Tiểu luận: Chiến tranh và tôn giáo trong sử thi Mahabharata

ế ạ ọ

Tr ườ ạ ọ ư ạ

Đ i h c Hu ng đ i h c s ph m Khoa Ng vănữ

Bài th o lu n ả

ậ

ế

Ấ

ử

Môn: Văn h c Châu Á

Chi n tranh và tôn giáo trong s thi Mahabharata( n Đ ) ộ ọ

ng d n: ẫ

Giáo viên h ướ Th c sĩ: Hoàng Xuân Vinh ạ

ệ ự 3)- Văn 3B Nhóm 1( t Nhóm sinh viên th c hi n: ổ

1

Hu 05,2010 ế

Danh sách nhóm 1 t

3- L p Văn 3B:

ổ

ớ

ng- ng ) ng Ly( Nhóm tr ưở ườ i thuy t trình ế ị

ươ

ầ ươ ạ

2

1. Nguy n Th Ph ươ ễ 2. H’ Rôma Mlô ( Nhóm phó- th kíư ) ng Văn Duyên 3 . L 4. Nguy n Lê Hoài Nam ễ 5. Bùi Th Hà My ị 6. Tr n Th Nguy t ệ ị 7. D ng Ánh Minh 8. Ph m Th Minh Nguy t ệ ị 9. Đoàn Th Nhi ị

ờ ả ơ

ở ờ ả ơ

ề ệ ạ ổ

ớ ỡ ự ệ ề

L i c m n i c m n chân thành Xin g i vào đây l đ n cô giáo- th c sĩ Hoàng Xuân Vinh ạ ế và t 3- l p Văn 3B đã t o đi u ki n và giúp đ chúng em th c hi n đ tài này. ( T p th nhóm) ậ ể

ộ

ộ ử c n Đ Ấ

ặ ử

ng ưở ả

t c t truy n ệ

Ấ ử

M c l c ụ ụ Ph n 1: Khái quát chung ầ I. Vài nét v đ t n ề ấ ướ Ấ II. Đ c tr ng s thi n Đ ư III. S thi Mahabrahata 1. Ngu n g c và nh h ố ồ a. Ngu n g c ố ồ b. nh h ng ưở Ả 2. Tóm t ắ ố Ph n 2: Chi n tranh và tôn giáo trong s thi Mahabrahata ( n Đ ) ộ ế ầ I. Chi n tranh ế 1. C t truy n chi n tranh ệ ế ố

3

II. Tôn giáo 1. Vài nét v tôn giáo n Đ Ấ ề ộ

L i c m n ờ ả ơ

Xin g i vào đây l i c m n chân thành ở ờ ả ơ

đ n cô giáo- th c sĩ Hoàng Xuân Vinh ế ạ

và t 3- l p Văn 3B đã t o đi u ki n ổ ề ệ ạ ớ

và giúp đ chúng em th c hi n đ tài ự ệ ề ỡ

này.

( T p th nhóm) ể ậ

Ph n I. Khái quát chung

ầ

c n Đ ề ấ ướ Ấ ộ

ề ề ữ

c tính có t ề ộ ộ ộ ướ ộ ấ ướ ớ

ậ ủ

ở ầ ả ế ổ ọ i 1652 ngôn ng . n Đ là n ạ ổ

ứ

3000 năm tr c a ng ộ ấ ề ừ ự ỡ ủ

ộ ấ ướ ộ ủ ọ ắ

ộ ổ ả ệ ự

ừ ư ộ 7-32 đ vĩ b c và 67 – 87 ắ ưở nhiên. V i lãnh th tr i dài t ả

ớ ậ ư

ủ ấ ướ

ng t ủ ườ

c này. ộ Ấ ạ

ờ Ấ ẫ

ệ ậ

ấ ả ọ

ề ề

c kia v n là m t đàn voi bi ộ ủ Ấ i n i đây. Trong đó n ch a bi ứ ẩ c con ng ớ ấ ướ ố ườ ơ ắ ướ ế ộ ộ

ừ ầ

ằ ị ầ ấ ặ ạ ữ ủ ế ắ

ề ơ ị

ế ầ

ơ i. ế ụ ồ ạ ẩ ướ ợ ủ ừ i nh ng bóng r p c a r ng ể ữ

c ti p t c t n t ữ ọ ờ ỏ ộ ố

v vũ tr bao la này. Nhìn ư ề ị

ụ ế ớ ấ

i thì bao la h i sao vũ ọ ự ỏ ữ ỉ

ạ

ố ố ồ ố

4

I. Vài nét v đ t n c có nhi u ch ng t c, mang nhi u ngôn ng khác n Đ là m t đ t n ủ Ấ ấ c có n n văn minh r t nhau, ữ Ấ ướ s m không kém Hi L p , La Mã, Ai C p. Nh ng cu c khai qu t c a các ậ ộ ữ ớ vùng Harappa và vùng nhà kh o c h c n i ti ng đ u th k XX ế ỉ c Mônhengiô Đarô trên l u v c sông n ch ng minh t ướ Ấ ự ư Công Nguyên đã xu t hi n m t n n văn hóa khá r c r ườ i ệ Đraviđian. c vô cùng phong phú đa d ng h i đ m i s c thái n Đ là m t đ t n ạ ộ Ấ v đi u ki n t ớ ừ ề ề ố ng ch ng nh m t kh i đ kinh đông, đó là m t bán đ o hình tam giác t ộ ộ th ng nh t đ n gi n v đ a hình khí h u nh ng đi sâu vào trong đó m i có ả ố ề ị ấ ơ c m i thiên hình v n tr ng c a đ t n th th y đ ọ ạ ể ấ ượ ạ ấ i dân n Đ hình dung đ t ng phong phú c a mình, ng V i trí t ượ ưở ớ c h nh m t nàng tiên cá xinh đ p có mái tóc b ch kim dài tung bay n ẹ ướ ọ ư ộ trong mây tr i Himalaya và có cái đuôi cá v y vùng trong n Đ D ng ộ ươ xanh th m.ẳ Còn dãy núi Himalaya bao la hùng vĩ là v n m nh c a n Đ . Nó g i lên ợ t bao t c m i ng bao n i s hãi cho t ế ỗ ợ ườ Ấ i n câu chuy n huy n th ai linh thiêng g n li n v i đ t n ọ ệ t bay i ta nói r ng, dãy núi này tr Đ . Ng ườ đã làm ph t ý v th n v n năng Indra, cho nên th n đã tr ng ph t chúng ạ ậ ọ b ng cách c t m t c p cánh c a chúng và bi n chúng thành nh ng ng n ằ núi hùng vĩ . N i đây cũng trên ng n núi Kailasa là n i thi n đ nh c a v ủ ị ọ th n Shiva đ giúp cho th gian đ ượ Bên c nh nh ng s tích thân th ai đó, n d ạ ọ ự cây b t ngàn là nh ng v tu sĩ kh h nh. H r i b cu c s ng gia đình ạ ổ ạ ị ữ i g c cây thi n đ nh suy t tr n t c đ ng i d ầ ụ ể ề ồ ướ ố lên nh ng tán r c a r ng núi Himalaya, h c m th y th gi ọ ả ữ ợ ủ ừ i ch là nh ng sinh v t nh bé phu du , h t quá, mà con ng ỏ ậ ườ i h u h n, đ i m t v i sinh lão b nh tr thì vô h n, mà vì sao con ng ệ i l ặ ớ ườ ạ ữ ạ ụ i thoát đó, h mu n tìm ki m s gi , v i n i đau kh tr m luân, cũng t t ế ự ả ọ ừ ổ ầ ử ớ ỗ kh i cu c s ng này, mu n tách cái Atman (linh h n cá th ) hòa nh p vào ậ ể ộ ố ỏ cái Braman (linh h nồ

vũ tr ) đ t đ n ni m vui b t di t gi ụ ạ ế ề ấ ệ ả ồ i thoát kh i s luân h i. ỏ ự

Dãy núi Himalaya

ọ ẹ ữ Ấ

ơ

ờ ấ Ấ ớ ắ ầ ổ ư

ồ ộ ụ

ấ c có tên n Đ cũng b t ngu n t ộ Ấ ế ồ ừ ng t n liên t c nh t quán cho đ n ngày hôm nay. ắ

ổ

ư ị ố ớ ườ Ấ ứ

ộ ẩ ả

ừ ộ ượ

c khi xu ng tr n gian. Khi m t đ t ph đ y tro h a táng, dòng sông Indus này. Nó ch y ả c g i là vùng ượ ọ i n Đ , dòng sông H ng Ganga là ằ i l ầ i. theo th n ọ ộ ỗ ố m t ngón chân th n Vishnu. Bà s ng ầ ủ ầ c sinh ra t ầ ặ ấ ỏ

ấ

ả ớ

ố ườ ầ ế

ể ầ ướ

ố ầ ả ố

ố dãy núi Hymalaya đó, hai dòng sông n H ng tuôn ch y xu ng Cũng t ả ừ ằ i dân n Đ b ng ộ ằ đ ng b ng nh dòng s a m ng t ngào nuôi l n ng ư ườ ằ ồ ngu n phù sa d i dào. Chính n i đây đã b t đ u bu i bình minh s khai ơ ổ ồ ồ ế ớ i c n Đ , là cái nôi văn hóa c x a lâu đ i nh t trên th gi c a đ t n ủ ấ ướ Ấ và tr ườ Đ t n ấ ướ v phía tây, đ ra v nh Bengal chia làm năm nhánh nên đ ề Punjab. Nh ng đ i v i tâm th c ng m t dòng sông linh thiêng có kh năng thanh t ym i t ộ tho i, n th n Ganga đ ữ ầ ạ trên tr i tr ố ờ ướ hi n nhân Bhagiratha đã câu kh n th n Brahma và Shiva đ cho dòng sông ể ầ ề i thóat cho linh H ng ch y xu ng tr n gian đ r a s ch l p tro này và gi ả ể ử ạ ằ t nguy h i, th n Shiva i ch t. Đ phòng ng a s ng p l h n nh ng ng ừ ự ậ ụ ầ ạ ữ ồ c rót xu ng đ u mình ch y ngo n ngoèo qua các l n tóc r i đ cho n ố ọ ằ ả ể quăn c a th n và th n đã chia nó ra làm b y con su i ch y yên lành trên ầ ả ủ c n Đ . n ộ ướ Ấ

ớ ệ Ấ ộ

i dân n Đ hàng năm, hay ít nh t ấ ươ ể

ướ ướ ố ng. H mu n ọ ả ế

c gi ườ ả ế ố ầ ằ c sông H ng, và ch t th mình ả ỏ i thoát kh i ằ

5

V i ni m tin nh th , hàng tri u ng ư ế ề là m t l n trong đ i mình đ u ph i đ n đây đ hành h ề ờ ộ ầ c t m d đ i dòng sông H ng, u ng n ẳ ượ ắ ằ d i dòng sông H ng linh thiêng th n thánh nh m đ ướ ượ b kh muôn đ i. ể ổ ờ

Th n Shiva trên sông H ng ầ ằ

c m nh danh là x s c a tôn giáo, x s tâm linh. n Đ đ Ấ ộ ượ ứ ở ủ ứ ở ệ

ặ ử ư

ầ ạ ử

ộ ộ Ấ ơ ở ế ộ ự ể

ố ứ ạ ủ ớ ả

ủ Ấ ộ ộ ổ ạ

c đ ượ

ưở ườ

ấ ấ t mang đ m d u n ậ i lý t ấ ệ ộ

ồ ộ Ấ ộ

thi nào sánh ngang đ

ớ ộ

ở ơ ưở ượ

ng. H n n a đ t n ề ng t ề ề

6

II. Đ c tr ng s thi n Đ : Ấ ộ Văn h c c đ i n Đ có hai thành t u vĩ đ i là th n tho i và s thi ra ộ ọ ổ ạ Ấ ế đ i trên c s xã h i n Đ đã phát tri n qua ch đ quân ch phong ki n ờ ng qu c đã hình thành. S thi là b c tranh r ng l n ph n ánh nhi u v ươ ề ử t ng c a nhân dân n Đ c đ i. Nó còn là bài ca hi n th c đ i s ng, t ư ưở ự ờ ố ệ vĩ đ i ca ng i nh ng chi n công hi n hách, khí phách hào hùng đ ề ữ ợ ể ế ạ ng m nh nh ng m u ng cao và ng ng. ẫ ộ ư ữ ưỡ S thi n Đ có nh ng nét đ c tr ng r t riêng bi ư ặ ữ Ấ ử i n Đ . c và con ng c a đ t n ủ ấ ướ ộ ườ Ấ Nét đ c tr ng d th y nh t là s thi n Đ mang tính quy mô đ s , trên ễ ấ ặ ử ấ ư th gi c v i Mahabrahata và i ít có b s ượ ộ ử ớ ế i n Đ có thói quen suy Ramayana v quy mô. Nguyên do là b i ng ườ Ấ ề ớ c n Đ r ng l n nghĩ tri n miên, giàu óc t ộ ộ ề ữ ấ ướ Ấ có nhi u dân t c, nhi u truy n thuy t, nhi u huy n tho i. Các ngh nhân ệ ạ ế ề ị ng s u t m các câu chuy n lan truy n trong các đ a k chuy n th ề ệ ể ộ ườ ề ư ệ ầ

c kéo dài. Vì ng, sâu chu i l ộ ượ

ộ ươ ế ử

ủ ử

ộ ấ ử Ấ ộ ự ồ ộ ề ạ

i ph n , th n thánh, ma qu , quái v t… ậ ạ ề ườ ậ ầ ệ ố Ấ ỷ

ộ ậ ư Ấ ủ ử

ấ

ậ ử Ấ ố ộ ủ ư ề ạ

ơ ấ ề

i m đ o, giáo lí các tôn giáo đ ộ ả ượ ủ ộ ộ ạ

ắ

ộ ề ế ử Ấ

ự ắ ề ạ ắ ủ ử

ề ộ t y u. S thi Ramayana và Mahabharata không chú tr ng miêu t ọ ử

ộ ọ

ả ạ ữ ướ ả ộ ớ

ố ế ủ ế

ợ

ặ ư ữ ủ ử ầ Ấ Ấ ể ấ ộ ọ

ớ

ộ ượ ự ẳ

Ch ng khác gì nh ng kim t ữ ộ ử c đánh giá là “ ướ ứ ẩ

ng Tây s ph i kính c n nghiêng mình ữ c nh ng công trình đó, nh ng tác ph m nh ả ẩ

