Tình hình đề kháng colistin ở một số vi khuẩn gram âm thường gặp trong nhiễm khuẩn bệnh viện tại tp. HCM

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 21 * Số 3 * 2017 Tổng Quan<br /> <br /> <br /> TÌNH HÌNH ĐỀ KHÁNG COLISTIN Ở MỘT SỐ VI KHUẨN GRAM ÂM<br /> THƯỜNG GẶP TRONG NHIỄM KHUẨN BỆNH VIỆN TẠI TP. HCM<br /> Trần Khánh Linh, Cao Thị Bảo Vân <br /> <br /> TỔNGQUAN nhưng sự xuất hiện chủng VK gram âm kháng<br /> hầu hết các loại KS kể cả colistin mới chính là<br /> Nhiễm khuẩn bệnh viện (NKBV) và sự đề điều đáng lo ngại(31). Đặc biệt, khi những VK đa<br /> kháng kháng sinh (KS) là vấn đề thời sự ở tất cả kháng này lại lây lan rộng rãi trong môi trường<br /> các nước trên thế giới do làm tăng chi phí điều bệnh viện(18).<br /> trị, kéo dài thời gian nằm viện, tăng tỷ lệ tử vong<br /> Từ năm 2009 đến nay, một số gen kháng<br /> cũng như làm tăng sự trỗi dậy của các vi khuẩn<br /> colistin nằm trên chromosome của một số VK<br /> (VK) đề kháng KS(27), đặc biệt là nhóm VK<br /> gram âm đã được xác định gồm pmrCAB, phoPQ,<br /> thường gặp trong NKBV và cộng đồng được đặt<br /> lpxACD và mgrB(1). Năm 2015, lần đầu tiên tác giả<br /> tên là “ESKAPE” (Enterococcus faecium,<br /> Liu Yi-Yun công bố gene kháng colistin mcr-1<br /> Staphylococcus aureus, Klebsiella pneumonia,<br /> nằm trên plasmid của E. coli, đây là cơ chế kháng<br /> Acinetobacter baumannii, Pseudomonas aeruginosa,<br /> cực kỳ nguy hiểm vì khả năng lan truyền ngang<br /> Enterobacter spp)(27).<br /> gen kháng nhanh hơn(29). Chỉ trong vòng ba<br /> Vi khuẩn kháng nhiều loại KS mới nhất kể cả<br /> tháng sau công bố đầu tiên của Liu, gen kháng<br /> carbapenem đã làm colistin trở thành lựa chọn<br /> colistin mcr-1 đã được phát hiện thêm ở các châu<br /> điều trị quan trọng(1). Colistin là KS sinh thuộc<br /> lục khác(29). Và điều đáng báo động là gene mcr-1<br /> nhóm polymycin được dùng nhiều trong thập<br /> đã được phát hiện ở E. coli phân lập từ động vật<br /> niên 50 nhưng bị hạn chế sử dụng từ thập niên<br /> và người tại Việt Nam(23).<br /> 70 vì các báo cáo về độc tính đối với thận và thần<br /> Từ thực tế trên, chuyên đề tổng quan này<br /> kinh(1). Tuy nhiên, gần đây đã có nghiên cứu cho<br /> được thực hiện với mục đích giới thiệu chung về<br /> thấy tác dụng độc thận của colistin có thể phục<br /> cơ chế kháng colistin phổ biến của VK gram âm,<br /> hồi được và tác dụng độc thần kinh thì rất<br /> đồng thời đánh giá tình hình kháng colistin ở các<br /> hiếm(1). Sự thiếu hụt nguồn KS mới cho điều trị<br /> chủng VK gram âm thường gặp trong NKBV tại<br /> bệnh nhiễm khuẩn đã làm colistin được tái sử<br /> Tp. HCM nhằm cung cấp thêm thông tin cho bác<br /> dụng, kéo theo sự xuất hiện chủng kháng colistin<br /> sĩ lâm sàng trong thực tế điều trị, góp phần giảm<br /> ở nhiều nước trên thế giới(1). Tỉ lệ VK kháng<br /> thiểu sự kháng thuốc của VK.<br /> colistin có sự khác nhau giữa các vùng lãnh thổ,<br /> giữa các quốc gia và phần lớn thường dưới 10% TÓMTẮTVỀ CƠCHẾ KHÁNGCOLISTIN<br /> (Bảng 1). VK gram âm thực hiện nhiều cách để ngăn<br /> Sự phát triển và gia tăng tình trạng kháng KS cản sự tác động của colistin như biến đổi vỏ<br /> kết hợp với tỉ lệ bệnh truyền nhiễm cao đã làm capsule, kênh porin, hệ thống bơm đẩy thuốc và<br /> Việt Nam trở thành điểm nóng về kháng KS ở biến đổi lipopolysaccharide (LPS)(1). LPS ở màng<br /> Châu Á(13). Tại TP. HCM, từ năm 2007 đến nay ngoài tế bào vi khuẩn là thành phần chủ yếu<br /> đã phát hiện VK Gram âm kháng colistin (ColR) chịu sự tác động của KS colistin. Màng ngoài<br /> với tỉ lệ thấp, phố biến dưới 10% (5,7,8,24,33,34,35,36). Dù gồm lớp đôi lipid và các ion hóa trị hai như Ca2+<br /> tỉ lệ kháng colistin ghi nhận tại