L i nói đ u ầ
ờ
Trong quá trình v n đ ng và phát tri n c a s v t luôn luôn x y ra mâu ể ủ ự ậ ậ ẩ ộ
thu n, đó là mâu thu n gi a các y u t ế ố ữ ẫ ẫ ẫ trong b n thân s v t hay mâu thu n ự ậ ả
gi a các s v t v i nhau. Tri ự ậ ớ ữ ế ọ t h c Mác-Lênin đã ch ra, mâu thu n là m t t ỉ ộ ấ t ẫ
y u khách quan, mang tính ph bi n và có đa d ng các lo i mâu thu n. Xác ổ ế ế ạ ạ ẫ
i tìm ra đ đ nh đúng t ng lo i mâu thu n s cho phép con ng ị ẫ ẽ ừ ạ ườ ượ c nh ng gi ữ ả i
pháp phù h p, t ợ i u đ gi ố ư ể ả ẩ ự ậ i quy t mâu thu n, t o đi u ki n thúc đ y s v t ế ề ệ ẫ ạ
phát tri n. T lí lu n mâu thu n, ta xem xét m i quan h gi a xây d ng kinh ệ ữ ự ừ ể ậ ẫ ố
t ch v i h i nh p kinh t đ c l p t qu c t ế ộ ậ ự ủ ớ ộ ậ ế . ố ế
Toàn c u hoá kinh t là xu th t ầ ế ế ấ ế ệ t y u khách quan trong giai đo n hi n ạ
nay, xu th này đang b m t s n c phát tri n và các t p đoàn kinh t t ị ộ ố ướ ế ể ậ ế ư ả b n
ự xuyên qu c gia chi ph i, ch a đ ng nhi u mâu thu n, v a có m t tích c c ứ ự ừ ề ẫ ặ ố ố
v a có m t tiêu c c, v a có h p tác v a có đ u tranh, v a t o ra nh ng c ừ ừ ạ ừ ữ ự ừ ặ ấ ợ ơ
ố h i cho s phát tri n nh ng cũng v a có nh ng thách th c đ i v i các qu c ứ ố ớ ừ ữ ự ư ể ộ
gia, nh t là các qu c gia đang trình đ kém phát tri n nh Vi t Nam. Vì ấ ố ở ư ể ộ ệ
ể ả toàn c u hoá là m t xu th , m t quá trình khách quan cho nên không th đ o ế ầ ộ ộ
ng i ngày nay, các qu c gia không th t y chay ượ c. Trong đi u ki n th gi ề ế ớ ệ ể ẩ ố
ề ố hoàn toàn toàn c u hoá ho c đ ng ngoài quá trình toàn c u hoá. V n đ đ i ặ ứ ầ ầ ấ
c thích ng và khôn ngoan đ v t qua v i các qu c gia là, ph i có chi n l ớ ế ượ ả ố ể ượ ứ
thách th c và ch p l y th i c , đ ng th i ph i có ý th c gi ờ ơ ồ ớ ấ ứ ứ ả ờ ữ ữ ề v ng ch quy n ủ
ộ qu c gia, đ c l p dân t c, b o v toàn v n lãnh th đ đ a qu c gia dân t c ổ ể ư ộ ậ ệ ẹ ả ố ộ ố
i pháp phù mình đ n ch phát tri n và ph n vinh. T c là ph i tìm ra các gi ồ ứ ể ế ả ỗ ả
h p đ gi i quy t t t mâu thu n gi a xây d ng kinh t ể ả ợ ế ố ữ ự ẫ đ c l p t ế ộ ậ ự ủ ớ ch v i
qu c t h i nh p kinh t ậ ộ ế . ố ế
Tr đ t ra nh v y, nên tôi đã ch n đ tài nghiên ướ c yêu c u th c t ầ ự ế ặ ư ậ ề ọ
ữ c u "ứ Phép bi n ch ng v mâu thu n và vi c phân tích mâu thu n gi a ẫ ứ ệ ệ ề ẫ
xây d ng kinh t ch v i h i nh p kinh t đ c l p t ự ế ộ ậ ự ủ ớ ộ ậ ế ố ế". qu c t
1
K t c u bài vi t g m hai ph n: ế ấ ế ồ ầ
Ph n I là lí lu n phép bi n ch ng v mâu thu n, trong đó đ a ra đ nh ứ ư ệ ề ầ ậ ẫ ị
nghĩa v mâu thu n, các lo i mâu thu n và m i quan h gi a chúng. ệ ữ ề ẫ ạ ẫ ố
Ph n II là phân tích mâu thu n gi a xây d ng kinh t ch ữ ự ầ ẫ đ c l p t ế ộ ậ ự ủ
qu c t ; trên c s đó đ a ra khuy n ngh đ gi v i h i nh p kinh t ớ ộ ậ ế ố ế ị ể ả ơ ở ư ế ế i quy t
m t cách t t nh t các mâu thu n đó. ộ ố ấ ẫ
Ch n đ tài phù h p v i b n thân, em l p k ho ch nghiên c u và đã ớ ả ứ ế ề ậ ạ ọ ợ
