Tiểu luận Triết học số 5 - Phát triển con người

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

Ờ Ở Ầ L I M  Đ U

ườ ấ ủ ấ ả ụ ả ể Phát tri n con ng i là m c tiêu cao c  nh t c  nh t c a toàn nhân

ứ ạ ượ ộ ỉ lo i. Làn sóng văn minh th  ba đang đ c loài ng ườ ớ i t ớ   i m t k  nguyên m i,

ữ ả ở ườ ố ư ể ọ m  ra bao kh  năng đ  h  tìm ra nh ng con đ ng t i  u đi t ớ ươ i t ng lai.

ủ ệ ố ố ả ủ ự ộ Trong b i c nh đó s  tan rã c a h  th ng xã h i ch  nghĩa càng làm cho các

ự ườ ự ệ ả ấ t ư ưở  t ng t ế  do tìm ki m con đ ể   ng kh  quan nh t cho s  nghi p phát tri n

ườ ệ ủ ủ ế ễ ả con ng i Vi ậ t Nam càng d  đi đ n ph  nh n vai trò và kh  năng c a ch ủ

nghĩa Mác ­ Lênin.

ự ế ể ả Trong th c t , không ít ng ườ ẽ i r ngang đi tìm kh  năng phát tri n đó

ư ả ề ườ ở ề ụ ự ủ trong ch  nghĩa t b n. Nhi u ng ệ   i tr  v  ph c sinh và tìm s  hoàn thi n

ườ ề con ng i trong các tôn giáo và h  t ệ ư ưở  t ố ng truy n th ng, con ng ườ ạ   i i l

ữ ạ ớ ợ ơ ớ “sáng t o” ra nh ng t ư ưở  t ng, tôn giáo m i cho “phù h p” h n v i con ng ườ   i

ệ ậ ạ ệ ậ ự ộ Vi t Nam hi n nay. Song nhìn nh n l i m t cách th t s  khách quan và khoa

ủ ộ ẽ ọ ự ồ ạ ủ h c s  t n t i c a ch  nghĩa Mác ­ Lênin trong xã h i ta, có l không ai ph ủ

ậ ượ ự ư ể ể ộ ọ ườ nh n đ ủ c vai trò  u tr i và tri n v ng c a nó trong s  phát tri n con ng i.

ơ ở ậ ủ ụ ạ ọ Trên c  s  v n d ng khoa h c và sáng t o ch  nghĩa Mác ­ Lênin v ề

ườ ạ ộ ứ ư ủ ươ con ng ị ầ i h i ngh  l n th  t ấ  c a ban ch p hành  trung i t ng khoá VII,

ế ề ệ ề ể ả ườ ị Đ ng ta đã đ  ra và thông qua ngh  quy t v  vi c phát tri n con ng i Vi ệ   t

ớ ư ệ ế ề ệ ể ườ ệ Nam toàn di n v i t cách quy t v  vi c phát tri n con ng i Vi t Nam toàn

ớ ư ệ ự ủ ự ớ ồ ự ệ ộ ộ di n v i t ờ    cách là “đ ng l c c a s  nghi p  xây  d ng xã h i m i đ ng th i

ụ ủ ủ ộ ườ ể ề là m c tiêu c a ch  nghĩa xã h i. Đó là “con ng ệ   i phát tri n cao v  trí tu ,

ề ể ấ ề ạ ứ ầ ườ c ề ng tráng v  th  ch t, phong phú v  tinh th n, trong sáng v  đ o đ c”.

ườ ệ ự ệ ộ ể Phát tri n con ng i Vi t Nam toàn di n ­ đó cũng chính là đ ng l c, là

ạ ủ ự ụ ệ ệ ệ ạ m c tiêu nhân đ o c a s  nghi p công nghi p hoá, hi n đ i hoá mà chúng ta

ở ẽ ừ ế ườ ướ đang t ng béc ti n hành. B i l , ng ộ i lao đ ng n c ta ngày càng đóng vai

ự ọ ọ ộ ể   ự ủ ờ ố trò quan tr ng trong m i lĩnh v c c a đ i s ng xã h i và trong s  phát tri n

ế ị ườ ự ủ ề n n kinh t ế ấ ướ  đ t n ơ c theo c  ch  th  tr ả ng, có s  qu n lý c a nhà n ướ   c,

1

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ướ ấ ượ ủ ộ ườ ộ ị theo đ nh h ng xã h i ch  nghĩa, thì ch t l ng ng i lao đ ng là nhân t ố

ế ạ ộ ạ ố ầ ế ị ứ ủ ả ị ể quy t đ nh. Ngh  quy t đ i h i đ i bi u toàn qu c l n th  VIII c a Đ ng đã

ồ ưỡ ẳ ị ồ ự ớ kh ng đ nh: “Nâng cao dân trí, b i d ủ   ng và phát huy ngu n l c to l n c a

ườ ệ ố ế ị ắ ợ ủ ộ con ng i Vi t Nam là nhân t quy t đ nh th ng l i c a công cu c công

ự ứ ễ ệ ệ ạ ỏ ằ ườ nghi p hoá, hi n đ i hoá”. Th c ti n đã ch ng t r ng không có ng i lao

ấ ượ ể ể ế ư ướ ộ đ ng ch t   l ng cao. Chúng ta không th  phát tri n kinh t , đ a n c ta

ư ạ ậ ạ ậ ỏ thoát kh i nghèo nàn, l c h u. Nh ng cũng chính vì nghèo nàn, l c h u v ề

ế ấ ượ ườ ướ ư ể kinh t mà ch t l ủ ng c a ng ộ i lao đ ng n ỏ   c ta ch a cao. Đ  thoát kh i

ẩ ẩ ạ ướ ủ ự ể ế cái vòng lu n qu n này và t o đà cho b ệ   c phát tri n ti p theo c a s  nghi p

ấ ướ ệ ệ ệ ạ ộ ướ ở công nghi p nghi p hoá, hi n đ i hoá đ t n c, thì m t n c đang còn tình

ư ướ ể ạ ự ể ộ tr ng kém phát tri n nh  n c ta không th  không xây d ng m t chính sách

ề ể ể ầ ộ ườ phát tri n lâu b n, có t m nhìn xa trông r ng, phát tri n con ng i, nâng cao

ấ ượ ườ ộ ầ d n ch t l ủ ng c a ng i lao đ ng.

ứ ượ ầ ủ ấ ề ọ ườ ệ ậ Do nh n th c đ c t m quan tr ng c a v n đ  con ng ặ i, đ c bi t là

ườ ấ ướ ự ệ ệ ạ ề ấ v n đ  con ng ệ i trong s  nghi p công nghi p hoá, hi n đ i hoá đ t n c ta

ậ ủ ủ ề ể ệ ọ hi n nay, nên em đã ch n đ  tài ti u lu n: ậ “Lý lu n c a ch  nghĩa Mác v ề

ườ ề ấ ườ ự ệ ệ con ng i và v n đ  con ng ệ   i trong s  nghi p công nghi p hoá, hi n

ấ ướ ạ đ i hoá đ t n c”.

ể ể ậ Đ  hoàn thành bài ti u lu n này em xin chân thành c m  n s  h ả ơ ự ướ   ng

ủ ầ ẫ ậ d n t n tình c a Th y

2

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

Ộ N I DUNG

ƯƠ Ủ Ậ Ề ƯỜ CH Ủ NG I. LÝ LU N C A CH  NGHĨA MÁC V  CON NG I.

ả ườ ấ ủ I.B n ch t c a con ng i.

ủ ể ế ọ ướ ườ a. Quan đi m c a các nhà tri t h c tr ề c Mác v  con ng i:

ể ề ườ ữ ề ấ ộ ấ Có th  nói v n đ  con ng ọ   i là m t trong nh ng v n đ  quan tr ng

ấ ủ ề ượ nh t c a th  gi ế ớ ừ ướ ớ  tr c t i t ấ i nay. Đó là v n đ  mà luôn đ c các nhà khoa

ữ ứ ắ ấ ộ ọ h c, các nhà nghiên c u phân tích m t cách sâu s c nh t. Không nh ng th ế

ọ ủ ộ ư ề ề ề ườ trong nhi u đ  tài khoa h c c a xã h i x a và nay thì đ  tài con ng ộ   i là m t

ượ ứ ổ ạ ặ ệ ự trung tâm đ c các nhà nghiên c u c  đ i đ c bi t chú ý. Các lĩnh v c tâm lý

ọ ế ọ ừ ấ ớ ộ ọ ử ị ọ ọ h c, sinh h c, y h c, tri t h c, xã h i h c.v.v...T  r t s m trong l ch s  đã

ườ ừ ứ ề ỗ ế quan tâm đ n con ng ự   i và không ng ng nghiên c u v  nó. M i lĩnh v c

ố ư ự ứ ể ề ế ợ nghiên c u đó đ u có ý nghĩa riêng đ i v ói s   hi u bi t và làm l i cho con

ng i.ườ

ấ ứ ộ ự ơ ự H n b t c  m t lĩnh v c nào khác, lĩnh v c tri ế ọ ạ t h c l ề i có nhi u mâu

ự ấ ứ ể ậ ẫ thu n trong quan đi m, nh n th c và nó đã gây nên s  đ u tranh không bi ế   t

ừ ữ ậ ườ ứ ậ ộ ị khi nào d ng. Nh ng l p tr ủ   ng chính tr  trình đ  nh n th c và tâm lý c a

ữ ườ ư ữ ứ nh ng ng i nghiên c u khác nhau và do đó đã đ a ra nh ng t ư ưở  t ng h ướ   ng

ả ế gi i quy t khác nhau.

ề ậ ớ ấ ườ ế ọ ể ự ỏ Khi đ  c p t ề i v n đ  con ng i các nhà tri t h c đ  t ự    h i: Th c

ấ ườ ả ờ ể ả ỏ ả ch t con ng i là gì và đ  tìm cách tr  l i câu h i đó ph i gi ế i quy t hàng

ẫ ạ ườ lo t mâu thu n troch chính con ng i. Khi phân tích các nhà tri ế ọ ổ ạ   t h c c  đ i

ườ ộ ể ụ ự ể ộ ỏ coi con ng i là m t ti u vũ tr , là m t th c th  nh  bé trong th  gi ế ớ ộ   i r ng

ấ ả ườ ụ ả ấ ườ ậ ớ l n, b n ch t con ng i là b n ch t vũ tr . Con ng ấ   i là v t cao quý nh t

ờ ấ ể ủ ỉ ứ ầ trong tr i đ t, là chúa t c a muôn loài. Ch  đ ng sau th n linh. Con ng ườ   i

ượ ủ ầ ầ ầ ồ đ c chia làm hai ph n là ph n xác và ph n h n. Ch  nghĩa duy tâm và tôn

ằ ầ ồ ượ ế ố ị giáo thì cho r ng: Ph n h n là do th ọ   ng đ  sinh ra; quy đ nh, chi ph i m i

ạ ộ ủ ầ ủ ho t đ ng c a ph n xác, linh hoòn con ng ườ ồ ạ i t n t i mãi mãi. Ch  nghĩa duy

3

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ượ ạ ọ ế ị ằ ầ ầ ố ậ v t thì ng ồ   i h  cho r ng ph n xác quy t đ nh và chi ph i ph n h n, c l

ấ ử ả ứ ậ ồ không có linh h n nào là b t t ừ    c , và quá trình nh n th c đó không ng ng

ượ ệ ế ọ ượ ấ ủ ả đ c phát hi n. Càng ngày các nhà tri t h c tìm ra đ c b n ch t c a con

ườ ụ ừ ắ ậ ướ ng i và không ng ng kh c ph c lý lu n tr c đó.

ế ọ ế ỷ ể ể ế ọ ề Tri t h c th  k  XV ­ XVIII phát tri n quan đi m tri t h c v  con

ườ ơ ở ọ ự ắ ầ ụ ể ắ ng i trên c  s  khoa h c t nhiên đã kh c ph c và b t đ u phát tri n. Ch ủ

ậ ườ ư ộ ộ ậ ộ nghĩa duy v t máy móc coi con ng ộ   i nh  m t b  máy v n đ ng theo m t

ậ ổ ể ế ủ ủ ế ọ quy lu t c . H c ch  nghĩa duy tâm ch  quan và thuy t không th  bi ộ   t m t

ủ ả ặ ạ m t coi cái tôi và  c m giác c a cái tôi là trung tâm sáng t o ra cái không tôi,

ả ằ ặ ả ượ ủ ả m t kh  cho r ng cái tôi không có kh  năng v t quá c m giác c a mình nên

ế ớ ấ ỏ ụ ấ ớ ề ả v  b n ch t là nh  bé y u ộ t, ph  thu c đ ng t i cao. Các nhà tri ế ọ   t h c

ặ ề ủ ạ ộ ộ ườ ặ thu c m t m t đ  cao vai trò sáng t o c a lý tính ng i, m t khác coi con

ườ ặ ườ ủ ự ả ẩ ả ng i, m t khác coi con ng i là s n ph m c a t nhiên và hoàn c nh.

ế ọ ổ ể ứ ừ ơ ế ể Các nhà tri t h c c  đi n đ c, t Cart đ n Heghen đã phát tri n quan

ề ể ườ ướ ủ ủ ặ ọ đi m triêt h c v  con ng i theo h ng c a ch  nghĩa duy tâm. Đ c bi ệ   t

ệ ườ ệ ố ủ ệ Heghen quan ni m con ng ệ i là hi n thân c a ý ni m tuy t đ i là con ng ườ   i

ờ ố ứ ườ ỉ ượ ầ ý th c và do đó đ i s ng con ng i ch  đ ặ c xem xét vè m t tinh th n Song

ườ ầ ơ ế ạ ộ ệ Heghen cũng là ng ủ   i đ u tiên thông qua vi c xem xét c  ch  ho t đ ng c a

ể ủ ờ ố ậ ề ự ệ ầ ờ ố đ i s ng tinh th n mà phát hi n ra quy lu t v  s  phát tri n c a đ i s ng tinh

ứ ả ầ ấ ồ ờ ư th n cá nhân. Đ ng th i Heghen cũng đã nghiên c u b n ch t quá trình t duy

ậ ơ ả ủ khái quát các quy lu t c  b n c a quá trình đó.

ệ ớ ủ ạ ơ Sau khi đo n tuy t v i ch  nghĩa duy tâm Heghen, ph  bách đã phê

ự ể ệ ế ọ phán tính siêu t nhiên, phi th  xác trong quan ni m tri t h c Heghen, ông

ườ ả ự ả ẩ ả ự ệ quan ni m con ng i là s n ph m c u t nhiên, có b n năng t nhiên, là con

ườ ử ụ ụ ự ả ọ ộ ng ự   i sinh h c tr c quan, ph  thu c vào hoàn c nh, ông đã s  d ng thành t u

ọ ự ể ứ ệ ể ố ủ c a khoa h c t nhiên đ  ch ng minh m i liên h  không th  chia c t c a t ắ ủ ư

ơ ể ữ ễ ậ ớ ườ ấ duy v i nh ng quá trình v t ch t di n ra trong c  th  con ng i, song khi gi ả   i

4

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ườ ệ ộ ố ồ ơ ạ ơ thích con ng i trong m i liên h  c ng đ ng thì ph  bách l ậ   i r i vào l p

ườ ủ ủ tr ng c a ch  nghĩa duy tâm.

ạ ệ ế ọ ữ ứ Tóm l i: Các quan ni m tri ế t h c nói trên đã  đi đ n nh ng các th c lý

ậ ườ ừ ượ ộ ế ệ lu n xem xét ng i m t cách tr u t ệ ố   ả ủ ng. Đó là k t qu  c a vi c tuy t đ i

ầ ồ ự ứ ủ hoá ph n h n thành con ng ườ ừ ượ i tr u t ậ   ng. T  ý th c còn ch  nghĩa duy v t

ệ ố ự ầ tr c quan thì tuy t đ i hoá ph n xác thành con ng ườ ừ ượ i tr u t ọ   ng. Sinh h c,

ọ ẫ ư ề ế ệ ề ạ tuy nhiên h  v n còn nhi u h n ch , các quan ni m nói trên đ u ch a chú ý

ấ ườ ả ầ ủ ế đ y đ  đ n b n ch t con ng i.

ế ừ ặ ạ ụ ữ ủ ắ Sau này ch  nghĩa Mác đã k  th a và kh c ph c nh ng m t h n ch ế

ữ ể ệ ề ồ ờ ườ đó, đ ng th i phát tri n nh ng quan ni m v  con ng ọ   i đã có trong các h c

ế ọ ướ ể ớ ệ ề ườ ự ệ ế thuy t tri t h c tr c đây đ  đi t i quan ni m v  con ng i thi n th c, con

ườ ả ạ ự ự ễ ộ ớ ư ườ ng i th c ti n c i t o t nhiên và xã h i v i t cdách là con ng ệ   i hi n

ự ườ ừ ủ ự ả ẩ ờ ừ ộ ồ th c. Con ng i v a là s n ph m c a t nhiên và xã h i đ ng th i v a là ch ủ

ể ả ạ ự th  c i t o t nhiên.

ườ ủ ể ấ ủ ộ b. Con ng ộ i là ch  th  sinh đ ng nh t c a xã h i.