TP. HCM thấp và Mg2+ vai trò giữ ổn định màng(16). KS colistin<br /> <br /> <br /> Đại học Y Dược TP. HCM<br /> <br /> Viện Pasteur TP. HCM<br /> Tác giả liên lạc: PGS.TS. Cao Thị Bảo Vân ĐT: 0903761753 Email: vancao.pasteur@gmail.com<br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Nguyễn Tri Phương năm 2016 13<br /> Tổng Quan Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 21 * Số 3 * 2017<br /> <br /> tích điện dương nên có xu hướng cạnh tranh và thế Ca2+ và Mg2+, hạn chế sự gắn kết của colistin<br /> thay thế vị trí ion Ca2+ và Mg2+, làm mất ổn định lên màng tế bào, giảm tác động diệt khuẩn của<br /> LPS và cuối cùng làm tế bào VK chết(16) (Hình 1). colistin(1).<br /> 2. Biến đổi LPS bằng cách bổ sung 4-amino-<br /> 4-deoxy-L-arabinose (L-Ara4N) vào lipid A, thay<br /> thế các cation hóa trị 2 của nhóm phosphate ở<br /> màng ngoài tế bào, kéo điện tích âm ở màng về<br /> 0, hạn chế sự gắn kết của colistin lên màng tế bào<br /> giúp VK đề kháng colistin(1).<br /> Ở mô hình nghiên cứu kháng colistin sử<br /> dụng chủng Salmonella typhimurium, cơ chế<br /> kháng colistin liên quan đột biến ở hai nhóm<br /> protein là PmrA/PmrB và PhoP/PhoQ do gene<br /> pmrAB và phoPQ quy định(26). Protein<br /> PmrA/PmrB hoạt hóa trực tiếp operon eptA và<br /> operon arnT làm tăng sự tổng hợp PEtN và L-<br /> Ara4N gắn vào lipid A, làm biến đổi<br /> Hình 1. Cơ chế tác động của colistin lên màng tế bào LPS(Error! Reference source not found.).<br /> VK gram âm(16). Protein PhoP/PhoQ có vai trò gián tiếp trong<br /> việc hình thành tính kháng với colistin bằng<br /> Khi chịu áp lực tác động của colistin, VK sẽ<br /> cách kích hoạt PmrA/PmrB thông qua PmrD<br /> biến đổi LPS bằng hai hình thức:<br /> (Hình 2)(26).<br /> 1. Biến đổi LPS bằng cách thêm<br /> phosphoethanolamine (PEtN) vào lipid A, thay<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 2. Sự biến đổi lipid A ở Salmonella typhimurium(Error! Reference source not found.)<br /> Ngoài ra còn một số gene kháng colistin như sinh tổng hợp lipid A(1). Sự gián đoạn gene mgrB<br /> lpxACD, mgrB(1). A. baumannii có thể tăng tính ở K. pneumoniae điều hòa tăng operon arnT dẫn<br /> kháng colistin bằng cách mất hoàn toàn thành đến gắn thêm L-Ara4N vào lipid A hình thành<br /> phần lipid A ở LPS do đột biến gene lpxACD tính kháng colistin(1).<br /> <br /> <br /> 14 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Nguyễn Tri Phương năm 2016<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 21 * Số 3 * 2017 Tổng Quan<br /> <br /> Tóm lại, sự đề kháng colistin ở VK gram âm lactamase: ESBL) đã xuất hiện và lây lan khắp<br /> chủ yếu liên quan nhiều gene tham gia vào quá khu vực Đông Nam Á(12) (Biểu đồ 1). Việc sinh<br /> trình biến đổi thành phần LPS ở màng tế bào(1). men β –lactamase phổ rộng là một trong những<br /> TÌNH HÌNH KHÁNG COLISTIN Ở MỘT SỐ VK cơ chế giúp VK gram âm chống lại các kháng<br /> sinh penicilin, cephalosporin thế hệ 3, 4 và<br /> GRAM ÂM THƯỜNG GẶP TRONG NKBV<br /> monobactam. Tỉ lệ VK E. coli và K. pneumonia<br /> TRÊNTHẾ GIỚI<br /> sinh men ESBL của Việt Nam nằm trong nhóm<br /> VK gram âm đa kháng sinh men β – cao nhất ở vùng Đông Nam Á (Biểu đồ 1)(12).<br /> lactamase phổ rộng (Extended Spectrum β –<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Biểu đồ 1. Tỉ lệ E. coli và K. pneumonia sinh men ESBL ở vùng Đông Nam Á(12).