ờ
ầ L i nói đ u
ể ủ ự ậ ậ ẩ ộ Trong quá trình v n đ ng và phát tri n c a s v t luôn luôn x y ra mâu
ế ố ữ ẫ ẫ ả thu n, đó là mâu thu n gi a các y u t ẫ ự ậ trong b n thân s v t hay mâu thu n
ữ ế ọ ẫ ự ậ ớ gi a các s v t v i nhau. Tri ỉ t h c MácLênin đã ch ra, mâu thu n là m t t ộ ấ t
ổ ế ạ ạ ẫ ế y u khách quan, mang tính ph bi n và có đa d ng các lo i mâu thu n. Xác
ẫ ẽ ừ ạ ườ ượ ị đ nh đúng t ng lo i mâu thu n s cho phép con ng i tìm ra đ ữ c nh ng gi ả i
ợ ế ề ệ ẫ ạ pháp phù h p, t ố ư ể ả i u đ gi ẩ ự ậ i quy t mâu thu n, t o đi u ki n thúc đ y s v t
ệ ữ ự ừ ể ậ ẫ ố phát tri n. T lí lu n mâu thu n, ta xem xét m i quan h gi a xây d ng kinh
ế ộ ậ ự ủ ớ ộ ậ ế t ch v i h i nh p kinh t đ c l p t qu c t ố ế .
ầ ế ế ấ ế ạ Toàn c u hoá kinh t là xu th t ệ t y u khách quan trong giai đo n hi n
ị ộ ố ướ ế ể ậ nay, xu th này đang b m t s n c phát tri n và các t p đoàn kinh t ế ư ả b n t
ứ ự ừ ề ẫ ặ ố ố ự xuyên qu c gia chi ph i, ch a đ ng nhi u mâu thu n, v a có m t tích c c
ừ ạ ừ ữ ự ừ ặ ấ ợ ừ v a có m t tiêu c c, v a có h p tác v a có đ u tranh, v a t o ra nh ng c ơ
ứ ố ớ ừ ữ ự ư ể ố ộ h i cho s phát tri n nh ng cũng v a có nh ng thách th c đ i v i các qu c
ấ ố ở ư ể ộ ệ gia, nh t là các qu c gia đang trình đ kém phát tri n nh Vi t Nam. Vì
ế ầ ộ ộ ể ả toàn c u hoá là m t xu th , m t quá trình khách quan cho nên không th đ o
ượ ế ớ ệ ể ẩ ố ng ề c. Trong đi u ki n th gi i ngày nay, các qu c gia không th t y chay
ặ ứ ầ ầ ấ ề ố hoàn toàn toàn c u hoá ho c đ ng ngoài quá trình toàn c u hoá. V n đ đ i
ế ượ ả ố ể ượ ứ ớ v i các qu c gia là, ph i có chi n l c thích ng và khôn ngoan đ v t qua
ớ ấ ứ ứ ả ờ ữ ữ ờ ơ ồ thách th c và ch p l y th i c , đ ng th i ph i có ý th c gi ề ủ v ng ch quy n
ổ ể ư ộ ậ ệ ẹ ả ố ộ ố ộ qu c gia, đ c l p dân t c, b o v toàn v n lãnh th đ đ a qu c gia dân t c
ứ ế ể ả ỗ ả ồ mình đ n ch phát tri n và ph n vinh. T c là ph i tìm ra các gi i pháp phù
ể ả ế ố ữ ự ẫ ợ h p đ gi i quy t t t mâu thu n gi a xây d ng kinh t ế ộ ậ ự ủ ớ ch v i đ c l p t
ế ố ế ậ ộ h i nh p kinh t qu c t .
1
ướ ự ế ặ ư ậ ề ọ Tr ầ c yêu c u th c t đ t ra nh v y, nên tôi đã ch n đ tài nghiên
ứ ệ ệ ề ẫ ữ c u "ứ Phép bi n ch ng v mâu thu n và vi c phân tích mâu thu n gi a ẫ
ự ế ộ ậ ự ủ ớ ộ ậ xây d ng kinh t ch v i h i nh p kinh t đ c l p t ế ố ế". qu c t
ế ấ ế ồ ầ K t c u bài vi t g m hai ph n:
ứ ư ệ ề ầ ậ ẫ ị Ph n I là lí lu n phép bi n ch ng v mâu thu n, trong đó đ a ra đ nh
ệ ữ ề ẫ ạ ẫ ố nghĩa v mâu thu n, các lo i mâu thu n và m i quan h gi a chúng.
ữ ự ầ ẫ Ph n II là phân tích mâu thu n gi a xây d ng kinh t ế ộ ậ ự đ c l p t ch ủ
ậ ế ố ế ị ể ả ơ ở ư ế ớ ộ v i h i nh p kinh t qu c t ; trên c s đó đ a ra khuy n ngh đ gi ế i quy t
ộ ố ấ ẫ m t cách t t nh t các mâu thu n đó.