ử

ng ưở ả

ồ ố ồ ố ư ờ

ẩ ờ ượ ị

ứ

ổ ạ th i kì c đ i, ở c th i gian c th . Theo các nhà ụ ể c th k V TCN. V sau đ ượ ề ừ ế ỉ ế ầ ỉ ượ ư ườ ề ế ệ ề ế

c l u truy n t i ghi chép và ch nh biên cho mãi đ n đ u th ấ ứ ầ

ử ạ

ầ ộ ổ ủ

ư ậ ẩ ệ ệ

ư ế ạ ơ

ậ ồ

c in ra ể ầ ượ ế ầ ở

7

ph i làm n i dung thêm phong phú và đ ỗ ạ th s thi n Đ có s c khái quát r ng l n. ớ ứ Chính vì s đ s v quy mô c a nh ng thiên s thi mà h th ng nhân v t ậ ữ ồ cũng r t đa d ng và phong phú. Nhân v t trong s thi n Đ bao g m nhi u anh hùng, đ o sĩ, ng ụ ữ ử Tính giáo hu n sâu đ m cũng là đ c tr ng c a s thi n Đ . Dĩ nhiên s ấ ặ thi c a dân t c nào cũng mang tính giáo hu n. Nó là cu n bách khoa toàn ộ th v đ o đ c, luân lí c a dân t c. Nh ng s thi n Đ mang đ m tính ư ộ ứ Ấ giáo hu n h n. B i n Đ là m t x s có nhi u tôn giáo, nhân dân n ở Ấ ộ ứ ở Đ là nh ng con ng c ph n ánh khá ườ ữ sâu s c trong các s thi. ử t lí, giáo lí sâu s c c a nhi u tôn S thi n Đ ch a trong nó nhi u tri ứ ề giáo khác nhau cho nên s xung đ t gay g t v đ o lí trong s thi là đi u ế t chi n ả ấ ế tranh mà chú tr ng miêu t xung đ t gi a cái thi n cái ác, gi a đ o lí và ữ ạ ệ c tiên ph i hòa gi i, n u không phi đ o lí. N u có xung đ t v i nhau, tr ế ả ế thành m i ti n hành chi n tranh. M c đích cu i cùng c a chi n tranh là ụ ớ ế hòa h p, hòa bình. Đó là tinh th n n Đ . ộ ẹ Nh ng đ c tr ng đó c a s thi n Đ có th tìm th y m t cách tr n v n, ộ toàn di n trong b s thi Mahabrahata. Cùng v i Ramayana, hai tác ph m ẩ ệ tháp kh ng s thi n Đ đ ổ Ấ ử s ng s ng. Đ ng tr ỏ l ữ ồ ừ ữ bé c a ph ” (Michelet, nhà phê ẽ ươ ủ bình văn h c Pháp th k XIX). ế ỉ ọ III. S thi Mahabharata 1. Ngu n g c và nh h a. Ngu n g c: Cũng nh Ramayana ho c các tác ph m khác ặ Mahabharata cũng khó xác đ nh d nghiên c u câu chuy n đ b sung liên ti p, nhi u ng ổ k V đ u Công Nguyên m i ch m d t. ớ ỉ i s u t p đ u tiên cu n s thi này là đ o sĩ Theo truy n thuy t ng ố ườ ư ậ ế ề Krixna Dwaipayana Vyasa, cũng là m t trong nh ng ông t c a các nhân ữ v t s thi ( Vyasa có nghĩa là s u t p) Vyasa đã th c d y lúc bình minh ậ ứ ậ ử su t 3 năm ròng đ sáng tác tác ph m tuy t di u này. ố Nguyên b n lúc đ u có khi lên đ n hàng ngàn v n câu th , nh ng đ n nay ch còn s u t m đ ỉ B n vi Calcuta vào năm ả 1884. B n d ch ra Anh văn đ u tiên là b n c a Protapchanđra Roy, in ế ả c 110.000 slôka ( câu th đôi) g m 22 v n dòng. ơ ư ầ t b ng ti ng Sans Krit đ u tiên đ ươ ế ằ ả ả ủ ầ ị

t đ u tiên hi n nay d a vào b n tóm t ả ế ệ ự ệ ầ ắ ố t c t

i đ c bi ở ộ ả ệ ưở ế ớ ặ

ề ế ỉ

ế

ng sâu r ng trên th gi ế c t truy n Mahabharata, nh truy n ổ Đám c ấ

ờ ả ề ượ

ề ề

ắ ố

ặ ườ ặ ề ệ ề t c t truy n: ủ

c 5 ng ườ

ượ ươ ộ i con trai thành 2 i con trai g i là ahn em ọ c 100 ọ

ườ

ề ủ ườ

ng thành nhanh chóng n i ti ng là nh ng ng ưở ườ

i con c a anh v nuôi. i tài cao, ữ ề ầ Korava ghen t . B n h đã nhi u l n ị ọ ề

ọ i trong 5 anh em nh ng đ u th t b i. ấ ạ ư t rõ đi u đó, đem 5 anh em Panđava đ n ế ở ố ư

ế ọ ẫ

lâu đài ế t ẹ Panđava d n m là c nên anh em c vào r ng sâu. H c i trang thành nh ng đ o sĩ Balamôn ữ i l p m u đ t cháy lâu đài hòng gi ạ ậ ướ ọ ả ạ

ố

ở ộ ế ứ ộ

ế

ng đ u th t b i, không ai có th gi ng cung b n đ 4 ph ể ươ ấ ạ ẹ ề ươ ử ắ

ắ ả

ươ ứ

ấ Panđava gi ướ ớ ả

ở ắ ề ộ

ẹ

ờ ủ ế ế ệ

ề ợ ủ

t đ ế ượ

ố

Đritatra và anh em Korava bi Đritaratra m i 5 anh em v chia m t n a v ề ờ c tôn làm vua v ươ c 5 anh em Panđava ng qu c. ố ộ ử ươ ạ ng qu c Inđraprasa c nh ố

ng qu c Haxtinapura c a dòng h ả ượ ủ ố

ứ ộ ươ ị

8

ng qu c c a 5 anh em Panđava tr nên th nh ở i ghen t và tìm cách tiêu di ng. M t l n n a, anh em Korava l t. 1883. B n d ch ra ti ng Vi ả ị truy n b ng Anh văn c a C. Kajagopalachari. ằ ệ ủ b. nh h ưở ng Ả t là Đông Nam Mahabharata có nh h Indonexia, kho ng th k VII đ n th k VIII xu t hi n nhi u truy n ệ Á. ệ ấ ế ỉ ả Ở ạ ệ Tr n đánh vĩ đ i c phóng tác t đ ậ ệ ư ừ ố ượ i c a Acgiuna cháu Bharata b ng ti ng Java c , c a con ướ ủ ằ ủ Campuchia, Mahabharata s m xu t hi n , rõ nét nh t (Ayuna Wiwaha). ấ ệ ớ Ở vào th i kì văn h c Ăngco, nhi u c nh trong Mahabharata đ ể ệ c th hi n ọ b ng phù điêu trên m t đ n Ăngco và nhi u đ n đài khác. ằ 2. Tóm t Bharata, vua c a tri u đ i M t Trăng sinh ra 2 ng ạ dòng h ọ Kuru và Panđu. Panđu sinh đ Panđava. Còn Đritaratra b mù lòa thu c dòng h Kuru sinh đ ị ng Korava. i con trai g i là anh em ọ Panđu qua đ i, ờ Đritararata lên ngôi, đem 5 ng Năm anh em tr ổ ế đ c tr ng. Đi u đó làm cho ahn em ọ ề ứ l p m u hãm h i t ng ng ườ ạ ừ ư ậ Đritararatra bi ề ế Varanamvada. Ahn em Korava l t tin t c tr ch t h nh ng nh bi ứ ờ ế ư Kunti tr n đ ượ ố ừ và s ng n d t. ậ ẩ M t năm sau, vua Đrôpađa x Panchala m h i k n phò mã cho công chúa Đrôpađi xinh đ p. Anh em Panđava nghe tin bèn đ n thi tài. Các c hoàng t ượ mũi tên xuyên qua bánh xe đang quay, l y m t c vàng làm đích. Duy ch ỉ ng cung b n 5 phát có Acgiuna, em trai th 3 c a anh em ắ ủ Đrôpađi. Năm i v i công chúa trúng c 5. Acguna làm đám thành c ư Kunti. V a v , m t ng anh em đem Đrôpađi v ra m t bà i nói “ th a ườ ừ ề Kunti li n nói “ th thì m , hôm nay chúng con mang v m t vât quý”. Bà ề ề ộ các con hãy chia đ u cho nhau”. L i c a bà thành m nh l nh th là ệ Đrôpađi thành v c a 5 anh em. Sau vi c này, ệ v n còn s ng. ẫ Yudihitira là anh c đ v ươ Nh tài năng và đ c đ , v ờ v ượ ọ Korava. ố ủ ạ ộ ầ ữ ệ ị

ả

ng qu c, anh em ố

ậ ế ạ

ư

ị ớ ậ ọ ả

ố ổ ọ ế

ạ ậ ế ườ

ế ự

ế ệ

i s ng sót. Anh em ỉ ậ

ư

t ng a làm l t ế th n Ashvamedha đ t ể ỏ ế ể ế ầ gi ể ế ự

ị

ng c a 5 anh em ươ ủ ệ ế

ộ ủ

ng ườ

ặ ậ

ượ ầ ờ

ấ ầ ờ

ế ứ ế ộ

l ở ạ ủ ạ ỏ

Yudihitira v n th hi n lòng trung thành c a mình cho nên ướ ủ

c vào ch n vĩnh h ng ằ

ạ ị Duryodara lôi vào c nh sát ph t Yudihitira v n say mê c b c nên b ờ ạ ố i đem Panđava l n n a l trên bàn xúc x c. M t c v ầ ữ ạ ấ ả ươ ắ ng i v ọ ở ạ ươ m già và v con vào r ng n d t 13 năm. H t h n đó h tr l ẹ ừ ẩ ợ ả ươ ng v t l ng không ch u trao tr Duryodara l qu c c a mình nh ng ố ủ Pandava t c gi n bu c ph i gây chi n v i anh em Korava. qu c. Anh em ố ế ộ ậ ứ ươ ng Cu c chi n tranh gi a anh em dòng h Bharata n ra, lôi cu n các v ộ ữ i tham gia tr n m c v i hàng qu c lân c n tham chi n, hàng tri u ng ệ ậ ớ ố ng Curusetora mù m t khói l a trong v n ng a xe cung ki m. Chi n tr ử ị ườ ạ vòng 8 ngày, hàng tri u xác ch t ch t thành núi, máu đ thành sông. K t ế ế ỏ ấ Panđava tuy chi nế thúc ch n chi n ch còn 11 ng ườ ố ế ố th ng nh ng vô cùng đau xót khi ph i chém gi t anh em cùng huy t th ng ả ắ c a mình. Sau khi làm l lòng ủ sám h i, ố Yudihitira lên ngôi tr vì trong 36 năm. Panđava và Câu chuy n k t thúc b ng cu c hành h ằ ờ nàng Đropađi lên đ nh Mêru c a ng n núi Himalaya, n i đó là cõi tr i. ơ ọ ỉ t b xác tr n gian riêng Đropađi và 4 anh em l n l D c đ ở ầ ỏ ượ ầ ọ Yudihitira và con chó mà chàng g p d c đ ng nh n làm b n đ ng hành ồ ạ ọ ườ là lên đ c núi. Vì th n Inđra không cho con chó vào cõi tr i nên Yudihitira đã không vào cõi Tr i. Lúc y con chó bi n thành th n Đácma ờ t đây là hành đ ng th thách đ o đ c. Khi vào cõi Tr i v cho bi ử ạ ầ Yudihitira đã xin i ch n h a ng c v i an hem và b n bè c a chàng vì ố ụ ớ ng c a tôi” . đó là Yudihitira “ thiên đ ủ ườ Tr c sau ể ệ ẫ năm anh em đ u đ ố Ph n II. Chi n tranh và tôn giáo trong s thi Mahayana: ử

