Tổng quan hiện trạng đất ngập nước việt nam sau 15 năm thực hiện công ước ramsar

Chia sẻ: Trần Thị Thanh Hằng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:79

Thêm vào BST

Báo xấu

337
lượt xem 119
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đất ngập nước Việt Nam rất đa dạng về kiểu loại phong phú về tài nguyên, đa dạng sinh học, có nhiều chức năng giá trị ( kinh tế , xã hội văn hóa) rất quan trọng. Với hơn 10 triệu ha, đất ngập nước phân bố ở hầu khắp các vùng sinh thái của nước ta, gắn bó lâu đời với cộng đồng dân cư, có vai trò lớn đối với đời sống nhân dân và phát triển kinh tế - xã hội. Năm 1989, Việt Nam là quốc gia thứu 50 trên thế giới tham gai công ước...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tổng quan hiện trạng đất ngập nước việt nam sau 15 năm thực hiện công ước ramsar

TOÅNG QUAN HIÏÅN TRAÅNG ÀÊËT NGÊÅP NÛÚÁC VIÏÅT NAM SAU 15 NÙM THÛÅC HIÏÅN CÖNG ÛÚÁC RAMSAR
Viïåc quy àõnh vïì caác thûåc thïí àõa lyá vaâ trònh baây caác tû liïåu trong êën phêím naây khöng phaãn aánh bêët cûá quan àiïím naâo cuãa VEPA, IUCN hoùåc MWBP vïì tû caách phaáp lyá cuãa bêët cûá quöëc gia, laänh thöí hay khu vûåc naâo vaâ caác cú quan coá thêím quyïìn cuãa hoå, cuäng nhû khöng phaãn aánh bêët cûá quan àiïím naâo cuãa VEPA, IUCN hoùåc MWBP vïì phên àõnh ranh giúái cuãa caác quöëc gia, laänh thöí hay khu vûåc àoá. Caác quan àiïím trònh baây trong êën phêím naây khöng nhêët thiïët phaãn aánh caác quan àiïím cuãa VEPA, IUCN hoùåc MWBP. Cú quan xuêët baãn: Cuåc Baão vïå Möi trûúâng Töí chûác Baão töìn Thiïn nhiïn Quöëc tïë (IUCN) taåi Viïåt Nam Chûúng trònh Baão töìn Àa daång Sinh hoåc vaâ Sûã duång Bïìn vûäng Àêët ngêåp nûúác söng Mï-köng Haâ Nöåi, Viïåt Nam Baãn quyïìn: © 2005 Cuåc Baão vïå Möi trûúâng Caác töí chûác hoùåc caá nhên coá thïí taái baãn êën phêím naây vò muåc àñch giaáo duåc hoùåc phi lúåi nhuêån maâ khöng cêìn sûå àöìng yá trûúác bùçng vùn baãn Cuåc Baão vïå Möi trûúâng, nhûng phaãi ghi roä nguöìn. Caác töí chûác hoùåc caá nhên khöng àûúåc pheáp taái baãn êën phêím naây àïí kinh doanh hoùåc vò bêët kyâ muåc àñch thûúng maåi naâo maâ khöng àûúåc sûå àöìng yá trûúác bùçng vùn baãn cuãa Cuåc Baão vïå Möi trûúâng. Trñch dêîn: Cuåc Baão vïå Möi trûúâng Viïåt Nam (2005). Töíng quan hiïån traång àaát ngêåp nûúác Viïåt Nam sau 15 nùm thûåc hiïån cöng ûúác Ramsar. Haâ Nöåi, Viïåt Nam. 72 pp. Cöng ty in: Cöng ty TNHH Linh Höåi, Haâ Nöåi, Viïåt Nam Núi cung cêëp: Cuåc Baão vïå Möi trûúâng Böå Taâi nguyïn vaâ Möi trûúâng 67 Nguyïîn Du, Haâ Nöåi, Viïåt Nam ÀT: +84 4 942 4581; Fax: +84 4 822 3189 Email: pcsdl@nea.gov.vn www.nea.gov.vn Töí chûác Baão töìn Thiïn nhiïn Quöëc tïë IUCN Viïåt Nam Villa 44/4, Phöë Vaån Baão, Ba Àònh, Haâ Nöåi, Viïåt Nam Tel: +84 4 726 1575, Fax: +84 4 726 1561 Email: office@iucn.org.vn www.iucn.org.vn Chûúng trònh Baão töìn Àa daång Sinh hoåc vaâ Sûã duång Bïìn vûäng Àêët ngêåp nûúác söng Mï-köng Cuåc Baão vïå Möi trûúâng 67 Nguyïîn Du, Haâ Nöåi, Viïåt Nam ÀT: +84 4 9427800; Fax: +84 4 9427801 Email: mwbp@nea.gov.vn www.mekongwetlands.org