ớ ả ứ ề ế ậ ạ ọ ợ Ch n đ tài phù h p v i b n thân, em l p k ho ch nghiên c u và đã
ự ự ừ ứ ả ọ ậ tr i qua quá trình nghiên c u khoa h c th c s , t ử thu th p, x lý thông tin
ợ ế ể ậ ả ộ ế ổ đ n t ng h p và vi t báo cáo. Bài ti u lu n đã ph n ánh m t nhãn quan khoa
ườ ế ề ự ậ ẫ ẫ ọ ủ h c c a ng i vi ễ ử t v lí lu n mâu thu n và x lý mâu thu n trong th c ti n
ữ ủ ớ ộ ậ ế ố ế ự gi a xây d ng kinh t ế ộ ậ ự đ c l p t ch v i h i nh p kinh t qu c t . Tuy
ế ề ờ ứ ạ ậ ộ ế nhiên, do h n ch v th i gian và trình đ nh n th c, bài vi t không tránh
ế ấ ậ ỏ ượ ự ủ ầ kh i thi u sót. Em r t mong nh n đ ữ c s góp ý c a các th y cô và nh ng
ườ ể ệ ơ ng i quan tâm đ bài vi ế ượ t đ c hoàn thi n h n.
ế ử ờ ả ơ ế Qua bài vi t này, em xin g i l i c m n đ n PGS.TS Đoàn Quang Th ọ
ữ ạ ườ ậ ướ ẫ và TS Ph m Văn Sinh, nh ng ng i đã t n tình h ng d n em hoàn thành t ố t
ể ậ bài ti u lu n này!
ả ơ Xin chân thành c m n!
ộ Hà N i, tháng 12 năm 2003
2
Ph n Iầ
Ứ Ẫ Ệ Ề PHÉP BI N CH NG V MÂU THU N
ề ệ ẫ 1. Khái ni m v mâu thu n
ế ớ ủ ẫ ượ ấ ủ ự ậ Mâu thu n c a s v t, c a th gi i đã đ ề c r t nhi u nhà tri ế ọ t h c
ử ế ế ẳ ạ ị ươ trong l ch s bàn đ n. Ch ng h n, thuy t âm d ủ ng ngũ hành c a Trung Hoa
ề ậ ớ ươ ữ ẫ ẫ đã đ c p t i các mâu thu n Âm – D ng, mâu thu n gi a các y u t ế ố ả b n
ả ộ ổ ế ọ ổ ạ ạ ỷ nguyên Kim, M c, Thu , Ho và Th . Nhà tri t h c Hy L p c đ i Hêraclít
ủ ệ ẫ ạ ẫ ượ cũng nh n m nh mâu thu n c a các hi n t ng, quá trình khách quan.
ề ậ ớ ẫ ủ ư ệ Hêghen đ c p t i mâu thu n c a t ề duy. Nói chung, các quan ni m trên đ u
ả ư ư ẫ ượ ự đã mô t mâu thu n khách quan nh ng ch a làm rõ đ ệ ể c s chuy n hoá bi n
ặ ố ậ ủ ứ ệ ề ế ặ ẫ ch ng c a các m t đ i l p. Vì th , khái ni m mâu thu n còn n ng v hình
ặ ố ậ ứ ủ ứ ư ệ ộ th c mà ch a đi sâu vào n i dung bi n ch ng c a các m t đ i l p.
ế ọ ư ệ ề ọ ế Đ n tri ộ t h c Mác Lênin đã đ a ra m t khái ni m khoa h c v mâu
ặ ố ậ ự ố ấ ủ ẫ ẫ thu n: Mâu thu n là s th ng nh t c a các m t đ i l p.
ư ậ ứ ứ ề ệ ệ ể ẫ ộ ị ấ Nh v y, có hai đi u ki n đ xác đ nh m t mâu thu n bi n ch ng: Th nh t
ướ ố ậ ứ ướ ề là, các xu h ng đ i l p nhau. Th hai là, các xu h ng là đi u ki n t n t ệ ồ ạ i
ể ủ và phát tri n c a nhau.
3
ầ ư ệ ể ả ọ ứ Tuy nhiên, theo cách hi u bi n ch ng, c n l u ý không ph i m i cái
ề ạ ữ ẫ ỉ ướ ố ậ ố ậ đ i l p đ u t o nên mâu thu n mà ch có nh ng xu h ề ng đ i l p nào là ti n
ớ ạ ẫ ề ồ ạ ủ đ t n t i c a nhau m i t o thành mâu thu n.
ạ ẫ 2. Các lo i mâu thu n
ổ ế ướ ẫ ạ ộ Mâu thu n có tính khách quan, ph bi n và đa d ng. D i đây là m t
ẫ ố ạ s lo i mâu thu n:
ẫ ẫ * Mâu thu n bên trong và mâu thu n bên ngoài
ế ố ấ ữ ẫ ẫ Mâu thu n bên trong là mâu thu n gi a các y u t c u thành m t s ộ ự
ặ ố ậ ấ ị ữ ẫ ẫ ậ v t nh t đ nh. Mâu thu n bên ngoài là mâu thu n gi a m t đ i l p c a s ủ ự
ặ ố ậ ủ ự ậ ệ ẫ ớ ậ v t này v i m t đ i l p c a s v t khác. Vi c phân chia mâu thu n bên trong
ử ụ ể ể ẫ ầ ạ ỳ ị và mâu thu n bên ngoài c n có quan đi m l ch s c th , tu ph m vi phân
tích.
ố ớ ự ế ẫ ậ ế ị Mâu thu n bên trong có vai trò quy t đ nh tr c ti p đ i v i quá trình v n
ủ ự ậ ể ẫ ỗ ợ ộ đ ng và phát tri n c a s v t. Còn mâu thu n bên ngoài có vai trò h tr .
