Tóm tắt Luận văn Tiến sĩ: Pháp luật về trợ cấp đối với các nước đang phát triển theo quy định của WTO - Bài học với Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> <br /> BỘ TƯ PHÁP<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI<br /> <br /> NGUYỄN QUỲNH TRANG<br /> PHÁP LUẬT VỀ TRỢ CẤP ĐỐI VỚI CÁC NƯỚC ĐANG PHÁT TRIỂN<br /> THEO QUY ĐỊNH CỦA WTO – BÀI HỌC VỚI VIỆT NAM<br /> Chuyên ngành: LUẬT QUỐC TẾ<br /> Mã số: 9 380108<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SỸ LUẬT HỌC<br /> <br /> HÀ NỘI – 2018<br /> <br /> 1<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài<br /> Trong xu hướng thương mại tự do, thành viên WTO phải giảm dần và tiến tới xoá<br /> bỏ các biện pháp can thiệp của Chính phủ theo hướng hạn chế thương mại và công bằng.<br /> Theo đó, trợ cấp từ Chính phủ cho sản xuất trong nước phải được cắt giảm và tiến tới xoá<br /> bỏ. Tư tưởng này được thể hiện thống nhất trong nhiều Hiệp định của WTO và có giá trị<br /> bắt buộc với tất cả các thành viên của tổ chức. Tuy nhiên, đối với các thành viên đang phát<br /> triển, thương mại tự do có thể mang lại nhiều thách thức và khó khăn to lớn có thể gây ra<br /> thiệt hại nghiêm trọng cho ngành sản xuất trong nước, nền kinh tế của quốc gia. Loại bỏ<br /> hoàn toàn trợ cấp, sản phẩm, doanh nghiệp của các nước đang phát triển sẽ rất khó khăn<br /> trong việc cạnh tranh với sản phẩm, doanh nghiệp của các nước phát triển. Chính các thành<br /> viên WTO cũng thừa nhận đối với các nước đang có một nền kinh tế chỉ đủ khả năng đảm<br /> bảo một mức sống thấp và đang trong giai đoạn đầu của quá trình phát triển có thể cần có<br /> các biện pháp bảo hộ hay các biện pháp tác động đến nhập khẩu và chừng nào việc thực<br /> hiện các mục tiêu phát triển kinh tế nhờ đó có thêm thuận lợi thì việc áp dụng các biện<br /> pháp như vậy còn là đúng đắn. Và trợ cấp cũng được các thành viên WTO thừa nhận đóng<br /> vai trò quan trọng trong sự phát triển của các nước đang phát triển.<br /> Đối với Việt Nam, tại Nghị quyết 08//NQ-TW ngày 05/02/2007 của Ban chấp hành<br /> Trung ương Đảng khoá X “Về một số chủ trương, chính sách lớn để nền kinh tế phát triển<br /> nhanh và bền vững khi Việt Nam là thành viên của Tổ chức Thương mại thế giới”, bên<br /> cạnh những cơ hội “mở rộng thị trường xuất khẩu”, “thúc đẩy nền kinh tế phát triển”,<br /> “nâng cao vị thế quốc gia”. Nghị quyết đã chỉ ra nhiều thách thức “các sản phẩm và doanh<br /> nghiệp của Việt Nam sẽ phải cạnh tranh với sản phẩm và doanh nghiệp nước ngoài không<br /> chỉ trên thị trường thế giới mà ngay trên thị trường trong nước”, “một bộ phận doanh<br /> nghiệp có thể bị phá sản, thất nghiệp có thể tăng lên”… Đứng trước những thách thức, khó<br /> khăn mà một nền kinh tế đang phát triển, một nền kinh tế dễ bị tổn thương, có thể phải đối<br /> mặt, Nghị quyết 22/NQ-TW ngày 10/4/2013 của Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá<br /> XI về “Hội