Töíng quan hiïån traång àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam sau 15 nùm thûåc hiïån cöng ûúác Ramsar Muåc luåc Danh muåc caác chûä viïët tùæt iv Lúâi caãm ún v 1. Múã àêìu 1 2. Töíng quan vïì àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam 3 2.1. Àêët ngêåp nûúác úã Viïåt Nam 3 2.1.1. Caác àùåc àiïím tûå nhiïn chuã yïëu hònh thaânh àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam 3 2.1.2. Kiïím kï àêët ngêåp nûúác 3 2.1.3. Xêy dûång hïå thöëng phên loaåi vaâ lêåp baãn àöì àêët ngêåp nûúác 4 2.1.4. Caác hïå sinh thaái àêët ngêåp nûúác 5 2.1.5. Xu thïë biïën àöång àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam 14 2.2. Giaá trõ vaâ chûác nùng cuãa àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam 15 2.2.1. Chûác nùng cuãa àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam 15 2.2.2. Giaá trõ cuãa àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam 16 2.2.3. Àa daång sinh hoåc 18 3. Quaãn lyá àêët ngêåp nûúác úã Viïåt Nam 21 3.1. Hiïån traång quaãn lyá àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam 21 3.1.1. Quaãn lyá àêët ngêåp nûúác úã cêëp trung ûúng 21 3.1.2. Quaãn lyá àêët ngêåp nûúác úã cêëp tónh 21 3.1.3. Hoaåt àöång vaâ xu hûúáng baão töìn àêët ngêåp nûúác 22 3.1.4. Viïåc sûã duång àêët ngêåp nûúác vaâ xu thïë 22 3.2. Khung phaáp lyá cho quaãn lyá àêët ngêåp nûúác 24 3.2.1. Hïå thöëng luêåt phaáp, chñnh saách liïn quan àïën quaãn lyá àêët ngêåp nûúác 24 3.2.2. Toám tùæt vïì caác Cöng ûúác quöëc tïë coá liïn quan àïën quaãn lyá àêët ngêåp nûúác maâ Viïåt Nam tham gia 25 3.3. Caác phûúng thûác, phûúng phaáp quaãn lyá àêët ngêåp nûúác 27 3.4. Nghiïn cûáu, tuyïn truyïìn, giaáo duåc vaâ nhêån thûác vïì àêët ngêåp nûúác 28 3.4.1. Caác hoaåt àöång 28 3.4.2. Xu hûúáng vïì nhêån thûác, hiïíu biïët vïì àêët ngêåp nûúác 29 3.5. Nhûäng thaânh tûåu, thaách thûác liïn quan àïën quaãn lyá àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam 29 3.5.1. Nhûäng thaânh tûåu 29 3.5.2. Möåt söë töìn taåi, thaách thûác trong quaãn lyá àêët ngêåp nûúác 30 3.5.3. Möåt söë àïì xuêët vïì quaãn lyá àêët ngêåp nûúác úã Viïåt Nam 32 4. Kïët luêån 35 5. Kiïën nghõ 37 Taâi liïåu tham khaão 38 i
Töíng quan hiïån traång àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam sau 15 nùm thûåc hiïån cöng ûúác Ramsar Phuå Luåc Phuå luåc A: Toám tùæt vïì Cöng ûúác Ramsar 40 Phuå luåc B: Hïå thöëng phên loaåi àêët ngêåp nûúác cuãa Böå Nöng nghiïåp vaâ Phaát triïín Nöng thön 41 Phuå luåc C: Möåt söë baãn àöì àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam 46 Phuå luåc D: Caác khu àêët ngêåp nûúác coá giaá trõ àa daång sinh hoåc vaâ möi trûúâng cuãa Viïåt Nam 49 Phuå luåc E: Lûúång giaá kinh tïë möåt söë vuâng àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam 64 Phuå luåc F: Danh muåc möåt söë vùn baãn quy phaåm phaáp luêåt liïn quan àïën àêët ngêåp nûúác 69 Danh muåc aãnh AÃnh 1: Àêët ngêåp nûúác baäi triïìu cûãa söng Ba Laåt 6 AÃnh 2: Rûâng ngêåp mùån hai bïn raåch Nang, cûãa söng Öng Àöëc 6 AÃnh 3: Rûâng ngêåp mùån ven biïín Caâ Mau 7 AÃnh 4: Nhaâ úã hai bïn söng Caâ Mau, àoaån qua thõ xaä 7 AÃnh 5: Phaá Tam Giang - Cêìu Hai 9 AÃnh 6: Rûâng ngêåp mùån taåi xaä Quaãng Àiïìn, Haãi Haâ, Quaãng Ninh 10 AÃnh 7: Khoanh àêìm nuöi töm phaá huãy rûâng ngêåp mùån taåi xaä Tiïën Túái, Haãi Haâ, Quaãng Ninh 