệm giáo án tích hợp. Giáo án thử nghiệm được<br /> thiết kế cho nội dung: Chương 2 – Người giáo viên Trung học phổ thông, phần 3 –<br /> Những yêu cầu về phẩm chất và năng lực của người giáo viên THPT, học phần GDH2.<br /> 3. THỬ NGHIỆM VẬN DỤNG TÍCH HỢP LUẬT SHTT VÀO NỘI DUNG BÀI LÊN<br /> LỚP MÔN GIÁO DỤC HỌC Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM, ĐẠI HỌC HUẾ<br /> 3.1. Giả thuyết thử nghiệm<br /> Nếu trong quá trình dạy học, giảng viên tích hợp các nội dung Luật SHTT một cách<br /> khoa học, có hệ thống trên cơ sở tiến hành các bước lên lớp hợp lí thì sẽ làm cho kiến<br /> thức môn GDH thêm phong phú, sát hợp thực tiễn, đảm bảo cho sinh viên vừa nắm<br /> vững kiến thức môn học, vừa có được những kiến thức, kĩ năng về Luật SHTT.<br /> 3.2. Nội dung thử nghiệm<br /> Thử nghiệm giáo án tích hợp Luật SHTT vào nội dung bài học môn GDH để tổ chức<br /> dạy học bài lên lớp. Cụ thể, nội dung tích hợp như sau:<br /> Nội dung môn<br /> GDH<br /> Chương 2 – Người<br /> giáo viên PTTH<br /> + Những yêu cầu<br /> về phẩm chất và<br /> năng lực đối với<br /> người giáo viên PT<br /> <br /> Nội dung Luật SHTT cần tích hợp<br /> + Khái quát chung về Luật SHTT (6 phần, 18 chương, 222 điều)<br /> + Phần thứ nhất: Những quy định chung (Đối tượng áp dụng; Đối<br /> tượng quyền SHTT; Giải thích từ ngữ)<br /> + Phần thứ hai: Quyền tác giả và quyền liên quan (Các trường hợp sử<br /> dụng tác phẩm đã công bố không phải xin phép, không phải trả tiền<br /> nhuận bút, thù lao; Hành vi xâm phạm quyền tác giả; Biện pháp xử lí<br /> hành vi xâm phạm quyền SHTT)<br /> <br /> 3.3. Đối tượng và thời gian thử nghiệm<br /> Chúng tôi tổ chức thử nghiệm sư phạm trong học kì II năm học 2013- 2014. Đồng thời,<br /> cũng trong thời gian này, chúng tôi thực hiện hoạt động giảng dạy môn GDH theo<br /> những phương pháp thường dùng đối với sinh viên năm thứ hai từ các khoa cơ bản ở<br /> trường ĐHSP Huế. Chúng tôi đã chọn hai nhóm: TL001042_7 với tổng số sinh viên là<br /> 101 làm lớp Thử nghiệm và nhóm TL001042_12 với tổng số sinh viên là 102 làm lớp<br /> Đối chứng trong nghiên cứu thử nghiệm của đề tài.<br /> 3.4. Quy trình thử nghiệm:Quy trình thử nghiệm được thực hiện qua các giai đoạn.<br /> Giai đoạn 1: Chuẩn bị thử nghiệm, bao gồm: 1. Biên soạn tài liệu thử nghiệm; 2. Xây<br /> dựng thang chuẩn đánh giá; 3. Xác định điều kiện thử nghiệm.<br /> <br /> 112<br /> <br /> PHẠM THỊ THÚY HẰNG<br /> <br /> Giai đoạn 2: Mô tả thử nghiệm, công việc cụ thể: 1. Tiến hành thử nghiệm: tổ chức<br /> quá trình dạy học, triển khai bài giảng và hướng dẫn sinh viên học tập theo giáo án tích<br /> hợp Luật SHTT vào nội dung bài học đã được thiết kế; 2. Đánh giá kết quả thử nghiệm.<br /> Giai đoạn 3: Xử lí kết quả thử nghiệm về mặt định lượng và mặt định tính.<br /> Việc lựa chọn lớp Thử nghiệm và Đối chứng được tuân theo nguyên tắc: có số lượng<br /> sinh viên tương đối bằng nhau và kết quả kiểm tra xác định trình độ ban đầu không có<br /> sự chênh lệch đáng kể. Kết quả điểm số của bài kiểm tra như sau:<br /> Bảng 1. Bảng thống kê điểm bài kiểm tra của nhóm Thử nghiệm và Đối chứng trước thử nghiệm<br /> Điểm số Xi<br /> <br /> Nhóm<br /> <br /> Số Sinh<br /> viên<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> 3<br /> <br /> 4<br /> <br /> 5<br /> <br /> 6<br /> <br /> 7<br /> <br /> 8<br /> <br /> 9<br /> <br /> 10<br /> <br /> TN<br /> <br /> 101<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 15<br /> <br /> 20<br /> <br /> 28<br /> <br /> 33<br /> <br /> 5<br /> <br /> 0<br /> <br /> 6,93<br /> <br /> ĐC<br /> <br /> 102<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 14<br /> <br /> 21<br /> <br /> 31<br /> <br /> 30<br /> <br /> 6<br /> <br /> 0<br /> <br /> 6,90<br /> <br /> t(202)<br /> 0,004<br /> <br /> Kết quả bảng thống kê điểm bài kiểm tra của nhóm Thử nghiệm và Đối chứng trước<br /> thử nghiệm đã tạo cơ sở để xây dựng biểu đồ phân phối tỉ lệ phần trăm loại điểm số bài<br /> kiểm tra theo mức độ đánh giá.<br /> 60<br /> 50<br /> 40<br /> 30<br /> 20<br /> 10<br /> 0<br /> <br /> TN<br /> ĐC<br /> Giỏi<br /> <br /> Khá<br /> <br /> T.bình Yếu <br />  kém<br /> <br /> Hình 1. Biểu đồ phân phối tỉ lệ phần trăm loại điểm số theo mức độ đánh giá<br /> <br /> Kết quả kiểm định t-test ở bảng 1 cho thấy không có sự khác biệt về mặt thống kê giữa<br /> điểm trung bình bài kiểm tra của nhóm Thử nghiệm và Đối chứng. Sự chệnh lệch không<br /> đáng kể giữa 2 nhóm được thể hiện rõ qua biểu đồ phân phối tỉ lệ phần trăm loại điểm<br /> số bài kiểm tra theo mức độ đánh giá. Như vậy, về mặt nhận thức, trước thử nghiệm, hai<br /> nhóm Thử nghiệm và Đối chứng có sự tương đương nhau.<br /> 3.5. Kết quả thử nghiệm<br /> ! Về mặt định lượng<br /> Bài kiểm tra sau thử nghiệm trên cả 2 lớp Thử nghiệm và Đối chứng. Dựa trên các tiêu<br /> chí đã được xây dựng trong chuẩn thang đánh giá, các kết quả kiểm tra được đánh giá<br /> theo thang điểm 10. Điểm kiểm tra của 2 nhóm được phản ánh ở các bảng thống kê sau:<br /> <br />