ự ộ ở ườ ụ ự ể S  “sinh đ ng” đây có nghĩa là con ng i có th  chinh ph c t nhiên,

ằ ườ ớ ộ ậ ỉ ạ ự c a t o t nhiên. Tuy r ng con ng ỏ i đã b  xa gi i đ ng v t trong quá trình

ư ế ư ế ườ ộ ỏ ấ ả ti n hoá nh ng nh  th  không có nghĩa là con ng i đã l t b  t ữ   t c  nh ng

ự ộ ự ớ ổ ể ệ ủ cái t nhiên   đ  không còn m t s  liên h  nào v i t tiên c a mình. Con

ườ ả ẩ ự ả ủ ủ ế ế ng i là s n ph m t nhiên, là k t qu  c a quá trình ti n hoá lâu dài c a gi ớ   i

ườ ả ả ạ ưở ử ữ h u sinh, đã là con ng i thì ph i tr i qua giai đo n sinh tr ng, t ỗ    vong, m i

ườ ề ặ ở ầ ạ ườ con ng i đ u có nhu c u ăn, m c , sinh ho t... Song con ng ả   i khong ph i

ư ậ ầ ạ ộ ộ ộ ậ là đ ng v t thu n tuý nh  các đ ng v t khác mà xét trên khía c nh xã h i thì

ườ ậ ộ ộ ườ ủ ả ẩ con ng i là đ ng v t có tính xã h i, con ng ộ   i là s n ph m c a xã h i,

ế ố ữ ả ộ ấ ả ữ ệ mang b n tính xã h i. Nh ng y u t ộ  xã h i là t ữ   t c  nh ng quan h , nh ng

ệ ế ấ ả ổ ưở ủ ề ệ ộ bi n đ i xu t hi n do  nh h ữ   ng c a các đi u ki n xã h i khác nhau, nh ng

ề ặ ạ ộ ị ườ ườ ỉ quy đ nh v  m t xã h i to  nên con ng i. Con ng i ch  có th  t n t a đ ể ồ ị ượ   c

5

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ấ ủ ả ậ ấ ể ế ả ầ ả ộ khi ti n hành lao đ ng s n xu t c a c i v t ch t đ  tho  mãn nhu c u mình

ế ố ả ấ ộ ế ị ườ và chính lao đ ng s n xu t là y u t quy t đ nh hình thành con ng i và ý

ấ ủ ậ ế ị ứ ấ ậ ấ ộ ồ ố th c. Lao đ ng là ngu n g c duy nh t c a v t ch t, v t ch t quy t đ nh tinh

ố ủ ầ ầ ấ ậ ộ ồ th n theo logic thì lao đ ng là ngu n g c c a văn hoá v t ch t và tinh th n.

ặ ộ ườ ệ ớ M t khác trong lao đ ng con ng ự ả   i quan h  v i nhau trong lĩnh v c s n

ệ ề ả ể ừ ữ ấ ệ xu t, đó là nh ng quan h  n n t ng đ  t ộ    đó hình thành các quan h  xã h i

ự ờ ố ầ khác trong các lĩnh v c đ i s ng và tinh th n.

ườ ủ ự ẩ ả Chính vì con ng i là s n ph m c a t ộ  nhiên và xã h i cho nên con

ườ ố ủ ị ự ườ ự ộ ng i ch u s  chi ph i c a môi tr ng t ậ    nhiên và xã h i cùng các quy lu t

ổ ủ ậ ự ế ậ ề ự ư ợ bi n đ i c a chúng. Các quy lu t t ữ    nhiên nh  quy lu t v  s  phù h p gi a

ườ ậ ề ấ ạ ổ ộ ơ ể c  th  và môi tr ng, quy lu t v  quá trình trao đ i ch t... tác đ ng t o nên

ươ ọ ủ ệ ườ ứ ậ ph ng di n sinh h c c a con ng i. Các quy lu t tâm lý, ý th c hình thành

ọ ủ ề ả ạ ộ ườ và ho t đ ng trên n n t ng sinh h c c a con ng i hình thành t ư ưở  t ng tình

ề ậ ọ ộ ố ị ệ ữ   ả c m khát v ng ni m tin, ý chí. Các quy lu t xã h i quy đ nh m i quan h  gi a

ườ ớ ườ ủ ề ỉ ườ ệ ố ng i v i ng i, đi u ch nh hành vi c a con ng ậ   i. H  th ng các quy lu t

ườ ạ ể ố ữ ỉ ộ trên cũng tác đ ng lên con ng ấ i, t o nên th  th ng nh t hoàn ch nh gi a sinh

ườ ộ ọ h c cái xã h i trong con ng i.

ớ ư ườ ộ ườ ạ ộ ự ễ V i t cách là con ng i xã h i, là con ng i ho t đ ng th c ti n con

ườ ả ủ ấ ấ ộ ự ng ả ậ i s n xu t và c a c i v t ch t, tác đ ng vào t nhiên đ  c i t o t ể ả ạ ự

ườ ủ ể ả ạ ự ườ ừ nhiên, con ng i là ch  th  c i t o t ư ậ  nhiên. Nh  v y con ng i v a do t ự

ụ ộ ự ừ ộ ự ị nhiên sinh ra, b  ph  thu c vào t nhiên v a tác đ ng vào t ả    nhiên. Tình c m

ị ự ố ườ ụ ượ ự ớ th ng tr  t ỉ  nhiên ch  có con ng ắ i m i kh c ph c đ c t ằ  nhiên b ng cách

ệ ượ ữ ấ ư ự ằ ạ ậ ạ t o ra nh ng  v t ch t, hi n t ng  không nh  t nhiên  b ng cách  to  ra

ệ ượ ữ ậ ấ ư ự ố nh ng v t ch t, hi n t ng không nh  t ằ  nhiên v n có b ng cách đó con

ườ ổ ộ ặ ủ ự ế ắ ự ụ ụ ả ng i đã bi n đ i b  m t c a t nhiên, b t t nhiên ph i ph c v  con ng ườ   i.

ủ ự ẩ ắ ằ ề ắ ộ ườ ả Tuy nó là s n ph m c a t nhiên. M t đi u ch c ch n r ng có con ng i ch ỉ

ị ự ế ế ậ ủ ắ ắ ể ố có th  th ng tr  t nhiên n u bi t tuân theo và n m b t các quy lu t c a chính

6

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ế ự ả ườ ử ạ ị ả b n thân đó. Quá trình c i bi n t nhiên, con ng i cũng t o ra l ch s  cho

ườ ủ ữ ả ộ ườ mình. Con ng ẩ i không nh ng là s n ph m c a xã h i mà con ng i còn là

ủ ể ả ạ ạ ộ ằ ả ấ ọ ộ ch  th  c i t o chúng. B ng m i ho t đ ng lao đ ng s n xu t con ng ườ   i

ạ ộ ộ ề ạ ậ ằ ấ ầ sáng t o ra toàn b  n n văn hoá v t ch t, tinh th n. B ng ho t đ ng cách

ạ ườ ấ ặ m ng. Con ng ử ớ i đánh d u thêm các trang s  m i cho chính mình m c dù t ự

ộ ề ậ ậ ộ ữ nhiên và xã h i đ u v n đ ng theo nh ng quy lu t khách quan song quá trình

ủ ộ ườ ừ ứ ầ ộ ậ v n đ ng c a con ng ấ i luôn xu t phát t ơ  nhu c u, đ ng c  và h ng thú, theo

ấ ị ụ ữ ế ặ ạ ổ ở ộ   đu i nh ng m c đích nh t đ nh và do đó đã tìm cách h n ch  ho c m  r ng

ụ ụ ả ạ ậ ầ ớ ợ ủ   ph m vi tác d ng cu  quy lu t cho phù h p v i nhu c u và m c đích c a

ế ủ ể ấ ủ ộ mình. N u không có con ng ườ ớ ư i v i t cách là ch  th  sinh đ ng nh t c a xã

ự ậ ủ ể ể ộ ộ ộ ượ ộ h i thì không th  có xã h i, không th  có s  v n đ ng c a xã h i mà v t lên

ấ ả ủ ả ậ ấ t t c  chính là c a c i v t ch t.

ủ ề ể ườ II. Quan đi m ch  nghĩa Mác v  con ng i.

ủ ộ ườ ườ ậ Ch  nghĩa xã h i do con ng i và vì von ng ớ   i. Do v y, hình thành m i

ề ệ ắ ườ ề ủ ườ quan h  đúng đ n v  con ng i v  vai trò c a con ng ể   ự i trong s  phát tri n

ộ ấ ủ ề ộ ộ xã h i nói chung, trong xã h i ch  nghĩa nói riêng là m t v n đ  không th ể

ế ượ ủ ế ớ thi u đ c c a th  gi i quan Mác ­ Lênin.

ủ ườ ữ ệ ỉ Theo ch  nghĩa Mác ­ Lênin con ng i là khái ni m ch  nh ng cá th ể

ườ ự ố ư ộ ữ ể ấ ặ ặ ọ ỉ ng i nh  m t ch nh th  trong s  th ng nh t gi a m t sinh h c và m t xã

ườ ả ẩ ừ ớ ự ộ ủ h i c a nó. Con ng ủ ự ế i là s n ph m c a s  ti n hoá lâu dài t gi i t nhiên và

ớ ậ ọ ồ ạ ề ậ ậ ậ gi i sinh v t. Do v y nhi u quy lu t sinh v t h c cùng t n t ộ   i và tác đ ng

ườ ể ồ ạ ớ ư ườ ướ ế ế đ n con ng i. Đ   t n t i v i t ộ  cách là m t con ng c h t con ng i tr ườ   i

ề ả ả ằ ả ố cũng ph i ăn, ph i u ng... Đi u đó gi i thích vì sao Mác cho r ng co ng ườ   i

ướ ế ặ ở ồ ớ tr ả c h t ph i ăn,  m c ị  r i m i làm chính tr .

ỉ ừ ư ạ ở ộ ố ộ ỉ ủ ọ ườ Nh ng ch  d ng l m t s  thu c t nh sinh h c c a con ng i i thì

ể ả ượ ả ườ không th  gi i thích đ ấ ủ c b n ch t c a con ng ỉ i. Không ch  có “con ng ườ   i

7

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ủ ể ệ ổ ộ ộ ự là t ng hoà các quan h  xã h i” mà th c ra quan đi m c a Mác là m t quan

ệ ể đi m toàn di n.

ẳ ầ ị ạ ữ ể ề Mác và Anghen nhi u   l n kh ng đ nh l ủ   i quan đi m c a nh ng nhà

ế ọ ướ ằ ườ ậ ủ ộ ộ tri t h c đi tr c r ng. Con ng i là m t b  ph n c a gi ớ ự i t ộ    nhiên, là m t

ặ ự ư ậ ộ ớ ọ ộ đ ng v t xã h i, nh ng khác v i h , Mác, Anghen; xem xét m t t ủ    nhiên c a

ườ ư ủ ạ ự con ng i, nh  ăn, ng , đi l i, yêu thích... Không còn hoàn mang tính t nhiên

ư ở ậ ượ ộ ế ả nh con v t mà đã đ c xã h i hoá. Mác vi ấ ủ t: “B n ch t c a con ng ườ   i

ừ ượ ả ộ ố ữ ủ ệ không ph i là m t cái tr u t ng c  h u c a cá nhân riêng bi t. Trong tính

ự ủ ấ ủ ệ ườ ủ ữ ổ ố ả hi n th c c a nó b n ch t c a con ng i là t ng hoà c a nh ng m i quan h ệ

ộ ườ ự ế ợ ặ ự ữ ặ ộ xã h i” con ng i là s  k t h p gi a m t t nhiên và m t xã h i nên Mác

ề ầ ườ ớ ậ ườ ớ nhi u l n đã so sánh con ng i v i con v t, so sánh con ng ữ i v i nh ng con

ả ố ớ ườ ự ể ệ ầ ậ v t có b n năng g n gi ng v i con ng i... Và đ  tìm ra s  khác bi t đó. Mác

ỉ ề ỗ ỉ ườ ư ệ ự đã ch  ra s  khác bi ệ ở t ư  nhi u ch  nh  ch  có con ng i làm ra t li u sinh

ạ ủ ườ ổ ự ế ậ ủ ự ho t c a mình, con ng i bi n đ i t nhiên theo quy lu t c a t nhiên, con

ườ ướ ủ ạ ậ ườ ả ụ ả ấ ng i là th c đo c a v n v t, con ng ấ   i s n xu t ra công c  s n xu t...

ể ậ ườ ậ ế ụ ả ế ạ Lu n đi m xem con ng i là sinh v t bi t ch  t o ra công c  s n xu t đ ấ ượ   c

ể ủ ủ ể ề ậ ườ xem là lu n đi m tiêu bi u c a ch  nghĩa Mác v  con ng i.

ấ ủ ủ ể ậ ả ườ ổ Lu n đi m c a Mác coi “B n ch t c a con ng i là t ng hoà các quan

ế ố ủ ủ ậ ộ ệ h  xã h i” Mác hoàn toàn không có ý ph  nh n vai trò c a các y u t ặ    và đ c

ọ ủ ể ườ ỉ ố ậ ể đi m sinh h c c a con ng ậ i, ông ch  đ i l p lu n đi m coi con ng ườ ơ   i đ n

ư ộ ủ ầ ầ ế ặ ỏ thu n nh  m t ph n c a gi ớ ự i t nhiên còn b  qua, không nói gì đ n m t xã

ườ ấ ủ ị ế ộ ủ h i c a con ng ả i. Khi xác đ nh b n ch t c a con ng ườ ướ i tr c h t Mác nêu

ế ị ể ế ấ ậ b t cái chung, cái không th  thi u và có tính ch t quy t đ nh làm cho con

ườ ở ộ ườ ự ị ế ướ ng i tr  thành m t con ng i. Sau, thì khi nói đ n “S  đ nh h ợ ng h p lý

ế ố ọ ỏ ỉ ườ ề ặ v  m t sinh  h c” Lênin cũng ch  bác b  các y u t ộ  xã h i th ng xuyên tác

ả ưở ố ớ ả ể ủ ự ấ ớ ộ đ ng và  nh h ng to l n đ i v i b n ch t và s  phát tri n c a con ng ườ   i.

ể ằ ọ Chính Lênin cũng đã không tán thành quan đi m cho r ng m  ng ườ ề   i   đ u

8

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ề ặ ọ ế ộ ự ự ệ ẳ ngang nhau v  m t sinh h c. Ông vi ề ứ   t “th c hi n m t s  bình đ ng v  s c

ườ ẩ ộ ớ ự l c và tài năng con ng ề i thì đó là m t đi u ngu xu n... Nói t ẳ i bình đ ng thì

ề ị ự ẳ ẳ ả ộ ỉ ị đó luôn luôn là s  bình đ ng xã h i, bình đ ng v  đ a v  ch  không ph i là s ự

ề ể ự ự ủ ẳ bình đ ng v  th  l c và trí l c c a cá nhân”.

ử ủ ể ị ể ế ẳ ộ ị ườ Đ  kh ng đ nh cho ti n trình phát tri n l ch s  c a xã  h i loài ng i là

ế ẫ ế ộ ớ ủ ự s  thay th  l n nhau c a các hình thái kinh t ­ xã h i, Mác đã nói t ệ ấ   i vi c l y

ủ ể ệ ườ ướ ự ự s  phát tri n toàn di n c a con ng i làm th ể   c đo chung cho s  phát tri n

ằ ộ ướ ể ị ủ ế xã h i, Mác cho r ng xu h ng chung c a ti n trình phát tri n l ch s  đ ử ượ   c

ể ủ ự ượ ở ự ị ả ấ ồ quy đ nh b i s  phát tri n c a l c l ộ ng s n xu t xã h i bao g m con ng ườ   i

ụ ữ ộ ườ ạ ự và nh ng công c  lao đ ng do con ng i t o ra, s  phát tri n c a l c l ể ủ ự ượ   ng

ộ ự ấ ể ủ ệ ộ ộ ả s n xu t xã h i, t nó đã nói lên trình đ  phát tri n c a xã h i qua vi c con

ườ ề ự ượ ế ộ ự ng ử ụ i đã chi m lĩnh xã h i và s  d ng ngày càng nhi u l c l ng t nhiên

ơ ở ậ ạ ộ ủ ấ ố ườ ớ ư v i t cách là c  s  v t ch t cho ho t đ ng s ng c a chính con ng i và

ệ ữ ế ị ườ ớ ườ ả ấ ấ quy t đ nh quan h  gi a ng i v i ng ả i trong s n xu t. S n xu t ngày càng

ế ệ ể ấ ả ộ ấ ậ   phát tri n tính ch t xã h i hoá ngày cnàg tăng. Vi c ti n hành s n xu t t p

ể ằ ự ượ ớ ủ ề ả ự ủ ể ấ ộ th  b ng l c l ng c a toàn xã h i và s  phát tri n m i c a n n s n xu t do

ạ ẽ ầ ữ ế ườ ữ ớ ườ nó mang l i s  c n đ n nh ng con ng i hoàn toàn m i. Nh ng con ng i có

ế ượ ự ể ệ ấ ẽ ạ ề ả năng l c phát tri n toàn di n và đ n l ữ   t nó, n n s n xu t s  t o nên nh ng

ườ ữ ẽ ả ớ ộ con ng i m i, s  làm nên nh ng thành viên trong xã h i có kh  năng s ử

ự ủ ệ ể ộ ể   ụ d ng m t cách toàn di n năng l c phát tri n c a mình theo Mác "phát tri n

ộ ố ự ủ ấ ồ ộ ố ẹ ơ ỗ ả s n xu t vì s  ph n vinh c a xã h i, vì cu c s ng t t đ p h n cho m i thành

ể ộ ồ ộ ườ ệ ộ viên trong c ng đ ng xã h i và phát tri n con ng i toàn di n là m t quá trình

ề ả ấ ể ể ả ữ ấ ấ ố ộ th ng nh t đ  làm tăng thêm n n s n xu t xã h i" đ  s n xu t ra nh ng con

ườ ự ế ợ ẽ ữ ữ ể ệ ặ ơ ng i phát tri n toàn di n h n n a, Mác coi s  k t h  ch t ch  gi a phát

ể ể ấ ả ườ ữ ệ ộ tri n s n xu t và phát tri n con ng ạ   i là m t trong nh ng bi n pháp m nh

ẽ ể ả ế ộ m  đ  c i bi n xã h i.