ẫ ự ượ Mâu thu n bên ngoài t ể nó không th phát huy đ ủ c vai trò c a mình, mà
ấ ị ụ ể ẫ ả ph i thông qua mâu thu n bên trong đ phát huy tác d ng nh t đ nh. Tuy
ự ữ ẫ ẫ ộ nhiên, gi a mâu thu n bên trong và mâu thu n bên ngoài có s tác đ ng qua
ạ ớ ả ể ả ế ề ệ ẫ l i v i nhau. Gi i quy t mâu thu n này cũng là đi u ki n đ gi ế i quy t mâu
ẫ thu n kia.
ẫ ơ ả ơ ả ẫ * Mâu thu n c b n và mâu thu n không c b n
ố ớ ự ồ ạ ứ ể ủ Căn c vào ý nghĩa đ i v i s t n t ộ ự ậ i và phát tri n c a toàn b s v t,
ẫ ượ ẫ ẫ các mâu thu n đ ơ ả c chia thành mâu thu n c b n và mâu thu n không c ơ
b n.ả
ấ ủ ự ậ ơ ả ẫ ẫ ả ị Mâu thu n c b n là mâu thu n quy đ nh b n ch t c a s v t, quy
ạ ủ ự ậ ồ ạ ắ ự ị đ nh s phát tri n ể ở ấ ả t t c các giai đo n c a s v t. Nó t n t ớ ề i g n li n v i
ự ậ ế ế ự ậ ừ s v t t khi sinh ra cho đ n khi s v t k t thúc.
4
ơ ả ư ẫ ẫ ặ ộ ươ Mâu thu n không c b n là mâu thu n đ c tr ng cho m t ph ệ ng di n
ủ ự ậ ể ủ ự ậ ặ ộ ộ ị nào đó c a s v t, nó quy đ nh s v n đ ng và phát tri n c a m t m t nào đó
ủ ự ậ c a s v t.
ố ớ ự ậ ẫ ơ ả ọ ế ứ Mâu thu n c b n đóng vai trò h t s c quan tr ng đ i v i s v t. Mâu
ơ ả ơ ở ẫ ẫ ố thu n c b n là c s hình thành và chi ph i các mâu thu n khác trong quá
ể ủ ự ậ ẫ ơ ả ượ ả ế trình phát tri n c a s v t. Khi mâu thu n c b n đ c gi ự ậ i quy t thì s v t
ơ ả ồ ạ ổ ề ấ ẫ ờ ẽ s thay đ i v ch t. Mâu thu n không c b n t n t i bao gi ề ắ cũng g n li n
ẫ ơ ả ẫ ơ ả ậ ộ ớ v i mâu thu n c b n, và trong quá trình v n đ ng, mâu thu n c b n có th ể
ơ ả ẫ ả làm n y sinh mâu thu n không c b n.
ủ ế ứ ế ẫ ẫ * Mâu thu n ch y u và mâu thu n th y u
ố ớ ự ồ ạ ự ủ ẫ D a vào vai trò c a mâu thu n đ i v i s t n t i và phát tri n c a s ể ủ ự
ấ ị ạ ẫ ộ ượ ậ v t trong m t giai đo n nh t đ nh, các mâu thu n đ ẫ c chia thành mâu thu n
ủ ế ứ ế ẫ ch y u và mâu thu n th y u.
ủ ế ầ ở ỗ ẫ ẫ ổ Mâu thu n ch y u là mâu thu n n i lên hàng đ u ạ m i giai đo n
ọ ự ậ ể ủ ế ị ế ẫ ụ phát tri n c a m i s v t. Nó có tác d ng quy t đ nh đ n các mâu thu n khác
ự ậ ở ồ ạ t n t i trong cùng s v t ạ giai đo n đó.
ứ ế ế ị ẫ ẫ ố ớ Mâu thu n th y u là mâu thu n không đóng vai trò quy t đ nh đ i v i
ể ủ ự ậ quá trình phát tri n c a s v t.
ủ ế ơ ả ệ ẫ ẫ ặ ẽ ớ Mâu thu n c b n và mâu thu n ch y u có quan h ch t ch v i
ụ ể ủ ủ ế ể ệ ẫ ẫ nhau. Trong đó, mâu thu n ch y u là bi u hi n c th c a mâu thu n c ơ
ả ở ộ ệ ạ ả ế ẫ b n ấ ị m t giai đo n nh t đ nh. Do đó, vi c gi ủ ế i quy t mâu thu n ch y u
ừ ướ ả ẫ ơ ả ế chính là t ng b c gi i quy t mâu thu n c b n.
ủ ế ể ể ẫ ẫ ứ ế Mâu thu n ch y u và mâu thu n th y u cũng có th chuy n hoá cho nhau
ể ủ ự ậ trong quá trình phát tri n c a s v t.
ẫ ẫ ố ố * Mâu thu n đ i kháng và mâu thu n không đ i kháng
ữ ữ ẫ ẫ ấ ậ ố Mâu thu n đ i kháng là mâu thu n gi a các giai c p, nh ng t p đoàn
ườ ữ ướ ợ ố ậ ơ ả ng i, nh ng xu h ộ ng xã h i có l i ích c b n đ i l p nhau.
5
ự ượ ữ ữ ẫ ẫ ố Mâu thu n không đ i kháng là mâu thu n gi a nh ng l c l ng,
ướ ợ ề ơ ả ấ ớ khuynh h ộ ng xã h i mà l i ích v c b n là nh t trí v i nhau.