nhập quốc tế” đã đưa ra định hướng: “Chủ động xây dựng và thực hiện các<br /> biện pháp bảo vệ lợi ích chính đáng của Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng trong<br /> nước”. Chính phủ có thể bảo vệ lợi ích của doanh nghiệp bằng cách kết hợp nhiều biện<br /> <br /> 2<br /> <br /> pháp khác nhau như áp dụng biện pháp thuế quan, biện pháp phi thuế quan và trợ cấp. Song<br /> bảo vệ lợi ích doanh nghiệp thông qua các chương trình trình trợ cấp là biện pháp hiệu quả<br /> hơn cả, có thể đạt được các mục tiêu ngắn hạn và dài hạn. Chủ trương “loại bỏ các hình<br /> thức trợ cấp theo lộ trình cam kết; bổ sung những hình thức trợ cấp phù hợp với các quy<br /> định của Tổ chức Thương mại thế giới” cũng được đặt ra trong Nghị quyết 08//NQ-TW.<br /> Tuy nhiên, thực tiễn hoạt động hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam được đánh<br /> giá “chưa gắn kết chặt chẽ với yêu cầu nâng cao chất lượng, hiệu quả và tính bền vững<br /> của sự phát triển kinh tế”. Chính sách pháp luật về trợ cấp của Việt Nam chưa thực sự hiệu<br /> quả, chưa tạo được động lực cho ngành sản xuất trong nước phát triển. Thậm chí nhiều<br /> doanh nghiệp không thể tiếp cận các biện pháp trợ cấp của Chính phủ. Trong khi đó, thực<br /> tiễn tranh chấp về chống trợ cấp trước WTO cho thấy, trợ cấp được áp dụng ở tất cả các<br /> nước thành viên, từ các nước đang phát triểnđến thành viên phát triển. Trong điều kiện<br /> cạnh tranh ngày càng gay gắt và phức tạp, nhu cầu được trợ cấp của các ngành sản xuất<br /> trong nước là rất lớn. Xây dựng chính sách pháp luật về trợ cấp quốc gia phù hợp nhằm<br /> mục đích bảo vệ, nâng cao năng lực cạnh tranh cho các ngành công nghiệp non trẻ, ngành<br /> công nghiệp chiến lược mà vẫn đảm bảo mục tiêu thương mại tự do là một thách thức với<br /> Chính phủ Việt Nam.<br /> Gia nhập WTO vào ngày 11/1/2007, Việt Nam chính thức trở thành thành viên thứ<br /> 150 và có đầy đủ quyền và nghĩa vụ của một thành viên đang phát triển. Việt Nam có nghĩa<br /> vụ tuân thủ các quy định của WTO về cắt giảm trợ cấp và cũng có quyền hưởng quy chế<br /> đối xử đặc biệt và khác biệt trong các quy định về trợ cấp dành cho các nước đang phát<br /> triển. Vì vậy, nghiên cứu pháp luật WTO về trợ cấp một cách toàn diện để thực hiện đúng<br /> các nghĩa vụ cũng như tận dụng tất cả các quyền lợi từ tổ chức thương mại tự do đông<br /> thành viên nhất nhằm xây dựng chính sách pháp luật trợ cấp quốc gia hiệu quả, tạo động<br /> lực cho phát triển kinh tế là nhu cầu tất yếu của tất cả các nước đang phát triểnnói chung<br /> và Việt Nam nói riêng.<br /> Trên cơ sở lý luận, thực hiện các chủ trương của Đảng đề ra và xuất phát từ nhu cầu<br /> thực tiễn về trợ cấp của ngành sản xuất trong nước cũng như thực trạng chính sách pháp<br /> luật về trợ cấp của Việt Nam cho thấy việc nghiên cứu đề tài “Pháp luật về trợ cấp đối với<br /> các nước đang phát triển theo quy định của WTO – Bài học với Việt Nam” có tính cấp thiết<br /> cao cả về lý luận và thực tiễn.