Chi n tranh ầ I. ề ượ ế ế

ị

ị ộ ờ ạ ầ ề ề ả ả

nh ươ

ộ ộ ế ộ ị ộ

ế ữ 1. N n t ng l ch s ử ễ N n t ng l ch s c a Mahabharata là m t th i đ i đ y nhi u ử ủ ng xung đ t. - Xung đ t gi a ch đ th t c d a trên c s huy t th ng v i ch ự ướ

ữ m i manh nha trên c s t ệ ớ ẳ ữ đ chi m h u nô l ộ ộ

ế ấ

KSHATRIYA (Võ sĩ quí t c) trong cu c chi n đ u giành quy n l c t ng quy n. th ượ ữ ề

ầ ộ

ế ế ơ ở ớ ố h u và th ch nhà n c. ể ế ơ ở ư ữ - Xung đ t gi a hai đ ng c p BRAHMANA (tăng l ) và ữ ấ ề ự ố i ộ ộ ng gi a th n quy n và v ề - Xung đ t gi a n i b đ ng c p KSHATRIYA trong nh ng cu c ộ ấ ữ ể ng qu c, các ti u ờ ươ ộ ộ ẳ ở ộ ươ ữ ố

9

ng qu c, các b l c c đ i. chi n tranh giành đ t đai, m r ng b cõi gi a các v ế v ươ ữ ấ ộ ạ ổ ạ ố

ể ậ ộ

Các xung đ t này thâm nh p, chuy n hoá l n nhau và th hi n ra ể ệ ế t kh ng khi p ủ ỷ ệ ẫ ứ ế ớ

thành nh ng cu c chi n tranh có qui mô to l n, s c hu di ữ c a th i kì c đ i. ủ ộ ổ ạ ờ

ộ ế ư ậ

ộ ộ ẩ ữ ể ề

ấ i v ạ ươ Mahabharata là kí c l ch s v nh ng cu c chi n tranh nh v y. Tác ọ ụ ị ể

ế

ệ ử Ấ ạ ự ộ ượ ư

ụ

ớ

ầ ớ ự

ớ ộ

ộ ễ ị ề ở ứ ạ ứ

ộ ổ ớ ủ ứ ị ử ề ữ ph m k v cu c chi n tranh c t nh c gi a hai chi thu c cùng dòng h ố ế Bharata. Pandava t n công Kaurava đ giành l ng qu c c a h đã b ố ủ ọ chi m đo t m t cách b t công. ấ ộ c đ a vào Mahabharata vô cùng Hi n th c xã h i và l ch s n Đ đ ị ộ ng v i t nghi t c phong t c, l h n đ n, mênh mông nh m t đ i d ớ ấ ả ư ộ ạ ươ ộ ỗ t c núi sông đ ng b ng thành th đ u có t c các t ng l p xã h i, t c a t ằ ồ ộ ấ ả ủ ấ ả sông đây. V i s ch ng ch t “h ng hà sa s ” nghĩa là s cát m t ố ố ằ ấ ồ ặ ở c to l n và ph c t p nh ư c n Đ , m t đ t n H ng, s ki n c a đ t n ộ ấ ướ ự ệ ủ ấ ướ Ấ ằ ợ m t châu l c h n là m t qu c gia, đ tài s thi n Đ cũng ph c h p. Ấ ử ề ố ộ ụ ộ Nh ng trong s đ i di n đó n i lên v n đ chi n tranh.Mahabharata có ấ ế ề ệ ư nghĩa là cu c chi n tranh l n c a dòng h Bharata. ọ

ế ố

ế 2. C t truy n chi n tranh: ộ ậ

ệ ộ ố ổ ư ỗ ạ ế

ế ề ố ế ằ

ề ủ ễ ắ Ấ ộ ụ ộ

ế ố ả ậ

ớ ệ ế ỉ ẩ ộ ờ ủ ẩ ữ ỉ ư ế

ộ ị ệ ộ ệ ề

ẫ ẫ

ọ ữ ự ủ

ườ ậ ị

ữ ồ

i Arian. ọ ườ

ầ

ấ ố

ố ở ầ ồ ề ị ế ợ ắ ố ở

ậ ệ ề ầ ơ

ấ ạ ề

ệ ậ ở

ệ ẽ ễ ự ế ộ ộ ố

ắ ơ

ộ ệ trò ch i xúc x c. ừ ầ ể

10

ơ ự ạ ế ệ c h t là m t t p h p r ng l n và h n t p các truy n Mahabharata tr ề ợ ướ ộ th ng c x a. C t truy n trung tâm là c t truy n chi n tranh, m t cu c ố chi n tranh theo truy n thuy t di n ra vào th k 14 TCN nh m m c đích tranh giành quy n bá ch vùng B c n. Tác ph m bao quát toàn b nh ng ữ s ki n, nh ng bi n c x y ra trong cu c đ i c a các nhân v t. ự ệ ế ng tác ph m. Nh ng câu chuy n chi n M c dù ch chi m 1.4 dung l ượ ặ ế tranh v n chi m m t v trí r t quan tr ng. Câu chuy n v cu c chi n ấ ế ng tàn gi a hai anh em Panđava va Kôrava tranh đ m máu huynh đ t ệ ươ t c a dòng h Kôrava đã thu c cùng m t dòng h . Cu i cùng là s h y di ọ ệ ủ ố ọ ộ ộ ộ i d u n sâu đ m trong l ch s , trong tâm th c c a con ng i. Cu c đ l ứ ủ ử ể ạ ấ ấ chi n tranh kéo dài 18 ngày đêm trên cánh đ ng Kôrava gi a hai b l c ộ ạ ế th y t c a cùng m t dòng h ng ộ ủ ổ ủ N i dung c t truy n: ệ ộ a. Ph n m đ u: Gi i thi u ngu n g c lai l ch và hoàn c nh cho các nhân v t xu t hi n. ệ ệ ớ ả Xu t hi n nhi u tình ti t g i m cho ph n th t nút c t truy n. Do tài trí ầ ệ ấ h n ng ư i c a năm anh em Panđava mà Đurryodara đã nhi u l n bày m u ườ ủ tính k nh ng đ u th t b i. ế ư b. Th t nút: ắ Xung đ t truy n là lòng h n thù- nguyên nhân sâu xa, xung đ t kh i đi m ể ộ d u hi u d báo m t cu c chi n tranh kh c li ấ t s di n ra, chính là xu t ấ phát t c. Ph n phát tri n: Cu c chi n tranh di n ra. ế ễ ộ

3. Tính ch t c a cu c chi n tranh ộ ế

Qua s ph n ánh c a Mahabharata, tính ch t c a chi n tranh đã đ ủ ấ ủ

ớ ả ằ ạ

ấ ủ ự ả ề ỉ ầ ố

ượ ễ ỉ ỏ ớ

ệ ổ ự ộ ấ ị

ỏ ớ ở ộ ấ ộ

ẳ ữ ươ

ờ ố ề

ọ ầ ứ ủ ớ ấ

ợ ờ ằ ủ ấ ắ ề ướ ủ

ạ ể ế ấ ữ ế ế

ữ ẽ ạ

Ở ủ ừ ườ Ấ ọ ế ạ

c ượ ế ủ i pháp tìm ki m hoà bình c a khúc x đi nhi u. B ng c là trong gi ế ng qu c, mi n là Pandava, h ch c n năm làng nh , thay vì c m t v ả ộ ươ ọ c xung đ t đ máu v i các anh con bác c a mình. Ch khi tránh đ ủ ế Duryodhana nh t đ nh c tuy t: “Không m t t c đ t c m dùi !”chi n ấ ắ tranh m i tr nên không sao tránh kh i. Xung đ t ch y u gi a Pandava ữ ủ ế ng, hoà và Kaurava là xung đ t gi a tinh th n bình đ ng và bác ái, yêu th ộ ỷ ồ h p (v n là truy n th ng đ o đ c c a th i kì Công xã nguyên thu , đ ng ạ ố i n) v i cái phi đ o lí, b t công, hi m t và thù th i là khát v ng c a ng ị ườ Ấ c c a các qu c h n (là b n ch t g n v i c s tu h u và th ch Nhà n ố ữ ớ ơ ở ả đây, ta th y cu c chi n tranh gi a gia chi m h u nô l ữ m i hình thành). ộ ệ ớ ả DHARMA là Đ o lí, L ph i) DHARMA (m t trong nh ng nghĩa c a t ộ và ADHARMA (Phi đ o lí). Ng i n g i chi n tranh trong Mahabharata là DHARMAKSHETRE (chi n tranh b o v DHARMA). ế ệ

ớ ỗ

ủ ệ ế ạ

ề ợ ủ ề ế ộ

ả Đây là đi m khác v i Iliad. Trong Iliad, m i anh hùng Achille và ộ t c v đ p và s c m nh c a dân t c ứ ấ ả ẻ ẹ i c a dân t c, không ai chính nghĩa và phi t chính nghĩa và phinghĩa, ệ ạ i theo các nguyên t c đ o ườ ự i v i ng ườ ớ ự ố ậ ể ệ ữ ắ

ể Hektor đ u đ i di n, k t tinh t ạ mình, chi n đ u cho quy n l ấ nghĩa. Trong khi đó, Mahabharata có s phân bi th hi n khá rõ s đ i l p gi a ng đ c.ứ

ỉ ộ ệ

ộ

ự ấ

ấ

v ng ph m h nh, cũng nh ạ ẩ ữ ữ

i đ kiên c i l ọ ộ ờ

ng đ su t đ i gi ể ố ờ ườ i nào l ấ ạ ộ ẹ ế

ỉ ố ề ườ ỗ

ị ấ ộ

ọ ớ ố ư ộ ủ ế ứ ậ

ư ậ ệ

Mahabharata không ch không th hi n xung đ t DHARMA – ể ADHARMA thành cu c giao tranh gi a hai phe Pandava –Korava trên ữ ắ chi n tr ng mà còn ch quan hoá xung đ t đó trong s đ u tranh và kh c ườ ộ ủ ế ng và cái th p hèn, ánh sáng và bóng t ph c gi a cái cao th i trong tâm ố ượ ữ ụ ườ ứ i đ c h n c a m i nhân v t. Trong Mahabharata có câu: “Không m t ng ỗ ộ ậ ồ ủ ư h nh nào l ạ ủ ạ không m t k t i quá x u xa đ s ng tr n v n cu c đ i trong ộ ẻ ộ ỗ ể ố i. Đ i là m t cu n ch r i tung và trên th gian này, không i l vũng bùn t ờ ộ ỗ ộ ườ ề i đ u có ai không làm c vi c thi n l n đi u ác. M i ng i và m i ng ệ ẫ ả ệ duy ph i gánh ch u l y h u qu nh ng hành đ ng c a mình” . V i l i t ữ ả ậ ả ả bi n ch ng nh v y, s thi này không phân tuy n nhân v t m t cách gi n ử ệ đ n theo c c thi n –ác. ự ơ ẻ ắ ấ

ử ậ ủ ự ấ ữ ự ả ẫ

ữ ắ ả

ư

ế

ộ ế cao nh ng càng v cu i các lu t l ậ ệ ậ ệ ế đây hi n t ệ ượ ế ố ư ữ ề

11

i anh c trong năm anh em Pandava, ng ệ ố S thi này chia s sâu s c chân lí y trong khi xây d ng h th ng nhân v t c a nó mà ngay c nh ng anh hùng m u m c nh t cũng không ph i luôn luôn chi n th ng trong cu c chi n tâm h n gi a DHARMA và ế ồ ộ ng hàng lo t anh hùng ADHARMA c a b n thân. Ta l u ý ạ ở ủ ả ầ suy thoái, tha hoá qua ti n trình chi n tranh. Khi n cho cu c chi n lúc đ u ế đó càng b vi tuân theo nh ng lu t l ị i anh ph m. Yudhisthira, ng ườ ườ ạ ả

ủ ứ ọ ạ

hùng n i ti ng đ o cao đ c tr ng đ n ngày th 14 c a cu c chi n tranh ế cũng b d c v ng lôi cu n đ sa xu ng con đ ộ i tr n t c. ế ườ ầ ụ ứ ng c a ng ủ ườ ể ố ố