ệ ẫ ẫ ố ố Phân bi t mâu thu n đ i kháng và mâu thu n không đ i kháng có ý
ệ ấ ọ ị ươ ả ế ẫ nghĩa r t quan tr ng trong vi c xác đ nh ph ng pháp gi i quy t mâu thu n.
ỉ ượ ẫ ắ ố ả Mâu thu n đ i kháng theo nguyên t c chung ch đ c gi ế i quy t thông
ạ ẫ ộ ố ộ qua các cu c cách m ng xã h i. Còn mâu thu n không đ i kháng, xu h ướ ng
ủ ể ặ ẫ ị ượ ả phát tri n đ c thù c a nó ngày càng d u đi. Mâu thu n này đ c gi ế i quy t
ư ủ ắ ả ấ ằ ẫ v n ph i tuân th nguyên t c là thông qua đ u tranh nh ng b ng ph ươ ng
pháp hoà bình.
ư ậ ể ể ả ấ ẫ ả ạ Nh v y, hi u b n ch t các lo i mâu thu n đ tìm ra cách gi ế i quy t
ề ấ ộ ố ự ễ ặ ợ ọ ệ phù h p là đi u r t quan tr ng trong th c ti n cu c s ng. Đ c bi t là giai
ạ ướ ế ầ ế ễ ế ệ đo n hi n nay, tr c xu th toàn c u hoá kinh t di n ra ồ ạ t, kinh t Vi ệ t
ị ụ ậ ở ắ ả ả ố ố Nam mu n không b t ầ t h u, mu n kh i s c thì c n ph i can đ m hoà mình
ế ế ớ ả ờ ồ ư vào trào l u kinh t chung toàn th gi i, đ ng th i ph i phát huy n i l c đ ộ ự ể
ự ứ ữ ướ ự ừ ọ t đ ng v ng tr ộ c m i tác đ ng tiêu c c t bên ngoài.
Ph n IIầ
Ế Ộ Ậ Ự Ự Ữ Ẫ Ủ MÂU THU N GI A XÂY D NG KINH T Đ C L P T CH
Ớ Ộ Ố Ế Ậ Ế V I H I NH P KINH T QU C T
ư ệ ạ ươ ộ Trong giai đo n hi n nay, cũng nh trong t ậ ơ ng lai xa h n, h i nh p
ế ố ế ố ớ ệ ệ ả kinh t qu c t đ i v i Vi t Nam có nghĩa là Vi t Nam ph i tham gia các t ổ
6
ứ ế ố ế ự ư ể ch c kinh t qu c t và khu v c nh AFTA, APEC, WTO,…, phát tri n các
ệ ươ ầ ư ộ ạ ặ ớ ọ ố ệ quan h th ng m i và đ u t r ng rãi v i m i qu c gia, đ c bi t là các
ự ợ ở ộ trung tâm kinh t ế ế ớ th gi ố ớ i, m r ng s h p tác v i các công ty xuyên qu c
ộ ế ụ ệ ế ể ố ẽ ẫ gia. Phát tri n các m i quan h này s d n đ n m t k t c c là: các hàng rào
ắ ủ ế ể ế ả ả thu quan và phi thu quan ph i gi m thi u theo các nguyên t c c a các t ổ
ứ ướ ượ ệ ch c trên, các công ty n c ngoài đ c phép vào Vi ộ ạ ộ t Nam ho t đ ng m t
ẳ ệ ệ ớ cách bình đ ng v i các công ty Vi t Nam và ng ượ ạ c l i các công ty Vi t Nam
ượ ạ ộ ẳ ạ ướ ề ố cũng đ c phép ho t đ ng bình đ ng t i các n ệ c đ i tác. Trong đi u ki n
ộ ề ự ệ ế ộ ậ ự ủ ượ ư ế ể đó vi c xây d ng m t n n kinh t đ c l p t ch nên đ c hi u nh th nào
ữ ộ ệ ẫ ậ ợ ế ố ế ớ là thích h p. Li u có mâu thu n gi a h i nh p kinh t qu c t ự v i xây d ng
kinh t ế ộ ậ ự ủ ch ? đ c l p t
ấ ủ ề ể ả Tr c h t, ế ộ ậ ự ủ. ả ướ ế ta ph i hi u b n ch t c a n n kinh t đ c l p t ch
ể Có hai cách hi u sau:
ứ ề ấ ủ Th nh t, n n kinh t ế ộ ậ ự đ c l p t ch trong mô hình kinh t ế
ướ h ộ . ng n i
ế ộ ậ ự ủ ướ ộ ề ộ ế Mô hình kinh t đ c l p t ch h ng n i là m t n n kinh t có kh ả
ự ả ầ ủ ấ ướ ả ề ố năng t đ m b o các nhu c u c a đ t n c, càng nhi u càng t ộ ơ ấ t. M t c c u
ặ ươ ỉ ủ ố ố ỉ hoàn ch nh, ho c t ng đ i hoàn ch nh là qu c sách c a mô hình này. Trong
ữ ệ ặ ặ ệ ữ ệ đó nh ng ngành công nghi p n ng, đ c bi ề t là nh ng ngành công nghi p n n
ượ ơ ả ư ắ ả ấ ồ ả t ng g m năng l ệ ng, s n xu t các nguyên li u c b n nh s t thép, hoá
ấ ọ ầ ượ ệ ọ ừ ầ ể ch t, l c d u, xi măng,…đ ặ c đ c bi t chú tr ng t ơ ấ đ u. Quan đi m c c u
ế ộ ậ ự ủ ấ ạ ủ ề ngành c a n n kinh t đ c l p t ế ầ ch theo mô hình này nh n m nh đ n t m
ệ ự ả ủ ả ầ ọ ướ ả ị quan tr ng c a vi c t đ m b o các nhu c u trong n ữ c, dù ph i ch u nh ng
ư ả ớ ợ ế ấ ợ ề ệ b t l ầ i v hi u qu , và h u nh không tính t ữ i nh ng l i th so sánh qu c t ố ế .
