Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nhu cầu của công chúng đối với sản phẩm truyền hình đa nền tảng hiện nay

Luận án này tập trung vào việc nghiên cứu nhu cầu của công chúng đối với sản phẩm truyền hình đa nền tảng tại Việt Nam. Trong bối cảnh truyền thông số phát triển mạnh mẽ, việc thiếu vắng các công trình nghiên cứu chuyên sâu về nhu cầu và thói quen xem truyền hình của công chúng hiện đại là một khoảng trống cần được lấp đầy. Nghiên cứu này nhằm cung cấp cái nhìn toàn diện về động lực, hành vi và kỳ vọng của khán giả, từ đó định hướng cho sự phát triển của ngành truyền hình quốc gia.

Luận án hướng đến các nhà sản xuất, cung cấp dịch vụ truyền hình, các nhà hoạch định chính sách, các chuyên gia và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực truyền thông, báo chí, cũng như các cơ sở giáo dục đào tạo về truyền thông tại Việt Nam, nhằm cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để phát triển chiến lược nội dung và mô hình truyền hình phù hợp với nhu cầu công chúng trong kỷ nguyên số.

Luận án tiến sĩ này, với tiêu đề "Nhu cầu của công chúng với sản phẩm truyền hình đa nền tảng hiện nay", được thực hiện bởi Nguyễn Thị Quỳnh Nga tại Đại học Quốc gia Hà Nội vào năm 2025. Nghiên cứu nhằm mục đích xác định và phân tích nhu cầu của công chúng Việt Nam đối với các sản phẩm truyền hình đa nền tảng, cùng với các yếu tố ảnh hưởng đến thói quen xem truyền hình trong bối cảnh truyền thông số phát triển mạnh mẽ.

Nghiên cứu được thúc đẩy bởi thực tế thiếu vắng các công trình chuyên sâu về nhu cầu công chúng đối với truyền hình đa nền tảng tại Việt Nam, mặc dù trên thế giới lĩnh vực này đã có nhiều nghiên cứu. Luận án đặt ra các câu hỏi trọng tâm về việc liệu công chúng còn nhu cầu xem truyền hình hay không, những yếu tố cơ bản nào thúc đẩy nhu cầu này, các yếu tố nội dung, hình thức, công nghệ chi phối lựa chọn của công chúng, và những vấn đề, khuyến nghị để nâng cao chất lượng sản phẩm truyền hình đa nền tảng tại Việt Nam.

Đối tượng nghiên cứu là nhu cầu xem và sử dụng sản phẩm truyền hình trên các nền tảng khác nhau của công chúng Việt Nam, tập trung vào giai đoạn 2019-2024 và tiến hành khảo sát, phỏng vấn trong năm 2024-2025 trên toàn quốc. Luận án sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, kết hợp định lượng (điều tra xã hội học bằng bảng hỏi với 2 vòng khảo sát 901 và 423 người từ 15-61 tuổi) và định tính (nghiên cứu trường hợp các chương trình thu hút, phỏng vấn sâu 26 trường hợp gồm lãnh đạo đài truyền hình, chuyên gia và khán giả chuyên biệt).

Về mặt lý luận, luận án xem xét các học thuyết như Lý thuyết Sử dụng và Hài lòng (UGT) để hiểu động cơ và sự hài lòng của khán giả, quan niệm về "nhu cầu" của Karl Marx để phân tích tính xã hội và lịch sử của nhu cầu, và quan niệm "Phương tiện là thông điệp" của McLuhan liên hệ với lý thuyết "Bong bóng lọc" để hiểu cách phương tiện định hình trải nghiệm người dùng.

Thực tiễn cho thấy truyền hình đa nền tảng có nhiều đặc trưng ưu việt như tính linh hoạt, tương tác cao, khả năng trình chiếu đa thiết bị, phát trực tiếp và theo yêu cầu, cá nhân hóa nội dung, tập trung trải nghiệm cộng đồng, đa dạng nội dung và kênh phát sóng, mô hình kinh doanh linh hoạt, và vai trò của dữ liệu lớn (Big Data) cùng AI. Tuy nhiên, cũng có những thách thức về sự phân mảnh, cạnh tranh khốc liệt, phụ thuộc công nghệ và vấn đề bảo mật.

Tại Việt Nam, ngành truyền hình đang chứng kiến sự sụt giảm doanh thu quảng cáo của các đài truyền hình truyền thống, trong khi các dịch vụ OTT quốc tế và trong nước cạnh tranh gay gắt. Chính phủ và các nhà quản lý đang định hướng phát triển truyền hình theo xu thế cá nhân hóa nội dung, dịch vụ theo yêu cầu và truy cập mọi lúc mọi nơi, với mục tiêu đến năm 2025 là tăng tỷ lệ tiếp cận nội dung ở vùng sâu, biên giới, hải đảo lên 70%, tăng doanh thu quảng cáo và truyền hình trả tiền, và 100% đài hoạt động theo mô hình đa phương tiện.

Thực trạng thói quen xem truyền hình hiện nay cho thấy một bộ phận lớn công chúng xem truyền hình ít hơn trước, với mạng xã hội chiếm ưu thế trong việc cập nhật tin tức và giải trí. Tuy nhiên, truyền hình vẫn được đánh giá cao về độ tin cậy và tính định hướng. Các dịch vụ như FPT Play, Viettel TV, MyTV được ưa chuộng. Điện thoại thông minh, máy tính bảng đang dần thay thế ti vi truyền thống. Công chúng hiện nay xem truyền hình chủ yếu để cập nhật thông tin và giải trí, thường vào thời gian rảnh rỗi hoặc trong bữa ăn gia đình. Phụ nữ có xu hướng thích phim truyền hình, trong khi nam giới thích thể thao và tin tức. Có nhu cầu về các chương trình chất lượng, đa dạng thể loại và mong muốn có nhiều video ngắn hơn do thời lượng chương trình truyền hình hiện nay thường dài.