N u nh trong các s thi khác, nói chung ta g p mô hình: ặ ử

ườ ả ờ

ườ ố ổ

i anh hùng tr l ộ ố ề

i tình hu ng đó. ố ng là làm thay đ i tình hu ng, ế d n đ n m t tình hu ng m i) thì trong Mahabharata, nhi u khi ẫ ta l i g p mô hình trên có bi n thái chút ít: ổ ế ị ụ ọ ế ư • Tình hu ng.ố • Hành đ ng c a ng ộ ủ • K t qu c a hành đ ng (th ả ủ ớ ộ ế

i anh hùng đ n đo v l nên –không nên, ph i –trái, ề ẽ ắ ả

ế ạ ặ  Tình hu ng.ố  Ng ườ đ c –m t c a hành đ ng. ượ ộ

i anh hùng. ấ ủ ủ

ề ủ

ở ọ ậ

ắ

ộ ằ ủ ế

 Hành đ ng c a ng ộ ườ  K t qu c a hành đ ng. ộ ả ủ ế th m đ nh v hành đ ng c a mình và i anh hùng t  Ng ộ ị ự ẩ ườ đây nhi u khi h ân h n, d n k t qu c a hành đ ng, ằ ề ả ủ ộ ế ấ ạ i ch là m t th t b i v t, h th y chi n th ng v t ch t l ộ ỉ ấ ạ ậ ế ọ ấ ặ tinh th n.ầ ự ẫ ứ ồ ạ ơ ả

c xem là hình th c t n t ượ

ạ

ờ ộ ờ ứ

ữ ể ả ủ

i gi a các nhân v t, thay đ i s ph n riêng t ạ ữ ế ậ ộ ướ ẽ ả ậ

ẩ ữ

ợ ủ ệ ộ

ự ệ ả ủ ủ

ự ệ ủ ậ ẳ ạ ị

ủ

Trong khi v n xây d ng nhân v t ch y u b ng hành đ ng, hành ậ ị ơ ả ủ đ ng đ i c b n, là tiêu chí giá tr c b n c a ộ các anh hùng, thì bên c nh nh ng “hành đ ng bên ngoài” (“là các hành c ngo t trong cu c đ i nhân đ ng d t khoát, trên các th i đi m “nút”, b ặ ộ ệ v t, trong quá trình và k t qu c a nó s x y ra s thay đ i các quan h ự ổ ậ ộ ủ hay đ a v xã h i c a qua l ổ ố ị ị ư chúng”) tác ph m còn chú ý soi r i nh ng “hành đ ng bên trong” (“trong ộ ọ ế ớ c h t v i ng h p c a hành đ ng bên trong, các s ki n xu t hi n tr tr ướ ấ ườ t cách là nguyên nhân c a các suy nghĩ, c m xúc c a nhân v t. Trong ư ậ ti n trình s ki n, cái b thay đ i không h n là tình tr ng c a nhân v t mà ổ ế là tr ng thái tâm lí c a chúng”). ọ ữ ộ

ậ ử

ộ ủ ỗ ệ Ấ ờ

ờ ộ ượ ẩ

ự ả ế ị ườ ở ự ự ẫ ị

ạ ứ ộ c tr ướ Trong khi giai đo n cu i cùng c a cu c chi n tranh Troy đ ứ ộ ạ

ạ Chú ý soi r i nh ng “hàng đ ng bên trong”, xung đ t bên trong gi a ữ ấ DHARMA và ADHARMA c a m i nhân v t, s thi Mahabharata cho th y các anh hùng trong quan ni m n Đ không bao gi tách r i các tiêu ộ ng, v tha, yêu chu ng s hoà chu n đ o đ c, nó bao hàm cái cao th ị ứ i anh hùng không ch th hi n trong kh năng bình. S c m nh c a ng ủ ỉ ể ệ ạ hành đ ng mà nhi u khi chính s kiên nh n, s c ch u đ ng, quy t đ nh ề ứ c nh ng hành đ ng không x ng đáng. lùi b ữ ướ ế ồ ủ c qui t ượ ộ

ộ ố ậ ủ ả ộ ố ủ ạ

ậ

12

ế khi sinh ra cho t ụ ủ quanh s ki n v c n gi n c a Achille là linh h n c a Iliad thì cu c chi n ế ề ơ ự ệ i không ph i là toàn b m i quan tâm c a Mahabharata. Kurukshetra l ầ Mahabharata không ch t p trung vào 18 ngày chi n tr n mà bao trùm g n i t n k t thúc, nh toàn b cu c đ i c a các anh hùng t ế ỉ ậ ờ ủ ộ ộ ớ ậ ừ ư

b tr n gian này sang th gi i bên kia. Trong khi lí t ế ớ ọ ừ ỏ ầ

ng duy nh t đ i v i Iliad thì lí t ưở ỉ ưở

ấ ố ớ ng di n trong h th ng các lí t ố ệ ưở ưở ệ ươ ng anh ng anh hùng ch là m t ộ ủ ng đ o đ c –xã h i c a ạ ứ ộ

khi h t hùng là lí t ph Mahabharata mà thôi.

ộ

ầ ậ ấ

ọ ẻ ữ ấ ớ ớ ẹ

ế ệ

ấ ố ớ ộ ố ế ế

ồ ậ ữ ườ ả ư ộ ế

ỗ ổ ệ ườ

ộ ứ ậ ấ ủ

ầ ệ ự ể ằ

ổ ậ ẳ ụ ụ ầ

ẽ ể

ế c miêu t ờ ậ ượ ơ ộ

ị ỏ ẩ ắ

ố ừ ờ ớ

ằ ế

ế ữ ư ộ ị ả ả ế ứ ườ ỏ ố

ế c l ượ ạ ấ ậ

đây chúng ta nh n th y m t s t ậ ấ ớ

ủ ị Ở ệ

ế

ộ ế ủ ế ạ

ề ế ử

ấ ọ ứ ầ ư ế ắ

ỉ ệ ả ủ ưở ấ ợ

ẫ ủ ẹ ế ả ợ

ầ

ắ ấ ướ ư ề

ế ấ

c đã v tay chúng con. Nh ng anh em thân thi ắ ố ừ ọ ệ

ấ ạ ớ ệ ọ

ủ ậ ố ủ ậ ổ ộ

ộ ạ ườ ế ắ

Ấ ế ậ

13

ng. Và s thi Mahabharata vì th không th ế M t m t thì, trên sân kh u vĩ đ i c a Mahabharata qua 18 ngày chi n ạ ủ ấ ặ tr n, chúng ta th y bi u d ng t ng t ng, l p l p nh ng dũng sĩ anh hùng ầ ể ươ ớ chia x khát v ng s ng hào hùng: cu c s ng đ p nh t là cu c s ng v i ộ ố ố ế t, cái ch t đáng m nh ng võ công oanh li c nh t là cái ch t trên chi n ơ ướ tr ng nh m t chi n binh dũng c m. Ch t, đ i v i các chi n sĩ, không ả ế ế ph i là h t, mà là s hoàn thành b n ph n. (DHARMA đ ng th i còn có ờ ổ ự i, tùy nghĩa là B n ph n cá nhân. Theo quan ni m Hindu giáo, m i ng theo đ ng c p c a mình mà có m t ch c năng xã h i riêng và anh ta ph i ả ộ ủ ph c v và duy trì xã h i nh m t t ng th b ng cách th c hi n đ y đ ộ ư ộ ổ ấ tinh th n b n ph n nhi m v đó c a mình. DHARMA c a đ ng c p ủ ệ ẳ ủ ụ KSHATRIYA là chi n đ u). Chúng ta s hi u vì sao máu, th ng t n, hi ấ ổ ươ đ p đ , th m ng, th m chí ng i sáng (“Bhima sinh luôn đ ẽ ả ẹ ư đ ng hiên ngang trên chi n đ a, máu me đ lòm kh p mình m y, trông nh ứ ế m t ng n l a đang b c cháy r ng r c” tr.408). “Nh m t cán c l n sau ọ ử ự ộ ngày h i vui, xác Salya n m sõng soài trên chi n đ a” (tr.432) trong khi ộ c m h ng say máu, hi u chi n hoàn toàn không ph i c m h ng ch đ o ủ ạ ứ ả c ng, kh c a s thi này. Ng ướ i, nh ng k ch y tr n kh i chi n tr ẻ ạ ủ ử ế b n ph n chi n đ u hi n lên trong Mahabharata qua nh ng b c bi m t ứ ệ ế ừ ổ ữ h a v i cái hài –ph đ nh. ồ ng đ ng ộ ự ươ ọ v i Iliad trong gi ng đi u anh hùng. ọ ớ 4.Cách k t thúc chi n tranh ế ạ ớ v i i là m t k t thúc khá xa l K t thúc chi n tranh c a Mahabharata l ế i. Trong b c tranh v ch t chóc, bu n các s thi anh hùng khác trên th gi ồ ế ớ đau, th t v ng sau chi n th ng c a Pandava h u nh không có c m h ng ứ ủ ế i, vô nghĩa, đ m máu c a chi n ca ng i mà ch hi n ra tính ch t rác r tranh. Thay cho khúc kh i hoàn ca ch có ti ng khóc c a m già, v góa, ỉ con côi trên kh p thành Hastinapura tang tóc. Yudshithira cúi đ u mà lên ế ủ ngôi: “Qu là đ t n t c a ả con đã đi c r i. Chúng con đã m t các con cái thân yêu. Chi n th ng này ả ồ con xem nh m t th t b i l n” (6-tr.454). T gi ng đi u bi th ng này ư ộ ấ ổ đ nh hình nên khái ni m quan tr ng c a Hindu giáo là AHIMSA (b t t n ị sinh – không làm t n h i m t sinh v t s ng nào) nghĩa là ph nh n hoàn ạ toàn đ i v i chi n tranh. ế ố ớ ế i anh hùng n Đ đ t đ n chi n th ng trên chi n Theo đó, ng ế ng hoàn toàn ch a ph i đã đ n đích, th m chí, còn là đã xa đích. Nên ư ể ử tr ả h còn ph i ti p t c lên đ ườ ả ế ụ ườ ọ ế

ấ ắ ế ể ủ ứ ư

ế ủ

ố ng qu c mà cu c chi n tranh tr ộ

ng lên cao, cao mãi trên nh ng đ nh núi Hymalaya. T

ừ ỏ

t, trong sáng kh i b n ch t v t ch t c a th ế ữ b xã h i, t ộ ừ ỏ ọ ụ ỏ ả ấ ậ

nh t trong nhóm, Pandava l n l ẻ ầ ượ

i. T ng ừ ng hành h ng. Cu i cùng ch còn m t mình Yudhisthira t ấ ố ộ ỉ

ng chàng g p toàn k thù cũ, còn ầ i tr ươ ẫ ườ ẻ ặ ộ

ụ ạ ị

ư ả

ỗ

ố ự ủ

ớ

ườ ả

ị i tuy t đích MOKSHA (t c t b , cũng t c là gi ả i và đ nh m nh c a con ng ệ ứ ừ ỏ ượ ứ

ể d ng sau chi n th ng c a Pandava nh Iliad có th ch m d t sau khi k ừ v chi n công c a Achille. Tác ph m ti p t c theo dõi các anh hùng c a ủ ế ụ ẩ ề c v n không nguôi ân h n, cu i mình: ba m i sáu năm cai tr đ t n ố ậ ẫ ị ấ ướ ươ c đó h l y làm b v cùng h đã t ọ ấ ướ ế ừ ỏ ươ ọ ừ m c đích, hành h ươ ỉ ụ b m i d c v ng, ly b hoàn toàn cu c s ng gia đình, t ọ ộ ố ỏ ế vi n cái tinh th n thu n khi ấ ủ ầ ễ t ngã xu ng trên gi ố ườ ớ c cõi đ i đ ườ ớ ượ ở tr i. Chàng ph n n khi trên thiên đ ờ ề ơ ự i là các anh em, bè b n c a chàng đang ch u trăm chi u c c c. đ a ng c l ạ ủ ị Nh ng đó cũng ch o nh, là th thách cu i cùng. Yuahisthira ph i đi qua ử ỉ ả ả ố i đ t nh ng r ng trên thiên gi c ba t ng th gi i không có ch cho lòng ớ ộ ằ ế ớ ể ỉ ầ ả t trên đ i c c c a yêu –ghét, thành –b i, h nh h n thù. Anh ta ph i v ạ ạ ả ượ ậ ế phúc –đau kh , cũng có nghĩa anh ta ph i đi t i giác ng b n ch t bi n ấ ộ ả ổ đ i, đo n m nh c a th gi t qua nó. i là v ủ ế ớ ủ ệ ổ Nghĩa là ph i đi t ả i ệ ớ ả thoát).