tr i qua quá trình nghiên c u khoa h c th c s , t ự ự ừ ứ ả ọ thu th p, x lý thông tin ử ậ
t báo cáo. Bài ti u lu n đã ph n ánh m t nhãn quan khoa đ n t ng h p và vi ế ổ ợ ế ể ậ ả ộ
h c c a ng i vi ọ ủ ườ ế ề ễ t v lí lu n mâu thu n và x lý mâu thu n trong th c ti n ử ự ậ ẫ ẫ
ch v i h i nh p kinh t qu c t . Tuy gi a xây d ng kinh t ự ữ đ c l p t ế ộ ậ ự ủ ớ ộ ậ ế ố ế
nhiên, do h n ch v th i gian và trình đ nh n th c, bài vi t không tránh ế ề ờ ứ ạ ậ ộ ế
kh i thi u sót. Em r t mong nh n đ ế ấ ậ ỏ ượ ự ữ c s góp ý c a các th y cô và nh ng ủ ầ
ng i quan tâm đ bài vi c hoàn thi n h n. ườ ể t đ ế ượ ệ ơ
Qua bài vi t này, em xin g i l i c m n đ n PGS.TS Đoàn Quang Th ế ử ờ ả ơ ế ọ
và TS Ph m Văn Sinh, nh ng ng i đã t n tình h ng d n em hoàn thành t ữ ạ ườ ậ ướ ẫ ố t
bài ti u lu n này! ể ậ
Xin chân thành c m n! ả ơ
Hà N i, tháng 12 năm 2003 ộ
2
Ph n Iầ
PHÉP BI N CH NG V MÂU THU N Ứ Ẫ Ề Ệ
1. Khái ni m v mâu thu n ệ ề ẫ
i đã đ ế i Mâu thu n c a s v t, c a th g ủ ự ậ ủ ẫ ớ ượ ấ c r t nhi u nhà tri ề ế ọ t h c
trong l ch s bàn đ n. Ch ng h n, thuy t âm d ử ế ế ẳ ạ ị ươ ng ngũ hành c a Trung Hoa ủ
đã đ c p t i các mâu thu n Âm – D ng, mâu thu n gi a các y u t ề ậ ớ ế ố ả b n ươ ữ ẫ ẫ
t h c Hy L p c đ i Hêraclít nguyên Kim, M c, Thu , Ho và Th . Nhà tri ỷ ả ộ ổ ế ọ ổ ạ ạ
cũng nh n m nh mâu thu n c a các hi n t ng, quá trình khách quan. ủ ệ ẫ ạ ẫ ượ
Hêghen đ c p t i mâu thu n c a t ề ậ ớ ẫ ủ ư ề duy. Nói chung, các quan ni m trên đ u ệ
đã mô t mâu thu n khách quan nh ng ch a làm rõ đ ả ư ư ẫ ượ ự ệ c s chuy n hoá bi n ể
ch ng c a các m t đ i l p. Vì th , khái ni m mâu thu n còn n ng v hình ặ ố ậ ứ ủ ề ế ệ ẫ ặ
th c mà ch a đi sâu vào n i dung bi n ch ng c a các m t đ i l p. ặ ố ậ ủ ứ ư ứ ệ ộ
Đ n tri ế ế ọ t h c Mác - Lênin đã đ a ra m t khái ni m khoa h c v mâu ộ ư ề ệ ọ
thu n: Mâu thu n là s th ng nh t c a các m t đ i l p. ặ ố ậ ự ố ấ ủ ẫ ẫ
ấ Nh v y, có hai đi u ki n đ xác đ nh m t mâu thu n bi n ch ng: Th nh t ư ậ ứ ứ ề ệ ệ ể ẫ ộ ị
là, các xu h ng đ i l p nhau. Th hai là, các xu h ng là đi u ki n t n t ướ ố ậ ứ ướ ệ ồ ạ i ề
và phát tri n c a nhau. ể ủ
Tuy nhiên, theo cách hi u bi n ch ng, c n l u ý không ph i m i cái ứ ầ ư ể ệ ả ọ
đ i l p đ u t o nên mâu thu n mà ch có nh ng xu h ố ậ ề ạ ữ ẫ ỉ ướ ề ng đ i l p nào là ti n ố ậ
i c a nhau m i t o thành mâu thu n. đ t n t ề ồ ạ ủ ớ ạ ẫ
2. Các lo i mâu thu n ạ ẫ
ộ Mâu thu n có tính khách quan, ph bi n và đa d ng. D i đây là m t ổ ế ướ ẫ ạ
s lo i mâu thu n: ố ạ ẫ
* Mâu thu n bên trong và mâu thu n bên ngoài ẫ ẫ
Mâu thu n bên trong là mâu thu n gi a các y u t c u thành m t s ế ố ấ ộ ự ữ ẫ ẫ
v t nh t đ nh. Mâu thu n bên ngoài là mâu thu n gi a m t đ i l p c a s ậ ặ ố ậ ấ ị ủ ự ữ ẫ ẫ
3
v t này v i m t đ i l p c a s v t khác. Vi c phân chia mâu thu n bên trong ậ ặ ố ậ ủ ự ậ ệ ẫ ớ
và mâu thu n bên ngoài c n có quan đi m l ch s c th , tuỳ ph m vi phân ử ụ ể ể ẫ ầ ạ ị
tích.