<br /> Thống kê dữ liệu từ 49 nước Châu Á từ 2000- Indonesia (4), Ấn Độ (5), Philippines (3), Trung<br /> 2012, thực tế ghi nhận tỉ lệ VK đường ruột kháng Quốc (4), Đài Loan (3), Singapore (3), Nam Phi<br /> carbapenem đã tăng lên trong thập kỷ qua(37). Ba (3) và Hàn Quốc (2). Hầu hết chủng A. baumannii<br /> quốc gia có tỉ lệ kháng cao nhất với imipenem này đều là chủng đa kháng và còn nhạy colistin<br /> (thuộc nhóm carbapenem) là Indonesia (5,8%), (MIC 0.5–2 mg/L), chỉ trừ một chủng kháng<br /> Philippines (3,7%) và Việt Nam (3,0%)(37). Năm colistin với MIC=128 mg/L(38). Các nghiên cứu từ<br /> 2009, chương trình giám sát tình trạng nhiễm Châu Á cho thấy tính kháng colistin phổ biến ở<br /> khuẩn toàn cầu (SENTRY) thu thập 30 chủng VK thuộc nhóm đường ruột Enterobacteriaceae(2).<br /> Acinetobacter baumannii từ Úc (1), Thái Lan (2),<br /> Bảng 1: Tỉ lệ kháng colistin ở VK gram âm thường gặp trong NKBV trên thế giới.<br /> R R<br /> VK (số chủng Col /tổng số, %Col , năm) Nước Năm TLTK<br /> (11)<br /> K. pneumoniae (7/88, 8%) Israel 2009<br /> (38)<br /> A. baumannii (n=30, 3,3%) SENTRY 2009<br /> (14)<br /> A. baumannii (n=185, 1%) Đài Loan 2009<br /> (28)<br /> Salmonella spp. (17/37, 46%) Ấn Độ 2011<br /> (9)<br /> Acinetobacter spp.(4686, 0,9%); Klebsiella spp. (9774, 1,5%);P. aeruginosa SENTRY 2011<br /> (9130, 0,4%); E. coli (17035, 0,2%)<br /> (6)<br /> A. baumannii (14/134, 10,4% ) Đài Loan 2011<br /> (2)<br /> C.freundii (4/769, 0.5%); C.koseri (3/476, 0.6%); E. aerogenes (4/989, 0.4%); Châu Âu, Châu Á, 2012-<br /> E.asburiae (84/215, 39.1%); E.cloacae (46/1,543, 3.0%); E.kobei (6/61, 9.8%); E. Châu Mỹ, Châu Phi 2013<br /> ludwigii (3/22, 13.6%); E.coli (24/8,452, 0.3%); K.oxytoca (2/1,377, 0.1%);<br /> K.pneumoniae (133/5,613, 2.4%)<br /> Năm 2008-2009, Ấn Độ nghiên cứu trên 37 và thịt cho thấy 46% Salmonella spp. kháng<br /> chủng Salmonella phân lập từ người, động vật colistin(28). Năm 2009, Israel ghi nhận tỉ lệ K.<br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Nguyễn Tri Phương năm 2016 15<br /> Tổng Quan Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 21 * Số 3 * 2017<br /> <br /> pneumoniae kháng colistin là 8% từ 88 chủng K. từ 0,25->16μg/ml), đặc biệt có một chủng<br /> pneumoniae kháng carbapenem(11). Năm 2009, Enterobacter spp. kháng tất cả kháng sinh thử<br /> nghiên cứu trên 185 chủng A. baumannii kháng nghiệm(15). Năm 2016, một điều tra trên 1143 trẻ<br /> imipenem tại Đài Loan ghi nhận tỉ lệ A. em tại 3 BV là BV Nhi Đồng 1 Tp. HCM, BV<br /> baumannii kháng colistin là 1%. Đến năm 2011, Nhiệt Đới và BV Nhi Trung ương Hà Nội ghi<br /> tỉ lệ A. baumannii kháng colistin đã gia tăng nhận tình trạng báo động về VK gram âm kháng<br /> nhanh chóng tại Đài Loan, cụ thể tăng lên đến thuốc, đặc biệt là kháng carbapenem(13).<br /> 10,4%(6,14) (Bảng 1). Colistin thường được chỉ định trong điều trị<br /> TÌNH HÌNH KHÁNG COLISTIN Ở MỘT SỐ VK nhiễm khuẩn do VK Gram âm đa kháng (MDR)<br /> GRAM ÂM THƯỜNG GẶP TRONG NKBV TẠI kháng carbapenem(1). Cho đến nay tỉ lệ kháng<br /> colistin trên VK Gram âm đã được ghi nhận<br /> THÀNHPHỐHỒCHÍMINH<br /> trong một số khảo sát tại<br /> Năm 2008, một nghiên cứu điều tra tại 36 TP.HCM (3,4,5,7,8,15,18,19,22,24,32,33,34,35,36).<br /> bệnh viện ở 14 tỉnh thành khắp Việt Nam đã cho<br /> Acinetobacter spp và Acinetobacter baumannii<br /> thấy NKBV phổ biến tại các BV Việt Nam(30). Tác<br /> nhân gây NKBV phổ biến là P. aeruginosa và A. Ở Việt Nam, A. baumannii là tác nhân gây<br /> baumannii(30). Năm 2009, Bộ Y tế công bố lần đầu viêm phổi thở máy thường gặp nhất tại đơn vị<br /> về thực trạng sử dụng KS và tình hình kháng Hồi sức tích cực (ICU)(21). Cụ thể tỉ lệ viêm phổi<br /> thuốc tại 15 BV lớn tại Việt Nam(17). Dữ liệu thở máy do tác nhân A. baumannii tại khoa ICU<br /> thống kê từ công bố của Bộ Y Tế cho thấy tỉ lệ BV. Phạm Ngọc Thạch là 41,6%, ICU BV. Chợ<br /> kháng carbapenem cao được tìm thấy ở Rẫy là 61% và tại ICU BV. Nhân dân Gia Định là<br /> Pseudomonas aeruginosa và Acinetobacter 69%(22,32). Sự trỗi dậy của A. baumannii gây lo ngại<br /> baumannii gây NKBV (Biểu đồ 2) . (17) không những vì tỉ lệ hiện hành tăng đột biến, mà<br /> còn do khả năng kháng hầu hết các KS hiện có<br /> (β-lactam, Fluoroquinolone, Tetracycline,<br /> Aminoglycosides, Carbapenem,<br /> Polymycin) (19,20,21).