Ư ụ ầ ộ u tiên hàng đ u là không ph thu c vào bên ngoài.
ữ ữ ạ ớ ớ V i nh ng chính sách này đã gây ra nh ng tác h i to l n: Nó làm tăng
ướ ệ ạ ườ ả giá các hàng hoá trong n c gây thi t h i cho ng i tiêu dùng; Duy trì b o h ộ
7
ệ ổ ứ ề ạ ạ ả ả ộ ậ tình tr ng l c h u v công ngh t ch c qu n lý; Chính sách b o h cao đã
ườ ầ ư ạ ế ệ ở ộ ị ườ làm méo mó môi tr ng đ u t ; H n ch vi c m r ng th tr ng.
ộ ề ế ộ ậ ự ủ ộ M t n n kinh t đ c l p t ch trong mô hình kinh t ế ướ h ộ ặ ng n i có m t đ c
ư ấ ự ả ả ầ ế ế ướ ọ tr ng quan tr ng nh t là t đ m b o các nhu c u thi t y u trong n c, đ ể
ị ệ ộ ừ ạ ế ượ ế không b l thu c vào bên ngoài, t ị ho ch đ nh chi n l c chính sách đ n các
ụ ộ ị ị ừ ấ ở ộ hàng hoá, d ch v , cũng không b tác đ ng t bên ngoài b i các ch n đ ng v ề
ị ế chính tr , an ninh, kinh t ,…
ự ế ế ớ ấ ố Th c t th gi ộ i cho th y đã không có m t qu c gia nào đi theo mô
ế ạ ượ ế ề ữ ữ ắ ầ hình kinh t này đ t đ c nh ng thành công v ng ch c, mà h u h t đ u đã
ả ả ộ ấ ạ ấ ắ ặ ặ ặ ủ ho c là th t b i, ho c là ph i tr m t cái giá r t đ t, ho c là lâm vào kh ng
ệ ế ả ậ ả ộ ố ộ ho ng, suy thoái, trì tr kéo dài. Vì v y, bu c các qu c gia ph i tìm ki m m t
ể ể ề ộ mô hình phát tri n khác, m t cách hi u khác v tính đ c l p t ộ ậ ự ủ ủ ề ch c a n n
kinh t .ế
ứ ề ể ế ộ ậ ự ủ ề Cách hi u th hai là n n kinh t đ c l p t ệ ch trong đi u ki n
ộ ậ h i nh p kinh t ế ố ế qu c t .
ề ế ộ ậ ự ủ ề ậ ộ ế N n kinh t đ c l p t ệ ch trong đi u ki n h i nh p kinh t qu c t ố ế
ộ ề ế ồ ữ ợ ế ạ ỳ là m t n n kinh t g m nh ng ngành có l ộ i th c nh tranh cao, và tu thu c
ị ườ ế ớ ộ ậ ự ủ ấ vào th tr ng th gi i. Đ c l p t ch trong mô hình này ch p nh n s tu ậ ự ỳ
ộ ẫ ơ ở ợ ệ ữ ố thu c l n nhau trên c s cùng có l i trong quan h gi a các qu c gia. S tu ự ỳ
ộ ẫ ự ừ ạ ế ễ ầ ị thu c l n nhau này di n ra trên h u h t các lĩnh v c t ho ch đ nh chính sách
ể ế ể ế ế ả ự ế phát tri n, th ch kinh t vĩ mô, đ n c s hình thành các ngành kinh t , các
ế ư ạ ư ề ặ ồ công ty. Mô hình kinh t này đ a l ờ ự i nhi u m t tích c c, nh ng đ ng th i
ư ạ ự ề ề cũng đ a l ẫ i nhi u mâu thu n, nhi u tiêu c c.
ướ ậ ặ ậ ộ ị ế ố ế Tr c h t, ự , h i nh p kinh t qu c t đã và ế nh n đ nh m t tích c c
ơ ộ ự ủ ữ ể ề ế ẽ ạ s t o ra nh ng c h i cho s phát tri n nhanh chóng c a n n kinh t , cho
ệ ủ ế ậ ớ ề ế ớ phép chúng ta ti p c n v i n n văn minh công nghi p c a th gi ầ i. Toàn c u
ế ộ ơ ộ ể ể ự ượ ả ấ hoá kinh t là m t c h i đ chúng ta phát tri n l c l ẩ ng s n xu t, đ y
8
ấ ướ ệ ệ ạ ạ ơ ở ậ ạ ấ m nh công nghi p hoá, hi n đ i hoá đ t n c, t o ra c s v t ch t cho ch ủ
ự ế ể ả ệ ề ả ộ nghĩa xã h i và do đó mà có đi u ki n và kh năng th c t ữ ả đ b o đ m v ng
ủ ệ ề ề ắ ầ ố ế ệ ch c ch quy n qu c gia. Trong đi u ki n toàn c u hoá kinh t hi n nay,
ơ ộ ể ế ề ề ệ ậ ọ ế chúng ta có nhi u c h i đ ti p c n n n khoa h c và công ngh tiên ti n,
ế ớ ệ ữ ế ả ọ ộ ỏ ạ ủ hi n đ i c a th gi ệ i, h c h i nh ng kinh nghi m qu n lí xã h i, ti p thu
ủ ề ữ ệ nh ng tinh hoa c a n n văn minh công nghi p.