ậ Mâu thu n bên trong có vai trò quy t đ nh tr c ti p đ i v i quá trình v n ế ị ố ớ ự ế ẫ
ỗ ợ đ ng và phát tri n c a s v t. Còn mâu thu n bên ngoài có vai trò h tr . ộ ủ ự ậ ể ẫ
Mâu thu n bên ngoài t ẫ ự nó không th phát huy đ ể ượ c vai trò c a mình, mà ủ
ph i thông qua mâu thu n bên trong đ phát huy tác d ng nh t đ nh. Tuy ấ ị ụ ể ẫ ả
nhiên, gi a mâu thu n bên trong và mâu thu n bên ngoài có s tác đ ng qua ự ữ ẫ ẫ ộ
l i v i nhau. Gi i quy t mâu thu n này cũng là đi u ki n đ gi ạ ớ ả ể ả ề ệ ế ẫ i quy t mâu ế
thu n kia. ẫ
* Mâu thu n c b n và mâu thu n không c b n ơ ả ẫ ơ ả ẫ
Căn c vào ý nghĩa đ i v i s t n t ố ớ ự ồ ạ ứ ộ ự ậ i và phát tri n c a toàn b s v t, ể ủ
các mâu thu n đ ẫ ượ c chia thành mâu thu n c b n và mâu thu n không c ơ ả ẫ ẫ ơ
b n.ả
Mâu thu n c b n là mâu thu n quy đ nh b n ch t c a s v t, quy ấ ủ ự ậ ơ ả ẫ ẫ ả ị
t c các giai đo n c a s v t. Nó t n t đ nh s phát tri n ị t ể ở ấ ả ạ ủ ự ậ ồ ạ ắ ớ i g n li n v i ề ự
khi sinh ra cho đ n khi s v t k t thúc. s v t t ự ậ ừ ự ậ ế ế
Mâu thu n không c b n là mâu thu n đ c tr ng cho m t ph ơ ả ư ẫ ẫ ặ ộ ươ ệ ng di n
nào đó c a s v t, nó quy đ nh s v n đ ng và phát tri n c a m t m t nào đó ủ ự ậ ể ủ ự ậ ặ ộ ộ ị
c a s v t. ủ ự ậ
Mâu thu n c b n đóng vai trò h t s c quan tr ng đ i v i s v t. Mâu ế ứ ố ớ ự ậ ẫ ơ ả ọ
thu n c b n là c s hình thành và chi ph i các mâu thu n khác trong quá ơ ả ơ ở ẫ ẫ ố
trình phát tri n c a s v t. Khi mâu thu n c b n đ c gi ể ủ ự ậ ẫ ơ ả ượ ả ự ậ i quy t thì s v t ế
i bao gi s thay đ i v ch t. Mâu thu n không c b n t n t ẽ ơ ả ồ ạ ổ ề ấ ẫ ờ ề cũng g n li n ắ
v i mâu thu n c b n, và trong quá trình v n đ ng, mâu thu n c b n có th ớ ẫ ơ ả ẫ ơ ả ậ ộ ể
làm n y sinh mâu thu n không c b n. ơ ả ẫ ả
* Mâu thu n ch y u và mâu thu n th y u ứ ế ủ ế ẫ ẫ
4
D a vào vai trò c a mâu thu n đ i v i s t n t i và phát tri n c a s ố ớ ự ồ ạ ủ ự ẫ ể ủ ự
v t trong m t giai đo n nh t đ nh, các mâu thu n đ ậ ấ ị ạ ẫ ộ ượ ẫ c chia thành mâu thu n
ch y u và mâu thu n th y u. ủ ế ứ ế ẫ
Mâu thu n ch y u là mâu thu n n i lên hàng đ u ủ ế ầ ở ỗ ạ m i giai đo n ẫ ẫ ổ
phát tri n c a m i s v t. Nó có tác d ng quy t đ nh đ n các mâu thu n khác ụ ọ ự ậ ể ủ ế ị ế ẫ
i trong cùng s v t giai đo n đó. t n t ồ ạ ự ậ ở ạ
ố ớ Mâu thu n th y u là mâu thu n không đóng vai trò quy t đ nh đ i v i ứ ế ế ị ẫ ẫ
quá trình phát tri n c a s v t. ể ủ ự ậ
ẽ ớ Mâu thu n c b n và mâu thu n ch y u có quan h ch t ch v i ủ ế ơ ả ệ ẫ ẫ ặ
nhau. Trong đó, mâu thu n ch y u là bi u hi n c th c a mâu thu n c ụ ể ủ ủ ế ể ệ ẫ ẫ ơ
b n ả ở ộ m t giai đo n nh t đ nh. Do đó, vi c gi ấ ị ệ ạ ả ủ ế i quy t mâu thu n ch y u ế ẫ
chính là t ng b c gi i quy t mâu thu n c b n. ừ ướ ả ẫ ơ ả ế
Mâu thu n ch y u và mâu thu n th y u cũng có th chuy n hoá cho nhau ứ ế ủ ế ể ể ẫ ẫ
trong quá trình phát tri n c a s v t. ể ủ ự ậ
* Mâu thu n đ i kháng và mâu thu n không đ i kháng ẫ ẫ ố ố
Mâu thu n đ i kháng là mâu thu n gi a các giai c p, nh ng t p đoàn ữ ữ ẫ ẫ ấ ậ ố
ng i, nh ng xu h i ích c b n đ i l p nhau. ườ ữ ướ ng xã h i có l ộ ợ ố ậ ơ ả
Mâu thu n không đ i kháng là mâu thu n gi a nh ng l c l ng, ự ượ ữ ữ ẫ ẫ ố
khuynh h i ích v c b n là nh t trí v i nhau. ướ ng xã h i mà l ộ ợ ề ơ ả ấ ớ
Phân bi t mâu thu n đ i kháng và mâu thu n không đ i kháng có ý ệ ẫ ẫ ố ố
nghĩa r t quan tr ng trong vi c xác đ nh ph ng pháp gi i quy t mâu thu n. ệ ấ ọ ị ươ ả ế ẫ
Mâu thu n đ i kháng theo nguyên t c chung ch đ c gi ỉ ượ ẫ ắ ố ả i quy t thông ế
qua các cu c cách m ng xã h i. Còn mâu thu n không đ i kháng, xu h ạ ẫ ộ ộ ố ướ ng
phát tri n đ c thù c a nó ngày càng d u đi. Mâu thu n này đ c gi ủ ể ặ ẫ ị ượ ả ế i quy t
v n ph i tuân th nguyên t c là thông qua đ u tranh nh ng b ng ph ẫ ư ủ ả ắ ấ ằ ươ ng
pháp hoà bình.