<br /> Năm 2010, trong nghiên cứu trên 491 mẫu<br /> cấy dương tính với Acinetobacter spp tại BV Chợ<br /> Rẫy ghi nhận Acinetobacter baumannii đề kháng<br /> với hầu hết các kháng sinh. Cụ thể tỷ lệ A.<br /> baumannii đề kháng hơn 70% đối với KS nhóm β-<br /> lactam, Aminoglycoside, Fluoroquinolone,<br /> Sulfamide, chỉ có tỷ lệ đề kháng với colistin là<br /> thấp nhất 0,41%(7).<br /> Biểu đồ 2. Tỉ lệ kháng một số KS của 4 loại VK Gram Năm 2011, ICU BV Nhân Dân Gia Định<br /> âm tại 15 BV của Việt Nam(17). nghiên cứu trên 26 chủng VK gram âm phân lập<br /> Nghiên cứu của Viện Pasteur trên 26 chủng từ bệnh nhân thở máy qua nội khí quản ghi<br /> VK Enterobacteriaceae kháng carbapenem thu nhận phần lớn VPTM là do Acinetobacter<br /> thập tại 4 bệnh viện Nhi Đồng 1, Nhi Đồng 2, baumannii 69% (18/26 chủng)(32). Trong đó 78%<br /> Bình Dân và Nhân Dân Gia Định ở TP.HCM từ chủng A. baumannii kháng carbapenem, 85%<br /> tháng 12/2010 đến tháng 02/2013 ghi nhận 27% kháng quinolol và 90% kháng aminoglycoside(32).<br /> chủng (7/26) kháng colistin (MIC từ 0,5->32 Năm 2014, một nghiên cứu tại BV Thống<br /> μg/ml), 42% chủng (11/26) kháng tigecyclin (MIC<br /> Nhất trên 98 bệnh nhân được chẩn đoán viêm<br /> <br /> <br /> 16 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Nguyễn Tri Phương năm 2016<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 21 * Số 3 * 2017 Tổng Quan<br /> <br /> phổi BV ghi nhận tỉ lệ A. baumannii đa kháng là colistin được phát hiện trong năm 2012 và 2013<br /> 74,5% và tỉ lệ kháng colistin là 16,3%(20) (Bảng 2). lần lượt là 7% và 3%(3,4). Như vậy, có thể thấy các<br /> Số liệu thống kê ở trên cho thấy A.baumannii tác nhân gây bệnh Klebsiella spp. và E. coli còn<br /> là tác nhân gây bệnh thường gặp nhất tại đơn vị nhạy cảm cao với colistin.<br /> ICU các bệnh viện. Sự gia tăng đáng kể số lượng Pseudomonas aeruginosa<br /> chủng A. baumannii có khả năng đề kháng cao P. aeruginosa gây nên những bệnh lí với<br /> với các loại KS mạnh trong giai đoạn hiện tại là nhiều mức độ khác nhau như viêm phổi, nhiễm<br /> thách thức lớn cho thực tế điều trị lâm sàng. khuẩn vết thương, nhiễm khuẩn huyết nặng với<br /> Klebsiella spp, Klebsiella pneumoniae, tỉ lệ tử vong khá cao(8).<br /> Enterobacter và Escherichia coli Từ 06/2009 – 06/2010, nghiên cứu 108 trường<br /> VK đường ruột kháng carbapenem là tác hợp viêm phổi BV tại khoa hồi sức cấp cứu, khoa<br /> nhân gây nhiễm khuẩn thường gặp ở Khoa ICU, hồi sức ngoại thần kinh và khoa hô hấp BV Chợ<br /> phổ biến nhất là E.coli và K. pneumonia(33). Một Rẫy ghi nhận tác nhân P. aeruginosa đa kháng có<br /> nghiên cứu trên 3229 chủng VK gram âm tại BV tỉ lệ kháng colistin là 5,6%(8). Năm 2010-2011,<br /> Chợ Rẫy từ năm 2007-2011 đã cho thấy các VK nghiên cứu của Trần Thị Thanh Nga và cộng sự<br /> thường gặp trong nhiễm trùng tiểu chiếm tỉ lệ trên 1.537 chủng VK gây nhiễm khuẩn đường<br /> cao là E. coli, Klebsiella spp, Enterococcus spp,... (33). tiết niệu tại BV Chợ Rẫy xác định tỉ lệ P.<br /> Đồng thời ghi nhận mức độ đề kháng KS của các aeruginosa kháng colistin là 3,5%(34).<br /> tác nhân gây nhiễm trùng ngày càng gia tăng với Ngoài ra, chủng P. aeruginosa còn được ghi<br /> các KS đang sử dụng(33). Nghiên cứu này đã cho nhận đề kháng với các kháng sinh họ<br /> thấy E. coli đề kháng cao với quinolone, cephalosporin 3 & 4, aminoglycosides,<br /> cephalosporin thế hệ 3, 4 nhưng còn nhạy cảm quinolone(8,34). Năm 2013-2014, nghiên cứu trên<br /> với carbapenem(33). 