11 AÃnh 8: Raån san hö ven biïín Ninh Thuêån 11 AÃnh 9: Coã vñch Th.hemprichii moåc cuâng san hö quanh àaão Trûúâng Sa 11 AÃnh 10: San hö bõ khai thaác laâm àöì lûu niïåm úã Nha Trang - Khaánh Hoâa 11 AÃnh 11: Caác baäi coã biïín C.rotundatata úã àaão Phuá Quyá 12 AÃnh 12: Suy thoaái thaãm coã biïín úã àêìm Thuãy Triïìu, võnh Cam Ranh 13 AÃnh 13: Höì Ba Bïí 13 AÃnh 14: Khu du lõch ven biïín Cuâ Lao Cêu, Bònh Thuêån 17 AÃnh 15: Khai thaác ngao tûå nhiïn taåi baäi triïìu Haãi Haâ, Quaãng Ninh 17 AÃnh 16: Khai thaác rong biïín úã Cûãa Höåi, Xuên Thaânh, Nghi Xuên, Haâ Tônh 17 AÃnh 17: Khai thaác quùång ilmenit trong baäi triïìu thêëp, Cêím Xuyïn, Haâ Tônh 17 AÃnh 18: Chùåt phaá rûâng ngêåp mùån àïí nuöi töm úã Thaái Bònh 19 AÃnh 19 : Ö nhiïîm dêìu úã muäi Chuát, Phan Rñ 19 AÃnh 20: Nêng cao nhêån thûác cöång àöìng vïì QLTHÀB Nam Àõnh 28 ii
Töíng quan hiïån traång àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam sau 15 nùm thûåc hiïån cöng ûúác Ramsar Danh muåc baãng Baãng 1: Àêët ngêåp nûúác vuâng Àöìng bùçng söng Höìng 5 Baãng 2: Vûúân quöëc gia vaâ khu baão töìn thiïn nhiïn àêët ngêåp nûúác úã Àöìng bùçng söng Cûãu Long 8 Baãng 3: Sûå suy giaãm àöå che phuã san hö úã möåt söë vuâng ven biïín Viïåt Nam 12 Baãng 4: Diïån tñch vaâ saãn lûúång luáa caã nûúác möåt söë nùm 16 Baãng 5: Saãn lûúång khai thaác vaâ nuöi tröìng thuãy saãn 16 Baãng 6: Töíng thaãi lûúång àöí ra biïín cuãa möåt söë hïå thöëng söng 19 Baãng 7: Caác cöng ûúác quöëc tïë coá liïn quan àïën àêët ngêåp nûúác 25 Danh muåc biïíu àöì Biïíu àöì 1: Diïån tñch möåt söë loaåi hònh àêët ngêåp nûúác úã Àöìng bùçng söng Cûãu Long 7 Biïíu àöì 2: Phên böë diïån tñch rûâng ngêåp mùån cuãa Viïåt Nam 10 Biïíu àöì 3: Sú àöì diïîn biïën diïån tñch Rûâng ngêåp mùån Viïåt Nam, 1943-2000 10 Biïíu àöì 4: Töíng giaá trõ cuãa möåt söë baäi coã biïín Viïåt Nam 12 Biïíu àöì 5 : Saãn lûúång vaâ nùng suêët khai thaác haãi saãn tûâ nùm 1990 àïën nùm 2002 18 Biïíu àöì 6: So saánh söë lûúång Sïëu àêìu àoã úã Vûúân quöëc gia Traâm Chim qua caác nùm 1986-2005 23 Danh muåc höåp Höåp 1: Hïå thöëng caác söng lúán cuãa Viïåt Nam 3 Höåp 2: 42 Khu àêët ngêåp nûúác tiïu biïíu úã Viïåt Nam 4 Höåp 3: 10 khu Àêët ngêåp nûúác ven biïín coá giaá trõ cao 4 Höåp 4: Hïå thöëng caác àêìm phaá úã miïìn Trung Viïåt Nam 9 Höåp 5: Caác loaâi sinh vêåt ÀNN úã Viïåt Nam 17 Höåp 6: Nhiïåm vuå vaâ chûác nùng cuãa caác Böå, ngaânh vaâ àõa phûúng trong baão töìn vaâ phaát triïín bïìn vûäng caác vuâng àêët ngêåp nûúác 21 Höåp 7: Caác vuâng àêët ngêåp nûúác laâ caác khu rûâng àùåc duång úã Viïåt Nam 22 Höåp 8: Caác bûúác quy hoaåch quaãn lyá dûåa trïn hïå sinh thaái: 28 iii
Töíng quan hiïån traång àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam sau 15 nùm thûåc hiïån cöng ûúác Ramsar Danh muåc caác chûä viïët tùæt BTTN Baão töìn thiïn nhiïn ÀBSCL Àöìng bùçng söng Cûãu Long ÀBSH Àöìng bùçng söng Höìng ÀDSH Àa daång sinh hoåc ÀNN Àêët ngêåp nûúác VQG Vûúân quöëc gia IUCN Töí chûác Baão töìn Thiïn nhiïn Quöëc tïë CRES Trung têm Nghiïn cûáu Taâi nguyïn & Möi trûúâng WWF Quyä Quöëc tïë vïì Baão vïå Thiïn nhiïn UNDP Chûúng trònh Phaát triïín Liïn Húåp quöëc UBND UÃy ban Nhên dên QLTHÀB Quaãn lyá töíng húåp àúái búâ UNEP Chûúng trònh Möi trûúâng Liïn Húåp quöëc GEF Quyä Möi trûúâng toaân cêìu UNFCCC Cöng ûúác Khung cuãa Liïn Húåp Quöëc vïì Biïën àöíi Khñ hêåu KTX Khöng thûúâng xuyïn iv