Nh v y, hi u b n ch t các lo i mâu thu n đ tìm ra cách gi ạ ư ậ ể ể ả ấ ẫ ả ế i quy t
phù h p là đi u r t quan tr ng trong th c ti n cu c s ng. Đ c bi t là giai ộ ố ề ấ ự ễ ặ ợ ọ ệ
c xu th toàn c u hoá kinh t di n ra t, kinh t Vi đo n hi n nay, tr ệ ạ ướ ế ầ ế ễ ồ ạ ế ệ t
5
Nam mu n không b t ị ụ ậ t h u, mu n kh i s c thì c n ph i can đ m hoà mình ầ ở ắ ả ả ố ố
chung toàn th gi i, đ ng th i ph i phát huy n i l c đ vào trào l u kinh t ư ế ế ớ ộ ự ể ả ờ ồ
t đ ng v ng tr bên ngoài. ự ứ ữ ướ c m i tác đ ng tiêu c c t ộ ự ừ ọ
Ph n IIầ
MÂU THU N GI A XÂY D NG KINH T Đ C L P T CH Ủ Ế Ộ Ậ Ự Ự Ữ Ẫ
V I H I NH P KINH T QU C T Ớ Ộ Ố Ế Ậ Ế
Trong giai đo n hi n nay, cũng nh trong t ư ệ ạ ươ ậ ng lai xa h n, h i nh p ơ ộ
kinh t qu c t đ i v i Vi t Nam có nghĩa là Vi t Nam ph i tham gia các t ế ố ế ố ớ ệ ệ ả ổ
ch c kinh t qu c t và khu v c nh AFTA, APEC, WTO,…, phát tri n các ứ ế ố ế ư ự ể
quan h th ng m i và đ u t t là các ệ ươ ầ ư ộ r ng rãi v i m i qu c gia, đ c bi ọ ạ ặ ớ ố ệ
trung tâm kinh t th gi ế ế ớ ố i, m r ng s h p tác v i các công ty xuyên qu c ớ ự ợ ở ộ
gia. Phát tri n các m i quan h này s d n đ n m t k t c c là: các hàng rào ẽ ẫ ộ ế ụ ể ế ệ ố
thu quan và phi thu quan ph i gi m thi u theo các nguyên t c c a các t ắ ủ ể ế ế ả ả ổ
ch c trên, các công ty n c ngoài đ c phép vào Vi ứ ướ ượ ệ ộ t Nam ho t đ ng m t ạ ộ
t Nam và ng i các công ty Vi t Nam cách bình đ ng v i các công ty Vi ớ ẳ ệ c l ượ ạ ệ
cũng đ c phép ho t đ ng bình đ ng t i các n ượ ạ ộ ẳ ạ ướ ệ c đ i tác. Trong đi u ki n ề ố
đó vi c xây d ng m t n n kinh t đ c l p t ch nên đ c hi u nh th nào ộ ề ự ệ ế ộ ậ ự ủ ượ ư ế ể
là thích h p. Li u có mâu thu n gi a h i nh p kinh t qu c t ữ ộ ệ ẫ ậ ợ ế ố ế ớ ự v i xây d ng
kinh t đ c l p t ch ? ế ộ ậ ự ủ
Tr c h t, đ c l p t ch ướ ế ta ph i hi u b n ch t c a n n kinh t ấ ủ ề ể ả ả ế ộ ậ ự ủ.