ờ ế Ấ ủ ế ủ

ễ ể ự

ả ệ ề ầ ộ ờ ạ ử ể ế ự ế

ạ ấ ấ ể

ề ướ ơ ớ ng nhi u h n t ề

ườ

ế ử ạ

ỏ ử

ậ ộ t h c –tôn giáo n Đ là N u th i Veda, quan đi m ch y u c a tri ế ọ đ th c hi n, duy nghiêng v bình di n tr n th , d a trên c s nghi l ề ệ ơ ở trì, b o v tr t t xã h i thì đ n th i đ i s thi, v n đ đã có nhi u thay ề ệ ậ ự đ i. Đã xu t hi n hai phong trào phê phán quan đi m Veda là đ o Jain và ệ ổ i bình di n vĩnh đ o Ph t. C hai tôn giáo này đ u h ệ ả ậ ạ i thoát). i, nh n m nh tuy t đích MOKSHA (Gi c u c a t n t i con ng ệ ạ ả ử ủ ồ ạ ấ NIRBANNA (Ni t bàn) chính là c nh gi i thoát i an l c vĩnh c u, gi ả ả ớ , kh i m i kh đau, phi n não. kh i sinh t ề ổ ọ ỏ ề ờ ạ ầ ộ ủ

ạ ấ ả

ộ ấ ế ớ

ườ ấ ữ ế ậ

ứ ổ ậ

i tr n gian, th gi ộ ườ ộ

ế ả

i thoát kh i vòng sinh t V y, khi nói v th i đ i đ y xung đ t c a Mahabharata chúng ta còn ph i nh n m nh xung đ t này n a: xung đ t gi a DHARMA và ữ ộ MOKSHA, b n ph n và gi i Aán, i thoát, nh p th và xu t th . V i ng ậ ậ ổ ả i v a là m t sinh v t xã h i v a là m t sinh v t duy nh t có đ i con ng ờ ộ ừ ộ ườ ừ ậ ộ s ng tâm linh. Là m t sinh v t xã h i, nó ph i hoàn thành DHARMA c a ủ ộ ộ ố ậ ả ế ớ ậ i v t mình (t c b n ph n duy trì, b o v tr t t th gi ệ ậ ự ế ớ ầ ả i nói riêng). Là m t sinh v t duy nh t có ch t nói chung và xã h i con ng ấ ậ ấ đ i s ng tâm linh, nó tìm ki m MOKSHA (t c khát khao gi ỏ i thoát kh i ờ ố th gi ỏ ế ớ ậ ấ ả

ừ Xung đ t DHARMA- MOKSHA cũng đ i v t ch t, gi ộ ứ luân h i). ượ ế

ng phân tr ồ c ch quan hoá khi n các ủ ậ c đòi h i kép mà v n ỏ ướ ả ưỡ

14

nhân v t c a Mahabharata luôn ph i l ậ ủ m nh con ng i đã giành cho h . ọ ườ ệ

Hai tình ti ẳ

ả ế ữ ữ ợ ế ố ắ ớ t trung tâm th hi n s căng th ng gi a DHARMA v i ỏ i pháp hoà h p gi a hai đòi h i

ầ ượ

c a Arjuna tr

(1). S l ở (2). S b i r i c a Yudhisthira v v n đ cai qu n v ả ể ệ ự MOKSHA và c g ng tìm ki m nh ng gi ữ c nhau đò trong tinh th n ng trái ng ng l ướ ự ủ ự ưỡ ự ố ố ủ i anh hùng là: ế ề ng qu c hay ố ươ

t ế ế

ườ c khi chi n tranh m màn. ề ấ i sau khi chi n tranh k t thúc. ng l ủ ả

ế ở

ế ọ

b th gi ừ ỏ ế ớ a.S l ự ưỡ Tr ướ ầ ọ ồ ố

ệ ọ ố ừ

ớ ỗ ế

ữ ự ả

ố ụ ặ i th gi ệ ả ạ c l ượ ạ ế ớ ệ ế ậ ủ

c a Arjuna và thuy t gi ng c a Krishna: ế ự ủ ấ c khi chi n tranh m màn, nhìn sang bên kia chi n tuy n th y ế ế các th y h c, các b n bè, h hàng thân thích, hình dung ch t chóc vô nghĩa ạ ọ ch i chi n đ u. (Chúng ta nh ớ c a h , Arjuna đau bu n, tuy t v ng, t ấ ừ ủ ế ch i chi n đ u v i tinh th n phê phán cu c Achille trong Iliad cũng t ộ ấ ầ ế ấ chi n tranh, tuy nhiên thái đ phê phán c a m i anh hùng mang dáng v p ủ ộ văn hóa khác nhau). Arjuna mu n “r i b xã h i”, cái xã h i đòi chàng ờ ỏ ộ ộ ế i. Chàng ph nh n chi n ph i th c hi n nh ng nhi m v n ng n , kh ủ ổ ả ề tranh vì chi n tranh là ph n l i ý nghĩa c a chính i, đi ng con ng i.ườ

ế ả ầ

Vào lúc đó, Krishna đã khích l ữ ố ộ

ộ ỏ ẻ ẹ ộ

ng”, “m t cu n kinh v n t ố ạ ấ ủ

tinh th n Arjuna, thuy t gi ng cho ệ chàng v hành đ ng. Đ i tho i gi a Krishna và Arjuna tr thành “m t bài ạ ề ở t lí c v đ p phi th th tri t nh t, thâm ườ ế ấ ắ ắ ơ thúy, hi n minh nh t c a nhân lo i”: Bhagavad Gita (Bài ca c a Đ ng Chí ấ ủ ề Tôn –Chí Tôn Ca).

Krishna hi n lên trong tác ph m v i t ệ ừ

ầ ế ừ ẩ ủ ớ ư ầ

ệ i đánh xe c a Arjuna. C xe và ng ế ườ ủ ỗ

ặ ể

ượ ớ

ộ ệ ủ ng đ o tâm linh. Krishna và Arjuna t ườ ấ ấ ạ ộ ướ

ủ ế ứ ượ ồ ượ ồ

ượ ế ồ ồ

ượ ậ

cách nhân –th n, v a là ông ầ hoàng chi n sĩ v a là hoá thân c a th n Vishnu (th n B o v ) tham gia ả chi n tranh trong vai trò ng i đánh ng c p đôi r t quen thu c trong các kinh đi n Hindu giáo xe là hình t ượ ư ng tr ng cũng nh Ph t giáo, cho th y quan h c a Krishna v i Arjuna t ậ ư ng tr ng cho ch y u là m t h ư ế Đ c Th Tôn và Arjuna, Linh H n Vô TH ng và Linh H n Nhân Th . ế ng sáng lên trong Linh H n Nhân Th , khi Con Khi Linh H n Vô Th Ng c ý nghĩa đích ứ th c c a cá nhân và vai trò xã h i, quay l i hành đ ng. i hoà nh p trong Đ c Th Tôn, Arjuna giác ngô đ ế ộ ộ

i pháp c a Bhagavad Gita nói v n t

i thoát kh i nghi p ch ỏ

ệ ự ự ộ ườ ự ủ Gi ả ố ớ ự ả ộ ạ ắ ắ ướ ớ

ọ ấ ộ ớ ộ

i thoát kh i nghi p vì v y, liên quan đ n , tr ự ướ ế ế

c h t là s t ả ệ ụ ọ ỏ ữ ỉ

ệ ấ

i nguy nan, đ tiêu di ấ ằ ệ

15

t là hành đ ng vô c u. Chìa ầ ộ ủ ướ ừ ng không ph i s kh khóa đ i v i s gi c t ệ ả ự hành đ ng mà là s th c hi n hành đ ng v i m t tri ki n thích đáng. B i ở ế ộ ủ vì chính d c v ng làm d y lên hành đ ng m i gây ra s trói bu c c a ụ ự ừ nghi p, gi ậ ả ệ b , s ki m soát nh ng d c v ng ích k , cá nhân. Arjuna ph i chi n đ u ấ ỏ ự ể ế ỗ ầ nh th chàng là vũ khí trong tay Đ ng B o V Vũ tr , xu t hi n m i l n ư ể ố th gi i. B ng cách s ng ế ớ c hành đ i mình nh m t t ng v t cho Đ ng Chí Tôn nh th , chàng đ ờ ụ ả ệ t cái ác, b o v th gi ệ ế ớ ả ư ế ể ư ộ ặ ượ ậ ấ

ờ ừ ự ệ ượ ậ ự c DHARMA v a th c ừ

đ ng vô c u và v y là đ ng th i v a th c hi n đ ồ ộ hi n đ ệ ượ

c hoãn l i đ ầ c MOKSHA. ự ố ố ủ

ủ ồ ộ

ế c đây, đau bu n, tuy t v ng, mu n t b. S b i r i c a Yudhisthira và cu c t b th gi i. ộ ừ ỏ ế ớ ượ ạ ố H u qu đau bu n c a cu c chi n tranh khi n Yudhisthira, gi ng ế i đ tìm ệ ọ b th gi ố ừ ỏ ế ớ ể ồ

ả ậ nh Arjuna tr ướ ki m s gi ự ả ư ế ừ

ộ ậ ớ ố ủ

Sau đó là cu c tranh lu n gi a Yudhisthira v i b n em trai c a chàng i v chung Draupadi c a h . Th c ch t là s c xát gi a hai quan ự ườ ợ ự ọ ữ ấ

và ng đi m Bàlamôn và Kshatriya v xung đ t gi a DHARMA và MOKSHA. ể ộ

Cu i cùng, Yudhisthira b thuy t ph c đã t ữ ụ i thoát trong r ng sâu. ữ ủ ọ ề ị ố ế

ộ ố ả

ố ớ

ươ i tr ự

ơ

ợ ẳ ủ ừ ỏ

ế ớ ầ ộ ố ớ ế

th gi ế ườ ả ườ

ờ

ư

ấ b n i bu n đau th t ừ ỏ ỗ ồ v ng và cai qu n v ng qu c. M t trong các c v n c a chàng nêu lên ọ ủ ố ấ r ng t b th gi c khi hoàn thành trách nhi m đ i v i xã h i, ộ ệ ừ ỏ ế ớ ằ ướ c đã già là không t tr ư nhiên và không h p truy n th ng. Yudhisthira nh ố ướ ề ỉ v y không b thuy t ph c b i tính h n h n c a th gi i tr n gian mà ch ị ụ ở ế ậ t c a nó. T b xã h i đ i v i chàng v n là b thuy t ph c b i s c n thi ẫ ế ủ ụ ở ự ầ ị i thoát và chàng b thuy t ph c đ làm i gi ng cu i cùng d n t con đ ể ụ ị ả ẫ ớ ố ộ i ch vì con đ vua, b o v tr t t i đ n m t ng y s trì hoãn l ấ ẽ ạ ế ỉ ệ ậ ự ế ớ th i gian thích h p h n mà thôi. K t thúc tác ph m, khi Yudhisthira đã già ợ ơ ẩ ế b th gi và cai qu n đ t n i đúng nh mong c nhi u năm, chàng t ừ ỏ ế ớ ấ ướ ả mu n c a chàng sau khi k t thúc chi n tranh. ề ế ế

ố ủ Gi ả ộ ể

ả ấ ề ủ i pháp, v i Yudhisthira, đ hoà gi ộ

ủ ượ ả ổ ậ

ộ

ờ ng đ ượ ờ ớ ư

ế ử ộ ố

ườ ạ ủ ả

ợ ế ụ ụ ẻ

ự ọ ậ ồ ủ ạ ố

i, anh ta ph i ti n t ạ ỏ ứ ự ệ ị

ả

ử

ế

ủ ầ ụ ườ ầ ử ộ ử ầ ủ

ộ

ủ ế

ầ ụ ấ ườ ượ ừ ấ ộ

16

i xung đ t DHARMA ớ ố i pháp r t ph bi n c a truy n th ng _MOKSHA nh v y là m t gi ế ư ậ c trình bày trong m i sách Lu t (Manu) c a Hindu giáo Hindu. Nó đ ọ ờ trong th i gian g n đ ng th i v i th i gian c a Mahabharata. Cu c đ i lí ồ ầ ủ ờ t nh có b n giai đo n (ASHRAMAS): (1) c miêu t ạ ố ả ưở BRAHMACHARYA, (2) GRIHASTHA, (3) VANAPRASTHA, (4) ầ sinh đ n t SANYASA. Trong hành trình cu c s ng t , hai giai đo n đ u, ừ i ph i tu d con ng ng h c t p, làm ch gia đình, tìm ki m c a c i và ả ủ ưỡ ộ ằ ng th h nh phúc v ch ng, sinh con đ cái, ph c v xã h i b ng h ụ ạ ưở cách th c hi n DHARMA c a mình. Hai giai đo n cu i, giai đo n tu ệ ạ luy n kh h nh trong r ng và giai đo n g t b hoàn toàn m i d c v ng, ọ ụ ọ ừ ệ ạ ổ ạ i nh n th c và th c hi n đ nh m nh vĩnh b th gi t ệ ậ ả ế ớ ừ ỏ ế ớ i thoát (MOKSHA). c u c a mình là gi ử ủ 5. Nh ng anh hùng n a tr n t c-n a th n linh c a Mahabharata ầ ụ ử ữ ủ Chúng ta nói đ n nh ng anh hùng n a tr n t c-n a th n linh c a ầ ữ i cha th n thánh và m t ộ Mahabharata không ch vì h là con c a m t ng ọ ỉ i m th n ẹ ầ bà m tr n t c. (Achille trong Iliad cũng là con c a m t ng ườ ủ ẹ ầ ụ ể ệ i cha tr n t c). Mà ch y u vì Mahabharata đã th hi n linh và m t ng ộ h v a cao th ng v a th p hèn, luôn luôn trong cu c đ u tranh b n thân ả gi a DHARMA và ADHARMA –Đ o lí và Phi đ o lí, v a ch u l c hút ị ự ạ ọ ừ ữ ừ ạ