28 chủng P. aeruginosa phân lập tại Viện Pasteur<br /> Từ tháng 1 đến tháng 12 năm 2010, một TP. HCM ghi nhận tỉ lệ kháng colistin là 10,7%(10).<br /> nghiên cứu sử dụng bệnh án mẫu, thu thập số Đặc biệt có 3 chủng có khả năng sản xuất enzym<br /> liệu từ các bảng theo dõi bệnh nhân, các xét carbapenemase, khi đó việc điều trị bằng các KS<br /> nghiệm có trong bệnh án trên 56 bệnh nhân thuộc nhóm carbapenem sẽ không còn tác dụng.<br /> được chẩn đoán viêm phổi thở máy (VPTM) Như vậy bên cạnh sự gia tăng về tỉ lệ kháng<br /> tại ICU BV Đa khoa Bình Dương đã phát hiện colistin ở P. aeruginosa qua các năm thì sự xuất<br /> một chủng Enterobacter kháng colistin(25). hiện chủng P. aeruginosa đa kháng vừa có khả<br /> Nghiên cứu của tác giả Cao Minh Nga tại BV năng sinh carbapenemase vừa kháng colistin là<br /> ĐHYD TP. HCM ghi nhận tỉ lệ E. coli kháng cảnh báo đối với các bác sĩ trong việc sử dụng<br /> colistin năm 2012 và năm 2013 lần lượt là 8% colistin điều trị bệnh nhiễm khuẩn do P.<br /> và 3,4%(3,4). aeruginosa.<br /> Nghiên cứu tiến hành năm 2011trên 87 bệnh Stenotrophomonas maltophilia và<br /> nhân VPTM tại ICU BV Nhân dân Gia Định, Staphylococcus aureus<br /> phát hiện hai chủng Klebsiella pneumonia kháng<br /> Năm 2014, trong nghiên cứu khảo sát đặc<br /> colistin(32). Năm 2012, nghiên cứu trên 85 vi<br /> điểm đề kháng KS của VK gây viêm phổi BV ở<br /> khuẩn gây viêm phổi BV tại ICU BV 115 đã phát<br /> bệnh nhân thở máy tại Khoa ICU BV 115, ghi<br /> hiện chủng kháng colistin là Klebsiella pneumonia<br /> nhận một chủng Stenotrophomonas maltophilia và<br /> (3 chủng), Stenotrophomonas maltophilia (1 chủng)<br /> bốn chủng Staphylococcus aureus kháng 100% với<br /> và Staphylococcus aureus (4 chủng)(18). Tại BV<br /> Colistin và Imipenem(18). Kết quả này chưa từng<br /> ĐHYD TP. HCM, tỉ lệ Klebsiella spp. kháng<br /> có trong các nghiên cứu trước đây. Như vậy, tình<br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Nguyễn Tri Phương năm 2016 17<br /> Tổng Quan Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 21 * Số 3 * 2017<br /> <br /> hình kháng KS của các chủng VK gây viêm phổi cơ sở hạ tầng, hệ thống kiểm soát chất lượng<br /> BV đã có nhiều thay đổi. Điều này cho thấy việc hiện hành có thể là một trong những nguyên<br /> điều trị viêm phổi BV khi chưa có kết quả KSĐ nhân làm cho tỉ lệ kháng colistin ở VK gram âm<br /> cần được sử dụng phác đồ phối hợp(18). giữa các bệnh viện trong Tp. HCM rất khác nhau<br /> Trong kết quả nghiên cứu của các bệnh viện, (Bảng 2). Nhìn chung tỉ lệ kháng colistin thường<br /> đa phần chủng được định danh bằng kit định thấp hơn 10%. Ngoại trừ tỉ lệ A. baumannii kháng<br /> danh thương mại như API (Biomerieux) và xét colistin > 50% của BV Nhân dân Gia Định (Bảng<br /> nghiệm tính nhạy cảm KS bằng kháng sinh đồ 2) cần được kiểm tra khẳng định lại bằng nhiều<br /> sử dụng tiêu chuẩn CLSI. Nhưng sự khác biệt về phương pháp khác nhau.<br /> Bảng 2. Tỉ lệ VK gram âm kháng colistin từ nhiều nghiên cứu khác nhau tại Việt Nam<br /> R<br /> VK Mẫu (n) % Col Thời gian Nơi nghiên cứu TLTK<br /> (5)<br /> Acinetobacter baumannii 143 1,4% 01-06/2008 BV. Chợ Rẫy<br /> (7)<br /> 491 0,4% 09-12/2010 BV. Chợ Rẫy<br /> (36)<br /> 35 2,9% 01-12/2013 BV. Chợ Rẫy<br /> (33)<br /> 27 0,94% 2007 BV. Chợ Rẫy<br /> 37 0,23% 2008<br /> 40 1,0% 2010<br /> 37 0% 2011<br /> (35)<br /> 102 2,0% 2008 BV. Chợ Rẫy<br /> 84 2,5% 2009<br /> 97 3,1% 2010<br /> 129 1,2% 2011<br /> 132 0% 2012<br /> (32)<br /> 60 >50% 01‐09/2011 BV. Nhân dân Gia Định<br /> (19)<br /> 98 16,3% 02/2011-05/2013 BV. Thống Nhất<br /> (32)<br /> Klebsiella spp 4 50% 01‐09/2011 BV. Nhân dân Gia