Có hai cách hi u sau: ể
6
Th nh t, n n kinh t ch trong mô hình kinh t ứ ề ấ đ c l p t ế ộ ậ ự ủ ế
h ướ ộ . ng n i
Mô hình kinh t đ c l p t ch h ng n i là m t n n kinh t có kh ế ộ ậ ự ủ ướ ộ ề ộ ế ả
năng t đ m b o các nhu c u c a đ t n c, càng nhi u càng t ự ả ầ ủ ấ ướ ả ề ố ộ ơ ấ t. M t c c u
ng đ i hoàn ch nh là qu c sách c a mô hình này. Trong hoàn ch nh, ho c t ỉ ặ ươ ủ ố ố ỉ
đó nh ng ngành công nghi p n ng, đ c bi ữ ệ ặ ặ ệ ề t là nh ng ngành công nghi p n n ữ ệ
t ng g m năng l ồ ả ượ ng, s n xu t các nguyên li u c b n nh s t thép, hoá ệ ơ ả ư ắ ả ấ
ch t, l c d u, xi măng,…đ c đ c bi t chú tr ng t ấ ọ ầ ượ ặ ệ ọ ừ ầ ơ ấ đ u. Quan đi m c c u ể
đ c l p t ngành c a n n kinh t ủ ề ế ộ ậ ự ủ ế ầ ch theo mô hình này nh n m nh đ n t m ấ ạ
quan tr ng c a vi c t đ m b o các nhu c u trong n ệ ự ả ủ ả ầ ọ ướ ữ c, dù ph i ch u nh ng ả ị
i th so sánh qu c t b t l ấ ợ ề ệ i v hi u qu , và h u nh không tính t ầ ư ả ớ i nh ng l ữ ợ ố ế . ế
u tiên hàng đ u là không ph thu c vào bên ngoài. Ư ụ ầ ộ
V i nh ng chính sách này đã gây ra nh ng tác h i to l n: Nó làm tăng ữ ữ ạ ớ ớ
giá các hàng hoá trong n c gây thi t h i cho ng i tiêu dùng; Duy trì b o h ướ ệ ạ ườ ả ộ
ch c qu n lý; Chính sách b o h cao đã tình tr ng l c h u v công ngh t ậ ệ ổ ứ ề ạ ạ ả ả ộ
làm méo mó môi tr ng đ u t ; H n ch vi c m r ng th tr ng. ườ ầ ư ạ ế ệ ở ộ ị ườ
M t n n kinh t đ c l p t ch trong mô hình kinh t ộ ề ế ộ ậ ự ủ h ế ướ ộ ặ ng n i có m t đ c ộ
đ m b o các nhu c u thi t y u trong n c, đ tr ng quan tr ng nh t là t ọ ư ấ ự ả ầ ả ế ế ướ ể
không b l thu c vào bên ngoài, t c chính sách đ n các ị ệ ộ ừ ạ ho ch đ nh chi n l ị ế ượ ế
hàng hoá, d ch v , cũng không b tác đ ng t bên ngoài b i các ch n đ ng v ụ ộ ị ị ừ ấ ở ộ ề
chính tr , an ninh, kinh t ,… ị ế
Th c t th gi ự ế ế ớ i cho th y đã không có m t qu c gia nào đi theo mô ộ ấ ố
hình kinh t này đ t đ c nh ng thành công v ng ch c, mà h u h t đ u đã ế ạ ượ ế ề ữ ữ ắ ầ
ủ ho c là th t b i, ho c là ph i tr m t cái giá r t đ t, ho c là lâm vào kh ng ả ả ộ ấ ạ ấ ắ ặ ặ ặ
ộ ho ng, suy thoái, trì tr kéo dài. Vì v y, bu c các qu c gia ph i tìm ki m m t ệ ế ả ậ ả ộ ố
mô hình phát tri n khác, m t cách hi u khác v tính đ c l p t ộ ậ ự ủ ủ ề ch c a n n ể ể ề ộ
kinh t .ế
Cách hi u th hai là n n kinh t đ c l p t ứ ề ể ế ộ ậ ự ủ ệ ch trong đi u ki n ề
h i nh p kinh t ậ ộ qu c t . ế ố ế
7
N n kinh t đ c l p t qu c t ề ế ộ ậ ự ủ ch trong đi u ki n h i nh p kinh t ệ ề ậ ộ ế ố ế
là m t n n kinh t g m nh ng ngành có l ộ ề ế ồ ữ ợ ộ i th c nh tranh cao, và tuỳ thu c ế ạ
vào th tr ng th gi i. Đ c l p t ch trong mô hình này ch p nh n s tuỳ ị ườ ế ớ ộ ậ ự ủ ậ ự ấ
thu c l n nhau trên c s cùng có l i trong quan h gi a các qu c gia. S tuỳ ộ ẫ ơ ở ợ ệ ữ ự ố
thu c l n nhau này di n ra trên h u h t các lĩnh v c t ho ch đ nh chính sách ộ ẫ ự ừ ạ ế ễ ầ ị
phát tri n, th ch kinh t vĩ mô, đ n c s hình thành các ngành kinh t , các ể ế ể ế ế ả ự ế
công ty. Mô hình kinh t này đ a l ế ư ạ ờ i nhi u m t tích c c, nh ng đ ng th i ự ư ề ặ ồ
cũng đ a l ư ạ i nhi u mâu thu n, nhi u tiêu c c. ẫ ự ề ề
Tr c h t, qu c t đã và ướ ế nh n đ nh m t tích c c ự , h i nh p kinh t ậ ặ ậ ộ ị ế ố ế
, cho s t o ra nh ng c h i cho s phát tri n nhanh chóng c a n n kinh t ẽ ạ ơ ộ ự ủ ữ ể ề ế
phép chúng ta ti p c n v i n n văn minh công nghi p c a th gi ệ ủ ế ậ ớ ề ế ớ ầ i. Toàn c u
hoá kinh t là m t c h i đ chúng ta phát tri n l c l ế ộ ơ ộ ể ể ự ượ ẩ ng s n xu t, đ y ả ấ
m nh công nghi p hoá, hi n đ i hoá đ t n c, t o ra c s v t ch t cho ch ấ ướ ệ ệ ạ ạ ơ ở ậ ạ ấ ủ
nghĩa xã h i và do đó mà có đi u ki n và kh năng th c t ự ế ể ả ữ đ b o đ m v ng ả ề ệ ả ộ