ớ ớ ệ ủ ừ ướ t c a trái đ t tr n t c này v a h ấ ầ ụ

ữ

ả ậ ậ ng t ỏ ế

ơ ớ ủ

ắ ư ẳ ệ

ệ ế t tình hành đ ng cũng b c l ộ ộ ả ộ ệ ố ộ ủ ọ

ẫ ư

ươ

ữ

ế

ệ ể ổ ệ ớ

ả ữ ồ ề

ủ ạ t so v i Iliad. Đi m t ươ ầ ắ ự

ề ế ệ

ệ ủ ể ọ ộ ạ

ộ ố ầ ư

ế ệ ệ

ế ệ

t ử c các th h thi sĩ, văn sĩ, nói tóm l ng h p c a Mahabharata l ề ợ ủ ộ ườ ấ

ứ ấ

i, s a ch a l ữ ạ ệ ắ ắ

ứ

ượ ố

ng tác v i cái hùng theo quan đi m Tăng l ữ ề ộ ể ề ươ ở ố ộ

ề ạ ố ố ị

ọ ồ ả

ươ i con ng ng t ườ ướ

ủ ề

ề ố

ẩ ả

ướ

i con ng ổ ộ ệ ớ ầ

i thiên gi ờ i tâm linh v i mãnh li c DHARMA và v i cao trên kia, luôn luôn gi a hai đòi h i trái ng ượ ợ MOKSHA-B n ph n và gi i thoát, Nh p th và Xu t th -Có c m giác là ế ấ ả ổ so v i Iliad, các anh hùng c a Mahabharata “văn minh” h n h n. Dù ơ , chiêm nghi m h n r ng,v i c các anh hùng đôi khi đ m chìm trong suy t ệ ằ là th hi n nhi b n tính “y u đu i” không ố ế ể ệ d dàng bi n h c a h . Mahabharata đã c ng hi n cho gia tài chung các ễ anh hùng ca c đi n c a th gi i ki u m u “anh hùng suy t ” “anh hùng – ế ớ ể ổ ể ủ ng Đông. đ o sĩ” r t nĐ , r t ph ấ Ấ ộ ấ ạ Đ lí gi i v n đ , chúng ta c n chú ý r ng trong quá trình sáng tác – ể ằ ầ ề ả ấ ng-l u truy n-s a ch a, b sung đ hình thành nên văn b n tác di n x ề ử ả ễ ể ư ướ ph m cu i cùng đ n v i chúng ta hi n nay, bên c nh nh ng đi m t ươ ng ể ớ ố ẩ ằ ở ỗ ch ng đ ng n m đ ng, Mahabharata có khác bi ồ cá nhân mang đ y màu s c huy n tho i: Vyasa d i cái tên m t tác gi ộ ướ ạ ho c Homer, c Mahabharata l n Iliad, th c ra, đ u là công trình c a m t ộ ả ẫ ề ặ ệ t vô danh qua nhi u th h . Còn khác bi t p th đông đ o các tác gi ả ả ậ quan tr ng là câu chuy n chi n tranh c a các anh hùng b l c, các anh ế hùng dân t c làm c t lõi đ u tiên cho s thi Mahabharata cũng nh Iliad đã ố i là ngh sĩ, b i đ p, trau chu t, đ ồ ắ ạ ượ c các th h tu sĩ Brahmana i đ thì trong tr ạ ượ ng, tri (là đ ng c p có đ c quy n trong xã h i n Đ v lĩnh v c t ự ư ưở ộ ề ộ Ấ ẳ th c, sách v ) n m l y, tái t o và b sung. Các tu sĩ Brahmana đã d a vào ự ổ ở ắ ạ ớ ả i, đem nó g n li n v i c m câu chuy n anh hùng, s p x p l ế ạ ử quan tôn giáo, đ o đ c. Cái hùng theo quan đi m Võ sĩ quí t c Kshatriya ạ ể đã đ ữ c u n n n trong t ớ ắ ớ Brahmana. Mahabharata tr nên m t s hoà tr n gi a hai truy n th ng l n ộ ự trong văn h c Aán: (1) truy n th ng Sruti (t m d ch là truy n th ng Th n ầ ề ầ kh i, bao g m các tác ph m văn ch ng –tôn giáo, s n ph m tinh th n ẩ ẩ ả ng h i trong quan h th n thánh, c a gi i tu sĩ, văn ch ươ ệ ầ ớ ớ ủ i cùng khát v ng tâm linh c a mình) (2) truy n th ng SMRITI con ng ố ọ ườ (t m d ch là truy n th ng Nhân văn hay truy n th ng Th t c, bao g m ồ ố ế ụ ị ạ ề ẳ các tác ph m văn ch ng –s n ph m tinh th n c a Kshatriya và các đ ng ầ ủ ươ ẩ i ng t c p khác thu c qu n chúng nhân dân, văn ch ng h ườ ươ ớ ầ ấ trong quan h v i cu c s ng tr n gian, con ng ậ i mang nh ng b n ph n ữ ườ ộ ố xã h i).ộ ế ử ừ ề ệ ả ố

K t qu là t ỉ ầ ể ể ạ

ừ ủ ế ắ ầ ầ

ể ạ ặ ả ộ

17

câu chuy n c t lõi có đ tài đi n hình s thi trong văn ề b n ban đ u ch có ch ng 884 sloka và thu c th lo i DJAJA (Truy n ộ ả tho i v chi n th ng c a các Kshatriya) Mahabharata đã d n d n phát tri n đ y đ n h n đ n văn b n 24.000 sloka thu c th lo i TIHASA và cu i cùng, khi đ n v i chúng ta ngày nay, v i 110.000 sloka nó không còn ạ ề ể ầ ố ế ớ ơ ế ớ

ỉ ộ ử

ổ ế ư ộ ử ộ ộ

ử

ọ ủ

c tính ch t đ c bi ừ ể ể ứ ở ượ ệ ộ

ưở

ử ệ Ấ ấ ặ ủ ộ

ư ộ ộ

ặ ế ớ ặ ấ ầ

ườ i n luôn v ườ Ấ ằ

ả ớ ượ ủ ữ

n t ươ ớ ộ ộ ố ộ ồ ễ ả ả ớ

ệ c mô t ằ ộ ả ưở ữ ề ạ ổ ơ

ế ch là m t s thi anh hùng mà đúng h n là m t s thi anh hùng –thuy t ơ giáo, m t b bách khoa toàn th . Ng i ncó câu cách ngôn n i ti ng: ườ Ấ “Cái gì không có trong Bharata (cũng t c là s thi Mahabharata) thì cũng ứ đâu trên x s Bharata” (tên g i c a đ t n ấ ướ Ấ ộ c nĐ ). không tìm th y ấ ở T đây, chúng ta có th hi u đ ầ t r ng l n trong t m ớ ng s ng c a Mahabharata. khái quát hi n th c, khái quát lí t ố ự S thi n Đ , cũng nh văn h c n Đ nói chung, mang đ m màu ậ ọ Ấ ộ t c nh ng t h c. M t m t ràng bu c ch t ch v i t ữ s c tôn giáo và tri ẽ ớ ấ ả ế ọ ắ ặ i tr n gian này, m t ng, b t tuy t c a th gi kh l y, bi n o vô th ệ ủ ế ả ổ ụ i cái chân lí, cái vĩnh h ng, cái duy duy ng khác, t ư nh t. S thi Mahabharata là m t truy n l n và kì di u theo ý nghĩa đó. ệ ớ ử ấ v i m tv đ p ộ ẻ ẹ “Nh ng đau bu n c a cu c s ng nhân gian đ ề cao c và nó di n ra trên m t toàn c nh l n. Đ ng sau câu chuy n v ệ nh ng l m l c và đau kh , nhà th chúng ta có m t o t ự ng v cõi Th c ầ và cõi Thiên tiên”.

ộ ể Ấ ộ ở

ọ ậ ữ ạ ề

ộ ấ

ờ ờ ả

ộ ạ ỗ ỉ

ồ ớ ế ẻ ế

ượ ườ ờ ề ả ố i ph i s ng đúng đ o Đharma, không đ ạ ộ ẻ

ứ ề ự ủ ầ ố ớ ị

ả Ấ ứ ề ạ ả ộ

ạ ậ

ộ ố ấ ấ ươ

ề ậ ộ

ấ ờ ỏ ậ ủ

ủ ng không t l ế ễ ạ

ấ ấ ừ ồ ố

i theo đ o Gen ch còn kho ng )0,5% dân s . ố ạ ả ỉ

ậ ượ ề ạ

18

II. Tôn giáo: 1. Vài nét v tôn giáo n Đ : ề n Đ là m nh đ t màu m cho tôn giáo phát tri n. Đ o Bàlamon ra đ i ờ ấ ả Ấ ế ạ đ u tiên , do tăng l Bàlamon thành l p và tuyên truy n h c thuy t v n ầ v t b t di, b t d ch do đó xã h i có giai c p có giàu nghèo, vua tôi ch tôi ủ ấ ị ậ ấ ph i. N i đau trên đ i là t m th i không đáng quan tâm là chuy n đúng l ạ ẽ ệ và cu c đ i là h o, ch có đ ng Brahama m i có th c. Đ o Balamon ự ấ ư ả tuyên truy n thuy t luân h i, ng i ch t s bi n ra ki p khác. Bu c con ế ườ ế c kêu ca, ghen ghét k giàu ng sang. Đó là th giáo lí duy trì quy n l c c a t ng l p th ng tr . Sau này đ o Balamon tr i qua nhi u c i cách thành đ o Hinđu t c là n Đ giáo ạ ngày nay. Đ o Gien(Jain) do Mahavira sáng l p, duy trì m t s b t công trong xã h i ộ làm cho m t s đ ng c p v ố ng qu c, quý t c b t mãn, tìm cách ch ng ộ ố ẳ ộ ố i t ý r i b cu c sông giàu sang đi tìm n i n d t trong đ i. Nhi u ng ườ ự ố ơ ẩ ế ộ r ng sâu. Đ o Gen ph nh n quy n uy c a kinh Veeda, ch ng ch đ ề ạ ừ ố , coi v n v t v a có đ ng c p và đâ Balamon, ch tr ậ ừ ủ ươ ọ ẳ ở Ấ n v t ch t v a có linh h n, không nói d i không sát sinh…Ngày nay ậ Đ ng ộ ườ Đ o Ph t: ậ ạ i cây b đ vùng Sau nhi u năm đi tìm chân lí Xitđacta đã ng đ o d ồ ề ướ ộ ạ ề c truy n kh p n i. Giáo lí Ph t cho Booddigana, sau đó đ o Ph t đ ắ ậ ơ ườ i. r ng: cu c đ i là b kh . T i ác c a xã h i là d c v ng c a con ng ụ ọ ủ ằ ổ ộ ủ ể ờ ộ ộ

c cõi ả ạ ế ượ ệ ụ ọ t d c v ng đ ki p sau đ n đ ể ế

t Bàn.

ậ ả ẳ ệ ủ ươ ố ng bình đ ng chúng sinh, ph n đ i

ạ ấ

ộ ạ ướ ự ắ

ể ế ậ ầ

ậ

ậ i và vũ tr tr i qua 3 giai đo n sinh – tr ằ ể ả ạ ụ ả ồ ưở

ạ ầ ấ ệ

ở Ấ ộ ố

ng ho c các tín ng ả n Đ còn m t s tôn giáo khác s n ng khác nh đ o Xích (Sick), ươ ể ặ ư ạ ộ ưỡ

ử

ườ

ệ ư ỉ

ớ ể ả

ớ ế ế ồ ứ ế ư ộ ố ử ậ ỉ

ng, ch khi ỉ ấ ẳ

ả ấ

ự ạ ụ

ữ h t khi ông n m nh ờ ế ằ

ế ộ

ự ạ ớ ấ ả ư ữ ứ ậ

ằ ậ

ế ầ ẳ ầ

ế ế ấ

ườ ả

i dũng sĩ đang h p h i, ng ế ố

ư ầ ạ ờ ự ờ ấ ờ

ờ

?”. i mà bao nhiêu sinh linh đã vì y b m ng thì khi ỏ ạ ườ i ấ ố ta ch t, cái ch t mà các ế ế ề i Kshatriya. Ta v ườ i s s ng trong cõi ươ ẽ ố ơ ườ bây gi ủ ủ ử ỏ ổ ầ

i:

ố ậ Ấ ầ ộ

ườ ộ ế ừ ầ ạ

ạ c biên so n l ạ ạ ở ượ c u thành c a h t ạ ủ ạ ử ư ầ ọ

19

ở ộ ế ố ấ th t c h n nhiên các ch t ng D c v ng thì vô h n, ph i tiêu di ụ ọ Ni ế V i quan ni m đó, đ o Ph t ch tr ớ ạ ch đ đ ng c p mà đ o Balamôn duy trì. ế ộ ẳ c s th ng th c a đ o Ph t, đ o Balamôn Đ o Hinđu( n Đ giáo): tr ế ủ ạ ạ Ấ ạ ph i c i cách, bi n th thành đ o Hinđu, h p thu m t ph n giáo lí và đ o ộ ấ ạ ả ả đ c c a Ph t, tin vào lu t nhân qu và luân h i. Đ o Hinđu cho r ng con ạ ứ ủ t. Nh t th hóa ba ng- di ng ệ ườ v th n t ầ ng Brahama (th n Sáng T o)- Vism (th n B o V )- Siva (th n ị ầ ượ ả ầ t). H y Di ệ ủ Ngoài b n tôn giáo chính k trên, ố sinh t các đ a ph ị ừ đ o Yoga… ạ 2. Tôn giáo trong s thi Mahabrahata ử Tôn giáo trong s thi Mahabharata là Hindu giáo. i nh là cái nghi p: a. Con ng ệ i nh là cái nghi p (Karma), ch có cái Tôn giáo coi cu c s ng con ng ườ ch t m i là vĩnh c u, linh h n m i là chính ch không ph i th xác, cái ứ ớ ki p sau m i là vô t n ch ki p này ch là phù du. Yudhisthira khi còn s ng làm vua mà ch ng c m th y vui s ướ ố c lên cõi c c l c m i tìm th y yên vui th c s . hình hài đã m t đ ự ự ớ ấ ượ ắ i đ t vì nh ng mũi tên đang c m Bhisma “Thân th Bhisma không đ ng t ớ ấ ể ư kh p mình ông. Thân th ông càng sáng h n bao gi ể ơ ắ ng danh d . Quân đ i hai bên thôi không còn giao v y, nh trên chi c gi ườ ậ tranh n a, t i và đ ng quanh b c anh hùng vĩ t c các chi n binh ch y t ế ng b ng các mũi tên. Các b c vua chúa trên cõi đ i n m trên chi c gi ườ ạ ằ tr n đ ng cúi đ u quanh ông ch ng khác các th n ch u, quanh đ ng ấ ầ ứ ầ Bàlamôn”, ông đã “l y máu mình khi n cho bãi chi n tr ơ ng thành n i ườ vinh hi n”.ể Ngay c Duryodhan, ng y ch t “các ch th n tung hoa xu ng ng nhà tr i t u nh c và b u tr i r c sáng”, “ ầ t đ nh trong cu c s ng c a ng dũng sĩ cho là cái t ộ ố ộ ỉ tr i, còn ng i (nói v i Krisna) và b n bè c a ng ạ ớ ươ đòi này và ch u đ ng đau kh , s u não…th h i có ai phúc h n ai ị ự b. S ph n con ng S thi n Đ k th a m t kho tàng th n tho i phong phú c a Rig Veda ủ i b i các nhà nh ng là th n tho i c a giai đo n sau, đã đ ủ ệ ư ưở th n h c. Th n tho i đã tr thành m t y u t ng t ầ i phàm t c và tôn giáo nên nh ng y u t ườ ế ố ế ụ ồ ụ ữ ấ

ộ ố

ọ ị ư

i s s hãi, sung bái nh ng ki p nh ớ ế ủ c và cam ch u c a con ng ữ ượ ị ủ

ạ ườ ế ố ầ i. T t c đ u do th n

ị ạ ệ

ơ ề ủ ạ đ nh m nh m nh h n c g ng c a con ng ườ ượ ạ ị l ữ ạ ự ợ c th n thánh. ầ ướ ệ ị ặ

ộ ộ ộ ậ ố ả

ỡ

ề ệ ữ ầ

ầ ế ả ậ

ị ầ

ộ ờ ố ắ ế

ế ủ ự ị ắ ẩ ắ ẩ

ử ị ự ự ụ ự

ự ị ự ậ ư ế ắ

ọ ẫ

ả t ch t nh ng ng ầ ồ ế ữ ế ế

ờ ỏ ộ ờ ầ ụ ế ị

ộ ề ướ ự

i. ế ậ ề ườ ả ạ

ng. M i cái k c ủ ườ ờ ơ ọ

ắ ọ

ệ ỉ

ụ

i lý t ồ ng vào s vô v nh n nh c. Các thuy t luân h i ụ ị ng vô ngã cũng nh nhân qu nhân duyên c a đ o ph t đ u cho ư ể ả ộ i đ u trôi qua trong nháy m t, m i công danh phú quý đ u ề ườ ề i, nghi p y ệ ấ ườ i. ộ ướ ng ườ ưở ử ụ ẫ ẫ

i n Đ đ c nh n là g c r là ng n ngu n đ có ố ễ ườ Ấ ố ớ ư ậ ộ ứ ể ẫ ồ ọ

ộ ố ộ

t đ p. ổ ạ

ng công b ng bác ái. ằ ả

ưở ủ ạ c xem là s chi n th ng c a đ o ế ậ i thoát và lý t ượ ọ ắ ự ủ ế ắ

ề

ườ ứ ể ị

ươ ộ ự ệ ừ ữ ệ

ế ơ ạ ố

ng s c m nh hùng ạ t, v a là m t s ki n vĩ đ i c a bi ạ ủ ấ i đang đ u t. Yudhisthira khóc than đ n xé lòng tác đ ng sâu s c vào ắ ế ệ ế ộ

20

ầ ng, anh hùng và hèn nhát v n g n gũi v i cu c s ng trong th n cao th ầ ố ỉ tho i b thanh l c đi, b đ a ra ngoài biên ch c a tôn giáo. Tôn giáo ch gi ườ i ế tr Tôn giáo can thi p thô b o đ n s ph n con ng ậ ấ ả ể linh đ nh đo t “ ườ ”. i ơ ố ắ ủ Các th n có m t trong nh ng ho t đ ng c a con ng i nhi u h n hay ạ ộ ữ ầ trong m t tr n đánh, m t tình hu ng hay trong su t c cu c chi n tranh ế ố ủ nh ng anh hùng Padava đ u có th n giúp đ . Krishna, hi n thân th 8 c a ứ ệ ầ i đánh xe cho th n Vishnu ( th n b o v ) luôn theo sát Arjuna và là ng ườ i là hóa thân i n Đ l Arjuna trong chi n tr n Kurukshetra. Chính ng ộ ạ ườ Ấ c a các v th n hay là con cái c a các v th n. Nh v y th gi i th n linh ị ầ ầ ế ớ ư ậ ủ ủ trong s thi n Đ đã chi ph i sâu s c đ n đ i s ng con ng i. ườ ố Ấ c. Ch u đ ng là tr c n: S ch u đ ng là tr c n, là chân lý, là hi sinh, là danh ti ng c a tôn giáo. Toàn vũ tr d a trên s ch u đ ng. ắ Yudhishthira ch p nh n l u đày. Arjuna khi chi n th ng đã c m ch c ấ t tha kêu g i gi ng hòa. Yudhishathira đau bu n và ăn trong tay v n thi ế ứ i anh nh bà con đ n m c năn h i h n vì vi c đã gi ư ườ ệ ố ậ quy t đ nh r i b cu c đ i tr n t c, đi vào r ng sám h i t i l ừ ố ộ ỗ Tôn giáo n Đ đ u h ẫ Ấ vô th r ng cu c đ i là vô ngã, vô s , nhân sinh là vô th ằ ki p ng ế nhanh chóng tiêu tan ch có nghi p Karna là vĩnh vi n t n t ễ ồ ạ b n là do quá trình tu nhân tích đ c, tránh ác ph c thi n c a con ng ủ ệ ứ ề Con ng ng mà s thi n Đ h i nh n nh c là m u ng Ấ ườ đ n.ế Nh v y, đ i v i ng m t cu c s ng t ố ẹ d. Đ o lý Dharma ( b n ph n ) * Khát v ng hòa bình, gi Chi n th ng c a anh hùng Panđava đ đ c và công lý Dharma đ ra. ứ ng Kurukshetra v a là thánh đ a bi u d Chi n tr ừ ế c ng c a nh ng chi n binh l m li ẫ ủ ườ tráng và hào hùng là n i đ o đ c b tha hóa ánh sáng và bóng t ứ ị tranh quy t li tâm linh ng i đ c. ườ ọ

ườ

ộ

ạ ư

ầ ẫ ư

ấ

ứ

c cánh c a tr i. Th n Dharma v n còn th ầ ở ượ ơ Tôi không mu n ọ đây mà xa các anh hùng thì có gì là hay là t ọ ỗ

ự ạ ủ

ủ ờ

ấ ố ở ố đây”. ổ ộ ố

ọ ả ả ợ

ắ ả ẫ ộ ườ

t t ữ ụ ầ ượ ớ

ộ

ằ ưở ụ ộ ụ ng vì m c ưở ng n m trong Dharma. Đó là m t hành đ ng v k , không vì ỉ ị ộ

ng. ế ữ ả ậ ấ ầ

ộ ứ ể

ủ

i ích cá nhân và nh ng k t qu v t ch t t m th ườ ể ả ủ ế

ấ ế ậ ự ự ự ả ậ ệ

ộ ố ế ớ

ờ ộ

ộ gìn ni m tin vào l i đã hành đ ng không m t m i đ gi ờ ể ữ ườ ỏ

ề ứ ế ế ằ ằ

ế

ng ngay gi a nh ng ng ữ ườ ữ

c t ọ ộ ờ ầ ố ộ ố

ư ọ

i kh ạ ể ứ ọ ề ự ế ấ ế ụ ơ ố

ọ ấ ấ ể ạ

ớ ổ ậ ố

ộ ề ộ

ố i n Đ không đ ộ ộ do ho t đ ng, ông b ràng bu c vì l c t ượ ự ộ ờ ị

ả ả

ệ ố ộ ị

ộ ng bên ng ng chi Kaurava. i con tr i t ườ ự ấ ể ề ớ ưở ườ

21

i anh hùng d n nguôi quên kh ng lên cõi tr i ng ổ Trong cu c hành h ươ ầ ờ ộ đau oán h n, trút b m i ràng bu c tr n th , đ t đ n đ siêu thoát thanh ộ ầ ỏ ọ ế ạ ế ậ i anh hùng t t nh. Nh ng khi cõi t c l y đã lùi xa, ng ụ ng đã rũ s ch b i ưở ườ ụ ụ ị ử tr n mà v n ch a m đ ẫ ờ ử thách con trai mình. Và n i ch n thanh cao yên tĩnh y v n là m t ộ ẫ ố trên cõi đ i, b i đ i Yudhishathira đ o cao đ c tr ng. “ ở ố ờ ạ ở t; ch nào h đang v i tôi ở ớ thì ch y là cõi c c l c c a tôi ch không ph i ỗ ẫ ứ ả ở ườ Th là Yudhishathira đã đi đ n t n cùng nh ng kh đau c a đ i ng i, ế ữ ế ậ hi u b n ch t cu c s ng và hi u con đã hi u ngu n c n chu trình sinh t ể ể ử ể ơ ồ ươ ng gi đ ng là hòa h p khoan dung là yêu th i thoát m i vòng sinh t ử ườ t lý vĩ đ i ngàn đ i v n Dharma tinh th n n Đ , là tri tha th . Đó là l ờ ẫ ế ẽ ạ ầ Ấ ứ ắ i chi n th ng b n năng, kh c còn lung linh v n còn v y g i con ng ế ọ ẫ ph c nh ng cám d phàm tr n v i tuy t đích tâm linh. ỗ ệ * Hành đ ng vô c u ầ ộ Hành đ ng vô c u là hành đ ng không có m c đích và lý t ộ ầ đích và lý t l ợ ờ t cái ác c u đ i Hành đ ng quên n i hi m nguy c a b n thân đ tiêu di ủ ả ệ ỗ c a Bhisma mang l i cho nhân v t v đ p cao c . Hành đ ng c a Bhisma ậ ẻ ẹ ạ ộ ủ mang tính nghĩa hi p là s th c thi b n ph n c a đ ng c p chi n binh ẳ ổ ệ t l p s hài hòa cho đi u ác b o v đi u thi n, thi Kshatriya, thanh tr ệ ề ừ ề i. cu c s ng trên th gi ng, cu c đ i Bhisma là cu c đ i m t ộ Bhisma đã luôn hành đ ng cao th ượ ộ ẽ con ng ệ ộ ậ ng b ng mũi tên ch ng ki n tr n Dharma ung dung n m trên chi c gi ườ đánh cho đ n khi k t thúc. ế Yudhisthira ch n thiên đ i thân Duryodhana ườ ướ ừ ọ m i đã s ng m t cu c đ i không ít l m l c nh ng cu i cùng l ạ tham v ng đ t đai, quy n l c, c a c i m i vinh hoa đ x ng đáng v i ớ ủ ả đ ng c p chi n binh “ch t vinh còn h n s ng nh c”, ch n con đ ườ ng ẳ giao đ u đ đi tr n đ o lý Dharma. ọ Nhân v t hành đ ng theo s ph n, luôn nuôi s ng v i b n ph n b ràng ậ ị ậ do. Bhisma bu c b i l i nguy n, hành đ ng ng ở ờ ườ Ấ ề ớ i th v i “Ông không ph i là ng ạ ộ ể đ c vua và ph i chi n đ u bên c nh anh em Kaurava. Bhisma không th ứ ạ ế ph n b i Duryodhana đ v v i anh em ru t th t vì đã nguy n s ng có lý ả t ưở * Cái ch t:ế