9

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ườ ủ ể ủ ấ ậ ạ ộ ả ấ ỉ Con ng i không ch  là ch  th  c a ho t đ ng s n xu t v t ch t là

ế ố ế ị ự ượ ả ế ố y u t ầ  hàng đ u, y u t đóng vai trò quy t đ nh trong l c l ấ ủ   ng s n xu t c a

ữ ộ ườ ủ ể ạ ộ ủ ơ xã h i mà h n n a, con ng i còn đóng vai trò là ch  th  ho t đ ng c a quá

ấ ậ ử ả ậ ị ườ ạ ạ ộ trình l ch s . Thông qua ho t đ ng s n xu t v t ch t con ng i sáng t o ra

ử ủ ừ ủ ử ệ ộ ị ị l ch s  c a mình, l ch s  7c a xã h i loài ngoài. T  đó quan ni m đó Mác

ể ủ ự ượ ự ẳ ị ự ả ấ ộ kh ng đ nh s  phát tri n c a l c l ng s n xu t xã h i có ý nghĩa là s  phát

ể ả ấ ườ ụ ư ộ ự tri n phong phú b n ch t con ng i, coi nh  là m t m c đích t ở    thân. B i

ả ủ ự ử ụ ể ộ ị ậ v y theo Mác ý nghĩa l ch s  m c đích cao c  c a s  phát tri n xã h i là phát

ể ườ ự ệ ẩ ườ tri n con ng i toàn di n, nâng cao năng l c và ph m giá con ng i, gi ả   i

ườ ạ ừ ỏ ườ ể phóng con ng i, lo i tr ộ ố  ra kh i cu c s ng con ng i đ  con ng ườ ượ   i đ c

ộ ố ự ớ ướ ấ ọ ườ ố s ng v i cu c s ng đích th c. Và b c quan tr ng nh t trên con đ ng đó là

ả ườ ề ặ ộ gi i phóng con ng i v  m t xã h i.

ấ ủ ự ủ ệ ế ề ấ Đi u đó cho th y trong quan ni m c a Mác th c ch t c a ti n trình

ể ị ộ ườ ườ ộ ố ử phát tri n l ch s  xã h i loài ng i là vì con ng i, vì cu c s ng ngày cnàg t ố   t

ơ ườ ườ ả ẹ đ p h n cho con ng ể i, phát tri n con ng ệ i toàn di n và gi i phóng con

ườ ư ườ ừ ươ ủ ấ ế ng i, nói theo Anghen là đ a con ng i t v ố ng qu c c a t t y u sang

ươ ố ủ ự ườ ố ườ ạ ủ v ng qu c c a t do, con ng i cu i cùng cũng là ng i tôn t ộ   i c a xã h i

ờ ồ ở ườ ủ ủ ự ườ ủ c a chính mình, đ ng th i cũng tr  thành ng i ch  c a t nhiên, ng i ch ủ

ạ ự ạ ữ ả b n thân mình. Đó là quá trình mà nhân lo i đã t ề    t o ra cho mình nh ng đi u

ữ ệ ả ằ ạ ự ki n, nh ng kh  năng cho chính mình nh m đem l ệ   ể i s  phát tri n toàn di n,

ự ỗ ườ ạ ạ ộ ồ t do và hài hoà cho m i con ng i trong c ng đ ng nhân lo i t o cho con

ườ ủ ế ử ủ ự ị ng i năng l c làm ch  ti n trình l ch s  c a chính mình.

ề ị ủ ệ ướ ộ ấ ự ể Quan ni m c a Mác v  đ nh h ể   ng phát tri n xã h i l y s  phát tri n

ườ ướ ượ ố ả ẳ ị ị ủ c a con ng i làm th c đo chung càng đ c kh ng đ nh trong b i c nh l ch

ộ ườ ườ ố ả ố ử ủ s  c a xã h i loài ng i. Ngày nay loài ng ố   i đang s ng trong b i c nh qu c

ế ớ ữ ế ộ ộ ồ ể ệ ế ứ ế ầ t đ y nh ng bi n đ ng, c ng đ ng th  gi i đang th  hi n h t s c rõ ràng

ể ủ ứ ạ ộ tính đa d ng trong các hình th c phát tri n c a nó xã h i loài ng ườ ể ừ ờ    th i i k  t

10

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ề ử ờ ộ ệ ố ấ ế ti n s  cho đ n nay bao gi ố  cũng là m t h  th ng th ng nh t tuy nhiên cũng

ộ ệ ố ứ ạ ứ ạ ế ứ ự ạ là m t h  th ng h t s c ph c t p và chính vì s  ph c t p đó đã t o nên tính

ự ề ể ồ ế ộ ở ướ không đ ng đ u trong s  phát tri n kinh t xã h i các n ự   c, các khu v c

ế ượ ề ủ ự ể ồ ạ khác nhau. Đ n l t mình, tính không đ ng đ u c a s  phát tri n này l i hình

ộ ứ ề ị ề ắ ướ ọ ị thành nên m t b c tranh nhi u màu s c v  đ nh h ng nào, thì m i đ nh

ướ ả ướ ể ẫ ớ ủ ị ớ ự h ng phát tri n v n ph i h ng t i giá tr  nhân văn c a nó ­ t i s  phát

ể ườ tri n con ng i.

ộ ờ ồ ạ ề ấ ọ Xã h i bao gi cũng t n t ề i nhi u giai c p đó đi u quan tr ng là giai

ụ ượ ờ ỳ ấ c p đó có ph c tùng đ ể   ả c lòng dân hay  không. Tr i qua th i k  phát tri n

ạ ườ ứ ầ ấ ả ấ ỉ ộ ủ c a xã h i lo i ng ủ ọ   i ch  có giai c p vô s n là giai c p đáp  ng đ y đ  m i

ộ ố ậ ủ ạ ạ ấ quy lu t c a cu c s ng và đó chính là lý do t i sao mác l ả   ấ i l y giai c p vô s n

ứ ứ ậ ườ ể đ  nghiên c u trong đó Mác t p trung nghiên c u con ng ả i vô s n là ch ủ

y u.ế

ườ ừơ ả ấ ấ Theo Mác, ng ả i vô s n là ng ủ ả ậ i s n xu t ra c a c i v t ch t cho xã

ủ ọ ạ ị ư ệ ạ ộ ộ ừ ỗ ắ ộ h i hi n đ i, nh ng lao đ ng c a h  l i b  tha hoá, lao đ ng t ch  g n bó

ở ạ ị ọ ữ ố ơ ọ ớ ọ v i h  nay tr  nên xa l nghiêm tr ng h n n a chính nó đã th ng tr  h , tình

ấ ợ ả ượ ầ ạ ả ế ườ tr ng b t h p lý này c n ph i đ c gi ớ i quy t. V i Mác, ng ả i vô s n là

ườ ươ ứ ả ứ ệ ấ ớ ng ể i tiêu bi u cho ph ng th c s n xu t m i, có s  m nh và hoàn toàn có

ả ả ả ộ ể ự ộ kh  năng gi i phóng mình, gi i phóng xã h i đ  xây d ng xã h i m i t ớ ố ẹ   t đ p

ủ ế ả ườ ộ ộ ơ h n. Theo Mác "đ n xã h i c ng s n ch  nghĩa, con ng ấ   i không còn th t

ấ ị ệ ề ệ ể ộ ọ ị ộ nghi p, không còn b  ràng bu c vào m t ngh  nghi p nh t đ nh h  có th  làm

ế ề ề ả ọ ấ ỳ ộ b t k  m t ngh  nào n u có kh  năng và thích thú, h  có quy n làm theo năng

ướ ữ ầ ả ố ở ự l c, h ng theo nhu c u tuy nhiên nh ng ý mu n đó không x y ra b i vì cách

ủ ủ ễ ả ạ ộ ọ ễ m ng c ng s n ch  nghĩa không di n ra theo ý c a h . Nó không di n ra

ấ ả ở ế ạ ồ đ ng lo t tren t t c  các n ướ ư ả c t b n, ít ra là các n ướ ư ả c t b n tiên ti n, trái

ạ ạ ở ướ ủ ể ộ ướ l i nó l ễ i di n ra ữ  nh ng n c xã h i ch  nghĩa tiêu bi u là n c Nga (Liên

ộ ướ ư ệ ế ố Xô cũ)… M t n ể c công nghi p ch a phát tri n, nông dân chi m s  đông

11

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ủ ệ ề ậ ố ườ ệ trong dân s . Vì v y quan ni m c a ông v  con ng ề i khó có đi u ki n đ ượ   c

ứ ch ng minh.

ủ ủ ề ườ ộ III. Vai trò c a ch  nghĩa Mác v  con ng ờ ố i trong đ i s ng xã h i.

ứ ượ ủ ề ấ ầ Do nhân th c đ ọ c vai trò và t m quan tr ng c a v n đ  con ng ườ   i

ệ ấ ườ ự ệ ệ ệ ạ ạ đ c bi ề t là v n đ  con ng i trong s  nghi p công nghi p hoá, hi n đ i hoá

ự ệ ả ấ ướ đ t n ể   c ta hi n nay. Đ ng và nhân dân ta đã và đang xây d ng và phát tri n

ặ ặ ệ ề ề ệ ế ấ ướ đ t n c toàn di n v  nhi u m t đ c bi ự t là lĩnh v c kinh t ộ   ụ , nó ph  thu c

ế ượ ề ề ườ ạ ầ ườ ộ ấ r t nhi u vào nhi u chi n l c con ng i: C n đào t o con ng i m t cách

ấ ư ươ ề ề ả ủ có chi u sâu l y t t ng và ch  nghĩa Mác ­ Lênin làm n n t ng, cũng nh ư

ế ượ ườ ế ứ ộ trên th  gi ế ớ ở ướ i n c ta chi n l c con ng i nó có m t ý nghĩa h t s c quan

ể ể ọ ướ ế ượ ầ tr ng và đ  phát tri n đúng h ng chi n l ộ c đó c n có m t chính sách phát

ể ườ ể ườ tri n con ng i, không đ  con ng ệ i đi l ch t ư ưở  t ng tuy nhiên trong th c t ự ế

ườ ẽ ủ ể ả không ít ng i s  ngang đi tìm kh  năng phát tri n nó trong ch  nghĩa t ư ả    b n.

ườ ở ề ự ụ ệ ườ ề Nhi u ng i tr  v  ph c sinh và tìm s  hoàn thi n con ng i trong các tôn

ề ố giáo và các h  t ệ ư ưở  t ng truy n th ng. Có ng ườ ạ i l ạ i sáng t o ra t ư ưở  t ng tôn

ợ ớ ớ ườ ệ ạ ộ giáo m i   cho phù h p v i con ng i Vi t Nam. Song nhìn l i m t cdách

ọ ự ồ ạ ủ ủ khách quan và khoa h c s  t n t ộ   i c a ch  nghĩa Mác ­ Lênin trong xã h i

ệ ẽ ủ ậ ượ ư ể Vi t Nam có l ể  không ai có th  ph  nh n đ ọ   ộ c vai trò  u tr i và tri n v ng

ự ể ả ườ ạ ướ ể ệ cu  nó trong s  nghi p phát tri n con ng i t o đà cho b ế   c phát tri n ti p

ủ ự ộ ướ ệ ệ ạ ệ theo c a s  nghi p công nghi p hoá, hi n đ i hoá thì m t n c đang còn ở

ư ướ ể ạ ự ể ộ tình tr ng kém phát tri n nh  n c ta không th  không xây d ng m t chính

ể ể ầ ộ ườ sách phát tri n lâu dài, có t m nhìn xa trông r ng phát tri n con ng i nâng

ấ ượ ườ ấ ứ ộ ự ứ ộ ơ cao ch t l ủ ng c a ng i lao đ ng. H n b t c  m t lĩnh v c nghiên c u nào

ự ể ườ ấ ủ ụ ả khác, lĩnh v c phát tri n con ng ư   i là m c tiêu cao c  nh t c a toàn dân, đ a

ộ ỷ ữ ể ả ớ ở loài ng ườ ớ i t ề i m t k  nguyên m i, m  ra nhi u kh  năng đ  tìm ra nh ng con

ườ ố ư ườ ự ệ ả ấ đ ng t i  u đi t ớ ươ i t ng lai con đ ng kh  quan nh t cho s  nghi p phát

ể ườ ự ệ ệ ệ ạ tri n con ng i trong s  nghi p công nghi p hoá hi n đ i hoá đ t n ấ ướ   c.

12

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ờ ố ụ ự ễ ạ ộ ọ ơ ở ậ Trong đ i s ng xã h i th c ti n c  s  v n d ng khoa h c và sáng t o ch ủ

ề ườ ạ ộ ứ ư ủ ấ nghĩa Mác ­ Lênin v  con ng ị ầ i h i ngh  l n th  t c a ban ch p hành i t

ươ ề ả ị ị trung ế ề ệ   ế ng Đ ng khoá VII đ  ra ngh  quy t và thông qua ngh  quy t v  vi c

ườ ệ ớ ư ệ ể phát tri n con ng i Vi t Nam toàn di n v i t ộ  cách là "Đ ng l c c a s ự ủ ự

ụ ủ ủ ự ệ ộ ớ ồ ộ ờ nghi p xây d ng xã h i m i, đ ng th i là  m c tiêu c a ch  nghĩa xã h i" Đó

ườ ệ ườ ề ể ề ể ấ là "con ng i phát tri n cao v  trí tu , c ng tráng v  th  ch t phong phú v ề

ề ạ ở ẽ ứ ầ ườ ướ tinh th n, trong sáng v  đ o đ c". B i l , ng ộ i lao đ ng n c ta ngày càng

ự ủ ờ ố ọ ộ ọ đóng vai trò quan tr ng trong m i lĩnh v c c a đ i s ng xã h i và trong s ự

ế ị ườ ướ ự ả ể ủ ề phát tri n c a n n kinh t ế ấ ướ  đ t n ớ c theo c  ch  th  tr ng, d i s  qu n lý

ướ ị ướ ấ ượ ủ ộ ườ ủ c a nhà n c, theo đ nh h ng xã h i ch  nghĩa thì ch t l ủ ng c a ng i lao

ố ế ạ ộ ạ ố ầ ế ị ứ ể ị ộ đ ng là nhân t quy t đ nh ngh  quy t đ i h i đ i bi u toàn qu c l n th  VIII

ồ ưỡ ả ẳ ị ủ c a Đ ng đã kh ng đ nh "Nâng cao dân trí, b i d ồ ự   ng và phát huy ngu n l c

ớ ủ ườ ệ ố ế ị ắ ợ ả to l n c a con ng i Vi t Nam là nhân t quy t đ nh th ng l ộ   i cu  công cu c

ớ ấ ướ ứ ự ễ ỏ ệ ạ ộ ổ đ i m i đ t n c". Th c ti n  đã ch ng t ấ    xã h i ta hi n nay tình tr ng m t

ề ặ ả ủ ế ể ủ ỗ ấ ả ả ể hài hoà v  m t b n th  c a m i cá nhân là ch  y u, là t t c  b n th  cá nhân

ề ạ ể ự ụ ứ ệ ể ệ phát tri n toàn di n và hài hoà v  đ o đ c, trí tu , th  l c là m c tiêu xây

ườ ơ ả ư ụ ủ ộ ự d ng con ng ọ   i trong ch  nghĩa xã h i nh ng m c tiêu c  b n và quan tr ng

ề ả ườ ở ố ế ị ử ị ấ ơ h n c  là v n đ  con ng ả i ph i tr thành nhân t quy t đ nh l ch s  xã

ị ử ủ ộ h ivà l ch s  c a chính mình.