ch c ch quy n qu c gia. Trong đi u ki n toàn c u hoá kinh t hi n nay, ủ ề ề ệ ắ ầ ố ế ệ
ế chúng ta có nhi u c h i đ ti p c n n n khoa h c và công ngh tiên ti n, ơ ộ ể ế ề ệ ề ậ ọ
hi n đ i c a th gi ạ ủ ế ớ ệ i, h c h i nh ng kinh nghi m qu n lí xã h i, ti p thu ệ ữ ế ả ọ ỏ ộ
nh ng tinh hoa c a n n văn minh công nghi p. ủ ề ữ ệ
cũng đ a l i không ít Bên c nh m t tích c c, ặ ự toàn c u hoá kinh t ầ ạ ế ư ạ
mâu thu nẫ . C th là: ụ ể
qu c t t o đi u ki n thu hút v n đ u t - H i nh p kinh t ậ ộ ế ố ế ạ ầ ư ướ c n ề ệ ố
đ vào thì n n kinh t ngoài, có nhi u v n đ u t ề ầ ư ổ ề ố ế ớ ự m i có đi u ki n xây d ng ề ệ
c s h t ng hi n đ i, m i có đi u ki n đ i m i công ngh s n xu t, nâng ơ ở ạ ầ ệ ả ệ ề ệ ạ ấ ớ ổ ớ
cao năng su t lao đ ng. Tuy nhiên, v n đ u t n c ngoài bao gi cũng t ầ ư ừ ướ ấ ộ ố ờ
ố g n v i nh ng đi u ki n nh t đ nh, nh đi u ki n v m c đích s d ng, đ i ắ ư ề ề ụ ử ụ ấ ị ữ ề ệ ệ ớ
t ng s d ng, th i gian s d ng,…Nh v y là n c nh n đ u t ượ ử ụ ử ụ ư ậ ờ ướ ầ ư ậ ầ đã ph n
nào b chi ph i, b kh ng ch v kinh t . Và t đó ế ề ố ố ị ị ế , chính tr b i ch đ u t ị ở ủ ầ ư ừ
làm n y sinh mâu thu n bên ngoài gi a n c nh n đ u t và n ữ ướ ẫ ả ầ ư ậ ướ ủ ầ c ch đ u
t c nh n đ u t , n ư ướ ầ ư ấ m t tính đ c l p. H n n a, n u s d ng không đúng ữ ế ử ụ ộ ậ ậ ơ
8
nhu c u c a n n kinh t hay s d ng không có hi u qu thì n n kinh t ủ ề ầ ế ử ụ ệ ề ả ế
không nh ng không phát tri n mà còn b kh ng ho ng, m t cân đ i. Nghĩa là ủ ữ ể ả ấ ố ị
nh h ng đ n tính t ch v kinh t c nh n đ u t . ả ưở ế ự ủ ề c a n ế ủ ướ ầ ư ậ
- Toàn c u hoá, t c hàng rào thu quan và phi thu quan s b bãi b ế ẽ ị ứ ế ầ ỏ
do c nh tranh bình đ ng trên toàn th gi i. Lúc đó, d n, các công ty đ ầ c t ượ ự ế ớ ạ ẳ
ở nh ng n ữ ướ ả ứ ạ c kém phát tri n, do các công ty làm ăn kém hi u qu , s c c nh ể ệ
tranh y u nên d n d n s b phá s n, gi ầ ẽ ị ế ầ ả ả ế i th . Hàng hoá ngo i nh p chi m ể ậ ạ
lĩnh th tr ng n i đ a, n n kinh t thu c vào n ị ườ ộ ị ề b l ế ị ệ ộ ướ ế c ngoài. D n đ n ẫ
n c y u th trong c nh tranh s b m t quy n t ướ ế ẽ ị ấ ch . ề ự ủ ế ạ
- Toàn c u hoá, nghĩa là s hình thành các th ch kinh t ể ế ẽ ầ ế toàn c u. Các ầ
qu c gia thành viên ph i áp d ng và thi hành h th ng lu t pháp qu c t , các ệ ố ố ế ụ ả ậ ố
quan h tuỳ thu c l n nhau gi a các n n kinh t qu c gia s phát tri n. Do ộ ẫ ữ ề ệ ế ẽ ể ố
ch v kinh t ch mang tính t ng đ i. đó, đ c l p, t ộ ậ ự ủ ề ế ỉ ươ ố
c nghèo s ngày càng nghèo h n do b thi -Nh ng n ữ ướ ẽ ơ ị ệ ữ t thòi vì nh ng
c l n. Đ ng th i, nh ng n c nghèo và kém quy đ nh b áp đ t t ị ặ ừ ị nh ng n ữ ướ ớ ữ ồ ờ ướ
phát tri n n u không nhanh chóng t o ra đ t ch kinh t t ể ế ạ ượ c m t thi ộ ế ế ế ươ ng
t ch kinh t khu v c và toàn c u, không có kh năng c nh tranh h p v i thi ớ ợ ế ế ế ự ầ ả ạ
và h i nh p th c s thì ch đ n thu n tr thành n i cung c p nguyên li u và ự ự ỉ ơ ệ ậ ầ ấ ộ ở ơ
tiêu th s n ph m cho các n c có kinh t phát tri n, thành n i ti p nh n các ụ ả ẩ ướ ế ơ ế ể ậ
công ngh l c h u ho c th i lo i, thành n i mà các n ả ệ ạ ậ ặ ạ ơ ướ ể c phát tri n chuy n ể
giao ô nhi m d i cái v b c chuy n nh ng hay vi n tr công ngh , nghĩa ễ ướ ỏ ọ ể ượ ệ ệ ợ
là thay th s ph thu c này b ng m t s ph thu c khác. ộ ự ụ ế ự ụ ằ ộ ộ
- Phân công lao đ ng ngày càng tr nên sâu s c là h qu t ả ấ ế ủ t y u c a ệ ắ ộ ở
nói riêng. Toàn n n s n xu t hàng hoá nói chung và c a toàn c u hoá kinh t ề ả ủ ấ ầ ế
s t o ra s phân công lao đ ng qu c t c u hoá kinh t ầ ế ẽ ạ ố ế ộ ắ m t cách sâu s c ự ộ
ủ ả h n; do đó trên ph m vi toàn c u, năng su t lao đ ng s cao h n, c a c i ẽ ạ ầ ấ ơ ộ ơ
đ c s n xu t ra s nhi u h n v i ch t l ng t ượ ả ấ ượ ề ẽ ấ ơ ớ ố ơ ẻ ơ t h n và giá thành r h n.