Định<br /> (3,4)<br /> 170 7% 01-06/2012 BV. ĐHYD TP. HCM<br /> 182 3% 01-06/2013<br /> (18)<br /> 4 75% 01-12/ 2012 ICU – BV. 115<br /> (24)<br /> 35 2,86% 01-06/2014 Viện Pasteur TP. HCM<br /> (33)<br /> Escherichia coli 363 1% 2010 BV. Chợ Rẫy<br /> (3,4)<br /> 265 8% 01-06/2012 BV. ĐHYD TP. HCM<br /> 304 3,4% 01-06/2013<br /> (25)<br /> 4 33,3% 01-12/2010 BVĐK Bình Dương<br /> (8)<br /> Pseudomonas aeruginosa 108 5,6% 6/2009 –6/2010 BV. Chợ Rẫy<br /> (34)<br /> 129 3,5% 01/2010-12/2011 BV. Chợ Rẫy<br /> (10)<br /> 28 10,7% 8/2013 – 4/2014 Viện Pasteur TP. HCM<br /> (33)<br /> 32 0,68% 2007 BV. Chợ Rẫy<br /> 51 0,21% 2008<br /> 62 6,5% 2010<br /> (25)<br /> 16 33,3% 01-12/2010 BVĐK Bình Dương<br /> (3,4)<br /> - 47% 01-06/2011 BV. ĐHYD TP. HCM<br /> 37 11% 01-06/2012<br /> (18)<br /> Stenotrophomonas 1 100% 01-12/ 2012 ICU – BV. 115<br /> maltophilia<br /> (18)<br /> Staphylococcus aureus 4 100% 01-12/ 2012 ICU – BV. 115<br /> <br /> KẾT LUẬN nhận tại TP. HCM qua các năm. Việc xuất hiện<br /> chủng VK gram âm kháng hầu hết KS và sự gia<br /> Sự gia tăng về tỉ lệ kháng colistin ở một số tăng tỉ lệ kháng colistin đặt ra nhiều thách thức<br /> VK gram âm thường gặp trong NKBV được ghi do colistin là “lựa chọn điều trị cuối cùng” đối<br /> <br /> <br /> 18 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Nguyễn Tri Phương năm 2016<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 21 * Số 3 * 2017 Tổng Quan<br /> <br /> với những tác nhân gây bệnh này. Việc sử dụng characteristics, and susceptibility patterns. Infect Control Hosp<br /> Epidemiol;30(7):666-671.<br /> KS colistin cần hết sức thận trọng và được kiểm 12. Kang CI and Song JH (2013). Antimicrobial Resistance in Asia:<br /> soát chặt chẽ nhằm giảm sự kháng thuốc của VK. Current Epidemiology and Clinical Implications. Infection &<br /> Chemotherapy; 45(1):22-31.<br /> Các nghiên cứu xác định đặc điểm cơ chế kháng<br /> 13. Le NK, et al. (2016). High prevalence of hospital-acquired<br /> cũng như tăng cường giám sát thường xuyên infections caused by gram-negative carbapenem resistant<br /> mức độ kháng colistin ở các VK gây bệnh là rất strains in Vietnamese pediatric ICUs: A multi-centre point<br /> prevalence survey. Medicine (Baltimore);95(27):4099.<br /> cần thiết và có ý nghĩa quan trọng trong thực tế 14. Lee YT, et al. (2009). Differences in phenotypic and genotypic<br /> điều trị lâm sàng. characteristics among imipenem-non-susceptible Acinetobacter<br /> isolates belonging to different genomic species in Taiwan. Int J<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO Antimicrob Agents; 34(6):580-584.<br /> 1. Bialvaei AZ, Kafil HS (2015). Colistin, mechanisms and 15. Lê Thị Liên, Lê Hà Tầm Dương, Cao Thị Bảo Vân và cs (2014).<br /> prevalence of resistance. Current medical research and opinion; Phát hiện gen blaNDM-1 và blaNDM-4 trên vi khuẩn<br /> 31(4):707-721. Enterobacteriaceae kháng carbapenem phân lập tại Bệnh viện<br /> 2. Bradford PA, et al. (2016). Correlation of β-Lactamase Thành phố Hồ Chí Minh. Tạp chí Y Học Dự Phòng, Tập XXIV,<br /> Production and Colistin Resistance among Enterobacteriaceae Số 1 (149), tr.9-17.<br /> Isolates from a Global Surveillance Program. Antimicrobial 16. Loho T and Dharmayanti A (2015). Colistin: an antibiotic and<br /> Agents and Chemotherapy; 60(3):1385-1392. its role in multiresistant Gram-negative infections. Acta Med<br /> 3. Cao Minh Nga, Lê Thị Ánh Phúc Nhi, Nguyễn Ngọc Lân và Indones;47(2):157-168.<br /> cs (2014). Sự đề kháng kháng sinh của vi khuẩn gây bệnh 17. Nguyen Van Kinh, Luong Ngoc Khue, Cao Hung Thai, et al.