ư ả ủ ằ ạ Các nhà t ư ưở  t ng t s n xuyên t c ch  nghĩa Mác cho r ng đó là "ch ủ

ườ ự ế ủ ộ ỉ nghĩa không có con ng i" th c t ể ố    thì, ch  nghĩa Mác là m t ch nh th  th ng

ấ ủ ậ ộ ế ọ ậ ủ ứ ế ớ nh t c a ba b  ph n tri t h c nghiên c u các quy lu t c a th   gi i, giúp ta

ệ ự ể ấ ả ớ ộ ườ ị hi u b n ch t, m i quan h  t nhiên ­ xã h i ­ con ng i, chính tr  kinh t ế

ủ ủ ậ ộ ộ ọ ỉ ạ v ch ra quy lu t đi lên c a xã h i, ch  nghĩa xã h i khoa h c ch  ra con

ườ ươ ứ ườ ủ ộ ỉ đ ng và ph ng pháp nghiên c u con ng i. Ch  nghĩa Mác là m t ch  nghĩ

ườ ỉ ứ ủ ạ ọ vì con ng ả   ế i, ch  nghĩa nhân đ o. H c thuy t đó không ch  ch ng minh b n

ấ ủ ườ ủ ệ ả ổ ộ ch t c a con ng i ("t ng hoà c a các quan h  xã h i") và b n tính con

13

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ườ ệ ạ ướ ư ườ ng i ("luôn v ươ ớ ự n t i s  hoàn thi n") mà còn v ch h ng đ ă con ng i đi

ủ ấ ả ả ỏ ự ạ ả đúng b n ch t và b n tính c a mình, gi ề   i phóng, xoá b  s  tha hoá, t o đi u

ọ ứ ệ ạ ả ấ ườ ệ ể ki n phát huy m i s c m nh b n ch t ng i, phát tri n toàn di n, hài hoà cho

ữ ư ưở ợ ớ ả ả ấ ự ừ t ng cá nhân. S  phù h p gi a t t ng Mác Xít v i b n ch t và b n tính

ườ ữ ụ ườ ằ ươ ng i đã thu ph c và  làm say mê nh ng con ng i h ng mong v n lên xây

ự ể ộ ở ớ ọ ườ ả ự d ng xã h i m i, m  ra m i kh  năng cho s  phát tri n con ng i.

ẻ ạ ủ ớ ỉ Ch  có ch  nghĩa Mác ­ Lênin m i có th  v ch rõ đ ượ ướ c h ng đi đúng

ườ ủ ở ệ ự ế ấ cho con đ ộ ng đi lên xã h i ch  nghĩa Vi t Nam, th c t ớ    cho th y cùng v i

ủ ồ ệ t ư ưở  t ng H  Chí Minh, ch  nghĩa Mác ­ Lênin vào Vi t Nam đã làm nên

ợ ạ ả ấ ấ ướ ộ ố ắ th ng l i cách m ng gi i phòng dân t c (1945), th ng nh t đ t n c (1975)

ộ ậ ự ự ệ ườ ệ ề th c hi n ý chí đ c l p t do con ng i vi ọ   t Nam đi u mà bao nhiêu h c

ế ướ ụ ể ượ ủ thuy t tr c Mác không th  áp d ng đ c, và chính ch  nghĩa Mác ­ Lênin đã

ổ ở ủ ộ ố làm thay đ i, tr thành h  t ệ ư ưở  t ổ   ng chính th ng c a toàn xã h i, thay đ i

ờ ố ầ ạ ố ệ ự ễ nhanh chóng đ i s ng tinh th n đ i đa s  nhân dân Vi ạ   t Nam. Th c ti n ho t

ủ ạ ộ ộ ậ   ừ ộ đ ng cách m ng xã h i ch  nghĩa v a nhanh chóng nâng cao trình đ  nh n

ệ ố ứ ứ ệ ằ ạ ạ ớ ụ th c toàn di n. B ng h  th ng giáo d c v i các hình th c đào t o đa d ng,

ầ ơ ả ủ ủ ứ ấ ầ ọ ớ v i các hình th c khoa h c th m nhu n tinh th n c  b n c a ch  nghĩa Mác ­

ữ ớ ườ ộ ế ế Lênin đã hình thành k  ti p nhau nh ng l p ng ớ i lao đ ng m i ngày càng có

ộ t ư ưở  t ộ ộ   ng, trình đ  chung, chuyên môn cao ngày nay chúng ta đã có m t đ i

ệ ớ ả ậ ọ ộ ộ ngũ cán b  văn hoá khoa h c công ngh  v i trình đ  lý lu n và qu n lý t ố   t

ả ướ ề ồ đ ng đ u trong c  n c.

ể ắ ờ ỉ ộ Có th  nói ch  trong m t th i gian ng n h  t ệ ư ưở  t ể ệ   ng Macxít đã th  hi n

ướ ầ ự ố ố ớ ề ỏ ầ ủ xu h ng c a mình đ i v i n n văn hoá dân dã, xoá b  d n d n s  th ng tr ị

ự ạ ậ ườ ủ c a các lo i t ạ ư ưở  t ng t ấ  phát, l c h u, th p kém trong con ng i cũ, mê tín d ị

ớ ứ ề ạ ọ ọ ế   đoan, các ni m tin mù quáng… V i s c m nh có tính khoa h c, h c thuy t

ạ ượ ế ố ữ ạ ọ Mác ­ Lênin đã v ch rõ đ c nh ng y u t phi khoa h c, phi nhân đ o, các

ế ớ ạ ệ ướ ộ lo i th  gi i quan, nhân sinh quan sai l ch mà tr ệ   c đó đã làm mai m t trí tu ,

14

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ự ườ ủ ề ặ tính tích c c trong con ng i c a các h  t ệ ư ưở  t ố   ng truy n th ng. M t khác,

ể ệ ư ủ ệ ch  nghĩa Mác ­ Lênin còn th  hi n rõ tính  u vi t trong con ng ườ ố ớ   i đ i v i

ư ả ủ ậ ạ ươ ồ các lu ng t ư ưở  t ng t s n ngo i nh p c a Ph ng Tây, và các trào l u t ư ư

ưở ư ả ệ ạ ệ ướ ủ ữ ườ t ng t s n hi n t i đang làm l ch h ng đi c a nh ng con ng i chân

ờ ố ệ ề ầ ầ ậ ị ấ chính trong đi u ki n đ i s ng v t ch t khó khăn. L n đ u tiên trong l ch s ử

ủ ề ả ấ ể ủ ề ề ộ ổ dân t c xi ng xích c a chân lý c  truy n, c a n n s n xu t ti u nông v i t ớ ư

ế ạ ọ ườ ế ệ duy còn h n ch , kinh nghi m, phi khoa h c trong con ng i thi u văn hoá do

ể ạ ộ ượ ứ ứ ộ ọ xã h i cũ đ  l i đã đ c tri th c khoa h c Mác xít phá tan. M t ý th c tiên

ế ờ ưỡ ầ ầ ả ườ ề ỗ ti n ra đ i. Các tín ng ng d n d n cũng ph i nh ng ch  cho ni m tin khoa

ế ố ư ờ ố ứ ệ ậ ọ h c. Các y u t t duy duy v t bi n ch ng hình thành trong đ i s ng th ườ   ng

ạ ộ ư ủ ộ ọ ộ ngày, trong lao đ ng, cũng nh  trong m i ho t đ ng c a xã h i. Th  gi ế ớ   i

ọ ở ữ ườ ấ quan khoa h c ngày càng ăn sâu nh ng con ng ắ   ấ i luôn ph n đ u cho th ng

ợ ủ ế ớ ủ ộ ộ ườ l i c a ch  nghĩa xã h i nó nhìn th  gi i, xã h i, con ng ự ậ   i trong s  v n

ề ẩ ữ ệ ể ả ự ộ đ ng và phát tri n trong tính hi n th c và ti m  n nh ng kh  năng, s  t n t ự ồ ạ   i

ệ ố ự ề ể ườ khách quan là đi u ki n s ng và s  phát tri n con ng i.

ế ớ ụ ứ ế ắ ộ Th  gi ầ   i quan đó hàm ch a nhân sinh quan ti n b , kh c ph c d n

ữ ệ ế ề ệ ầ ườ ủ nh ng quan ni m sai l m, phi n di n v  con ng i c a các h  t ệ ư ưở    t ng

khác.

ổ ệ ư ưở ự ổ ệ ị ủ ế ể ẫ ể S  chuy n đ i h  t t ộ   ng d n đ n chuy n đ i h  giá tr  c a xã h i

ườ ụ ể ỗ ự ủ ị và giá tr  con ng i, con ng ườ ừ i t ch  ph c tùng chuy n sang t ch , sáng

ừ ỗ ự ủ ừ ể ậ ạ t o, t ch  d a trên t p quán chuy n sang lý trí, dân ch , t chí tìm cách hoà

ự ể ả ả ẩ ọ ớ   ồ đ ng chuy n sang tôn tr ng c  cá tính và b n lĩnh riêng. Các chu n m c m i

ườ ể ừ ặ ỏ ỉ ẻ ủ c a con ng i đòi h i không ch  phát tri n t ng m t riêng l ả    mà ph i là cá

ủ ọ ể ế ạ ắ ụ ầ   nhân phát tri n hài hoà tính cách m ng c a h c thuy t Mác xít kh c ph c d n

ụ ộ ơ ở ẹ ố ố ự ộ ố ố l i s ng th  đ ng, h p hòi, làm c  s  cho l i s ng tích c c, vì xã h i, phát

ể ươ ộ ố ự ủ ấ ớ ứ tri n ý th c luôn v ệ   n lên làm ch  và xây d ng cu c s ng m i xu t hi n

ữ ớ nh ng nhân cách m i.

15

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ự ể ườ ẩ ả Tuy nhiên s  phát tri n con ng ủ   ỉ i ngày nay không ch  là s n ph m c a

ủ ở ệ ư ưở h  t  t ng Mác xít vì ngay khi ch  nghĩa Mác xít tr thành h  t ệ ư ưở    t ng

ố ở ệ ả chính th ng Vi t Nam thì các tôn giáo, các h  t ệ ư ưở  t ị   ng và văn hoá b n đ a

ứ ố ủ ủ ậ ư ộ   đã có s c s ng riêng c a nó. Ch  nghĩa Mác ­ Lênin thâm nh p, nó nh  m t

ọ ượ ẳ ư ề ả ị ệ ư ưở h  t  t ng khoa h c v t h n lên cái n n văn hoá b n đ a, nh ng nó cũng

ị ự ế ố ủ ộ ố ạ ch u s  chi ph i tác đ ng đan xen c a các y u t ớ   ế  sai ­ đúng, y u ­ m nh, m i

ế ố ế ố ự ẩ ự ­ cũ, v.v.. Các y u t tích c c đã thúc đ y, còn các y u t tiêu c c thì kìm hãm

ườ ể ự s  phát tri n con ng i.

ự ể ườ ệ ủ S  văn minh, phát tri n hoá con ng i Vi ủ t Nam c a ch  nghĩa Mác ­

ợ ữ ế ầ ầ ừ Lênin v a có l ỏ i th  song cũng không tránh kh i nh ng sai l m. Sai l m là s ự

ả ủ ư ưở ố ế ề ả ợ ố ị ch ng tr  c a t t ng văn hoá b n đ a đã thành truy n th ng. L i th  là văn

ộ ệ ư ưở ả ị ữ ắ ọ ị ư hoá b n đ a ch a có m t h  t t ng khoa h c  đ nh hình v ng ch c, nó

ườ ủ ư ư ế ế ế ộ ọ d ng nh  đang thi u m t lý thuy t khoa h c. N u nh  không có ch  nghĩa

ộ ệ ơ ữ ủ Mác ­ Lênin xã h i Vi ể t Nam phát tri n h n, đó là t ư ưở  t ng c a nh ng ng ườ   i

ể ế ế ề ộ ộ ế ộ ướ ắ thi u hi u bi t v  m t xã h i ti n b , luôn coi cái tr ữ   c m t mình là nh ng

ọ ầ ứ ề ạ ơ ỉ ị ư th  vô giá tr  mà ch  ch y theo trào l u, đi u đáng trách h n là h  c n cho

ệ ặ ắ ự ế ừ ẽ ơ ằ r ng văn hoá Vi ơ t Nam s  phong phú h n, đ c s c h n. Th c t , t ấ    khi xu t

ủ ệ ộ ệ ư ượ ứ ế ạ hi n ch  nghĩa Mác ­ Lênin xã h i Vi t Nam nh  đ c ti p thêm s c m nh,

ơ ở ể ọ ạ ộ ộ phát tri n có khoa h c h n, khía c nh nào đó trình đ  dân trí, trình đ  năng

ệ ậ ọ ườ ệ ự l c, văn hoá, khoa h c, ngh  thu t… Con ng i Vi t Nam không thua kém

ườ ủ ướ con ng i c a các n c văn minh khác.

ủ ườ ữ ể ỉ Theo ch  nghĩa Mác ­ Lênin con ng ự ố   i ch  nh ng cá th , là s  th ng

ủ ữ ặ ấ ặ ọ ộ ủ nh t gi a m t sinh h c và m t xã h i c a nó. Cái mà ch  nghĩa Mác ­ Lênin

ượ ậ ườ ỉ ặ ứ ộ đã làm đ c đó là lý lu n con ng ọ   i trong xã h i ch  không ch  m t sinh h c

ư ướ ậ ượ ụ ộ ệ nh  tr c đây. Và chính v y mà nó đã đ c áp d ng vào xã h i Vi t Nam,

ủ ạ ộ ườ ế ố ế ị ừ trong cách m ng xã h i ch  nghĩa con ng i là y u t ể    quy t đ nh v a là đi m

ụ ừ ủ ấ ọ ế ự ộ xu t phát v a là m c tiêu c a m i chính sách kinh t ­ xã h i. Xây d ng ch ủ

16

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ự ộ ượ ộ ộ ở ủ ữ ệ ề nghĩa xã h i là xây d ng đ c m t xã h i mà ậ    đó có đ  nh ng đi u ki n v t

ự ế ệ ầ ấ ể ự ự ắ ể ự ch t và tinh th n đ  th c hi n trong th c t nguyên t c "S  phát tri n t do

ỗ ườ ể ự ự ệ ề ủ ấ ả ọ ườ ủ c a m i ng i là đi u ki n cho s  phát tri n t do c a t t c  m i ng i" và

ộ ấ ướ ệ ể ở ộ ấ ướ  m t đ t n c ta, m t đ t n ế   c đang còn nghèo nàn thì vi c phát tri n y u

ườ ộ ấ ề ề ấ ả ị ố t con ng ố   i là m t v n đ  mà Đ ng ta đã xác đ nh đó là v n đ  then ch t

ự ể ế ấ ướ ấ ủ ỉ cho s  phát tri n kinh t đ t n c l y ch  nghĩa Mác ­ Lênin là kim ch  nam

ạ ộ ọ cho m i ho t đ ng.

ệ ự ữ ể ổ ớ ề   Chúng ta cũng đã có nh ng đ i m i rõ r t, s  phát tri n hàng hoá nhi u

ế ị ườ ầ ơ ự ự ầ thành ph n theo c  ch  th  tr ng, s  phân hoá giàu nghèo s  phân t ng xã

ủ ố ở ộ ị ủ ệ ạ ạ ộ h i, vi c m  r ng dân ch  đ i tho i trong sinh ho t chính tr  c a đ t n ấ ướ   c,

ở ử ố ế ề ư ể ệ ặ ế vi c m  c a và phát tri n giao l u qu c t v  các m t kinh t , văn hoá và

ế ớ ự ế ủ ổ ị ị chính tr , trên th  gi ố   . S  bi n đ i nhanh chóng c a tình hình chính tr  qu c

ủ ệ ể ạ ộ ọ ế ự t ề   , s  phát tri n vũ bão c a cu c cách m ng khoa h c và công ngh … Đi u

ả ỏ ế ậ ụ ủ ộ đó đòi h i chúng ta ph i bi ọ   t v n d ng ch  nghĩa Mác m t cách khoa h c,

ứ ể ượ ớ ế ỏ ủ ữ ộ ạ ợ h p lý và sáng t o đ  đáp  ng đ ố   c nh ng đòi h i c a xã h i m i n u mu n

ươ ộ ầ ớ ồ ạ t n t i và v n lên m t t m cao m i.

17

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ƯƠ Ấ Ề ƯỜ CH NG II: V N Đ  CON NG Ệ   I TRONG CÔNG NGHI P

Ấ ƯỚ Ệ Ạ HOÁ, HI N Đ I HOÁ Đ T N C

ấ ế ủ ệ ệ ạ I. Tính  t t y u khách quan c a công nghi p hoá hi n đ i hoá.

ệ ệ ạ ướ ể ủ ướ Công nghi p hoá, hi n đ i hoá là xu h ng phát tri n c a các n c trên

ế ớ ườ ể ấ ế ủ ướ ể th  gi i. Đó cũng là con đ ng phát tri n t t y u c a n ụ   c ta đ  đi lên m c

ằ ộ ướ ệ ạ tiêu "Xã h i công b ng văn minh, dân giàu n ệ   c m nh" công nghi p hoá, hi n

ự ộ ỉ ế ạ đ i hoá không ch  là công cu c xây d ng kinh t ế    mà chính là quá trình bi n

ự ờ ố ắ ạ ớ ộ ế ị ổ đ i cách m ng sâu s c v i lĩnh v c đ i s ng xã h i (kinh t , chính tr , khoa

ủ ườ ạ ộ ộ ọ h c c a con ng ể i…) làm cho xã h i phát tri n lên m t tr ng thái m i v ớ ề

ủ ự ệ ệ ấ ạ ỏ ch t. S  thành công c a quá tình công nghi p hoá, hi n đ i hoá đòi h i ngoài

ớ ườ ự ầ ị ổ ồ ị ế ồ ự ư m i tr ả ng chính tr   n đ nh, ph i có ngu n  l c c n thi t nh  ngu n l c con

ườ ơ ở ậ ồ ự ấ ỹ ậ ố ng i, v n tài nguyên thiên nhiên, c  s  v t ch t k  thu t. Các ngu n l c này

ệ ặ ẽ ớ ệ ệ   quan h  ch t ch  v i nhau. Cùng tham gia vào quá trình công nghi p hoá, hi n

ố ớ ủ ứ ư ộ ộ ộ ạ   đ i hoá nh ng m c đ  tác đ ng vào vai trò c a chúng đ i v i toàn b  quá

ệ ệ ạ ỏ ồ ố ự   trình công nghi p hoá hi n đ i hoá không gi ng nhau, t ng đó ngu n nhân l c

ả ủ ề ố ượ ấ ượ ề ạ ồ ph i đ  v  s  l ng m nh v  ch t l ự   ng. Nói cách khác ngu n nhân l c

ả ở ự ự ể ộ ồ ấ ế ể ph i tr  thành đ ng l c phát tri n. Ngu n nhân l c phát tri n thì t t y u công

ứ ệ ể ệ ạ ả ầ nghi p hoá, hi n đ i hoá ph i tién hành đ  đáp  ng nhu c u đó.