Töíng quan hiïån traång àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam sau 15 nùm thûåc hiïån cöng ûúác Ramsar Lúâi caãm ún uåc Baão vïå Möi trûúâng vaâ IUCN Viïåt Nam xin trên troång caãm ún nhûäng ngûúâi tham gia xêy dûång C baáo caáo naây, göìm: GS.TS. Mai Troång Nhuêån, TS.Trêìn Höìng Haâ, ThS. Nguyïîn Chñ Thaânh, ThS. Lï Thanh Bònh, TS. Hoaâng Vùn Thùæng, Phaåm Àinh Viïåt Höìng. Àöìng thúâi Cuåc Baão vïå Möi trûúâng vaâ IUCN Viïåt Nam cuäng trên troång caãm ún Chûúng trònh Baão töìn Àa daång Sinh hoåc vaâ Sûã duång Bïìn vûäng Àêët ngêåp nûúác söng MïKöng àaä höî trúå vïì kyä thuêåt vaâ taâi chñnh; Àaåi hoåc Quöëc gia Haâ Nöåi, Trung têm Nghiïn cûáu Taâi nguyïn vaâ Möi trûúâng, Phên viïån Àiïìu tra Quy hoaåch Rûâng Nam Böå, Húåp phêìn àêët ngêåp nûúác trong Dûå aán “Ngùn ngûâa caác xu hûúáng suy thoaái möi trûúâng biïín Àöng vaâ võnh Thaái Lan” cung cêëp taâi liïåu, kïët quaã nghiïn cûáu vaâ tham gia biïn soaån baáo caáo naây. Cuåc Baão vïå Möi trûúâng vaâ IUCN Viïåt Nam trên troång caãm ún sûå húåp taác vaâ nhûäng yá kiïën cuãa PGS. TS. Lï Diïn Dûåc, GS.TSKH. Phan Nguyïn Höìng, GS.TS. Mai Àònh Yïn, GS.TSKH. Àùång Huy Huyânh, PGS.TS Phaåm Bònh Quyïìn, PGS. TS. Nguyïîn Hoaâng Trñ, TS. Àaâo Maånh Tiïën, Nguyïîn Thõ Höìng Huïë, Nguyïîn Thõ Hoaâng Haâ, Trêìn Àùng Quy, Nguyïîn Taâi Tuïå vaâ nhûäng ngûúâi coá liïn quan khaác. Cuöëi cuâng, Cuåc Baão vïå Möi trûúâng vaâ IUCN Viïåt nam xin àûúåc trên troång caãm ún sûå àoáng goáp vaâ höî trúå quyá baáu cuãa Töí chûác Phaát triïín Quöëc tïë Thuåy Àiïín (SIDA). v
Töíng quan hiïån traång àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam sau 15 nùm thûåc hiïån cöng ûúác Ramsar 1. Múã àêìu êët ngêåp nûúác (ÀNN) Viïåt Nam rêët àa traång ÀNN Viïåt Nam sau 15 nùm thûåc hiïån Cöng À daång vïì kiïíu loaåi, phong phuá vïì taâi ûúác Ramsar" (Overview of Wetlands Status in Viet nguyïn, àa daång sinh hoåc (ÀDSH), coá Nam Following 15 Years of Ramsar Convention nhiïìu chûác nùng vaâ giaá trõ (kinh tïë, xaä höåi, vùn Implementation) vúái sûå höî trúå vaâ cöång taác cuãa hoáa...) rêët quan troång. Vúái hún 10 triïåu ha, ÀNN IUCN. phên böë úã hêìu khùæp caác vuâng sinh thaái cuãa nûúác ta, Baáo caáo àûúåc xêy dûång trïn cú súã töíng húåp, phên gùæn boá lêu àúâi vúái cöång àöìng dên cû, coá vai troâ lúán tñch caác nguöìn taâi liïåu coá tñnh phaáp lyá cao, cêåp nhêåt àöëi vúái àúâi söëng nhên dên vaâ phaát triïín kinh tïë - xaä úã mûác coá thïí, theo caách tiïëp cêån lõch sûã cuå thïí, liïn höåi. ngaânh, tiïëp cêån sinh thaái vaâ phaát triïín bïìn vûäng. Nùm 1989, Viïåt Nam laâ quöëc gia thûá 50 trïn thïë Nöåi dung baáo caáo àûúåc trònh baây trong 5 phêìn (Múã giúái tham gia Cöng ûúác Ramsar. Trong 15 nùm àêìu; Töíng quan vïì ÀNN Viïåt Nam; Quaãn lyá ÀNN qua, Viïåt Nam àaä coá nhiïìu nöî lûåc triïín khai caác úã Viïåt Nam; Kïët luêån; Kiïën nghõ) vaâ 6 phuå luåc hoaåt àöång nghiïn cûáu, kiïím kï, xêy dûång caác cöng (Cöng ûúác Ramsar; Phên loaåi ÀNN theo Böå Nöng cuå vaâ kyä thuêåt khaác nhau àïí