BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI
ĐỖ THỊ MAI DUNG
TỔNG HỢP VÀ THỬ TÁC DỤNG
SINH HỌC CỦA MỘT SỐ
ACID HYDROXAMIC
MANG KHUNG 2-OXOINDOLIN
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ DƯỢC HỌC
CHUYÊN NGÀNH: HÓA DƯỢC
MÃ SỐ: 62720403
HÀ NỘI, 2020
Công trình được hoàn thành tại:
Bộ môn Hóa Dược, trường Đại học Dược Hà Nội.
Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Nguyễn Hải Nam
Phản biện 1: ........................................................................
Phản biện 2: ........................................................................
Phản biện 3: ........................................................................
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng đánh giá cấp Trường
họp tại:.................................................................................
Vào hồi.........giờ.......ngày.......tháng.......năm..........
Có thể tìm hiểu luận án tại:
Thư viện Quốc gia Việt Nam
Thư viện Đại học Dược Hà Nội
1
I. MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của luận án
Trong những năm gần đây, các chất ức chế enzym HDAC đã trở thành
các tác nhân chống ung thƣ đầy triển vọng. Acid suberoylanilid hydroxamic
(SAHA) là chất ức chế enzym HDAC đầu tiên đã đƣợc FDA cấp phép trong
điều trị u lympho tế bào T dƣới da. Sau đó, belinostat, panobinosat cũng đã
đƣợc phép sử dụng trong điều trị một số bệnh ung thƣ. Bên cạnh đó, rất
nhiều chất ức chế enzym HDAC, đặc biệt các dẫn chất kiểu propenamid,
cũng đƣợc nghiên cứu và đang đƣa vào thử nghiệm lâm sàng nhƣ NVP-
LAQ824, MS-275, cyclodepsipeptid FK-228…. Luận án đƣợc thực hiện
theo hƣớng nghiên cứu nhằm tìm kiếm ra các chất ức chế HDAC mới có
hoạt tính kháng tế bào ung thƣ. Đề tài “Tổng hợp và thử tác dụng sinh
học của một số acid hydroxamic mang khung 2-oxoindolin” đƣợc tiến
hành với 2 mục tiêu chính.
2. Mục tiêu luận án
1. Tổng hợp đƣợc khoảng từ 30 đến 40 acid hydroxamic mới mang khung
2-oxoindolin.
2. Thử tác dụng ức chế enzym histon deacetylase và tác dụng kháng một số
dòng tế bào ung thƣ của các dẫn chất tổng hợp đƣợc.
3. Những đóng góp mới của luận án
Về thiết kế tổng hợp các acid hydroxamic
Luận án đã thiết kế và tổng hợp đƣợc 62 acid hydroxamic mới, những cấu
trúc này chƣa đƣợc công bố trong các tài liệu trƣớc đó.
Về thử tác dụng sinh học
Thử tác dụng ức chế enzym: 21 chất dãy I-III đƣợc thử tác dụng ức chế
HDAC bằng phƣơng pháp Wesstern blot ở nồng độ 3 µg/ml, có 18/21 chất
thể hiện tác dụng ức chế HDAC. 41 chất dãy IV-X đƣợc định lƣợng nồng
độ ức chế HDAC2 bằng phƣơng pháp định lƣợng huỳnh quang, có 6 chất
có IC50 nhỏ hơn SAHA, đa số các chất có IC50 < 6,5 µM. Cả 62 chất đều
đƣợc thử độc tính tế bào trên 3-4 dòng tế bào ung thƣ. Kết quả, 20 chất bao
gồm Ia-g, IIa-e, Ve, Vf, VIIIe, IXc, IXg, Xa-c có độc tính mạnh hơn
SAHA ở các dòng tế bào thử nghiệm. Trong đó, chất Xc thể hiện tác dụng
mạnh nhất và đƣợc tiến hành thêm một số thử nghiệm gồm đánh giá tác
2
dụng ức chế HDAC1, 6, 8 và cùng với IXg, Xa, Xb đƣợc đánh giá độc tính
trên tế bào phổi thƣờng MRC-9. Kết quả, Xc có khả năng ức chế các
HDAC tƣơng đƣơng SAHA và có xu hƣớng chọn lọc HDAC1 và 6 hơn
HDAC2 và 8. Các chất thử nghiệm đều thể hiện khả năng gây độc chọn lọc
tế bào ung thƣ hơn so với tế bào thƣờng và mức độ chọn lọc cao hơn
SAHA.
4. Bố cục luận án
Luận án có 149 trang, 16 bảng, 66 hình, 15 sơ đồ. Bố cục gồm các phần:
Đặt vấn đề (1 trang), tổng quan (41 trang), nguyên liệu, thiết bị, nội dung và
phƣơng pháp nghiên cứu (11 trang), kết quả nghiên cứu (57 trang), bàn luận
(36 trang), kết luận và kiến nghị (2 trang), danh mục các bài báo đã công bố
liên quan đến luận án (1 trang). Luận án có 172 tài liệu tham khảo (14
trang) và 281 phụ lục (148 trang).
II. NỘI DUNG LUẬN ÁN
Chương 1. TỔNG QUAN
Chƣơng tổng quan đã trình bày về:
- Enzym HDAC: Khái niệm, phân loại và cấu trúc các HDAC nhóm I, II, IV.
- Các chất ức chế HDAC đã đƣợc công bố theo các nhóm chất: acid
hydroxamic, benzamid, peptid vòng, ceton, acid béo mạch ngắn và các
nhóm chất khác.
- Phƣơng pháp tổng hợp vòng triazol: cơ chế, xúc tác, phối tử.
- Phƣơng pháp tổng hợp acid hydroxamic từ ester
- Định hƣớng thiết kế cấu trúc các chất trong luận án.
Chương 2. NGUYÊN LIỆU, THIẾT BỊ, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU
2.1. Nguyên liệu, thiết bị
- Các nguyên liệu, hóa chất, dung môi: Đức, Trung Quốc, Việt Nam.
- Các dụng cụ thí nghiệm thông thƣờng dùng trong tổng hợp hữu cơ.
- Các máy đo nhiệt độ nóng chảy, phổ hồng ngoại, phổ khối, phổ cộng
hƣởng từ hạt nhân. Máy đo độ hấp thụ huỳnh quang, tủ nuôi cấy, máy điện di.
- Các dòng tế bào ung thƣ ngƣời thử nghiệm.
2.2. Nội dung nghiên cứu
- Tổng hợp 62 dẫn chất acid hydroxamic.
- Khẳng định cấu trúc của các chất tổng hợp dựa trên phân tích dữ liệu phổ
khối, phổ hồng ngoại và phổ cộng hƣởng từ hạt nhân (1H, 13C-NMR)
3
- Thử tác dụng ức chế HDAC của các chất tổng hợp đƣợc
- Thử hoạt tính kháng tế bào ung thƣ ngƣời in vitro của các chất tổng hợp đƣợc.
Chương 3. KẾT QUẢ
3.1. Tổng hợp và kết quả phân tích phổ
Các chất đƣợc tổng hợp theo các quy trình dƣới đây:
* Nhóm các acid hydroxamic không chứa vòng triazol
Gồm 3 dãy chất Ia-g, IIa-g, IIIa-g đƣợc tổng hợp theo các sơ đồ dƣới đây,
và đƣợc khẳng định có cấu trúc đúng nhƣ dự kiến dựa vào kết quả phân tích
các phổ.
+ Dãy Ia-g
+ Dãy IIa-g
+ Dãy IIIa-g