1
Hiệu lực của ĐƯQT đối với các bên trong trường hợp bảo lưu
Ý kiến tưp vấn của ICJ về Bảo lưu điều ước (Reservations to the Convention on
the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide) 1951
I. Giới thiệu chung:
Vấn đề bảo lưu điều ước quốc tế trong công ước Viên năm 1969 về luật điều ước
quốc tế được quy định như sau: “Bảo lưu điều ước quốc tế là hành động đơn phương của
bất kể cách viết hoặc tên gọi thế nào của 1 quốc gia đưa ra khi ký, phê chuẩn, phê duyệt
hoặc gia nhập ĐƯ đó, nhằm qua đó loại trừ hoặc thay đổi hiệu lực của 1 hoặc một số
quyết định của ĐƯ trong việc áp dụng chúng với quốc gia đó”.
Luật quốc tế cũng thừa nhận bảo lưu là quyền của các chủ thể khi tham gia vào
điều ước quốc tế nhằm phù hợp với mục đích của việc ký kết các điều ước quốc tế và
đảm bảo lợi ích của các quốc gia thành viên. Tuy nhiên quyền bảo lưu điều ước quốc tế
không phải là tuyệt đối mà nó bị hạn chế trong những trường hợp nhất định. Trên thực tế,
có rất nhiều vấn đề nảy sinh liên quan đến bảo lưu điều ước quốc tế và đã được đưa lên
Toà án công lý quốc tế để xin ý kiến tư vấn và một trong số đó là trường hợp bảo lưu đối
với công ước ngăn ngừa và trừng phạt tội diệt chủng.
Công ước về ngăn ngừa và trừng phạt tội diệt chủng bao gồm 19 điều khoản và
không có điều khoản quy định về bảo lưu. Công ước được thông qua bởi nghị quyết
260(III) A của Đại hội đồng Liên hợp quốc vào ngày 9/12/1948 và có hiệu lực từ ngày
12/1/1951. Tính đến ngày 18/03/1996, đã có 42 nước kí vào công ước và có 142 nước
hiện đang là thành viên của công ước.
Trước khi tìm hiểu về nội dung ý kiến tư vấn của Toà án công lý quốc tế là gì
chúng ta sẽ nghiên cứu sơ qua về tình hình phát triển của bảo lưu điều ước quốc tế trước
khi có ý kiến tư vấn của toà án công lý quốc tế năm 1951. Cụ thể như sau:
Trước chiến tranh thế giới thứ 2, bảo lưu được thông qua theo nguyên tắc đồng
thuận, tức là khi có một bảo lưu được đưa ra bởi 1 nước là thành viên của công ước thì
bảo lưu của nước đó chỉ có hiệu lực khi có được sự chấp thuận của tất cả các nước thành
viên khác của công ước. Ví dụ:
2
“In 1927 the law and practice as to reservations engaged the attention of the
Council of the League of Nations. In 1925 the Austrian Government had attached a
reservation to its signature of the Convention on Opium and Drugs of that year to which,
with other States, Austria had been invited to become a party. (This humanitarian
convention, which has much in common with the Genocide Convention in point of
structure, was negotiated at conferences held under the auspices of the League of
Nations.) That reservation involved the non- acceptance of certain obligations which
formed part of the system of control of the drug traffic devised by the Conference. It was
disputed whether or not Austria could make this reservation without obtaining the assent
of the States which were parties to the Convention. The matter was referred by the
Council of the League of Nations to the League Committee for the Progressive
Codification of International Law, which appointed a Sub-Committee, with M.
Fromageot as rapporteur, to study the subject. The Report of that Sub- Committee will be
found in League of Nations Document C.357.M.130.1927.V., and the following sentence
may be extracted from it:
'In order that any reservation whatever may be validly made in regard to a clause of the
treaty, it is essential that this reservation should be accepted by all the contracting
parties, as would have been the case if it had been put forward in the course of the
negotiations. If not, the reservation, like the signature to which it is attached, is null and
void'”i
Vụ việc trên có thể được hiểu như sau:
Vào năm 1925, chính phủ Áo đã ký vào công ước về ma tuý và kèm theo bảo lưu.