ủ ủ ề ườ ừ Theo các nhà kinh đi u c a ch  nghĩa Mác ­ Lênin, con ng i v a là

ở ầ ự ế ờ ạ ừ ừ ể ồ đi m kh i đ u v a  là s  k t thúc, đ ng th i l ủ ự ế   i v a là trung tâm c a s  bi n

ử ườ ủ ể ủ ổ ị đ i l ch s , nói cách khác con ng i là ch  th  chân chính c a các quá trình xã

ướ ỏ ươ ộ h i. Tr c đây t ng sách báo con ng ườ ượ i đ c xem xét trên ph ệ ng di n "con

ườ ậ ườ ườ ộ ng ể i t p th " "con ng ấ i  giai c p" con ng i xã h i.

Ở ủ ự  đây tính tích c c c a con ng ườ ớ ư i v i t cách là ch  th  đ ủ ể ượ ậ   c t p

ồ ưỡ ủ ế ở ấ ầ ữ ẩ trung chú ý khai thác và b i d ng ch  y u nh ng ph m ch t c n cù, trung

ệ ệ ế ạ ớ ộ ộ thành, nhi t tình, quy t tâm v i cách m ng. M t quan ni m và m t cách làm

ư ậ ự ệ ầ ọ ả ộ nh  v y đã góp ph n quan tr ng vào s  nghi p  gi i phóng dân t c và khôi

18

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ụ ế ế ệ ph c kinh t ộ    sau chi n tranh. Tuy nhiên quan ni m và cách làm này cũng b c

ấ ị ữ ệ ề ệ ệ ế ạ ạ ộ l nh ng h n ch  nh t đ nh trong đi u ki n công nghi p hoá, hi n đ i hoá

ấ ướ đ t n ệ c hi n.

ộ ườ ệ ố ỉ ạ Trong xã h i con ng i không ch  t o ra các h  th ng và các quá trình

ủ ấ ả ộ ướ ả ấ khác nhau c a xã h i (giai c p, đ ng phía, nhà n c, s n xu t, văn hoá), mà

ườ ấ ấ ủ ử ị ế ậ ọ ị ọ h  còn làm ng i, chính h  đã in đ m d u  n c a ti n trình l ch s . L ch s ử

ủ ử ế ể ị ườ (suy đ n cùng) cũng chính là l ch s  phát tri n cá nhân c a con ng i, dù h ọ

ứ ượ ậ ừ ề ộ có nh n th c đ ệ   c đi u đó hay không. T  đây cho phép tách ra m t bình di n

ệ ệ ườ ủ ể ệ ườ ặ đ c bi t trong vi c xem xét "con ng i ch  th " bình di n " con ng i cá

ộ ớ ứ ệ ậ ộ nhân" có nghĩa là nâng nh n th ac lên m t trình đ  m i ­ quan ni m "cái cá

ự ể ệ ụ ể ủ ệ ộ ộ ộ   nhân" là s  th  hi n (hi n thân) m t cách c  th  sinh đ ng c a "cái xã h i"

ườ ở ủ ể ủ ệ ệ ạ khi con ng i tr  thành ch  th  c a quá trình công nghi p hoá, hi n đ i hoá.

ề ề ườ ậ ỉ ệ Trong đi u ki n n n kinh t ế ị ườ  th  tr ng con ng i không ch  nh n đ ượ   c

ả ữ ự ủ ự ộ ướ ườ ự s  tích c c, mà còn c  nh ng tác đ ng tiêu c c c a nó tr c con ng i không

ờ ơ ữ ữ ể ọ ỉ ươ ứ ự ch  có nh ng th i c  và nh ng tri n v ng t ữ   i sáng mà còn ch a đ ng nh ng

ả ữ ạ ủ ứ ế ậ ấ ơ ệ   thách th c, nguy c , th m chí là c  nh ng tai ho  kh ng khi p. (Th t nghi p,

ễ ườ ậ ữ ệ ạ ộ ỗ ô nhi m môi tr ệ ng, b nh t t và nh ng t ậ  n n xã h i). Vì v y trong m i con

ườ ủ ớ ự ữ ữ ệ ằ ầ ở ng i luôn có nh ng "gi ng xé" b i nh ng c c "ch  t " gi u nghèo, thi n ác,

ề ầ ị ườ ủ ể ớ ẩ … trong đi u ke en này c n xem xét con ng ấ   ữ i ch  th  v i nh ng ph m ch t

ụ ể ữ ề ệ ả ụ ể ủ ọ ngh  nghi p chuyên môn c  th  trong nh ng hoàn c nh c  th  c a h .

ệ ế ệ ạ ả ổ ắ   Công nghi p hoá, hi n đ i hoá là quá trình bi n đ i căn b n và sâu s c

ộ ờ ố ỏ ậ ấ ộ ớ ườ ủ ể ở toàn b  đ i s ng xã h i, nó đòi h i v t ch t cao v i ng i "ch  th ", đây

ỉ ầ ự ầ ệ ư ủ ế ạ ch  c n s  c n cù, trung thành, nhi t tình quy t tâm cách m ng ch a đ  mà

ế ề ệ ắ ơ ọ ạ   ọ đi u quan tr ng h n là trí tu  khoa h c, ý chí chi n th ng cái nghèo nàn l c

ỷ ậ ứ ứ ả ả ộ ớ ậ h u, tính năng đ ng luôn thích  ng v i hoàn c nh, ý th c k  lu t, b n lĩnh

ệ ậ ả ạ ậ ỹ lãnh đ o, ngh  thu t qu n lý, k  thu t kinh doanh…

19

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ớ ầ ư ậ ồ ưỡ ệ ề Nh  v y trong đi u ki n m i c n xem xét đánh giá b i d ng "con

ườ ủ ể ệ ỉ ườ ộ ng i ch  th " không ch  trên bình di n "con ng i ­ xã h i" mà còn trên c ả

ệ ườ bình di n "con ng i cá nhân".

ữ ơ ườ ấ ị ư ệ ề H n n a là "con ng i ­ chuyên môn ngh  nghi p" nh t đ nh (nh  nhà

ệ ạ ả ở ọ ấ   lãnh đ o, qu n lý, nhà khoa h c, nhà doanh nghi p công nhân…). B i vì  n

ủ ể ụ ể ữ ằ ợ ươ ứ ớ ấ d u đ ng sau nh ng ch  th  c  th  này là l i ích t ng  ng v i chúng. Ch ỉ

ư ậ ệ ớ ế ộ có quan ni m và cách làm nh  v y chúng ta m i bi t tác đ ng vào đâu và tác

ự ủ ủ ể ư ế ể ộ ộ đ ng nh  th  nào đ  nâng cao tích c c c a ch  th  hành đ ng.

ủ ể ự ứ ế ế ồ Nói đ n ngu n nhân l c t c là nói đ n ch  th  tham gia vào quá trình

ệ ệ ạ ả công nghi p hoá, hi n đ i hoá. Tuy nhiên nó không ph i là ch  th  bi ủ ể ệ ậ    l p

ủ ể ượ ổ ứ ự ượ ẽ ố riêng r , mà là ch  th  đ ch c thành l c l c t ng th ng nh t v  t ấ ề ư ưở    t ng

ệ ệ ạ ộ ổ ợ ữ   hành đ ng. Nói cách khác công nghi p hoá, hi n đ i hoá là t ng h p nh ng

ủ ể ớ ấ ị ữ ẩ ấ ệ   ch  th  v i  nh ng ph m ch t nh t đ nh tham gia vào quá trình công nghi p

ể ằ ủ ể ữ ư ệ ạ ả ầ ổ ợ hoá, hi n đ i hoá. Nh ng c n ph i hi u r ng t ng h p nh ng ch  th  này

ơ ố ượ ả ả ậ ợ ườ ứ ạ ổ không ph i là t p h p gi n đ n s  l ng ng ợ   i mà nó là s c m nh  t ng h p

ể ỉ ườ ứ ạ ắ ồ ộ ướ ủ c a ch nh th  ng i trong hành đ ng. S c m nh này b t ngu n tr ế c h t là

ủ ể ấ ố ủ ữ ẩ ỗ ượ nh ng ph m ch t v n có bên trong c a m i ch  th  và nó đ ấ   c nhân lên g p

ạ ộ ự ự ễ ệ ệ ạ ộ đôi trong ho t đ ng th c ti n. Đ ng l c công nghi p hoá, hi n đ i hoá là

ữ ể ẩ ậ ậ ộ ồ ự   nh ng gì thúc đ y quá trình v n đ ng và phát tri n. Vì v y khi nói "ngu n l c

ự ủ ệ ệ ạ ộ ớ v i tính cách là đ ng l c c a quá trình công nghi p hoá, hi n đ i hoá" là ch ủ

ự ủ ổ ữ ữ ế ẩ ấ ợ ế y u nói đ n nh ng ph m ch t tích c c c a t ng h p nh ng ch  th  đ ủ ể ượ   c

ệ ệ ạ ẩ ộ ộ b c l trong quá trinfh công nghi p hoá, hi n đ i hoá và thúc đ y quá trình

ế ặ ể ệ ờ ạ ự ể ậ ộ ồ ặ này v n đ ng phát tri n và th  hi n m t tích c c, đ ng th i h n ch  m t tiêu

ự ố c c t ủ i đa c a mình.

ồ ự ủ ể ặ ườ ầ M t khác đ  xem xét vai trò ngu n l c c a con ng ặ i, c n đ t nó trong

ồ ự ệ ớ ở ứ ộ ố ủ quan h  so sánh v i các ngu n l c khác và m c đ  chi ph i c a nó đ n s ế ự

ớ ấ ướ ộ ổ ạ ủ ạ ọ ộ thành b i c a công cu c đ i m i đ t n c. Khi cu c cách m ng khoa h c k ỹ

20

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ệ ẽ ệ ệ ạ ậ ạ ộ ể thu t và công nghi p hi n đ i phát tri n m nh m , lao đ ng trí tu  ngày càng

ổ ế ủ ệ ế ạ ở ắ   gia tăng và tr  thành xu th  ph  bi n c a nhân lo i. Khi công nghi p hoá g n

ự ượ ệ ệ ề ạ ạ ấ ớ ả ự li n v i hi n đ i hoá mà th c ch t là hi n đ i hoá l c l ấ ớ   ng s n xu t v i

ồ ự ủ ế ậ ư ậ ế ị cách ti p c n nh  v y vai trò quy t đ nh ngu n l c c a con ng ườ ượ i đ ể   c bi u

ệ ở ữ ư hi n ể  nh ng đi m nh  sau:

ướ ế ồ ự ư ố ị Tr ị   c h t các ngu n l c khác nh  v n, tài nguyên thiên nhiên, v  trí đ a

ự ụ ề lý… t nó ch  t n t ỉ ồ ạ ướ ạ i d ứ   ỉ i d ng ti m năng chúng ch  có tác d ng và có ý th c

ườ ở ẽ ườ ự ấ ủ c a con ng i. B i l con ng i là ngùn l c duy nh t bi ế ư t t duy, có trí tu ệ

ế ợ ụ ồ ự ế ắ ạ ớ và ý chí bi i d ng, các ngu n l c khác g n k t chúng l t l ạ   i v i nhau t o

ứ ệ ạ ổ ợ ộ ệ   thành s c m nh t ng h p cũng tác đ ng vào quá trình công nghi p hoá, hi n

ị ự ả ạ ồ ự ữ ể ủ   ạ đ i hoá. các ngu n l c khác là nh ng khách th , ch u s  c i t o, khai thác c a

ườ ụ ụ ề ầ ợ con ng i và nói đúng thì chúng đ u ph c v  nhu c u, l ủ i ích c a con ng ườ   i

ườ ế ế ộ nên con ng i bi ố t cách  tác đ ng và chi ph i. Vì th  trong các y u t ế ố ấ    c u

ự ượ ả ấ ườ ế ố ộ ấ thành l c  l ng s n xu t, ng i lao đ ng là y u t ọ  quan tr ng nh t.

ể ị ạ ồ ự ạ ệ : Các ngu n l c khác là có h n, có th  b  c n ki t khi khai thác. Th  haiứ

ồ ự ườ ệ ạ ố Trong khi đó ngu n l c con ng i mà c t lõi là trí tu  l ậ   ồ ự i là ngu n l c vô t n.

ệ ậ ườ ệ ở ể ả ỗ ỉ Tính vô t n, trí tu  con ng i bi u hi n ch  nó có kh  năng không ch  tái

ự ả ề ặ ừ ọ ớ ổ sinh mà còn t s n sinh v  m t sinh h c mà còn đ i m i không ng ng phát

ể ề ấ ườ ế ộ ế ồ ưỡ tri n v  ch t trong con ng i xã h i, n u bi t chăm lo, b i d ng và khai

ạ ộ ơ ở ứ ự ự ậ ợ ễ   thác h p lý. Đó là c  s  làm cho năng l c và nh n th c ho t đ ng th c ti n

ườ ư ộ ể ệ ậ ủ c a con ng ộ   i phát tri n nh  m t quá trình vô t n. Xét trên bình di n c ng

ạ ồ đ ng nhân lo i.

ờ ậ ườ ướ ủ ự Nh  v y con ng ừ i đã t ng b c làm ch  t ữ    nhiên, khám phá ra nh ng

ữ ạ ẵ ớ ố tài nguyên m i và sáng t o ra nh ng tài nguyên v n không có s n trong t ự

ớ ả ạ ộ ệ ố ụ ữ ấ ạ nhiên. V i b n ch t ho t đ ng có m c đích sáng t o ra nh ng h  th ng công

ấ ớ ộ ự ộ ơ ụ ả c  s n xu t m i đã tác đ ng vào t ễ  nhiên m t cách d  dàng h n. Chính s ự

ụ ả ấ ừ ủ ừ ủ ể phát tri n không ng ng c a công c  s n xu t t ế ơ  th  công đ n c  khí và ngày

21

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ự ộ ượ ườ ề ể nay là t đ ng hoá đ ộ c xã h i loài ng i chuy n qua các n n văn minh t ừ

ấ ừ ậ ủ ườ ế th p đ n cao, t ộ  đó nói lên trình đ  vô t n c a con ng i.

ệ ườ ứ ạ ớ ộ i có s c m nh vô cùng to l n m t khi nó đ ượ   c Th  baứ : Trí tu  con ng

ự ượ ể ở ấ ự ủ ự ế ả ậ v t th  hoá, tr  thành l c l ng s n xu t tr c ti p. D  báo này c a Mác đã

ủ ự ự ể ệ ạ ở ộ và đang tr  thành hi n th c. S  phát tri n vũ bão c a cu c cách m ng khoa

ệ ệ ề ậ ạ ẫ ế ủ ướ ọ ỹ h c k  thu t công ngh  hi n đ i đang d n các n n kinh t c a các n c công

ể ề ế ệ ậ ộ ế ệ nghi p phát tri n v n đ ng đ n n n kinh t ọ  trí tu  (mà g i là tri th c). ứ Ở

ướ ự ượ ể ế ệ ả ấ ữ nh ng n c này l c l ng s n xu t trí tu  ngày càng phát tri n và chi m t ỷ

ồ ợ ọ ế ộ ớ tr ng cao. Ngu n l ọ i mà h  thu đ ượ ừ c t ấ  lao đ ng ch t xám chi m t i 1/2

ố ị ờ ệ ạ ế ứ ứ ủ ạ ả ổ t ng giá tr  tài s n qu c gia. Gi đây s c m nh c a trí tu  đ t đ n m c nh ờ

ạ ộ ườ ể ạ ữ ắ ướ có cu c cách m ng con ng i có th  t o ra nh ng máy móc "b t ch c" hay

ệ ủ ữ ặ ỏ ườ ph ng theo nh ng đ c tính trí tu  c a chính con ng ữ   ằ i. Rõ ràng b ng nh ng

ệ ệ ạ ậ ố ườ ỹ k  thu t công ngh  hi n đ i do chính bàn tay kh i óc con ng i mà ngày nay

ỳ ủ ứ ạ ầ ổ ế ự ế nhân lo i đang ch ng ki n s  bi n đ i th n k  c a mình.