<br /> 2. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu của đề tài<br /> <br /> 3<br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu của luận án bao gồm các vấn đề: quan điểm của WTO về trợ<br /> cấp và việc áp dụng pháp luật về trợ cấp đối với các thành viên đang phát triển; các quan<br /> điểm, tư tưởng về bản chất và tác động của trợ cấp đến thương mại quốc tế; các quy định<br /> hiện hành về trợ cấp của WTO đối với các thành viên đang phát triển; pháp luật về trợ cấp<br /> của Trung Quốc, Braxin và Hoa kỳ; cam kết và thực trạng pháp luật về trợ cấp của Việt<br /> Nam.<br /> Khi nghiên cứu về “pháp luật về trợ cấp”, nội dung nghiên cứu sẽ bao gồm hai vấn<br /> đề: pháp luật về trợ cấp của chính phủ cho ngành sản xuất trong nước và pháp luật về chống<br /> trợ cấp đối với hàng hoá nhập khẩu được trợ cấp. Đây là nội dung nghiên cứu khá đồ sộ.<br /> Luận án tập trung vào nghiên cứu pháp luật về trợ cấp của chính phủ cho ngành sản xuất<br /> trong nước nhằm mục đích kiến nghị xây dựng và hoàn thiện pháp luật về trợ cấp của Việt<br /> Nam trong xu hướng chính phủ đồng hành cùng doanh nghiệp, trợ cấp có mục tiêu cho<br /> những ngành công nghiệp mũi nhọn cũng như những doanh nghiệp khởi nghiệp, doanh<br /> nghiệp nhỏ và vừa dễ tổn thương trong cạnh tranh thương mại quốc tế. Nghiên cứu pháp<br /> luật về chống trợ cấp cũng là nội dung quan trọng, song trong khuôn khổ một luận án,<br /> nghiên cứu sinh thực hiện nghiên cứu pháp luật về chống trợ cấp đối với hàng nhập khẩu<br /> có trợ cấp nhằm mục đích làm rõ hơn một khoản trợ cấp không phù hợp có thể bị đối<br /> kháng như thế nào trong WTO. Các nghiên cứu chuyên sâu hơn về pháp luật chống trợ cấp<br /> sẽ được dành vào những cứu sau luận án.<br /> Trong phạm vi nghiên cứu của luận án, tác giả có nêu các loại nguồn pháp luật<br /> WTO, song tác giả chỉ tập trung phân tích các quy định hiện hành của WTO về trợ cấp<br /> được thể hiện trong các Hiệp định và thoả thuận giữa các thành viên. Bởi đây là nguồn luật<br /> đầu tiên và quan trọng nhất của pháp luật WTO về trợ cấp được áp dụng để soi chiếu khi<br /> một biện pháp trợ cấp bị khởi kiện ra trước cơ quan giải quyết tranh chấp của WTO. Luận<br /> án cũng sử dụng các án lệ nhằm mục đích làm rõ hơn các quy định hiện hành của WTO và<br /> không nghiên cứu sâu sắc từng án lệ. Các nguồn luật khác của WTO sẽ không được nghiên<br /> cứu tại luận án.<br /> Luận án cũng tập trung vào phân tích pháp luật về trợ cấp của Trung Quốc, Braxin<br /> và Hoa Kỳ. Lý do lựa chọn ba thành viên này bởi Trung Quốc và Braxin đều là nước đang<br /> phát triển ở khu vực Châu Á và Châu Mỹ Latinh. Trung Quốc đại diện cho các thành viên<br /> có nền kinh tế chuyển đổi, việc nghiên cứu cam kết, chính sách pháp luật về trợ cấp của<br /> Trung Quốc cho chúng ta những bài học về việc xoá bỏ hay vận dụng trợ cấp ở một