<br /> thường gặp tại bệnh viện Đại học Y Dược 6 tháng đầu năm (2009). First report on antibiotic use and resistance in Viet<br /> 2011-2012-2013. Y học TP. HCM, Tập 18, Phụ bản số 1, Chuyên Nam in 2008-2009. Ministry of Health of the Socialist Republic of<br /> đề Nội Khoa, tr.304-311. Vietnam:1-34.<br /> 4. Cao Minh Nga, Lê Thị Ánh Phúc Nhi, Nguyễn Ngọc Lân, 18. Nguyễn Thị Thanh Bình, Vũ Đình Thắng (2014). HSCC khảo<br /> Nguyễn Thanh Bảo (2013). Sự kháng thuốc của các vi khuẩn sát đặc điểm đề kháng kháng sinh của vi khuẩn gây viêm<br /> gây bệnh thường gặp tại Bệnh viện Đại học Y Dược TP. HCM phổi bệnh viện ở bệnh nhân thở máy điều trị tại khoa Hồi sức<br /> trong 6 tháng đầu năm 2012. Y học TP. HCM, Tập 17, Phụ bản tích cực chống độc Bệnh viện Nhân Dân 115. Y học TP. HCM,<br /> số 1, Chuyên đề Nội Khoa I, tr.272-278. Tập 18, Phụ bản số 1, Chuyên đề Nội Khoa, tr. 324-329.<br /> 5. Cao Xuân Minh, Cao Xuân Thục, Trần Văn Ngọc & cs (2010). 19. Nguyễn Xuân Vinh, Lê Bảo Huy, Phạm Hòa Bình và cs (2014).<br /> Đặc điểm lâm sàng và mối liên quan giữa kiểu gen và tính Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của viêm phổi bệnh viện<br /> kháng thuốc của vi khuẩn Acinetobacter baumannii trong viêm do vi khuẩn Acinetobacter baumannii ở người cao tuổi tại Bệnh<br /> phổi bệnh viện tại Bệnh viện Chợ Rẫy. Y học TP. HCM, Tập viện Thống Nhất. Y học TP. HCM, Tập 18, Phụ bản số 1,<br /> 14, Phụ bản số 1, Chuyên đề Nội Tổng Quát, tr.128-134. Chuyên đề Nội Khoa, tr. 312-317.<br /> 6. Chang KC, et al. (2012). Clonal spread of multidrug-resistant 20. Nguyễn Xuân Vinh, Lê Thị Kim Nhung (2014 ). Các yếu tố<br /> Acinetobacter baumannii in eastern Taiwan. J Microbiol Immunol tiên lượng viêm phổi bệnh viện do Acinetobacter baumannii ở<br /> Infect; 45(1):37-42. người cao tuổi. Y học TP. HCM, Tập 18, Phụ bản số 3, Hội nghị<br /> 7. Dương Hoàng Lân, Trần Thị Thanh Nga, Mai Nguyệt Thu Khoa học Nội Khoa Toàn quốc, tr.158-162.<br /> Hồng & cs (2012). Tình hình nhiễm Acinetobacter spp trên bệnh 21. Nhu NT, et al. (2014). Emergence of carbapenem-resistant<br /> nhân nhập viện tại bệnh viện Chợ Rẫy từ 01/09/2010 – Acinetobacter baumannii as the major cause of ventilator-<br /> 31/12/2010. Y học TP. HCM, Tập 16, Phụ bản số 1, Hội nghị associated pneumonia in intensive care unit patients at an<br /> Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc infectious disease hospital in southern Vietnam. J Med<br /> Thạch, tr.104-109. Microbiol;63(10):1386-1394.<br /> 8. Đoàn Ngọc Duy, Trần Văn Ngọc (2012 ). Đặc điểm viêm phổi 22. Phạm Lực (2013). Khảo sát in vitro vi khuẩn gây viêm phổi<br /> bệnh viện do Pseudomonas aeruginosa tại bệnh viện Chợ Rẫy từ bệnh viện tại khoa hồi sức-cấp cứu Bệnh viện Phạm Ngọc<br /> 6/2009-6/1010. Y học TP. HCM, Tập 16, Phụ bản số 1, Chuyên Thạch năm 2010-2011. Y học TP. HCM, Tập 17, Phụ bản số 1,<br /> đề Nội Khoa II, tr.87-90. Chuyên đề Nội Khoa I, tr. 97-104.<br /> 9. Gales AC, Jones RN and Sader HS (2011). Contemporary 23. Pham TD, et al. (2016). Inducible colistin resistance via a<br /> activity of colistin and polymyxin B against a worldwide disrupted plasmid-borne mcr-1 gene in a 2008 Vietnamese<br /> collection of Gram-negative pathogens: results from the Shigella sonnei isolate. J Antimicrob Chemother;71(8): 2314-2317.<br /> SENTRY Antimicrobial Surveillance Program (2006–09). 24. Phạm Thị Hoài An, Vũ Lê Ngọc Lan, Uông Nguyễn Đức<br /> Journal of Antimicrobial Chemotherapy; 66(9):2070-2074. Ninh và cs (2014). Khảo sát sự kháng kháng sinh của Klebsiella<br /> 10. Hoàng Doãn Cảnh, Vũ Lê Ngọc Lan, Uông Nguyễn Đức pneumoniae trên bệnh phẩm phân lập được tại Viện Pasteur,<br /> Ninh & cs (2014). Tình hình kháng kháng sinh của Tp HCM. Tạp chí Khoa học Đại Học Sư Phạm TP. HCM, Số 61,<br /> Pseudomonas aeruginosa phân lập được trên bệnh phẩm tại tr.146-155.