ứ ư ề ướ ủ ệ ướ Th  t : Kinh nghi m c a nhi u n ự ễ ủ c và th c ti n c a chính n c ta cho

ấ ự ủ ế ụ ủ ệ ệ ạ ộ th y s  thành công c a công nghi p hoá hi n đ i hoá ph  thu c ch  y u vào

ạ ị ườ ố ư ổ ự ứ ho ch đ nh đ ng l i chính sách cũng nh  t ệ  ch c th c hi n nghĩa là ph ụ

ự ễ ủ ạ ộ ự ứ ậ ộ ườ thu c vào năng l c nh n th c và ho t đ ng th c ti n c a con ng i.

ự ệ ệ ố ệ ệ ộ Vi c th c hi n và hoàn thành t ạ   t công cu c công nghi p hoá, hi n đ i

ặ ệ ụ ệ ề ặ ớ hoá có ý nghĩa đ c bi t to l n và có tác d ng hoàn thi n nhi u m t.

ệ ệ ạ ả ậ ổ ỹ Công nghi p hoá, hi n  đ i hoá làm thay  đ i căn b n k  thu t, công

ệ ả ệ ệ ấ ấ ạ ộ ngh , s n xu t, tăng năng su t lao đ ng công nghi p hoá hi n đ i hoá chính

ầ ổ ự ệ ề ặ ộ ị ờ   là th c hi n xã h i hoá nhi u m t, góp ph n  n đ nh, ngày càng nâng cao đ i

ủ ậ ấ ộ ộ ồ ọ ố s ng v t ch t và văn hoá c a m i thành viên trong c ng đ ng xã h i.

ệ ể ệ ệ ạ ố ế ữ Công nghi p hoá, hi n đ i hoá phát tri n m i quan h  kinh t gi a các

ỗ ướ ạ ướ ớ ngành, các vùng trong ph m vi m i n c và các n c v i nhau, nâng cao trình

22

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ả ế ủ ướ ỹ ở ộ ả ộ đ  qu n lý kinh t c a nhà n ả   c nâng cao kh  năng tích lu  m  r ng s n

xu t.ấ

ừ ủ ệ ệ ạ Công nghi p hoá, hi n đ i hoá không ng ng nâng cao vai trò c a nhân t ố

ườ ề ả ấ ặ ệ ề ả ấ ớ ệ ạ con ng i trong n n s n xu t và đ c bi t trong n n s n xu t l n hi n đ i, k ỹ

ơ ở ự ệ ố ậ ỉ ệ ệ ạ ớ thu t cao. Ch  trên c  s  th c hi n t t công nghi p hoá, hi n đ i hoá m i có

ủ ế ự ể ự ự ệ ả ầ kh  năng th c hi n và quan tâm đ y đ  đ n s  phát tri n t ệ    do và toàn di n

ố ườ nhân t con ng i.

ệ ủ ệ ệ ề ệ ấ ạ ạ ậ Công nghi p hoá, hi n đ i hoá t o đi u ki n v t ch t cho vi c c ng c ố

ườ ự ề ả ả ả ố và  tăng  c ố   ng   ti m  l c  qu c  phòng  kh  năng   đ m  b o  an  ninh  và  qu c

ế ố ậ ứ ệ ấ ầ ậ ỹ phòng, các y u t v t ch t, k  thu t đáp  ng yêu c u đó, công nghi p hoá,

ệ ạ ủ ế ụ ự ự ề ế ệ ạ hi n đ i hoá có tác d ng tr c ti p và ch  y u trong vi c t o ra ti m l c to

ố ớ l n cho qu c phòng.

ệ ề ệ ệ ạ ạ ả ự   Công nghi p hoá, hi n đ i hoá còn t o nhi u kh  năng cho vi c th c

ệ ố ự ố ế ề ợ ế ệ ọ hi n t t s  phân công và h p tác qu c t v  kinh t , khoa h c, công ngh  văn

ộ hoá xã h i v.v..

ụ ườ ệ ạ ự ệ ệ II. M c tiêu con ng i trong s  nghi p công nghi p hoá hi n đ i hoá ở

ướ n ệ c ta hi n nay.

ự ụ ướ ộ ướ ệ M c tiêu "Xây d ng n c ta thành thành m t n c công nghi p có c  s ơ ở

ấ ỹ ơ ấ ạ ậ ế ợ ấ ế ệ ậ v t ch t k  thu t hi n đ i, c  c u kinh t ộ   ệ ả  h p lý quan h  s n xu t ti n b ,

ộ ủ ự ượ ợ ớ ấ ờ ố ậ ả ấ phù h p v i trình đ  c a l c l ầ   ng s n xu t đ i s ng v t ch t và tinh th n

ố ữ ữ ướ ằ ạ ộ cao, qu c phòng an ninh gi v ng, dân giàu n c m nh xã h i công b ng văn

ướ ế ạ ộ ườ ườ minh". Đó tr c h t là cu c cách m ng con ng i vì con ng i và do con

ườ ư ữ ề ở ệ ủ ủ ộ ng i. B i khi chúng ta nói v  nh ng  u vi ữ   t c a ch  nghĩa xã h i thì nh ng

ư ệ ư ế ữ ế ả ả u vi t đó không do ai đ a đ n. Đó ph i là k t qu  nh ng n  l c v ỗ ự ượ ậ   t b c

ỉ ủ ữ ề ớ ườ ể và b n b  c a toàn dân ta v i nh ng con ng ả ề i phát tri n c  v  trí l c v  c ự ề ả

ạ ứ ự ả ả ộ ộ ị kh  năng lao đ ng và tính tích c c chính tr  ­ xã h i và đ o đ c tình c m trong

sáng.

23

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ạ ộ ự ủ ệ ạ ả ừ ậ Nhìn l i toàn b  s  nghi p cách m ng c a Đ ng t ngày thành l p (3­2­

ề ầ ế ả ẳ ị ườ ố 1930) đ n nay. Đ ng ta đã nhi u l n kh ng đ nh "con ng ấ   i là v n quý nh t

ủ ạ ườ ấ ủ ụ ấ chăm lo cho h nh phúc c a con ng ấ i m c tiêu ph n đ u cao nh t c a ch ế

ự ế ữ ạ ạ ố ộ đ  ta". Trên th c t trong su t nh ng năm tháng lãnh đ o cách m ng Vi ệ   t

ừ ắ ợ ắ ợ ố ắ ả Nam đi t th ng l ế i này đ n th ng l ề   i khác Đ ng ta đã c  g ng làm nhi u

ệ ướ ự ạ ườ ư vi c theo h ng đó. Dân s  chăm lo cho h nh phúc con ng ề   i ch a có nhi u

ờ ố ư ệ ấ ậ ầ ố thành công nh  mong mu n, vi c nâng cao đ i s ng v t ch t và tinh th n cho

ữ ườ ứ ệ ầ ấ ộ ọ nh ng ng ủ   i lao đ ng còn th p, song ph n nào đã đáp  ng nguy n v ng c a

ữ ườ ủ ộ ủ nhân dân, c a nh ng ng ạ i lao đ ng chăm lo cho h nh phúc c a nhân dân".

ệ ợ ả ế ứ ạ Vi c gì có l ả ế   ệ i cho dân, ta ph i h t s c làm, vi c gì có h i cho dân ta ph i h t

ượ ệ ả ầ ặ ị ứ s c tránh" đã đ c Đ ng ta đ t lên v  trí hàng đ u và coi đó là nhi m v ụ

ờ ạ ủ ủ ị ồ ợ ườ Trung tâm. L i d y c a Ch  t ch H  Chí Minh ­ "Vì l ồ   i ích m i năm tr ng

ợ ồ ườ ủ ố cây, vì l i ích trăm năm tr ng ng ộ   ự i" và "mu n xây d ng ch  nghĩa xã h i

ướ ế ầ ữ ườ ủ ở ộ tr c h t c n có nh ng con ng i xã h i ch  nghĩa" ­ đã tr  thành t ư ưở   ng t

ộ ự ớ ư ủ ệ ế ạ ả quán xuy n toàn b  s  nghi p cách m ng c a Đ ng ta v i t ả    cách là Đ ng

ừ ầ ủ ươ ườ ố ủ ề ầ c m quy n ngay t ọ  đ u m i ch  tr ng, chính sách, đ ng l ả   i c a Đ ng

ệ ồ ưỡ ệ ố ườ ề đ u quán tri t vi c chăm sóc, b i d ng và phát huy nhân t con ng i.

ấ ướ ươ ự ờ ỳ ộ Trong "C ng lĩnh xây d ng đ t n c trong th i k  quá đ  lên ch ủ

ả ộ ỉ ươ ướ ớ ủ ộ nghĩa xã h i" Đ ng ta đã ch  rõ: "Ph ng h ng l n c a chính sách xã h i là:

ố ườ ơ ở ả ằ ả ẳ Phát huy nhân t con ng i trên c  s  đ m b o công b ng, bình đ ng v ề

ề ợ ụ ế ợ ố ưở ế ớ ế ộ nghĩa v  và quy n l i công dân k t h p t t tăng tr ng kinh t v i ti n b  xã

ữ ờ ố ờ ố ứ ữ ấ ậ ầ ầ   ộ h i, gi a đ i s ng v t ch t và đ i s ng tinh th n, gi a đáp  ng các nhu c u

ướ ắ ớ ợ ớ ậ ữ ể ộ tr c m t v i chăm lo l ồ   i ích lâu dài gi a cá nhân v i t p th  và c ng đ ng

ộ ị ướ ế ượ ể ệ ư ưở xã h i". Đ nh h ng có ý nghĩa chi n l c đó chính là th  hi n t t ng vì

ườ ủ ụ ể ườ ệ con ng i, c a m c tiêu phát tri n con ng i Vi ệ t Nam, toàn di n trong công

ấ ướ ự ộ ị ướ ủ ộ cu c xây d ng đ t n c theo đ nh h ng xã h i ch  nghĩa ở ướ  n ệ   c ta hi n

nay.

24

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ấ ướ ệ ệ ệ ạ ẩ ạ ộ Vi c đ y m nh công cu c công nghi p hoá hi n đ i hoá đ t n c đòi

ị ớ ữ ủ ứ ả ậ ắ ầ ộ ỏ h i chúng ta ph i nh n th c m t cách sâu s c đ y đ  nh ng giá t  l n lao và

ủ ố ườ ủ ể ủ ạ ế ị có ý nghĩa quy t đ nh c a nhân t con ng ọ   ọ i ch  th  c a m i sáng t o, m i

ồ ủ ả ậ ự ấ ắ ầ ả ổ ngu n c a c i v t ch t và văn hoá tinh th n. Ph i có s  thay đ i sâu s c cách

ủ ộ ườ ệ ồ ưỡ nhìn, cách nghĩ, cách hành đ ng c a con ng i và coi vi c b i d ng phát huy

ố ườ ệ ư ộ ệ ạ ạ ộ ơ nhân t con ng i Vi ữ   t Nam hi n đ i nh  m t cu c cách m ng. H n n a,

ấ ế ấ ướ ủ ự ệ ị ớ v i tinh t ự t y u khách quan c a s  nghi p xây d ng  đ t n c  theo đ nh

ướ ấ ướ ủ ệ ệ ạ ộ h ng xã h i ch  nghĩa, công nghi p hoá, hi n đ i hoá đ t n c và cách

ạ ườ ả ượ ứ ể ặ ấ ậ m ng con ng i ph i đ ố c nh n th c là hai m t th ng nh t, không th  tách

ự ệ ờ ủ ự r i c a s  nghi p xây d ng đó.

ấ ướ ệ ệ ạ ị ướ ộ Công nghi p hoá, hi n đ i hoá đ t n c theo đ nh h ng xã h i ch ủ

ể ấ ừ ầ ắ nghĩa không th  không xu t phát t tinh th n nhân văn sâu s c, không th ể

ể ườ ệ ể ấ ự ệ ộ không phát tri n con ng i Vi t Nam toàn di n đ  l y đó làm đ ng l c xây

ằ ộ ộ ộ ố ẹ ự d ng xã h i ta thành m t xã h i "công b ng, nhân ái", "t ệ   t đ p và toàn di n"

ố ườ ệ ố ớ ể ồ ưỡ đ  b i d ng và phát huy nhân t con ng ặ i, đ c bi ế ệ ẻ   t là đ i v i th  h  tr ,

ế ướ ấ ướ ệ ạ ờ ố ộ ấ nh t thi ả ừ t ph i t ng b c hi n đ i hoá đ t n c và đ i s ng xã h i và chúng

ưở ườ ệ ạ ta "tăng tr ồ ự ng ngu n l c con ng ụ   i khi quá hi n đ i hoá các ngành giáo d c,

ệ ả ệ ứ ẻ ế ạ ố ắ   văn hoá, văn ngh , b o v  s c kho , dân s  và k  ho ch hoá gia đình g n

ả ắ ế ừ ệ ề ề ớ ố ị ữ li n v i vi c k  th a và phát huy nh ng giá tr  truy n th ng và b n s c dân

ơ ở ể ề ỉ ế ơ ộ t c" ch  có trên c  s  đó khi phát tri n n n kinh t hàng hoá theo c  ch  th ế ị

ườ ể ượ ơ ờ tr ớ ng chúng ta m i có th  tránh đ ữ   c nguy c  tha hoá, không xa r i nh ng

ấ ả ề ắ ố ộ ị ấ ả giá tr  truy n th ng, không đánh m t b n s c dân t c, đánh m t b n thân

ủ ở ườ mình tr  thành cái bóng c a ng i khác.

ụ ệ ể ề ệ ạ N n công nghi p hoá, hi n đ i hoá là vì m c tiêu phát tri n con ng ườ   i

ệ ỉ ể ớ ư ườ toàn di n thì con ng ườ ở i đây không ch  hi u v i t cách là ng ộ   i lao đ ng

ớ ư ấ ủ ộ ộ ả s n xu t mà còn v i t ậ    cách là công dân c a xã h i, m t cá nhân trong t p

ể ộ ồ ộ ộ ườ ộ th , m t thành viên trong c ng đ ng dân t c, m t con ng i trí tu  tr ệ ướ ậ   c v n

25

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ữ ệ ố ộ ỉ ườ ộ m nh qu c gia. Đó không ch  là đ i ngũ nh ng ng ấ   i lao đ ng có năng su t

ữ ọ ỏ ỹ cao nh ng nhà khoa h c gi ệ   ậ i, các chuyên gia k  thu t, các nhà doanh nghi p

ế ữ ệ ả ạ bi ữ   t làm ăn, nh ng nhà qu n lý, lãnh đ o có tài, mà đó còn là hàng tri u nh ng

ướ ứ ượ ộ ố ơ ụ ậ công dân yêu n c, ý th c đ c cu c s ng đói nghèo và nguy c  t t h u đ ể

ự ệ ắ cùng nhau g n bó vì s  nghi p chung.

ự ể ẳ ằ ị ướ ờ ỳ Qua s  phân tích trên có th  kh ng đ nh r ng b c sang th i k  phát

ấ ướ ệ ệ ể ạ ẩ ạ ớ ị tri n m i  ­  đ y m nh công nghi p hoá hi n  đ i hoá đ t n c  theo  đ nh

ướ ồ ự ủ ệ ộ h ả ấ ng xã h i ch  nghĩa, chúng ta ph i l y vi c phát huy ngu n l c con ng ườ   i

ệ ế ố ơ ả ể ề ệ ệ Vi ạ t Nam hi n đ i làm y u t ữ    c  b n cho vi c phát tri n nhanh, b n v ng

ả ắ ưở ế ớ ả ờ ố ệ ể ph i g n tăng tr ng kinh t v i c i thi n đ i s ng nhân dân phát tri n văn

ụ ự ế ệ ệ ế ằ ộ ộ hoá, giáo d c, th c hi n ti n b  và công b ng xã h i. N u công nghi p hoá,

ự ể ệ ệ ạ ườ ườ hi n đ i hoá là vì s  nghi p phát tri n con ng i, thì con ng i ph i đ ả ượ   c

ị ố coi là giá tr  t i cao.

ườ ế ố ế ự ồ ự III.   Ngu n   l c   con   ng i   là   y u   t ị   quy t   đ nh   cho   s ệ   nghi p   công

ấ ướ ệ ạ ệ nghi p hoá, hi n đ i hoá đ t n c.

ấ ạ ỉ ượ ệ ệ ạ Công nghi p hoá, hi n đ i hoá là thành công hay th t b i nó ch  đ c tr ả

ờ ế ố ệ ị ứ ướ l i khi y u t con ng ườ ượ i đ c đáp  ng. Vi c đ nh h ể   ự ng đi vào s  phát tri n

ườ ứ ứ ề ả ỏ ườ ể con ng i đòi h i ph i nghiên c u nhi u. Nghiên c u con ng ể   i đ  phát tri n

ườ ườ ể ự ứ ự ể con ng ể i, phát tri n con ng i đ  đáp  ng các s  phát tri n khác. S  phát

ườ ể ủ ế ị ự ự ặ ể tri n ng ọ i quy t đ nh s  phát tri n c a m i m t. S  thách th c đ i v i s ứ ố ớ ự

ườ ệ ể phát tri n con ng i đó là quá trình công nghi p hoá, do đó con ng ườ ầ   i c n

ả ượ ể ự ự ạ ph i đ ề c chăm lo đào t o v  trí l c và th  l c.