ạ ế ư ạ ặ Bên c nh m t tích c c, ầ ự toàn c u hoá kinh t cũng đ a l i không ít
ụ ể mâu thu nẫ . C th là:
ộ ế ố ế ạ ề ệ ố ậ H i nh p kinh t qu c t t o đi u ki n thu hút v n đ u t ầ ư ướ c n
ầ ư ổ ề ố ế ớ ề ệ ề ngoài, có nhi u v n đ u t đ vào thì n n kinh t ự m i có đi u ki n xây d ng
ệ ả ệ ề ệ ạ ấ ớ ớ ổ ơ ở ạ ầ c s h t ng hi n đ i, m i có đi u ki n đ i m i công ngh s n xu t, nâng
ấ ộ ố ờ cao năng su t lao đ ng. Tuy nhiên, v n đ u t ầ ư ừ ướ t n c ngoài bao gi cũng
ề ụ ư ề ử ụ ấ ị ữ ề ệ ệ ớ ố ắ g n v i nh ng đi u ki n nh t đ nh, nh đi u ki n v m c đích s d ng, đ i
ượ ử ụ ử ụ ư ậ ờ ướ ầ ư ậ t ng s d ng, th i gian s d ng,…Nh v y là n c nh n đ u t ầ đã ph n
ế ề ố ố ị ị ế ủ ầ ư ừ nào b chi ph i, b kh ng ch v kinh t ị ở , chính tr b i ch đ u t . Và t đó
ữ ướ ẫ ả ầ ư ậ ướ làm n y sinh mâu thu n bên ngoài gi a n c nh n đ u t và n ủ ầ c ch đ u
ầ ư ấ ế ử ụ ộ ậ ậ ơ t ư ướ , n c nh n đ u t ữ m t tính đ c l p. H n n a, n u s d ng không đúng
ủ ề ầ ế ử ụ ệ ề ả nhu c u c a n n kinh t hay s d ng không có hi u qu thì n n kinh t ế
ủ ữ ể ả ấ ố ị không nh ng không phát tri n mà còn b kh ng ho ng, m t cân đ i. Nghĩa là
ả ưở ế ự ủ ề ầ ư ậ nh h ng đ n tính t ch v kinh t ế ủ ướ c a n c nh n đ u t .
ẽ ị ứ ế ầ ế Toàn c u hoá, t c hàng rào thu quan và phi thu quan s b bãi b ỏ
ế ớ ạ ẳ ầ d n, các công ty đ ượ ự c t do c nh tranh bình đ ng trên toàn th gi i. Lúc đó,
ở ướ ệ ể ữ nh ng n ả ứ ạ c kém phát tri n, do các công ty làm ăn kém hi u qu , s c c nh
ầ ẽ ị ế ầ ả ả ể ạ ậ tranh y u nên d n d n s b phá s n, gi ế i th . Hàng hoá ngo i nh p chi m
ị ườ ộ ị ề ộ ướ ẫ lĩnh th tr ng n i đ a, n n kinh t ế ị ệ b l thu c vào n ế c ngoài. D n đ n
ướ ế ẽ ị ấ ế ạ n c y u th trong c nh tranh s b m t quy n t ề ự ủ ch .
9
ể ế ẽ ầ ế Toàn c u hoá, nghĩa là s hình thành các th ch kinh t ầ toàn c u. Các
ệ ố ố ế ụ ả ậ ố qu c gia thành viên ph i áp d ng và thi hành h th ng lu t pháp qu c t , các
ệ ỳ ộ ẫ ữ ề ế ể ẽ ố quan h tu thu c l n nhau gi a các n n kinh t qu c gia s phát tri n. Do
ự ủ ề ế ỉ ươ ố ộ ậ đó, đ c l p, t ch v kinh t ch mang tính t ng đ i.
ướ ẽ ơ ị ệ ữ Nh ng n c nghèo s ngày càng nghèo h n do b thi ữ t thòi vì nh ng
ặ ừ ị ướ ớ ữ ồ ờ ướ ị quy đ nh b áp đ t t ữ nh ng n c l n. Đ ng th i, nh ng n c nghèo và kém
ế ể ạ ượ ế ế phát tri n n u không nhanh chóng t o ra đ ộ c m t thi t ch kinh t ế ươ ng t
ế ế ế ự ầ ả ạ ớ ợ h p v i thi t ch kinh t khu v c và toàn c u, không có kh năng c nh tranh
ự ự ỉ ơ ệ ậ ấ ầ ộ ơ ở và h i nh p th c s thì ch đ n thu n tr thành n i cung c p nguyên li u và
ụ ả ẩ ướ ế ơ ế ể ậ tiêu th s n ph m cho các n c có kinh t phát tri n, thành n i ti p nh n các
ệ ạ ậ ặ ạ ơ ướ ả công ngh l c h u ho c th i lo i, thành n i mà các n ể ể c phát tri n chuy n
ễ ướ ỏ ọ ể ượ ệ ệ ợ giao ô nhi m d i cái v b c chuy n nh ng hay vi n tr công ngh , nghĩa
ộ ự ụ ế ự ụ ằ ộ ộ là thay th s ph thu c này b ng m t s ph thu c khác.