baão töìn, sûã duång, nghiïåp vaâ Phaát triïín Nöng thön; Möåt söë baãn àöì quaãn lyá ÀNN theo tinh thêìn cuãa Cöng ûúác Ramsar. ÀNN; Caác khu ÀNN coá giaá trõ ÀDSH vaâ möi Tuy nhiïn, nhûäng cöë gùæng naây chûa àaáp ûáng àûúåc trûúâng Viïåt Nam; Lûúång giaá kinh tïë möåt söë khu yïu cêìu sûã duång khön kheáo, baão töìn vaâ phaát triïín ÀNN Viïåt Nam; Danh muåc caác vùn baãn phaáp luêåt bïìn vûäng ÀNN. liïn quan àïën ÀNN). Viïåc raâ soaát, àaánh giaá nhûäng thaânh tûåu, töìn taåi vaâ Baáo caáo naây coá thïí laâ taâi liïåu böí ñch cho caác nhaâ xu thïë cuãa caác hoaåt àöång liïn quan àïën ÀNN quaãn lyá, hoaåch àõnh chñnh saách, cho caác nhaâ nhùçm ruát ra nhûäng baâi hoåc kinh nghiïåm vaâ àïì xuêët nghiïn cûáu vïì ÀNN, laâm taâi liïåu tham khaão cho àõnh hûúáng àïí quaãn lyá, baão töìn, sûã duång khön nghiïn cûáu sinh, hoåc viïn cao hoåc vaâ caác àöëi tûúång kheáo vaâ phaát triïín bïìn vûäng ÀNN laâ hïët sûác cêìn khaác thuöåc caác lônh vûåc liïn quan àïën ÀNN. thiïët. Duâ àaä rêët cöë gùæng biïn soaån nhûng baáo caáo khoá Hûúáng túái muåc àñch noái trïn vaâ goáp phêìn vaâo viïåc traánh khoãi thiïëu soát, Cuåc Baão vïå Möi trûúâng vaâ têåp baão töìn ÀDSH, quaãn lyá, phaát triïín bïìn vûäng ÀNN thïí taác giaã rêët biïët ún vaâ mong nhêån àûúåc sûå goáp yá Viïåt Nam, Cuåc Baão vïå Möi trûúâng thuöåc Böå Taâi cuãa àöåc giaã. nguyïn vaâ Möi trûúâng biïn soaån "Töíng quan hiïån 1
Töíng quan hiïån traång àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam sau 15 nùm thûåc hiïån cöng ûúác Ramsar 2. Töíng quan vïì àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam chaãy ra biïín àaä taåo thaânh hïå thöëng cûãa söng laâ möåt 2.1. Àêët ngêåp nûúác úã Viïåt Nam trong nhûäng loaåi hònh ÀNN quan troång cuãa Viïåt Hiïån nay, trïn thïë giúái coá nhiïìu àõnh nghôa khaác Nam. Hiïån nay, caã nûúác coá trïn 3.500 höì chûáa nûúác nhau vïì ÀNN, tuây theo möîi quöëc gia vaâ muåc àñch nhoã vaâ 650 höì chûáa nûúác vûâa vaâ lúán, caác höì chûáa quaãn lyá, sûã duång ÀNN. Àõnh nghôa vïì ÀNN ghi taåi nûúác lúán nhû höì Thaác Baâ coá diïån tñch mùåt nûúác Àiïìu 1 cuãa Cöng ûúác Ramsar (Phuå luåc A), àûúåc sûã 23.400 ha, höì Hoâa Bònh 218 km2, höì Dêìu Tiïëng duång chñnh thûác úã Viïåt Nam trong caác hoaåt àöång 35.000 ha, höì Trõ An 27.000 ha (Nguyïîn Viïët Phöí, liïn quan àïën ÀNN: "ÀNN laâ nhûäng vuâng àêìm Vuä Vùn Tuêën, Trêìn Thanh Xuên, 2003). lêìy, than buân hoùåc vuâng nûúác bêët kïí laâ tûå nhiïn hay nhên taåo, thûúâng xuyïn hay taåm thúâi, coá nûúác chaãy hay nûúác tuâ, laâ nûúác ngoåt, nûúác lúå hay nûúác Höåp 1: Hïå thöëng caác söng lúán cuãa Viïåt Nam biïín, kïí caã nhûäng vuâng nûúác biïín coá àöå sêu khöng 1. Söng Mïköng quaá 6m khi triïìu thêëp". 2. Söng Höìng Theo àõnh nghôa naây, caác yïëu töë àõa maåo, thuãy vùn, thöí 3. Söng Thaái Bònh nhûúäng, àöång vêåt, thûåc vêåt, hiïån traång sûã duång àêët àai 4. Söng Kyâ Cuâng - Bùçng laâ nhûäng tiïu chñ quan troång àïí xaác àõnh caác vuâng ÀNN. 5. Söng Maä 6. Söng Caã 7. Söng Thu Böìn 2.1.1. Caác àùåc àiïím tûå nhiïn chuã yïëu 8. Söng Ba hònh thaânh àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam 9. Söng Àöìng Nai Àùåc àiïím àõa maåo: 2/3 diïån tñch tûå nhiïn Viïåt Nam