ế ố ầ ủ ồ ự ế ả Y u t hàng đ u c a ngu n l c con ng ườ ướ i tr ệ ở   c h t ph i là trí tu , b i

ấ ả ữ ẩ ườ ề ấ "t t c  nh ng gì thúc đ y con ng ộ i hành đ ng đ u t ả t nhiên ph i thông qua

ủ ủ ệ ườ ầ đ u óc c a nó", túc nói cách khác đi là trí tu  làm ch  con ng ộ   i trình đ  trí

ộ ọ ệ ở ể ệ ả ấ ạ tu  ph n ánh qua trình đ  h c v n và tài năng sáng t o. Nó bi u hi n kh ả

ự ữ ụ ữ ế ể ậ ỹ ọ năng áp d ng nh ng thành t u khoa h c đ  sáng ch  ra nh ng k  thu t tiên

26

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ế ở ự ủ ượ ứ ạ ậ ỹ ti n, s  nh y bén, thích  ng nhanh và làm ch  đ c k  thu t, công ngh ệ

ự ề ệ ệ ạ ạ ộ ỹ ị hi n đ i, có k  năng lao đ ng ngh  nghi p, có năng l c ho ch đ nh chính

ự ọ ả ổ ứ ệ sách l a ch n gi i pháp và t ự  ch c th c hi n.

ế ố ứ ế ể ẻ ượ ệ Sau trí tu  là y u t ầ  s c kho  ­ yêu c u không th  thi u đ ố ớ   c đ i v i

ườ ế ể ứ ệ ề ẻ ể ộ ng i lao đ ng. S c kho  là đi u ki n tiên quy t đ  duy trì và phát tri n trí

ệ ươ ệ ấ ế ể ả ự ễ ứ tu , là ph ng ti n t ẻ t y u đ  chuy n t ạ ộ i tri th c vào ho t đ ng th c ti n đ ể

ứ ứ ế ạ ấ ậ bi n tri th c thành s c m nh v t ch t.

ỏ ở ệ ấ ả ườ ẩ ộ S n xu t công nghi p đòi h i ng ấ   ạ i lao đ ng hàng lo t các ph m ch t

ỷ ậ ự ư ế ậ ệ ệ ờ nh  có tính k  lu t t giác, ti ự   t ki m nguyên v t li u và th i gian, tích c c

ưỡ ế ị ệ ầ ộ ả b o d ng thi t b  máy móc, có tinh th n hi p tác và tác phong lao đ ng công

ươ ớ ả ề ệ ệ ẩ ệ nghi p có l ng tâm ngh  nghi p có trách nhi m cao đôí v i s n ph m.

ụ ệ ệ ặ ạ ạ ế   M t khác quá trình công nghi p hoá, hi n đ i hoá, còn đ ng ch m đ n

ệ ữ ứ ạ ề ườ ớ ấ ấ v n đ  ph c t p trong quan h  gi a con ng i v i thiên nhiên. Đây là v n đ ề

ố ớ ề ỉ ớ ố ố ỗ ấ c p bách s ng còn không ch  v i m i qu c gia mà còn đ i v i n n văn minh

ậ ự ể ạ ế ệ ướ ấ ề nhân lo i. Vì v y s  hi u bi t và trách nhi m cao tr c v n đ  môi sinh cũng

ủ ự ẩ ấ ộ ọ ườ ộ là m t năng l c và ph m ch t quan tr ng c a ng i lao đ ng trong quá trình

ế ệ ạ ệ ti n hành công nghi p hoá, hi n đ i hoá.

ể ạ ượ ự ệ ệ ệ ạ S  nghi p công nghi p hoá, hi n đ i hoá khó có th  đ t đ ế c k t qu ả

ướ ỏ ộ ọ ố ế t ữ t n u không có nh ng công dân yêu n ầ c ham h c h i, c n cù lao đ ng và

ạ ợ ự ọ ầ sáng t o có tinh th n h p tác, ý chí t ự ủ ươ  ch  v n lên và lòng t ộ    tr ng dân t c

ể ậ ạ ị ế ọ cao không cam ch u nghèo nàn, l c h u, có hi u bi ậ   t và tôn tr ng pháp lu t,

ế ế ợ ế ố ề ề ạ ố ạ đ o lý, bi t k t h p hài hoà y u t ệ  truy n th ng và hi n đ i… Đi u mà

ả ọ ậ ề ướ ầ ướ ộ ướ ở ướ chúng ta c n ph i h c t p nhi u n c đã đi tr c ta m t b c, các n c đó

ự ế ụ ề ệ ầ ọ ở ố ệ   vi c coi tr ng giáo d c là qu c sách hàng đ u b i vì s  y u kém v  trí tu ,

ườ ố ỵ ờ ơ ướ ươ ẹ ầ coi th ng tài năng và đ u óc h p hòi, đ  k , th c t tr ủ ộ   ng lai c a c ng

ự ả ộ ẽ ạ ế ệ ế ệ ạ   ồ đ ng dân t c s  là l c c n nguy h i đ n ti n trình công nghi p hoá, hi n đ i

27

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ể ậ ườ ụ ượ ế ố ọ ự hoá. Vì v y "S  phát tri n ng i và giáo d c đ c coi là y u t quan tr ng to

ố ớ ế ư ưở ế ộ ủ ớ l n đ i v i ti n b  kinh t " (T  t ng c a Adam Smith).

ệ ạ ả ồ ự ườ ở ướ IV. Hi n tr ng và gi i pháp cho ngu n l c con ng n i ệ   c ta hi n

nay.

ể ự ệ ệ ệ ạ ấ   Đ  th c hi n thành công quá trình công nghi p hoá, hi n đ i hoá đ t

ướ ả ử ụ ồ ự ồ ự ườ n c, chúng ta ph i s  d ng đúng ngu n l c trong đó ngu n l c con ng i là

ố ử ụ ồ ự ấ ọ ố ồ ự ngu n l c quan tr ng nh t. Mu n s  d ng t ả   t ngu n l c này chúng ta ph i

ủ ự ể ể ề ạ ắ ớ hi u rõ th c tr ng và ti m năng c a nó. Khi đó chúng ta m i có th  kh c phúc

ự ượ ể ồ và phát tri n ngu n nhân l c đ c.

ồ ự ướ ự ạ ể ệ Nhìn th c tr ng ngu n l c n ữ   c ta hi n nay không th  không có nh ng

ư ự ượ ư ữ ế ạ ộ ơ băn khoăn. Bên c nh nh ng  u th  nh , l c l ồ ng lao đ ng d i dào (h n 65

ệ ườ ệ ầ ị ộ tri u lao đ ng). Con ng i Vi ạ   t Nam c n cù ch u khó, thông minh và sáng t o

ế ề ặ ữ ứ ụ ậ ả ạ ấ   có kh  năng v n d ng và thích  ng nhanh, thì nh ng h n ch  v  m t ch t

ượ ườ ự ấ ợ ề ộ ộ ượ l ng ng i lao đ ng, s  b t h p lý v  phân công lao đ ng đ ạ   c đào t o

ự ả ữ ư ấ ổ trong các lĩnh v c s n xu t và nh ng khó khăn trong phân b  dân c  cũng

ạ ộ ả ậ ỏ ộ ướ ư ượ ạ ầ không ph i là nh . Đ i b  ph n lao đ ng n c ta ch a đ ủ   c đào t o đ y đ ,

ườ ế ề ạ ớ ỉ ế ế ố ố s  ng i đào t o m i ch  chi m 10%, n n kinh t ề    qu c dân còn thi u nhi u

ệ ụ ộ ỹ ề ậ ộ ộ ổ   lao đ ng và cán b  có tay ngh  và trình đ  k  thu t, nghi p v  cao trong t ng

ườ ỉ ơ ẳ ộ ộ ở ố s  ng ố ệ   i lao đ ng ch  h n 1,65% có trình đ  cao đ ng tr  lên 30% (s  li u

ớ ố ư ố ệ ổ ọ ệ m i) t t nghi p ph  thông trung h c, 50% ch a t ơ ở   ổ t nghi p ph  thông c  s .

ọ ủ ặ ằ ặ ấ ỗ ố ườ M t khác m t b ng dân trí còn th p, s  năm đi h c c a m i ng i dân t ừ    7

ớ ạ ề ể ầ ạ ổ ở ấ   tu i  tr  lên m i đ t bình quân 4,5 năm. Đi u đáng k  lo ng i và đau đ u nh t

ướ ữ ớ ướ ữ ủ c a nhà n ạ c ta đó là n n mù ch , t i nay n ư   ố c ta 8% dân s  mù ch , ch a

ổ ậ ượ ụ ể ặ ườ ệ ph  c p đ ọ c giáo d c ti u h c. M t khác ng ộ i lao đ ng Vi ạ   t Nam còn h n

ế ề ể ự ề ể ươ ế ự ệ ườ ự ch  v  th  l c, s  phát tri n v  ph ng di n sinh lý và th  l c d ng nh ư

ữ ạ ữ ơ ườ ướ còn ch ng l i, h n n a ng ộ i lao đ ng n c ta nói chung văn hoá còn kém,

ệ ả ấ ộ ơ ỏ ộ ể ả lao đ ng công nghi p quen theo ki u s n xu t nh  và lao đ ng gi n đ n.

28

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ề ể ệ ớ ự ạ ộ Cùng v i vi c chuy n sang n n kinh t ế ị ườ  th  tr ng th c tr ng đ i ngũ cán

ứ ệ ặ ệ ộ ấ ứ ặ ộ b  tri th c Vi t Nam đ c bi t là tri th c cao đang đ t ra m t v n đ  đ ề ượ   c

ả ứ ủ ự ế ộ ọ gi ọ   i quy t, s  già hoá c a đ i ngũ trí th c, trong các ngành khoa h c tr ng

ủ ế ỹ ế ỹ ư ổ ế y u tu i bình quân c a ti n s  là 52,8, phó ti n s  48,1, giáo s  59,5, phó giáo

ệ ưở ớ ổ ấ ư s  56,4. C p vi n  tr ố ệ ng là 55 (s  li u này cho t ư ậ   i nay đã thay đ i). Nh  v y

ố ơ ườ ọ ị ệ ế ọ ế đ n năm 2001 h n 80% s  ng i có h c hàm, h c v  hi n nay đã đ n tu i v ổ ề

ọ ế ậ ự ẫ ụ ề ộ ư h u. Đi u đó gây nên s  h ng h t cán b  khoa h c k  c n.

ố ườ ấ ọ ố ố Trong khi s  ng ả i có h c v n cao gi m thì s  sinh viên t ạ   ệ t nghi p đ i

ượ ệ ạ ả ẳ ọ h c và cao đ ng không tìm đ c vi c làm l i tăng lên ph i chăng chúng ta đã

ữ ừ ườ ọ ấ ự ừ ắ ắ quá th a nh ng ng i có h c v n ch c ch n là không. S  th a đó chính là tác

ủ ủ ặ ự ậ ả ạ ộ đ ng c a m t trái c a kinh t ế ị ườ  th  tr ụ   ng. Rõ ràng s  ch m c i t o giáo d c

ỏ ủ ữ ạ ộ ị ườ ử ụ và n i dung đào t o không theo k p nh ng đòi h i c a ng ẫ   i s  d ng đã d n

ầ ư ụ ự ượ ộ ế ự đ n s  lãng phí trong đ u t cho giáo d c, l c l ng lao đ ng ở ướ  n ệ   c ta hi n

ế ề ấ ượ ấ ạ ệ ề ấ ộ nay r t h n ch  v  ch t l ng nh t là trình đ  chuyên môn, ngh  nghi p, k ỹ

ể ự ệ ộ ộ năng lao đ ng, th  l c và văn hoá lao đ ng công nghi p. Thêm vào đó vi c s ệ ử

ộ ố ượ ộ ạ ạ ợ ụ d ng và khai thác s  lao đ ng, đã đ c đào t o, có trình đ  l i không h p lý

ộ ỗ ự ế ệ ả ườ ằ và kém hi u qu . N u chúng ta không có m t n  l c phi th ng b ng hành

ự ế ồ ự ự ệ ộ ộ đ ng th c t ử ụ  trong vi c xây d ng và s  d ng ngu n l c lao  đ ng thì s ự

ể ự ệ ệ ệ ệ ạ ượ nghi p công nghi p hoá, hi n đ i hoá khó có th  th c hi n đ c thành công;

ả ế ề ọ ọ ộ ộ   và đó cũng là lý do vì sao nhi u nhà khoa h c kêu g i ph i ti n hành m t cu c

ề ạ ườ ấ ượ ự ề ạ ấ cách m ng v  con ng i mà th c ch t là cách m ng v  ch t l ộ   ng lao đ ng

ỗ ướ ế ủ ạ ườ ẽ ạ ự ữ m i b c ti n c a "cách m ng con ng i" s  đem l ớ   i nh ng thành t u to l n

ư ệ ệ ạ ế cho quá trình công nghi p hoá hi n đ i hoá, nh  chúng ta đã bi ạ   t "cách m ng

ườ ặ ủ ệ ệ ạ ớ ộ con ng i" v i công nghi p hoá, hi n đ i hoá là hai m t c a m t quá trình

ệ ệ ứ ữ ể ấ ầ ố ộ phát tri n th ng nh t, gi a chúng có m t quan h  bi n ch ng l n nhau.

29

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ề ấ ượ ể ạ ự ả ồ ự ổ Đ  t o ra s  thay đ i căn b n v  ch t l ng trong ngu n l c con ng ườ   i

ữ ạ ả ứ ằ ầ c n có hàng lo t nh ng gi i pháp thích  ng nh m phát tri n t ể ố ế ố ủ    c a t y u t

ườ ủ ấ ướ ự ệ con ng i trong s  nghi p đi lên c a đ t n c.

ồ ự ạ ườ ụ ụ Chăm sóc đào t o phát huy ngu n l c con ng ộ   i ph c v  cho công cu c

ệ ệ ạ công nghi p hoá, hi n đ i hoá.

ấ ườ ộ ổ ệ ệ ớ ề V n đ  con ng ạ   i trong công cu c đ i m i vì công nghi p hoá, hi n đ i

ế ấ ạ ầ ề ấ ậ ậ ấ ọ hoá t p trung thành v n đ  quan tr ng b c nh t trong "k t c u h  t ng xã

ề ơ ả ế ứ ữ ể ể ộ ộ ề ộ h i, kinh t " t c là m t trong nh ng ti n đ  c  b n đ  phát tri n xã h i, đi

ệ ệ ạ vào công nghi p hoá, hi n đ i hoá.

ạ ộ ạ ộ ủ ệ ệ ả ạ ở   Đ i h i VIII c a Đ ng ta là đ i h i công nghi p hoá, hi n đ i hoá m  ra

ướ ử ư ướ ặ ị ờ ỳ ệ ể ế ộ b c ngo t l ch s   đ a n ỗ   c ta ti n lên m t th i k  phát tri n toàn di n m i

ồ ự ệ ấ ườ ế ố ơ ả ự "L y vi c phát huy  ngu n l c con ng i làm y u t ể    c  b n cho s  phát tri n

ữ ề ậ ầ ượ ậ ồ ưỡ nhanh và b n v ng". Vì v y c n đ c t p trung và chăm sóc b i d ng, đào

ứ ủ ạ ườ ệ ự ượ ộ ạ t o phát huy s c m nh c a con ng i Vi t Nam thành l c l ng lao đ ng xã

ủ ả ứ ề ệ ấ ả ộ ự ượ h i, l c l ỹ ng s n xu t có đ  b n lĩnh và k  năng ngh  nghi p đáp  ng yêu

ấ ướ ể ủ ứ ệ ổ ả ợ ố ầ c u phát tri n đ t n ự c, đ  s c xây d ng và b o v  t ạ    qu c h p tác c nh

ở ử ề ầ ị ướ tranh trong kinh t ế ị ườ  th  tr ng m  c a nhi u thành ph n theo đ nh h ng xã

ủ ủ ứ ạ ườ ộ h i ch  nghĩa. S c m nh c a con ng ộ ố i và các dân t c s ng trên đ t n ấ ướ   c

ệ ể ệ ự ứ ủ ả ạ ộ Vi t Nam. Ph i th  hi n thành s c m nh c a đ i ngũ nhân l c, trong đó có

ề ậ ẩ ậ ớ ố ộ b  ph n nhân tài trên n n dân trí v i c t lõi là nhân cách nhân ph m đ m đà

ộ ủ ừ ườ ừ ấ ả ộ ộ ồ ả ắ b n s c dân t c c a t ng ng i, t ng nhà c ng đ ng, giai c p và c  dân t c.

ồ ự ế ườ ứ ế ệ Nói đ n ngu n l c con ng ề   ạ i là nói đ n s c m nh trí tu  tay ngh .