ệ ắ ộ ở Phân công lao đ ng ngày càng tr nên sâu s c là h qu t ả ấ ế ủ t y u c a
ủ ấ ầ ế ề ả n n s n xu t hàng hoá nói chung và c a toàn c u hoá kinh t nói riêng. Toàn
ế ẽ ạ ố ế ộ ự ộ ầ c u hoá kinh t s t o ra s phân công lao đ ng qu c t ắ m t cách sâu s c
ẽ ạ ầ ấ ộ ơ ủ ả ơ h n; do đó trên ph m vi toàn c u, năng su t lao đ ng s cao h n, c a c i
ượ ả ấ ượ ề ẽ ấ ơ ớ ố ơ đ c s n xu t ra s nhi u h n v i ch t l ng t ẻ ơ t h n và giá thành r h n.
ư ầ ở ế ứ ự B i vì khi ch a tham gia toàn c u hoá kinh t ư cũng t c là ch a có s phân
ố ế ư ề ả ự ấ ự ắ ầ ỗ ố ộ công lao đ ng qu c t sâu s c, m i qu c gia g n nh đ u ph i t c p t túc,
ế ạ ứ ữ ể ề ả ả đ u ph i làm ra c nh ng cái mà mình không có th m nh đ đáp ng cho
ủ ề ạ ầ ế ầ ố nhu c u đa d ng c a n n kinh t qu c dân; còn khi tham gia toàn c u hoá
ế ộ ố ạ ấ ị ỉ ả ẽ ấ ỗ ố kinh t , m i qu c gia s ch s n xu t ra m t s lo i hàng hoá nh t đ nh đ ể
ổ ớ ẽ ạ ặ ố ệ ể ặ trao đ i v i các qu c gia khác, ai m nh m t nào s khai thác tri t đ m t đó.
ệ ụ ẽ ẫ ữ ứ ố ộ ố ặ T c là có m i liên h ph thu c ch t ch l n nhau gi a các qu c gia.
ể ả ậ ữ ộ ế ẫ ậ V y, đ gi i quy t mâu thu n gi a h i nh p kinh t ế ớ ộ ậ v i đ c l p
ự ủ ậ ạ : t ch , chúng ta nên nhìn nh n theo khía c nh sau
10
ướ ả ả ả ợ ế ấ ọ ể Tr c h t, và quan tr ng nh t là ph i đ m b o l ủ i ích phát tri n c a
ố ở ứ ể ượ ấ ệ ủ ộ ướ ố qu c gia m c cao nh t có th đ c. Các m i quan h c a m t n ớ c v i
ướ ả ượ ả ẩ ả các n c khác ph i đ c xem xét đánh giá trên tiêu chu n có đ m b o đ ượ c
ợ ấ ướ ủ ớ ọ l ể i ích phát tri n c a đ t n ế ụ c không. Đó m i là m c tiêu cho m i chi n
ượ ố ế ế ư ệ ể ệ ể ậ ộ l ề c phát tri n. Trong đi u ki n h i nh p qu c t ti n tri n nh hi n nay,
ọ ề ế ư ề ộ ỳ m i n n kinh t ơ ngày càng tu thu c nhi u h n vào bên ngoài. Nh ng n u s ế ự
ả ố ơ ề ả ộ ỳ ợ ố ơ tu thu c nhi u h n đó đ m b o t t h n cho l ể i ích phát tri n qu c gia, thì
ạ ấ ậ không có lí gì l i không ch p nh n.
ứ ạ ủ ứ ề ế ả ượ ả Th hai, s c c nh tranh c a n n kinh t ph i đ ệ c c i thi n và tăng
ứ ạ ả ượ ể ệ ặ ầ d n. S c c nh tranh này ph i đ c th hi n các m t:
ế ể ị ế ả ủ ạ ủ ạ ộ ộ Th ch chính tr , kinh t , xã h i, ph i đ m nh, đ t o ra m t môi
ườ ầ ư ậ ợ ủ ấ ấ ả tr ng đ u t , kinh doanh thu n l i, chi phí th p, r i ro th p, kh năng sinh
ợ ớ l i l n.
ơ ấ ế ồ ữ ạ ả C c u kinh t g m nh ng ngành có kh năng c nh tranh cao, có kh ả
ự ề ỉ ự ữ ạ ả ỏ năng t đi u ch nh, t rút lui kh i nh ng ngành kém kh năng c nh tranh.
ơ ấ ữ ệ ệ ả ồ ứ C c u doanh nghi p cũng ph i bao g m nh ng doanh nghi p có s c
ủ ứ ạ ự ệ ạ ươ ườ m nh công ngh và trí l c, đ s c c nh tranh trên th ng tr ng trong n ướ c
và qu c t ố ế .
ự ồ ướ ả ượ ạ ố ể Ngu n nhân l c trong n c ph i đ c đào t o t t và phát tri n, s ử
ệ ả ụ d ng có hi u qu .