laâ àöìi nuái, coá hûúáng nghiïng chung tûâ Têy sang Thöí nhûúäng: coá 15 nhoám àêët, trong àoá coá 7 nhoám Àöng. Àöìng bùçng Bùæc Böå vaâ Nam Böå laâ nhûäng àêët liïn quan àïën caác àùåc trûng cuãa caác vuâng vuâng truäng, taåo nïn hai vuâng ÀNN tiïu biïíu cho ÀNN, àoá laâ àêët mùån, àêët pheân, àêët phuâ sa, àêët àõa maåo vuâng chêu thöí söng Höìng vaâ söng Cûãu glêy, àêët than buân, àêët xaám vaâ àêët caát. Do caác àùåc Long. àiïím khaác nhau vïì àõa maåo, khñ hêåu, thöí nhûúäng àaä hònh thaânh caác àùåc trûng vïì thûåc vêåt cuãa caác Àùåc àiïím khñ hêåu: thuöåc vuâng khñ hêåu nhiïåt àúái vuâng ÀNN vúái hai daång àiïín hònh laâ thûåc vêåt gioá muâa, nhiïåt àöå trung bònh haâng nùm khaá cao vuâng ÀNN mùån vaâ thûåc vêåt vuâng ÀNN ngoåt. (hún 200C/nùm), àöå êím tûúng àöëi lúán (hún 80%/nùm), lûúång mûa döìi daâo (1.500mm/nùm). 2.1.2. Kiïím kï àêët ngêåp nûúác Sûå khaác nhau vïì chïë àöå khñ hêåu giûäa caác vuâng, àùåc biïåt laâ chïë àöå nhiïåt - êím coá aãnh hûúãng àïën chïë àöå Cöng taác kiïím kï ÀNN àûúåc tiïën haânh lêìn àêìu thuãy vùn cuãa tûâng vuâng nhû thúâi gian ngêåp nûúác, tiïn úã Viïåt Nam vaâo nùm 1989, do PGS.TS. Lï Diïn àöå sêu ngêåp nûúác, chïë àöå nhiïåt cuãa nûúác, dêîn àïën Dûåc vaâ nnk thûåc hiïån, àaä thöëng kï àûúåc 42 khu sûå khaác nhau giûäa caác loaåi hònh ÀNN. ÀNN tiïu biïíu cuãa Viïåt Nam (Höåp 2). Àùåc àiïím thuãy vùn: hïå thöëng doâng chaãy vúái möåt Nùm 2001, Cuåc Möi trûúâng (nay laâ Cuåc Baão vïå Möi maång lûúái tiïu nûúác ra biïín khaá daây. Töíng söë caác trûúâng) àaä àïì xuêët 68 khu ÀNN coá giaá trõ ÀDSH vaâ con söng lúán nhoã úã Viïåt Nam lïn túái 2.500, trong àoá möi trûúâng (Phuå luåc D) vúái söë liïåu phong phuá vaâ àêìy nhûäng con söng daâi trïn 10 km laâ 2.360 söng (Phan àuã hún so vúái caác taâi liïåu trûúác àêy. Danh muåc naây Nguyïn Höìng, 1996). Theo söë liïåu tñnh toaán cho coá thïí trúã thaânh cú súã cho viïåc xaác àõnh caác vuâng thêëy hïå thöëng söng Cûãu Long coá nguöìn nûúác chaãy ÀNN coá têìm quan troång quöëc gia vaâ quöëc tïë sau naây. vaâo Viïåt Nam laâ lúán nhêët, chiïëm 61,4% töíng lûúång doâng chaãy söng ngoâi cuãa caã nûúác. Caác doâng söng 3
Töíng quan hiïån traång àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam sau 15 nùm thûåc hiïån cöng ûúác Ramsar Höåp 2: 42 Khu àêët ngêåp nûúác tiïu biïíu úã Viïåt Nam Höì chûáa nûúác (21): Àöìng bùçng chêu thöí (2): Ba Bïí, Àöìng bùçng chêu thöí söng Höìng, Thaác Baâ, Àöìng bùçng chêu thöí söng Cûãu Long. Höì Chûã, Cûãa söng (2): Höì Nuái Cöëc, Söng Höìng, Höì Söng Àaâ, Söng Tiïìn. Höì Têy, Bêìu (3): Höì Àöìng Mö -Ngaãi Sún, Bêìu Sen, Höì Suöëi Hai, Sêëu (Heå-Hlùm), Höì Cêëm Sún, Nam Caát Tiïn. Höì Söng Mûåc, Höì Yïn Myä, Phaá (1): Höì Keã Göî, Phaá Tam Giang. Höì Cêím Ly, Sên chim (3): Höì Biïín Höì, Baåc Liïu, Höì Nuái Möåt, Sên chim Àêìm Dúi, Höì Liïåt Sún, Sên chim Caái Nûúác. Höì Phuá Ninh, Höì Cuâ Möng, Rûâng ngêåp nûúác (2): Höì Lak, Khu baão vïå rûâng Traâm Vöì Dúi, Höì Àa Nhim, Rûâng ngêåp mùån Nùm Cùn. Höì Biïín Laåc; ÀNN theo muâa (1): Àêìm (5): Àöìng Thaáp Mûúâi. Chñnh Cöng, Quêìn àaão (2): Àêìm Vaåc, Caát Baâ, Quy Nhún, Cön Àaão. Àêìm Ö Loan, Àêìm Naåi. Nguöìn: Lï Diïn Dûåc, 1989. Höåp 3: 10 khu Àêët ngêåp nûúác ven biïín coá giaá Nùm 2002 - 2004, húåp phêìn ÀNN cuãa Dûå aán "Ngùn trõ cao (theo tiïu chuêín Cöng ûúác Ramsar) ngûâa caác xu hûúáng suy thoaái möi trûúâng Biïín 1. Cûãa söng Tiïn Yïn Àöng vaâ Võnh Thaái Lan" do Mai Troång Nhuêån chuã 2. Cûãa söng Baåch Àùçng trò, àaä lêåp höì sú 10 khu ÀNN ven biïín coá giaá trõ cao 3. Cûãa söng Vùn UÁc (theo tiïu chuêín Cöng ûúác Ramsar) (Höåp 3). 