Điều khoản bảo lưu đó là một phần của hệ thống kiểm soát buôn bán ma tuý được đưa ra
bởi hội nghị, nó liên quan đến việc không chấp nhận những nghĩa vụ cụ thể của các nước
là thành viên của công ước. Vấn đề được đưa ra tranh cãi ở đây là liệu Áo có thể bảo lưu
mà không được các quốc gia khác là thành viên của công ước chấp nhận hay không. Vấn
đề này đã được Đại hội đồng xem xét và đưa lên uỷ ban xây dựng luật, và đã cử ra một
phó uỷ viên để xem xét vấn đề này. cuối cùng phó uỷ viên đã đưa ra ý kiến như sau:
Để bất kì 1 điều bảo lưu nào có thể trở thành 1 điều khoản của công ước thì yếu tố
cần thiết là điều khoản bảo lưu đó phải được chấp nhận bởi tất cả các thành viên của công
ước.Nếu không, tức là bảo lưu không được tất cả các quốc gia thành viên chấp nhận thì
bảo lưu đó không có hiệu lực pháp lý.
3
Theo thời gian, Luật quốc tế ngày càng phát triển, vấn đề bảo lưu điều ước quốc tế
ngày càng trở nên phức tạp, nhiều vấn đề mới nảy sinh, do đó sau khi xem xét các bản
báo cáo của Tổng thư ký liên quan đến vấn đề bảo lưu đối với điều ước đa phương, Đại
hội đồng đã chỉ ra những vấn đề còn tồn tại như sau:
Một số bảo lưu nhất định đối với công ước ngăn ngừa và trừng phạt tội diệt chủng
đã bị một số quốc gia phản đối.
Uỷ ban luật quốc tế đang nghiên cứu về luật điều ước quốc tế, bao gồm cả những
vấn đề về bảo lưu.
Những ý kiến khác nhau liên quan đến việc bảo lưu đã được nhấn mạnh trong suốt
phiên họp thứ 5 của Đại hội đồng.
Vì những lý do đã nêu ra ở trên mà Đại hội đồng liên hợp quốc đã xin ý kiến tư vấn
của Toà ICJ và đã nhận được những ý kiến tư vấn rất có giá trị. Cụ thể như sau:
II. Ý kiến tư vấn của tòa
Càng ngày thì vấn đề bảo lưu và phản đối bảo lưu càng trở nên phức tạp và gia
tăng về số lượng, do vậy nên nó cũng trở thành 1 đề tài thường xuyên của Ủy ban luật
quốc tế. Đặc biệt là trong Công ước về ngăn ngừa và trừng trị tội diệt chủng đề cập đến
một vấn đề nhân đạo thì hiệu lực pháp lí của bảo lưu và phản đối bảo lưu là như thế nào?
Vì vậy Đại hội đồng yêu cầu ICJ cho ý kiến tư vấn trong trường hợp:
Nếu một quốc gia đưa ra bảo lưu khi kí kết, phê chuẩn hoặc gia nhập công ước
ngăn ngừa và trừng trị tội diệt chủng hoặc khi kí và phê chuẩn Công ước:
câu hỏi 1: Liệu quốc gia bảo lưu có thể được xem là thành viên của công ước trong khi
vẫn tiếp tục duy trì bảo lưu mặc dù bảo lưu đó đã bị 1 hoặc nhiều quốc gia khác phản
đối.
Câu hỏi 2: Nếu câu trả lời đối với câu 1 là có, vậy bảo lưu có hiệu lực như thế nào giữa
quốc gia bảo lưu và:
A. Bên phản đối bảo lưu
B. Bên chấp nhận bảo lưu
Câu hỏi 3: Bảo lưu có hiệu lực pháp lý như thế nào nếu có phản đối bảo lưu được đưa
ra:
A. Bởi 1 nước kí kết nhưng chưa phê chuẩn điều ước.
4
B. 1 quốc gia có quyền kí kết gia nhập điều ước nhưng chưa thực hiện điều này
Tòa đã tư vấn như sau:
Câu hỏi 1:
Trong quan hệ điều ước, quốc gia không thể bị ràng buộc nếu quốc gia đó không
chấp thuận ràng buộc, và vì vậy bảo lưu sẽ không có hiệu lực đối với bất kì quốc gia nào
phản đối bảo lưu. Người ta công nhận những điều ước đa phương là kết quả của việc tự
do kí kết dựa trên các điều khoản và kết quả là không một thành viên nào có quyền ngăn
cản và phá huỷ mục đích và lí do tồn tại của công ước bởi những quyết định đơn phương
và thoả thuận đặc biệt. Nguyên tắc này liên quan đến sự toàn vẹn của công ước đã được
thông qua, khái niệm truyền thống của quan điểm này cho rằng bảo lưu sẽ vô giá trị nếu
nó không được tất cả các bên kí kết chấp thuận trừ trường hợp đặc biệt khi điều này được
nêu rõ trong quá trình đàm phán.