ủ ứ ệ ậ ủ ề ể ạ ế ở Bi u hi n t p trung c a s c c nh tranh c a n n kinh t là ấ ch t
ượ ụ ủ ấ ướ ủ ả ẩ ị ế ả ẩ l ng và giá thành c a s n ph m và d ch v c a đ t n c. N u s n ph m và
ụ ủ ấ ượ ộ ố ấ ị d ch v c a m t qu c gia có giá thành cao, ch t l ẽ ng th p, thì s không tiêu
ụ ượ ở ả ị ườ ướ ế ụ ẽ ẫ ế th đ c th tr c ng trong n c và bên ngoài. K t c c s d n đ n là
ế ủ ủ ẽ ả ố ụ ậ ề n n kinh t c a qu c gia đó s lâm vào suy thoái, kh ng ho ng, t t h u kéo
ộ ậ ề ệ ế ể ự ủ dài. Trong đi u ki n đó khó có th nói đ n đ c l p và t ư ộ ch . Còn nh m t
ế ụ ấ ượ ả ị ạ ề n n kinh t ẩ làm ra các s n ph m và d ch v ch t l ng cao, giá l ấ i th p, có
11
ả ị ườ ể ế ướ ố ế ạ ậ th chi m lĩnh c th tr ng trong n c và qu c t , t o ra thu nh p ngo i t ạ ệ ,
ạ ệ ớ ụ ề ể ạ ậ ẩ ị ự ữ d tr ngo i t l n, có th nh p kh u nhi u lo i hàng hoá và d ch v đáp
ứ ầ ướ ộ ề ế ứ ạ ng các nhu c u trong n c. M t n n kinh t ư ậ có s c c nh tranh cao nh v y
ề ệ ậ ộ ế ệ ộ ề ế trong đi u ki n h i nh p kinh t hi n nay là m t n n kinh t ộ ậ có tính đ c l p
ự ủ và t ch cao.
ả ớ ứ ữ ứ ả ấ ộ ệ Th ba, có kh năng ng phó có hi u qu v i nh ng ch n đ ng chính
ị ế ộ tr , kinh t , xã h i bên ngoài.
ữ ể ế ấ ộ ộ ộ ừ ớ Nh ng ch n đ ng bên ngoài có th là: m t cu c chi n tranh t bên ngoài t i,
ủ ả ộ ộ ế ế ớ ự ế ượ ố ấ m t cu c kh ng ho ng kinh t khu v c hay th gi i,…Chi n l c t t nh t
ữ ế ố ố ộ ộ ở ủ c a m t qu c gia là c tránh tham gia nh ng cu c chi n tranh bên ngoài và
ể ẩ ế ộ ở ướ ế ộ tránh đ x y ra xung đ t và chi n tranh trong n c. Còn m t khi chi n
ấ ị ấ ướ ẽ ị ế ấ ổ tranh đã bùng n , đã tham chi n, thì nh t đ nh đ t n c s b tàn phá nh t là
ộ ề ệ ề ế ệ ạ ế ứ trong đi u ki n chi n tranh hi n đ i ngày nay. Song m t n n kinh t có s c
ự ữ ạ ệ ớ ứ ề ẽ ơ ạ c nh tranh cao, có d tr ngo i t ị ự l n, s có s c ch u đ ng cao h n các n n
ế ạ ậ ộ ề ế ộ ố ế ợ kinh t l c h u khác. M t n n kinh t ậ h i nh p qu c t cao, l ố i ích qu c gia
ẽ ớ ợ ủ ề ề ố ặ đan xen ch t ch v i l i ích c a nhi u qu c gia khác, nhi u trung tâm kinh
ế ế ợ ứ ớ ứ ẽ ề ả ạ ạ ố ố t , thì s có nhi u kh năng k t h p s c m nh qu c gia v i s c m nh qu c
ế ể ả ệ ấ ướ ố ơ t đ b o v đ t n t h n. c t
ạ ộ ế ố ế ể ư ế ộ ố Tóm l ậ i, h i nh p kinh t qu c t ẫ có th đ a đ n m t s mâu thu n
ề ệ ế ộ ậ ự ủ ậ ộ ự ớ v i vi c xây d ng n n kinh t đ c l p t ch . Tuy nhiên h i nh p kinh t ế là
ể ả ậ ợ ượ ộ ế ạ h p quy lu t và không th đ o ng ậ c. H i nh p kinh t mang l ữ i nh ng l ợ i
ế ứ ớ ề ề ặ ấ ả ướ ướ ích h t s c l n lao v nhi u m t cho t t c các n ữ c. Nh ng n c đi sau có
ơ ộ ủ ể ạ ụ ụ ể th tranh th các c h i do nó mang l ự i ph c v cho s phát tri n đ t n ấ ướ c
ả ả ằ ớ ớ ướ ể nh m gi m b t kho ng cách v i các n c phát tri n. Và không có gì có th ể
ứ ủ ễ ậ ườ ố ớ ả ồ ạ t n t i vĩnh vi n. Nh n th c c a con ng ổ ự ậ i đ i v i các s v t ph i thay đ i
ứ ề ộ ề ử ụ ể ệ ị ữ ề ậ ổ ớ v i nh ng đi u ki n l ch s c th thay đ i. Nh n th c v m t n n kinh t ế
ứ ủ ể ẫ ữ ữ ậ ộ ậ ự ủ đ c l p t ch ngày nay không th v n là nh ng nh n th c c a nh ng năm
12
ứ ề ệ ầ ậ ớ ớ ợ ớ ữ 50 và 60. C n có nh n th c m i thích h p v i đi u ki n m i. Chính nh ng
ẽ ở ườ ứ ậ ự ễ ể ẳ ớ nh n th c m i này s m đ ng cho th c ti n phát tri n. Nhìn th ng vào s ự
ự ễ ớ ư ứ ậ ả ậ ớ ỏ th t. Th c ti n đang đòi h i ph i có nh n th c m i, t duy m i.
13