4. Cûãa söng Ba Laåt 5. Baäi triïìu Kim Sún 2.1.3. Xêy dûång hïå thöëng phên loaåi vaâ 6. Àêìm phaá Tam Giang - Cêìu Hai lêåp baãn àöì àêët ngêåp nûúác 7. Àêìm Traâ ÖÍ 8. Cûãa söng Àöìng Nai Cho àïën nay, Viïåt Nam vêîn chûa coá möåt hïå thöëng 9. Cûãa söng Tiïìn phên loaåi ÀNN chñnh thûác coá thïí aáp duång chung 10. Baäi triïìu Têy Nam Caâ Mau cho moåi lônh vûåc liïn quan àïën quaãn lyá ÀNN vaâ cuäng chûa coá baãn àöì hiïån traång vaâ quy hoaåch ÀNN quöëc gia àïí laâm cú súã cho viïåc hoaåch àõnh caác chñnh Dûåa trïn àõnh nghôa vïì ÀNN cuãa Cöng ûúác saách vaâ chiïën lûúåc vïì baão töìn vaâ phaát triïín bïìn Ramsar, caác àùåc àiïím vïì àêët, nûúác vaâ sinh hoåc, vûäng ÀNN. Do vêåy, viïåc xêy dûång vaâ phaáp lyá hoáa möåt söë hïå thöëng phên loaåi ÀNN cuãa caác cú quan, hïå thöëng phên loaåi vaâ lêåp baãn àöì ÀNN Viïåt Nam töí chûác, caác nhaâ khoa hoåc trong nûúác àaä àûúåc àïì seä laâ möåt hoaåt àöång ûu tiïn trong baão töìn vaâ phaát xuêët nhû: baãng phên loaåi cuãa Lï Diïn Dûåc (1989), triïín bïìn vûäng ÀNN cuãa Viïåt Nam. 4
Töíng quan hiïån traång àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam sau 15 nùm thûåc hiïån cöng ûúác Ramsar Phan Nguyïn Höìng (1996), Nguyïîn Chu Höìi thûúâng xuyïn; laåch nûúác; söng suöëi chaãy thûúâng (1999), Nguyïîn Huy Thùæng (1999), Nguyïîn Chñ xuyïn, taåm thúâi; höì nûúác ngoåt; than buân; àêìm lêìy; Thaânh vaâ nnk (1999, 2002); Hoaâng Vùn Thùæng vaâ höì nûúác mùån; ÀNN trïn nuái; ÀNN àõa nhiïåt; àêìm nnk (2002); Vuä Trung Taång (1994-2004). nuöi thuãy saãn; ao lúán hún 8 ha, àêìm lêìy... ÀNN ven biïín phên böë röång khùæp vuâng búâ biïín Viïåt Phên viïån Àiïìu tra Quy hoaåch Rûâng Nam Böå (1990- Nam bao göìm ÀNN cûãa söng, baäi triïìu, ÀNN àêìm 1996) àûa ra möåt hïå thöëng phên loaåi ÀNN vuâng phaá vaâ vuâng nûúác biïín coá àöå sêu nhoã hún 6 m khi àöìng bùçng söng Cûãu Long phuåc vuå cho viïåc quaãn triïìu kiïåt. Rûâng ngêåp mùån vaâ baäi sònh lêìy têåp trung lyá ÀNN úã àêy. Nùm 2003, Nguyïîn Chñ Thaânh vaâ cöång sûå, àaä phên loaåi ÀNN Viïåt Nam theo 4 bêåc: chuã yïëu úã caác vuâng chêu thöí, vuâng cûãa söng vaâ Bêåc 1-Hïå thöëng (dûåa vaâo baãn chêët cuãa nuúác); Bêåc 2- vuâng triïìu. Caác àêìm phaá cuäng têåp trung úã vuâng búâ Hïå thöëng phuå (dûåa vaâo àõa maåo); Bêåc 3-Lúáp (dûåa biïín miïìn Trung (tûâ Huïë àïën Ninh Thuêån). Caác vaâo thuãy vùn); Bêåc 4-Lúáp phuå (dûåa vaâo hiïån traång raån san hö vaâ hïå rong taão - coã biïín phên böë nhiïìu thûåc vêåt vaâ sûã duång àêët). Tûâ kïët quaã nghiïn cûáu úã vuâng búâ biïín Nam Trung Böå. naây, Böå Nöng nghiïåp vaâ Phaát triïín Nöng thön Tuy nhiïn, trong khuön khöí baáo caáo naây chó àïì cêåp (2004) àaä ban haânh möåt Tiïu chuêín Ngaânh vïì hïå àïën 5 vuâng ÀNN quan troång, àoá laâ: ÀNN vuâng thöëng phên loaåi ÀNN Viïåt Nam