Khái niệm này ( đồng thuận) liên quan đến tính toàn vẹn của công ước là một
nguyên tắc bất di bất dịch. Nhưng trong CƯ diệt chủng nó lại đề cập đến những tình
huống khác nhau đòi hỏi phải có sự áp dụng linh hoạt nguyên tắc này. Điều 11 của CƯ
này cho phép tất cả các quốc gia tham gia vào CƯ này ( Điều 11).
“Article XI
The present Convention shall be open until 31 December 1949 for signature on behalf of
any Member of the United Nations and of any non-member State to which an invitation to
sign has been addressed by the General Assembly.
The present Convention shall be ratified, and the instruments of ratification shall be
deposited with the Secretary-General of the United Nations.
After 1 January 1950 the present Convention may be acceded to on behalf of any
Member of the United Nations and of any non-member State which has received an
invitation as aforesaid.
Instruments of accession shall be deposited with the Secretary-General of the United
Nations”
5
Chính việc mở rộng sự tham gia của các nước theo điều 11 đã làm tăng tính linh
hoạt trong thực tiễn quốc tế liên quan đến các ĐƯ đa phương. Ngày càng có nhiều các
Biện pháp chung hơn cho vấn đề bảo lưu ví dụ như thoả thuận ngầm.
Thực tế cho thấy còn có nhiều vấn đề ngoài dự tính ví dụ : nước đưa ra bảo lưu bị
phản đối bởi một số các thành viên khác thì sẽ vẫn được xem là thành viên của CƯ trong
mối quan hệ với các thành viên chấp thuận bảo lưu. Chính những yếu tố này đã khẳng
định sự cần thiết về tính linh hoạt trong việc thực hiện ĐƯ đa phương.
Cũng cần phải nói rõ rằng mặc dù cuối cùng CƯ về tội diệt chủng cũng được nhất
trí thông qua, nhưng nó vẫn là kết quả của nhiều lần bỏ phiếu đa số. Nguyên tắc đa số
vừa thúc đẩy việc kí kết các CƯ đa phương và lạ rất cần thiết đối với một vài quốc gia
trong việc đưa ra bảo lưu của mình. Điều này được thể hiện bởi hàng loạt bảo lưu được
đưa ra trong những năm gần đây đối với các CƯ đa phương.
Trong CƯ đa phương mà không có một điều khoản nào cho phép việc bảo lưu thì
không có nghĩa là các quốc gia khi tham gia kí kết CƯ không được bảo lưu.
Trên thực tế, việc không có điều khoản nào như trên được giải thích là không
muốn có quá nhiều bảo lưu trong ĐƯ. Và một quốc gia bất kỳ có thể đưa ra bảo lưu của
mình trong quá trình kí kết hoặc phê chuẩn ĐƯ. Toà án đã công nhận thoả thuận được
thông qua bởi Đại Hội Đồng về vấn đề đưa ra bảo lưu trong CƯ diệt chủng và sau đó
quốc gia sẽ trở thành thành viên của CƯ nếu nó đưa ra chấp nhận của mình. phải xác
định được bảo lưu và phản đối bảo lưu về vấn đề gì.
Đối tượng và mục đích của công ước về tội diệt chủng cho thấy Đại hội đồng và
các quốc gia đã thông qua điều ước có ý định cho càng nhiều nước tham gia công ước
này càng tốt. Việc loại trừ sự tham gia của một hoặc nhiều quốc gia không chỉ hạn chế
phạm vi áp dung của công ước mà còn làm giảm giá trị của các nguyên tắc cơ bản về
nhân đạo và đạo đức là nguyên tắc cơ bản của công ước này
Tóm lại Toà cho rằng: m
mộ
ột
t
n
nư
ướ
ớc
c
đ
đã
ã
đ
đư
ưa
a
r
ra
a
v
và
à
d
du
uy
y
t
tr
rì
ì
t
th
hự
ực
c
h
hi
iệ
ện
n
v
vi
iệ
ệc
c
b
bả
ảo
o
l
lư
ưu
u
m
mà
à
b
bị
ị
p
ph
hả
ản
n
đ
đố
ối
i
b
bở
ởi
i
m
mộ
ột
t
h
ho
oặ
ặc
c
n
nh
hi
iề
ều
u
b
bê
ên
n
c
củ
ủa
a
C
Cô
ôn
ng
g
ư
ướ
ớc
c
n
nh
hư
ưn
ng
g
k
kh
hô
ôn
ng
g
p
ph
hả
ải
i
l
là
à
t
tấ
ất
t
c
cả
ả
c
cá
ác
c
b
bê
ên
n,
,
s
sẽ
ẽ