nước<br /> mà các doanh nghiệp đã từng phụ thuộc lớn vào nhà nước. Braxin đại diện cho các nước<br /> <br /> 4<br /> <br /> đang phát triển gia nhập WTO từ giai đoạn đầu và đạt được những thành tựu phát triển<br /> mạnh mẽ. Hoa Kỳ đại diện cho những nền kinh tế lớn, là nước nhập khẩu và áp dụng nhiều<br /> biện pháp đối kháng trợ cấp. Cả 03 nước được lựa chọn đều có thực tiễn tranh chấp về trợ<br /> cấp tại WTO khá đa dạng. Chính vì vậy việc lựa chọn Trung Quốc, Braxin và Hoa Kỳ sẽ<br /> giúp luận án tập trung vào phân tích cụ thể những kinh nghiệm cần học tập trong việc xây<br /> dựng và hoàn thiện chính sách pháp luật về trợ cấp của Việt Nam hướng đến mục đích phát<br /> triển kinh tế.<br /> 3. Phương pháp nghiên cứu<br /> Để làm rõ các vấn đề cần nghiên cứu, luận án sử dụng kết hợp nhiều phương pháp<br /> nghiên cứu khoa học khác nhau như: (1) Phương pháp tổng hợp và phân tích là phương<br /> pháp chủ đạo được sử dụng trong nhiều nội dung nghiên cứu của luận án: được áp dụng<br /> khi đánh giá các công trình nghiên cứu nghiên cứu về trợ cấp, khi nghiên cứu các tranh<br /> chấp thực tiễn về trợ cấp trong WTO và tại một số nước thành viên, cam kết về trợ cấp của<br /> Việt Nam và nhiều nội dung khác; (2) Phương pháp thống kê được áp dụng khi nghiên cứu<br /> thực tiễn tham gia tranh chấp về trợ cấp của các thành viên được lựa chọn, nghiên cứu các<br /> số liệu thực tiễn về trợ cấp; (3) Phương pháp so sánh và đối chiếu được áp dụng khi nghiên<br /> cứu pháp luật về trợ cấp của các nước thành viên đặt trong mối quan hệ với các quy định<br /> về trợ cấp của WTO. Các phương pháp nghiên cứu được thực hiện trên nền tảng của<br /> phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác-Lênin, trên cơ sở quan<br /> điểm, đường lối của Đảng Cộng Sản Việt Nam về chính trị, kinh tế, văn hoá và xã hội.<br /> Trong đó, cách tiếp cận kết hợp lý luận và thực tiễn được sử dụng xuyên suốt trong luận<br /> án, nhất là với các nội dung nghiên cứu về quy định của WTO về khái niệm trợ cấp, khái<br /> niệm lợi ích, biên độ trợ cấp, thuế chống trợ cấp, các ưu đãi đặc biệt và khác biệt dành cho<br /> các nước đang phát triển. Luận án cũng sử dụng phương pháp case study để nghiên cứu<br /> thực tiễn tranh chấp về trợ cấp.<br /> 4. Mục đích, nhiệm vụ của việc nghiên cứu đề tài<br /> Mục đích của luận án được xác định là sáng tỏ cơ sở lý luận và nội dung các quy<br /> định về trợ cấp của WTO áp dụng đối với các nước đang phát triểnmột cách hệ thống và<br /> toàn diện. Luận án cũng nhằm mục đích làm sáng tỏ nội dung pháp luật trợ cấp của Trung<br /> Quốc, Braxin và Hoa Kỳ dưới sự soi chiếu của các quy định về trợ cấp của WTO. Trên cơ<br /> sở đó, luận án hướng tới mục đích cao nhất là rút ra những bài học, đưa ra những khuyến<br /> nghị cho việc xây dựng và hoàn pháp luật về trợ cấp của Việt Nam.<br /> Để thực hiện mục đích trên, luận án đề ra các nhiệm vụ nghiên cứu sau:<br /> <br /> 5<br /> <br />