ộ

ộ ẳ ậ ủ ổ ấ ế ườ

ả ụ ể ằ

ổ ậ ầ ệ ể ụ ầ

ổ ậ ẽ ủ ươ ủ ả ẹ

ả ế ượ ế ng t n, hi sinh luôn đ ả

ứ ừ

Mu n gì đ ố ờ ườ

ế đó “ ậ

ộ ầ ế ề ớ

ỗ i đ ườ ượ ậ

ử

ử Ấ

ứ ầ ủ ấ ộ ữ ượ ứ ổ ể ẫ ừ

ữ ử ế ớ

ướ ộ

ấ ộ ệ ủ ả

ụ

ọ ả Dharma s ng thi n căn, ấ ủ ẽ ệ ệ ố

ợ

ế ệ ữ ầ ậ ả ọ

ấ

ủ ả ộ ồ

ộ ố ớ ả ớ ộ

ế

ữ thành t ở ử ủ ượ ả

ờ ể ạ ử ờ

i nh ng c m h ng s thi h ẹ ở ạ ư ộ

ử ạ

ạ ị

ả ướ t tác sáng t o ngh thu t muôn đ i. ệ kho ng 1500-500 năm TCN, g n li n v i ớ ưỡ ng ả ệ ừ ớ ớ

ả ế ẳ ạ ề

ườ

ệ i có s ph n và ph i ch p nh n s c. Nói cách khác, m i con ng ki p ừ ế ố ậ ng t ướ ấ ự ườ ậ ả

ướ ậ ầ

ả ộ

ắ

ổ ấ ố ệ ơ

22

i kh i sâu s cách bi t đ ng c p l ỗ Ch t là hành đ ng b n ph n theo quan đi m c a Hindu giáo cho m i ủ ể i tùy theo đ ng c p c a mình mà có m t ch nghĩa xã h i riêng và ng ủ ộ ự anh â ph i ph c v và duy trì xã h i nh m t t ng th b ng cách th c ộ ư ộ ổ hi n đ y đ tinh th n b n ph n, nhi m v đó c a mình. Chúng ta hi u vì ụ ệ đ p đ , th m ng, th m chí sao mà th c miêu t ơ ộ sáng ng i trong khi c m h ng hi u chi n hoàn toàn không ph i là c m ả ờ ứ h ng ch đ o c a s thi này. ủ ạ ủ ử ằ i n Đ cho r ng T kinh “Rig Veda” cho đ n s thi Mahabarata , ng ườ Ấ ộ ế ử c n y, m t tr i sáng i ta lên tr i. sau khi ch t ng ặ ấ ờ Ở ượ ế ừ ” u, s a, m t, ti ng đàn sáo ca hát không ng ng chói, hoa qu d i dào, r ữ ượ ả ồ (Th n tho i n Đ ). Nh v y, ch t đi là con ng ự c v v i cõi c c ư ậ ạ Ấ l c, x s c a th n tiên, n i đó không có ch cho lòng h n thù. ơ ứ ở ủ ạ 3. Ý nghĩa c a v n đ tôn giáo trong s thi Mahabrahata ề c coi là nh ng sáng tác S thi n Đ nói chung và Mahabharata đ ữ chính th c và nh ng s thi có “hình th c c đi n l y l ng m t th i trong ử ờ ộ ỉ ệ i. Nó tr thành b bách khoa toàn th , nh ng đài k ni m, l ch s th gi ộ ư ở ị ng con ng nh ng thánh kinh c a m t dân t c, h ộ ố i đ n m t cu c s ng ữ ườ ế ộ t đ p, đ u tranh b o v cho cu c s ng t t t đ p. ộ ố ố ẹ ố ẹ t h hàng đâu ph i là m c đích. Cái h Nh ng anh em Pandava tiêu di ệ ọ ữ ph n đ u là th c hi n tr n v n n i dung c a l ự ộ ẹ ọ ấ hòa h p bình đ ng, bác ái. ẳ ề G n 30 th k trôi qua, bao th h đã đ c, đã có nh ng c m nh n riêng v ế ỉ ọ ổ Mahabharata. Mahabharata là tác ph m l n nh t trong kho tàng văn h c c ẩ ớ đ i n Đ . Mahabharata mô t cu c s ng đau bu n c a cu c s ng dân ộ ố ạ Ấ gian v i m t v đ p cao c và di n ra trên m t hoàn c nh l n. Chính ả ộ ẻ ẹ ễ nh ng giá tr đ o đ c cao c vĩnh h ng đã khi n cho s thi Mahabharata ằ ả ứ ị ạ i ngoài dòng ch y c a th i gian, đăng , t n t tr ng đài b t t ấ ử ồ ạ ọ quang cho cái đ p, cái thi n trên cõi đ i. S thi là m t th lo i văn h c ộ ệ ng t i s cao c thiêng m t đi không tr l ớ ự ứ liêng và kỳ di u, mãi mãi là ki ờ ậ ệ Đ o Balamôn th nh hành t ề ắ s phân hóa xã h i ban đ u v i ch đ ng c p (Varna) và v i tín ng ầ ấ ộ ự i ph i tuân theo Đ o giáo. giáo đi u: Con ng ả ườ i có s luân h i do nghi p ch (Dharma) trong đó con ng ồ tr ố ỗ ph n do th n thánh an bài. Kho ng 500 năm TCN, tình hình n Đ có nhi u bi n đ i. Xã h i có s ề Ấ ế ộ phân hóa sâu s c h n l ng trong c s phân bi ệ ẳ ả ự ơ ồ t h n. S phân bi nghi ệ ự n i th t v ng. S phân bi ấ ọ ỗ ự ắ t đ ng c p. Casta kh c t giàu nghèo làm tăng lòng ham mu n và cũng tăng ạ t, chà đ p ệ ẳ ấ ạ ự ự ệ ơ

ẫ ẩ ướ

ứ ầ N c m t chúng sinh ắ ậ ơ

Ấ ữ ể ớ ộ

ệ ộ

ủ ổ

i s ng h ườ ố ấ ể

nhân ph m. Nh ng đi u đó d n đ n toàn c nh “ ắ ả ề ế i tràn ng p kh p n i”. ch a đ y ba bi n l n, n i đau kh c a con ng ườ ổ ủ ỗ i nghe và th c hi n nh ng ữ kêu g i con ng Tôn giáo n Đ lúc b y gi ự ờ ườ ọ ấ i s ng v i s ph n c a mình, hành đ ng theo i d y Dharma: con ng l ủ ậ ớ ố ườ ố ờ ạ ướ đúng b n ph n c a mình, đ ng c p c a mình. Con ng ng ấ ậ ủ ẳ thi n, bình đ ng, bác ái, hòa bình v i nhau đ cùng nhau đ u tranh ch ng ố ệ ớ ẳ i cái ác, phi đ o đ c. l ạ ạ ứ

Ph n III: K t lu n

ế

ầ

ậ

ỏ ấ ả ự ộ ậ

ố ặ ả ế ẫ

ạ i sao l ạ ạ ể ẹ ự ự

ề ướ ố

ố ạ

ữ ộ ử

ủ ươ ủ

ấ ủ ờ ữ

ả ể ế ươ ự ở ề ớ ườ

i. ứ ộ ộ

ọ Ấ ệ ẩ ắ

ư

ư ạ ộ

ậ ủ ầ ự ẩ ạ

ằ ạ ẩ

23

gìn, l y nó làm m u m c, ph ng theo “N u m t v t gì đ p c n ph i gi ữ ẫ ẹ ầ ộ i ngo nh m t đi không mu n nhìn m t nó d u nó có cũ đi n a. T i sao l ạ ữ c phát tri n c a ủ i không l y nó làm b v t th c s là đ p, t ấ ậ ng lai”.(VI Leenin khi nói v các giá tr truy n th ng). Quay v v i ề ớ t ị ề ươ ạ ế i đ n truy n th ng là quay v v i c i ngu n. Tinh hoa nhân lo i còn l ồ ề ề ớ ộ c tiên là nh ng b s thi vĩ đ i nh Iliat, ngày nay ph i k đ n tr ư ạ ướ ng Đông. Đó Odysee c a ph ng Tây, Mahabrahata, Ramayana c a ph ủ cũng chính là s tr v v i nh ng tinh hoa b t h th i kì bình minh c a l ch s loài ng ị ử M t nhà nghiên c u v văn h c n Đ nh n đ nh “Tr tác ph m Iliat ra ị ẩ ừ ậ ề nhân v t sâu s c và phong không có tác ph m nào mà ngh thu t miêu t ậ ả ậ ậ ủ phú nh Mahabrahata. Nhân v t không đau kh d n v t nh nhân v t c a ư ặ ổ ằ ậ Đantê, không say mê c c đ nh nhân v t c a S cxpia, trái l i các nhân ế v t đ u ph n ánh ph m ch t uy nghiêm tr m l ng c a s c m nh tinh ậ ề ủ ứ ặ ả ấ i mà th i x a đ l th n, ch ng khác gì hình t ng b ng đá c m th ch t ừ ờ ư ể ạ ượ ầ c. các ngh sĩ điêu kh c ngày nay không tài nào mô ph ng đ ỏ ẳ ệ ượ ắ

ị ượ

ư ủ Ấ

ị ế ề , chính tr , quân s … c a các đân t c n Đ t ủ

c coi là m t b bách khoa toàn t v đ i s ng ế ề ờ ố ộ ừ ộ Ấ c. Vì th t c ng n Đ đã nói: “cái gì không có trong ế ụ

ộ ữ Ấ ấ

ộ ầ ử Ấ ề

ừ ạ ế ự ưở

ng tâm linh d n d t ng ữ ậ ắ

ệ đó hi n ừ ng thành chín ch n c a tinh ắ ủ i ta giác ng b n ộ ổ ầ bình di n tr n ệ ậ

ầ ậ ủ ế ủ ệ

ả ề ẫ

ng l n giá tr nhân ớ i, ị ế ủ ọ

ọ Ấ ộ ạ ấ ữ

Ngoài giá tr văn h c Mahabrahata còn đ ộ ộ ọ th c a n Đ vì nó cung c p cho chúng ta nhi u hi u bi ộ ể ấ văn hóa xã h i, kinh t ự ộ 3000 năm v tr ộ ề ướ Mahabrahata thì cũng không tìm th y trên đ t n Đ ”. ấ Ấ S thi n Đ là vùng ánh sáng thu n khi t cho siêu huy n bí “t ế thân s ng s ng m t n Đ đã đ t đ n s tr ộ ộ Ấ th n, xác l p nh ng con đ ườ ẫ ườ ữ ph n c a mình, nh n th c v ý nghĩa hành đ ng chuy n t ứ ề ể ừ ộ i nhũng tia sáng c a m t tr i. th sang bình di n vũ tr d ặ ờ ụ ướ Mahabharata là tác ph m l n nh t- c v dung l ượ ấ ớ ẩ b n c a văn h c n Đ c đ i. Trong ph m vi văn h c th gi ộ ổ ạ ả Mahabharata là m t trong nh ng s thi đ s nh t. ử ủ ủ ặ ộ

ặ ng Đông, c ộ

bút pháp văn ch ữ ng, c ả ở ấ

Mahabharata mang nh ng nét đ c đáo c a n Đ , c a ph tâm h n, t ồ riêng và góp ph n làm phong phú kho tàng s thi c a nhân lo i. M t m t, tuân th theo các qui t c chung c a s thi, m t khác ử ả ở ươ ẫ ấ ng, t o nên s c h p d n r t ứ ạ ồ ộ ắ ủ Ấ ươ ử ộ ủ ạ ủ t ư ưở ầ

ử ộ ề

ể ẫ

ủ ậ ế ư

c hoành thi n h n. Xin chân thành c m n ! ậ ạ ả ơ ượ ể ệ

ớ ự Chi n tranh và tôn giáo rong s thi mahabrahata là m t đ tài khó. V i s ế c g ng c a t p th nhóm, chúng em đã hoàn thành bài t p tuy v n còn ố ắ nhi u ch thi u sót và ch a hoàn thi n. Mong cô và các b n đóng góp ý ề ệ ỗ ki n đ bài làm đ ơ ế

Tài li u tham kh o ả

ệ

ủ

ễ ớ ị ỉ ấ ả

i thi u - Nhà xu t b n văn h c. ấ ả ụ ứ

c ngoài s 1/1997. ố ạ

ộ ư ọ ướ ử ầ ụ ầ

ự ể Ấ ẫ ộ

24

1.Mahabrahata cùng v i Chí Tôn Ca - Cao Huy D nh, Ph m Th y Ba, ạ Nguy n Qu D ng d ch và gi ọ ệ ớ ế ươ 2. Văn h c n Đ -L u Đ c Trung - Nhà xu t b n Giáo D c. ọ Ấ 3. T p chí văn h c n ưở 4. Nh ng anh hùng n a tr n t c - n a th n linh và s tri n khai lý t ng ử ữ v m t ki u m u anh hùng trong s thi Mahabrahata ( n Đ ) - Báo cáo ử ề ộ khoa h c c a Phan Thu Hi n. ể ọ ủ ề