<br /> Viện Pasteur, Tp. HCM. Tạp chí Khoa học Đại Học Sư Phạm TP. 25. Phan Văn Tiếng, Ngô Thế Hoàng, Trần Văn Ngọc (2013). Sự<br /> HCM, Số 61, tr.156-163. đề kháng kháng sinh của vi khuẩn gây viêm phổi thở máy tại<br /> 11. Hussein K, et al. (2009). Carbapenem resistance among khoa hồi sức tích cực Bệnh viện đa khoa Bình Dương. Y học<br /> Klebsiella pneumoniae isolates: risk factors, molecular TP. HCM, Tập 17, Phụ bản số 3, Hội nghị Khoa học Nội Khoa<br /> Toàn quốc, tr.275-281.<br /> <br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Nguyễn Tri Phương năm 2016 19<br /> Tổng Quan Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 21 * Số 3 * 2017<br /> <br /> 26. Rubin EJ, et al. (2015). PmrD is required for modifications to số 2, Hội nghị Khoa học Kỹ thuật Bệnh viện Chợ Rẫy, tr.122-<br /> Escherichia coli endotoxin that promote antimicrobial 127.<br /> resistance. Antimicrobial Agents and Chemotherapy; 59(4):2051- 34. Trần Thị Thanh Nga (2013). Các tác nhân gây nhiễm khuẩn<br /> 2061. đường tiết niệu thường gặp và đề kháng kháng sinh tại Bệnh<br /> 27. Santajit S and Indrawattana N (2016). Mechanisms of viện Chợ Rẫy năm 2010 – 2011. Y học TP. HCM, Tập 17, Phụ<br /> antimicrobial resistance in ESKAPE pathogens. BioMed bản số 1, Hội nghị Khoa học Kỹ thuật Bệnh viện Chợ Rẫy,<br /> Research International Volume 2016:2475067. tr.578-581.<br /> 28. Singh S, et al. (2012). Antibiotic resistance pattern among the 35. Trần Thị Thanh Nga (2014). Tác nhân gây nhiễm khuẩn huyết<br /> Salmonella isolated from human, animal and meat in India. và khuynh hướng đề kháng sinh 5 năm từ 2008 – 2012 tại<br /> Trop Anim Health Prod;44(3):665-674. Bệnh viện Chợ Rẫy. Y học TP. HCM. Tập 18, Phụ bản số 2, Hội<br /> 29. Skov RL and Monnet DL (2016). Plasmid-mediated colistin nghị Khoa học Kỹ thuật Bệnh viện Chợ Rẫy, tr.485-490.<br /> resistance (mcr-1 gene): three months later, the story unfolds. 36. Trần Thị Thanh Nga (2014). Tác nhân gây nhiễm trùng tiểu và<br /> Euro Surveill;21(9):1-6. tình hình đề kháng kháng sinh tại Bệnh viện Chợ Rẫy 2013. Y<br /> 30. Thu TA, et al. (2011). A point-prevalence study on healthcare- học TP. HCM, Tập 18, Phụ bản số 4, Chuyên đề Thận Niệu,<br /> associated infections in Vietnam: public health implications. tr.119-122.<br /> Infect Control Hosp Epidemiol;32(10):1039-1041. 37. Xu Y, et al. (2015). Epidemiology of carbapenem resistant<br /> 31. Trần Khánh Linh, Lê Thị Liên, Trần Thị Bích Phượng, Lê Hà Enterobacteriaceae (CRE) during 2000-2012 in Asia. Journal of<br /> Tầm Dương, Cao Thị Bảo Vân (2016). Phát hiện vi khuẩn Thoracic Disease; 7(3):376-385.<br /> kháng hầu hết kháng sinh kể cả carbapenem và colistin tại 38. Yau W, et al. (2009). Colistin hetero-resistance in multidrug-<br /> một số Bệnh viện Thành phố Hồ Chí Minh. Tạp chí Y học dự resistant Acinetobacter baumannii clinical isolates from the<br /> phòng, Tập XXVI, Số 7 (180), tr.34-40. Western Pacific region in the SENTRY antimicrobial<br /> 32. Trần Minh Giang, Trần Văn Ngọc (2013). Viêm phổi thở máy surveillance programme. Journal of Infection; 58(2):138-144.<br /> và đề kháng kháng sinh tại ICU Bệnh viện Nhân Dân Gia<br /> Định. Y học TP. HCM, Tập 17, Phụ bản số 6, Hội nghị Khoa<br /> học Công nghệ Bệnh viện Nhân Dân Gia Định, tr.134-139. Ngày nhận bài báo: 20/12/2016<br /> 33. Trần Quang Bính, Trần Thị Thanh Nga (2013). Nhiễm trùng<br /> tiểu: Vi sinh học và tình hình đề kháng kháng sinh tại Bệnh<br /> Ngày bài báo được đăng: 10/04/2017<br /> viện Chợ Rẫy từ 2007 – 2011. Y học TP. HCM, Tập 17, Phụ bản<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 20 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Nguyễn Tri Phương năm 2016<br />