B i vì khi ch a tham gia toàn c u hoá kinh t ư ầ ở ế cũng t c là ch a có s phân ư ứ ự
sâu s c, m i qu c gia g n nh đ u ph i t c p t túc, công lao đ ng qu c t ộ ố ế ư ề ả ự ấ ự ắ ầ ỗ ố
9
đ u ph i làm ra c nh ng cái mà mình không có th m nh đ đáp ng cho ề ế ạ ứ ữ ể ả ả
nhu c u đa d ng c a n n kinh t qu c dân; còn khi tham gia toàn c u hoá ủ ề ạ ầ ế ầ ố
kinh t , m i qu c gia s ch s n xu t ra m t s lo i hàng hoá nh t đ nh đ ế ộ ố ạ ấ ị ỉ ả ẽ ấ ố ỗ ể
trao đ i v i các qu c gia khác, ai m nh m t nào s khai thác tri t đ m t đó. ổ ớ ẽ ạ ặ ố ệ ể ặ
T c là có m i liên h ph thu c ch t ch l n nhau gi a các qu c gia. ặ ệ ụ ẽ ẫ ữ ứ ố ộ ố
V y, đ gi i quy t mâu thu n gi a h i nh p kinh t ể ả ậ ữ ộ ế ậ ẫ ế ớ ộ ậ v i đ c l p
t ch , chúng ta nên nhìn nh n theo khía c nh sau : ự ủ ậ ạ
Tr c h t, và quan tr ng nh t là ph i đ m b o l ướ ả ả ả ợ ế ấ ọ ủ i ích phát tri n c a ể
qu c gia m c cao nh t có th đ c. Các m i quan h c a m t n ố ở ứ ể ượ ấ ệ ủ ộ ướ ố ớ c v i
các n c khác ph i đ c xem xét đánh giá trên tiêu chu n có đ m b o đ ướ ả ượ ả ả ẩ ượ c
l ợ i ích phát tri n c a đ t n ể ấ ướ ủ ế c không. Đó m i là m c tiêu cho m i chi n ụ ớ ọ
l ti n tri n nh hi n nay, ượ c phát tri n. Trong đi u ki n h i nh p qu c t ề ố ế ế ư ệ ể ệ ể ậ ộ
m i n n kinh t ọ ề ế ngày càng tuỳ thu c nhi u h n vào bên ngoài. Nh ng n u s ơ ế ự ư ề ộ
t h n cho l tuỳ thu c nhi u h n đó đ m b o t ơ ả ố ơ ề ả ộ ợ i ích phát tri n qu c gia, thì ể ố
không có lí gì l i không ch p nh n. ạ ấ ậ
Th hai, s c c nh tranh c a n n kinh t ph i đ ứ ạ ủ ứ ề ế ả ượ c c i thi n và tăng ệ ả
c th hi n các m t: d n. S c c nh tranh này ph i đ ầ ứ ạ ả ượ ể ệ ặ
Th ch chính tr , kinh t , xã h i, ph i đ m nh, đ t o ra m t môi ế ể ị ế ả ủ ạ ủ ạ ộ ộ
tr ng đ u t , kinh doanh thu n l i, chi phí th p, r i ro th p, kh năng sinh ườ ầ ư ậ ợ ủ ấ ấ ả
l i l n. ợ ớ
C c u kinh t g m nh ng ngành có kh năng c nh tranh cao, có kh ơ ấ ế ồ ữ ả ạ ả
năng t đi u ch nh, t rút lui kh i nh ng ngành kém kh năng c nh tranh. ự ề ỉ ự ữ ả ạ ỏ
ứ C c u doanh nghi p cũng ph i bao g m nh ng doanh nghi p có s c ơ ấ ữ ệ ệ ả ồ
m nh công ngh và trí l c, đ s c c nh tranh trên th ng tr ng trong n ủ ứ ạ ự ệ ạ ươ ườ ướ c
và qu c t . ố ế
Ngu n nhân l c trong n c ph i đ c đào t o t t và phát tri n, s ự ồ ướ ả ượ ạ ố ể ử
d ng có hi u qu . ả ụ ệ
là Bi u hi n t p trung c a s c c nh tranh c a n n kinh t ứ ệ ậ ủ ủ ể ề ạ ế ở ấ ch t
l ng và giá thành c a s n ph m và d ch v c a đ t n c. N u s n ph m và ượ ụ ủ ấ ướ ủ ả ẩ ị ế ả ẩ
10
d ch v c a m t qu c gia có giá thành cao, ch t l ị ụ ủ ấ ượ ố ộ ng th p, thì s không tiêu ẽ ấ
th đ c th tr c ng trong n c và bên ngoài. K t c c s d n đ n là ụ ượ ở ả ị ườ ướ ế ụ ẽ ẫ ế
c a qu c gia đó s lâm vào suy thoái, kh ng ho ng, t t h u kéo n n kinh t ề ế ủ ủ ẽ ả ố ụ ậ