ươ ướ ủ ế ụ ủ ạ ớ ổ Ph ng h ụ ắ ự   ụ ng ch  y u c a đ i m i giáo d c ­ đào t o là ph c v  đ c l c

ấ ướ ể ộ ả ạ ứ ố ượ cho công cu c phát tri n đ t n c, t c là cu i cùng ph i t o ra đ ồ   c ngu n

ườ ườ ạ ọ ậ ệ ự l c con ng i. Các tr ạ   ng chuyên nghi p và đ i h c t p trung vào đào t o

ự ủ ế ậ ệ ệ ế ả ồ ngu n nhân l c đ  kh  năng ti p c n công ngh  tiên ti n, công ngh  coi nh ư

ị ạ ộ ả ọ ỉ báo cáo chính tr  đ i h i VIII đã ch  ra. Ph i mau chóng làm cho khoa h c và

30

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ề ả ệ ở ủ ệ ệ ạ ụ   công ngh  tr  thành n n t ng c a công nghi p hoá, hi n đ i hoá. Giáo d c

ả ế ợ ứ ể ớ ọ ạ ọ đ i h c ph i k t h p v i nghiên c u khoa h c, phát tri n khoa h c c  v  c ọ ả ề ơ

ự ứ ụ ả ả ậ ạ ộ ả b n và  ng d ng. B o đ m t p trung đào t o đ i ngũ nhân l c cho công

ờ ặ ệ ệ ệ ạ ạ ớ ồ ệ ớ nghi p hoá, hi n đ i hoá v i di n đ i trà, đ ng th i đ c bi t chú ý t i mũi

ồ ưỡ ệ ọ ườ nh n ­ có chính sách phát hi n b i d ử ụ ng và s  d ng ng i tài  mau chóng

ườ ự ự ộ ộ ừ ệ tăng c ng đ i ngũ nhân l c có trình đ  và năng l c cao, t các ngh  nhân

ụ ề ề ế ệ ố làm các ngh  truy n th ng đ n các chuyên gia công ngh  cao. Giáo d c và

ế ợ ệ ớ ẽ ớ ể ặ ạ ậ ỹ ọ đào t o k t h p ch t ch  v i khoa h c k  thu t công ngh  m i có th  đóng

ồ ự ứ ườ ộ ế ố góp x ng đangs vào phát huy ngu n l c con ng i, tuy nhiên m t y u t mà

ườ ầ ặ ạ ệ ả ầ ọ ngày nay con ng ứ   i c n ph i hoàn thi n đó là. C n coi tr ng m t đ o đ c

ồ ự ủ ườ nhân cách c a ngu n l c con ng i.

ồ ự ố ườ ượ ộ ớ ổ Mu n có ngu n l c con ng ứ i đáp  ng đ c công cu c đ i m i giáo

ườ ụ ụ ả ớ ộ ụ d c nhà tr ng cùng v i giáo d c gia đình và giáo d c xã h i ph i làm t ố   t

ọ ậ ệ ả ộ ộ vi c phát đ ng m t cao trào h c t p trong toàn Đ ng toàn dân, toàn quân

ữ ạ ằ ườ ệ ườ ể ề nh m đào t o nên nh ng con ng i phát tri n cao v  trí tu , c ng tráng v ề

ề ạ ứ ề ể ấ ầ ộ th  ch t, phong phú v  tinh th n, trong sáng v  đ o đ c là đ ng l c c a s ự ủ ự

ủ ủ ụ ệ ệ ệ ạ ồ ờ nghi p công nghi p hoá, hi n đ i hoá, đ ng th i là m c tiêu c a ch  nghĩa xã

ủ ươ ậ ọ ả ướ ả ầ ộ h i. V y m i ch  tr ủ ng chính sách c a Đ ng và Nhà n c c n ph i quán

ệ ồ ưỡ ệ ể ố ườ tri t vi c chăm sóc, b i d ng và phát tri n nhân t con ng i.

31

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

Ế Ả Ý KI N B N THÂN.

ệ ạ ườ ấ ế ệ Công nghi p hoá, hi n đ i hoá là con đ ng t ấ ể ư   t y u duy nh t đ  đ a

ướ ạ ượ ể ữ ự ớ n c ta t ừ ộ ướ  m t n c kém phát tri n đ t đ c nh ng thành t u to l n c ả

ữ ế ư ư ộ ặ nh ng  m t kinh t ể  cũng nh  xã h i nh ng   đ  thành công quá trình công

ệ ệ ạ ả ế ậ ồ ự ẵ ụ nghi p hoá hi n đ i hoá, chúng ta ph i bi t t n d ng các ngu n l c s n có

ướ ư ướ ồ ự ữ ộ trong n c cũng nh  n ồ   c ngoài. M t trong nh ng ngu n l c đó là ngu n

ự ườ ề ự ậ ữ ồ ỉ nhân l c, con ng ể   i không nh ng ch  có vai trò v  s  v n đ ng và phát tri n

ề ệ ộ ườ ồ ự ủ c a xã h i mà trong đi u ki n nay, con ng ổ   i là ngu n l c cho quá trình đ i

ớ ấ ướ ự ể ượ ậ ề ặ ệ ệ ồ ờ m i đ t n c. S  phát tri n v t b c v  m t trí tu . Đ ng th i trí tu  còn

ườ ậ ỹ ườ giúp con ng ọ i khám phá ra khoa h c k  thu t giúp con ng ể ự   i phát tri n l c

ượ ấ ừ ả ứ ạ ể ừ ế ả ơ ế l ng s n xu t t gi n đ n đ n ph c t p đ  t đó bi n con ng ườ ừ ạ    l c i t

ố ớ ư ệ ệ ạ ậ h u sang văn minh nh  ngày nay. Còn đ i v i công nghi p hoá, hi n đ i hoá

ườ ủ ể ồ ự ế ọ ố con ng ở   i là ngu n l c ch  th  quan tr ng trong su t quá trình ti n hành. B i

ề ườ ớ ệ ộ ị ướ ệ ti m năng con ng i v i trí tu  và lao đ ng đ nh h ng, trí tu  đó đã và đang

ồ ự ấ ủ ự ế ộ ủ ế ị ẩ ả ỗ ố   là s n ph m quý giá nh t c a ngu n l c, quy t đ nh s  ti n b  c a m i qu c

gia.

ự ế ề ể ạ ả ổ Làm th  nào đ  nhanh chóng t o ra s   thay đ i căn b n v  ch t l ấ ượ   ng

ườ ể ả ế ấ ề ả ồ ự trong ngu n l c con ng i? Đ  gi ạ   ầ i quy t v n đ  này c n ph i có hàng lo t

ả ứ ằ ườ ớ ả các gi i pháp thích  ng nh m phát huy t ố ế ố t y u t con ng i. V i b n thân là

ế ườ ế ả ồ sinh viên đang ng i trên gh  nhà tr ng b n thân tôi cũng có hai ý ki n c ơ

ượ ế ậ ả b n mà đã đ c các nhà kinh t ; các nhà lý lu n đúc k t t ế ừ ướ ớ  tr c t ằ   i, nh m

ứ ộ ố ườ ậ nâng cao trình đ  nh n th c và phát huy t ồ ự i đa ngu n l c con ng ầ   i thì c n

ả ề ậ ế ệ ệ ề ấ ạ ph i đ  c p hia v n đ  khi ti n hành công nghi p hoá, hi n đ i hoá.

ứ ớ ứ ấ ợ ườ Th  nh t: Quan tâm đúng m c t ầ i nhu c u và   l ủ i ích c a ng i lao

ạ ộ ư ấ ả ộ ườ ộ đ ng trong s n xu t cũng nh  trong ho t đ ng xã h i, con ng i luôn luôn b ị

ạ ộ ị ệ ở kích thích, b  thôi thúc b i hàng lo t các đ ng l c ự ở ướ  n ề   c ta hi n nay, n n

32

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

ế ủ ả ỏ ướ ờ ỳ ể kinh t tuy đã thoát kh i kh ng ho ng và b ớ   c vào th i k  phát tri n m i,

ấ ủ ờ ố ư ậ ườ ầ ộ nh ng đ i s ng v t ch t c a ng i lao đ ng còn khó khăn, do đó c n có s ự

ứ ớ ợ ườ ướ ế quan tâm đúng m c t ầ i nhu c u và l ủ i ích c a ng ộ i lao đ ng mà tr c h t là

ợ ế ướ ề ặ ọ l i ích kinh t . Tr c đây chúng ta đã có lúc chúng ta n ng v  kêu g i nhân

ộ ụ ắ ư ủ ể ộ ự dân “ th t l ng bu c b ng” đ  xây d ng ch  nghĩa xã h i mà ít chú ý đ n l ế ợ   i

ế ủ ọ ở ừ ấ ị ự ữ ẳ ích kinh t c a h  cho nên ch ng m c nh t đ nh, chúng ta ch ng nh ng đã

ườ ấ ả ộ không kích thích ng i lao đ ng, hăng say s n xu t, mà còn có khi ng ượ ạ   i, c l

ư ọ ạ ớ ả ầ ằ ấ làm cho h  quay l ng l i v i s n xu t chúng ta đã quên r ng nhu c u thi ế   t

ướ ự ồ ạ ủ ắ ả ườ ữ ộ ự th c tr ả c m t b o đ m s  t n t i c a ng ộ   i lao đ ng chính là nh ng đ ng

ẩ ợ ớ ế ườ ấ ộ ự l c to l n thúc đ y l i ích, kinh t cho ng ộ i lao đ ng làm m t khâu r t quan

ự ạ ọ ộ ộ tr ng t o ra đ ng l c phát huy tính năng đ ng.

ự ứ ườ ộ ạ ể ề Th  hai: Xây d ng môi tr ệ ng xã h i, t o đi u ki n đ  phát huy y u t ế ố

ườ ườ ủ ể ồ ờ ườ ẩ con ng i. Con ng i là ch  th , đ ng th i con ng ủ   ả i cũng là s n ph m c a

ế ộ ủ ậ ộ ộ ố ộ ượ ự ậ s  v n đ ng xã h i, c a ch  đ  xã h i. Vì v y mu n phát huy đ c y u t ế ố

ườ ầ ườ ứ ệ ả ự ượ con ng ả i c n ph i có môi tr ng thích  ng. Vi c gi i phóng l c l ả   ng s n

ấ ượ ự ệ ướ ấ ở ữ ỏ xu t đ c th c hi n tr ủ ế c tiên và ch  y u nh t là khâu xoá b  nh ng c ơ

ạ ủ ủ ộ ự ế ườ ộ ch  đã và đang kìm hãm tính tích c c ch  đ ng sáng t o c a ng i lao đ ng,

ự ườ ự ề ề ườ ớ ỏ do đó xây d ng môi tr ng là ti m đ  cho xây d ng con ng i m i t ng công

ấ ướ ệ ạ ệ nghi p hoá hi n đ i hoá đ t n c.

33

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

K TẾ  LU NẬ

ủ ộ ườ ườ ậ Ch   nghĩa xã h i do con ng i, vì con ng ố   i. Do v y hình thành m i

ệ ề ắ ườ ề ủ ườ quan h  đúng đ n v  con ng i v  vai trò c a con ng ể   ự i trong s  phát tri n

ủ ề ộ ộ ộ ộ xã h i nói chung trong xã h i, xã h i ch  nghĩa nói riêng là m t ván đ  không

ể ế ượ ủ ế ớ th  thi u  đ c c a th  gi i quan Mác ­ Lênin.

ườ ỉ ữ ể ườ ệ ư ộ ể Con ng i là khái ni m ch  nh ng cá th  ng ỉ i nh  m t ch nh th , trong

ộ ủ ữ ấ ặ ặ ọ ự ố s  th ng nh t gi a m t sinh h c và m t xã h i c a nó.

ỉ ừ ế ọ ủ ườ N u ch  d ng l ạ ở ộ ố ướ  m t s  tr i c tính sinh h c c a con ng i thì không

ể ả ượ ả ườ ườ ộ th  gi i thích đ ấ ủ c b n ch t c a con ng i, con ng ể ặ   ự i là m t th c th  đ c

ệ ạ ộ ừ ự ứ ạ bi ả t ho t đ ng có ý th c, có kh  năng sáng t o cho mình. T  t nhiên và

ạ ộ ộ ượ ữ ệ chính trong quá trình ho t đ ng đó nh ng quan h  xã h i đ c hình thành có

ẽ ớ ự ạ ả ấ ộ ườ tác đ ng m nh m  t i s  hình thành nhân cách, b n ch t con ng i Mác vi ế   t

ườ ủ ệ ổ ộ “Con ng ữ i là t ng hoà c a nh ng quan h  xã h i”.

ườ ủ ể ị ử ử ạ ị Con ng i là ch  th  l ch s , sáng t o và l ch s . Trong CMXHCN con

ườ ế ố ế ị ừ ủ ụ ừ ể ấ ng i là y u t ộ    quy t đ nh v a là đi m xu t phát v a là m c đích c a m t

ế ự ự ộ ộ ộ chính sách kinh t ủ  ­ xã h i xây d ng xã h i ch  nghĩa là xây d ng xã h i ch ủ

ự ộ ộ ở ủ ữ ệ ề ấ ậ nghĩa là xây d ng m t xã h i mà đó có đ  nh ng  đi u ki n v t ch t và tinh

th n. ầ

ệ ượ ư ề ớ Vi t Nam đã làm đ c đi u đó hay ch a; cho t ạ   i nay tuy chúng ta đã đ t

ượ ầ ủ ạ ờ ố ư ự ữ ể ậ ấ đ c nh ng thành t u đáng k  nh ng đ i s ng v t ch t tinh th n c a đ i đa

ườ ủ ế ậ ậ ố s , ng i dân còn thi u. Do v y lý lu n ch  nghĩa Mác Lênin nói chung và

ủ ề ể ườ ể ướ quan đi m ch  nghĩa Mác Lênin v  con ng ỉ i là kim ch  nam đ  h ấ   ng đ t

ướ ể ự ư ế ệ ầ ỉ n c ta c n pah  đi đâu, làm gì và làm nh  th  nào, đ  th c hi n thành công

ấ ướ ệ ệ ạ ộ ư ậ công cu c công nghi p hoá hi n đ i hóa đ t n ớ   c, có nh  v y chúng ta m i

ượ ượ ưỡ ạ ậ ủ v t qua đ c cái ng ng c a nghèo nàn và l c h u...

34

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

Ả Ệ TÀI LI U THAM KH O

ế ọ ủ ậ ậ ố ị 1. Giáo tình tri t h c Mác Lên c a NXB chính tr  qu c gia (t p I, t p II).

ế ị ọ ủ ụ 2. Giáo trình kinh t chính tr  h c c a NXB giáo d c 1996,

ọ ậ ệ ậ ổ ố ị ị 3. Tài li u h c t p lý lu n chính tr  ph  thông (NXB chính tr  qu c gia

ậ (t p 1).

ả ộ 4. Tap chí c ng s n.

ấ ườ ự ề 5. V n đ  con ng ệ i trong s  ngih p CNH, HĐH.

ạ ạ Ph m Minh H c.

ố ị NXB chính tr   qu c gia 1996.

ườ ệ ớ ỷ ế ộ ộ ổ ị 6. Con ng i Vi ọ   t Nam và công cu c đ i m i k  y u h i ngh  khoa h c

ừ ạ t 28 ­ 29 /7/1993. T i TPHCM.

ệ ệ ạ ở ệ ự ễ 7.Công nghi p hoá, hi n đ i hoá Vi ậ t Nam ­ lý lu n và th c ti n.

ễ ẩ ọ  Nguy n Tr ng  Chu n.

ố ị NXB chính tr  qu c gia.

ế ượ ự ự ệ ộ ồ ố 8. Chi n l c huy đ ng v n và ngu n nhân l c cho s  nghi p CNH,

ấ ướ HĐH đ t n c.

ầ Tr n Kiên

ướ ứ ể ệ ị 9. Đ nh h ộ ng phát tri n đ i ngũ trí th c Vi t Nam trong quá trình CNH,

HĐH.

ạ ấ Ph m T t Dong.

35

Ậ Ế Ể TI U LU N TRI T H C Ọ

Ụ Ụ M C L C

ờ L i m  đ u ở ầ ...............................................................................................1

ộ N i dung

ươ ậ ủ ề Ch ủ ng II. Lý lu n c a ch  nghĩa Mác v  con ng ườ ...........................3 i

ả ấ ủ I. B n  ch t c a con ng ườ ......................................................................3 i

ủ ể ế ọ ướ a. Quan đi m c a các nhà tri t h c tr ề c Mác v  con ng ườ ................4 i

ườ ủ ể ấ ủ b. Con ng ộ i là ch  th  sinh đ ng nh t c a xã h i ộ ...............................5

ủ ề ể II. Quan đi m ch  nghĩa Mác v  con ng ườ ...........................................7 i

ủ ủ ề ườ III. Vai trò c a ch  nghĩa Mác v  con ng ờ ố i trong đ i s ng xã h i ộ ....11

ươ ề ấ ườ ệ ệ ạ Ch ng II. V n đ  con ng i trong công nghi p hoá, hi n đ i hoá

ấ ướ ..................................................................................................17 đ t n c

ấ ế ủ ệ ệ ạ I. Tính t y u khách quan c a công nghi p hoá hi n đ i hoá ..............17

ụ ườ ự ệ ệ ệ ạ ở II. M c tiêu con ng i trong s  nghi p công nghi p hoá hi n đ i hoá

ướ n ệ c ta hi n nay .....................................................................................22

ườ ế ố ế ị ự ệ ồ ự III. Ngu n l c con ng i là y u t quy t đ nh cho s  nghi p công

ệ ạ ệ  nghi p hoá, hi n đ i hoá đ t n ấ ướ ......................................................24 c

ệ ạ ả ồ ự IV. Hi n tr ng và gi i pháp cho ngu n l c con ng ườ ở ướ c n i

ệ  ta hi n nay ..............................................................................................26

ế ả Ý ki n b n thân ......................................................................................30

ế K t lu n ậ ..................................................................................................32

ệ Tài li u tham kh o ả .................................................................................33

36