dài. Trong đi u ki n đó khó có th nói đ n đ c l p và t ộ ậ ể ế ề ệ ự ủ ư ộ ch . Còn nh m t
ng cao, giá l n n kinh t ề ế làm ra các s n ph m và d ch v ch t l ẩ ụ ấ ượ ả ị ạ i th p, có ấ
th chi m lĩnh c th tr ng trong n c và qu c t , t o ra thu nh p ngo i t ả ị ườ ế ể ướ ố ế ạ ạ ệ , ậ
ngo i t l n, có th nh p kh u nhi u lo i hàng hoá và d ch v đáp d tr ự ữ ạ ệ ớ ụ ề ể ậ ạ ẩ ị
ng các nhu c u trong n c. M t n n kinh t ứ ầ ướ ộ ề ế ư ậ có s c c nh tranh cao nh v y ứ ạ
trong đi u ki n h i nh p kinh t hi n nay là m t n n kinh t ệ ề ậ ộ ế ệ ộ ề ế ộ ậ có tính đ c l p
và t ch cao. ự ủ
Th ba, có kh năng ng phó có hi u qu v i nh ng ch n đ ng chính ệ ả ớ ứ ữ ứ ả ấ ộ
tr , kinh t , xã h i bên ngoài. ị ế ộ
Nh ng ch n đ ng bên ngoài có th là: m t cu c chi n tranh t bên ngoài t ữ ể ế ấ ộ ộ ộ ừ ớ i,
m t cu c kh ng ho ng kinh t khu v c hay th gi i,…Chi n l c t ủ ả ộ ộ ế ế ớ ự ế ượ ố ấ t nh t
bên ngoài và c a m t qu c gia là c tránh tham gia nh ng cu c chi n tranh ủ ữ ế ộ ố ố ộ ở
tránh đ x y ra xung đ t và chi n tranh trong n ể ẩ ế ộ ở ướ ế c. Còn m t khi chi n ộ
tranh đã bùng n , đã tham chi n, thì nh t đ nh đ t n c s b tàn phá nh t là ấ ị ấ ướ ẽ ị ế ấ ổ
trong đi u ki n chi n tranh hi n đ i ngày nay. Song m t n n kinh t ộ ề ề ệ ế ệ ạ ế ứ có s c
c nh tranh cao, có d tr ngo i t ạ ự ữ ạ ệ ớ ề l n, s có s c ch u đ ng cao h n các n n ị ự ứ ẽ ơ
kinh t l c h u khác. M t n n kinh t cao, l i ích qu c gia ế ạ ậ ộ ề ế ộ h i nh p qu c t ậ ố ế ợ ố
i ích c a nhi u qu c gia khác, nhi u trung tâm kinh đan xen ch t ch v i l ặ ẽ ớ ợ ủ ề ề ố
t ế ố , thì s có nhi u kh năng k t h p s c m nh qu c gia v i s c m nh qu c ế ợ ứ ớ ứ ẽ ề ả ạ ạ ố
t đ b o v đ t n t h n. c t ế ể ả ệ ấ ướ ố ơ
Tóm l qu c t ạ i, h i nh p kinh t ậ ộ ế ố ế ẫ có th đ a đ n m t s mâu thu n ể ư ế ộ ố
đ c l p t ch . Tuy nhiên h i nh p kinh t v i vi c xây d ng n n kinh t ự ớ ề ệ ế ộ ậ ự ủ ậ ộ ế là
h p quy lu t và không th đ o ng mang l ể ả ậ ợ ượ c. H i nh p kinh t ậ ộ ế ạ i nh ng l ữ ợ i
ích h t s c l n lao v nhi u m t cho t t c các n c đi sau có ế ứ ớ ề ề ặ ấ ả ướ c. Nh ng n ữ ướ
th tranh th các c h i do nó mang l ơ ộ ủ ể ạ i ph c v cho s phát tri n đ t n ự ụ ụ ấ ướ c ể
nh m gi m b t kho ng cách v i các n c phát tri n. Và không có gì có th ả ả ằ ớ ớ ướ ể ể
11
i vĩnh vi n. Nh n th c c a con ng t n t ồ ạ ứ ủ ễ ậ ườ ố ớ ổ i đ i v i các s v t ph i thay đ i ự ậ ả
v i nh ng đi u ki n l ch s c th thay đ i. Nh n th c v m t n n kinh t ớ ứ ề ộ ề ử ụ ể ệ ị ữ ề ậ ổ ế
ch ngày nay không th v n là nh ng nh n th c c a nh ng năm đ c l p t ộ ậ ự ủ ứ ủ ể ẫ ữ ữ ậ
ữ 50 và 60. C n có nh n th c m i thích h p v i đi u ki n m i. Chính nh ng ứ ề ệ ậ ầ ớ ợ ớ ớ
ng cho th c ti n phát tri n. Nhìn th ng vào s nh n th c m i này s m đ ớ ẽ ở ườ ứ ậ ự ễ ể ẳ ự
duy m i. th t. Th c ti n đang đòi h i ph i có nh n th c m i, t ỏ ự ễ ớ ư ứ ậ ậ ả ớ
12