tûúng thñch vúái baãn àöì ÀNN tyã lïå 1: 1.000.000 àïí sûã duång trong caác cûãa söng àöìng bùçng söng Höìng (ÀBSH); ÀNN caác lônh vûåc quaãn lyá nhaâ nûúác cuãa Böå Nöng nghiïåp vaâ àêìm phaá úã miïìn Trung; ÀNN chêu thöí söng Cûãu Phaát triïín Nöng thön (Phuå luåc B). Long; ÀNN caác höì vaâ möåt söë kiïíu ÀNN khaác. Têåp thïí taác giaã thûåc hiïån húåp phêìn ÀNN trong dûå a. Àêët ngêåp nûúác vuâng cûãa söng àöìng bùçng söng aán "Ngùn ngûâa caác xu hûúáng suy thoaái möi trûúâng Höìng Biïín Àöng vaâ Võnh Thaái Lan" àïì xuêët baãng phên loaåi ÀNN theo Cöng ûúác Ramsar, àûúåc böí sung vaâ Theo baãn àöì ÀNN cuãa vuâng cûãa söng ÀBSH tó lïå àiïìu chónh cho phuâ húåp vúái Viïåt Nam (Mai Troång 1/100.000 (Phên viïån Àiïìu tra Quy hoaåch Rûâng Nhuêån, Vuä Trung Taång vaâ nnk, 2004). Baãng phên Nam Böå vaâ Höåi khoa hoåc Àêët Viïåt Nam, 2004 - Phuå loaåi naây göìm 4 bêåc: Hïå thöëng (03) - Phuå hïå thöëng luåc C1), diïån tñch ÀNN úã vuâng naây laâ 229.762 ha (08) - Kiïíu (20) - Loaåi (57). (chiïëm 76,01 % diïån tñch tûå nhiïn). Trong àoá, diïån tñch ÀNN mùån laâ 125.389 ha, göìm 22.487 ha ÀNN 2.1.4. Caác hïå sinh thaái àêët ngêåp nûúác ven biïín vaâ 102.482 ha ÀNN mùån cûãa söng, phên Àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam göìm 2 nhoám: ÀNN nöåi böë chuã yïëu úã caác cûãa söng Nam Triïåu, Cêëm, Laåch àõa vaâ ÀNN ven biïín. ÀNN nöåi àõa coá mùåt úã caã ba Tray, Vùn UÁc, Thaái Bònh, Ba Laåt, Laåch Giang, cûãa miïìn vaâ caác vuâng sinh thaái, àa daång vïì kiïíu loaåi, Àaáy vúái loaåi hònh sûã duång àêët chñnh laâ saãn xuêët hònh thaái, taâi nguyïn, chûác nùng vaâ giaá trõ cuäng nöng lêm nghiïåp vaâ nuöi tröìng thuyã saãn (NTTS); nhû khaã nùng khai thaác, sûã duång vaâ baão vïå. Caác diïån tñch ÀNN ngoåt laâ 103.373 ha, vúái loaåi hònh sûã kiïíu ÀNN nöåi àõa göìm: chêu thöí ngêåp nûúác duång àêët chñnh laâ canh taác nöng nghiïåp. Baãng 1: Àêët ngêåp nûúác vuâng Àöìng bùçng söng Höìng Àêët ngêåp nûúác vuâng cûãa söng Vùn UÁc Mö taã Diïån tñch baäi böìi ven biïín Haãi Phoâng laâ 17.000 ha, diïån tñch coá rûâng ngêåp mùån 11.000 ha, diïån tñch chûa coá rûâng ngêåp mùån 1.000 ha, àêìm nuöi thuãy saãn nûúác lúå 5.000 ha. Rûâng ngêåp mùån 50 loaâi thuöåc 28 hoå Chuã yïëu laâ loaâi Bêìn chua (Sonneratia caseolaris), ngoaâi ra coá Trang (Kandelia candel), Suá (Aegiceras corniculata), Ö rö biïín (Acanthus ebracteatus), Mùæm biïín (Avicennia marina), Giaá, Coái (Cyperus malaccensis). Caác loaâi àöång, thûåc vêåt Coá 185 loaâi thûåc vêåt phuâ du (Phytoplankton), 306 loaâi àöång vêåt àaáy, 90 loaâi caá, 5 loaâi boâ saát vaâ 37 loaâi chim, trong àoá coá caác loaâi chim nûúác thûúâng gùåp nhû: Võt trúâi (Anas poecilorhyncha), Chim lùån (Podiceps ruficolis), Sêm cêìm (Fulica atra), Cöëc àïë (Phalacrocorax carbo), Gaâ löi nûúác (Hydrophasianus chirurgus), Gaâ nûúác (Rallus). 5
Töíng quan hiïån traång àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam sau 15 nùm thûåc hiïån cöng ûúác Ramsar Caác loaâi chim di cû Caác loaâi chim nûúác thûúâng gùåp nhû: Võt trúâi (Anas poecilorhyncha), Chim lùån (Podiceps ruficolis), Sêm cêìm (Fulica atra), Cöëc àïë (Phalacrocorax carbo), Gaâ löi nûúác (Hydrophasianus chirurgus), Gaâ nûúác (Rallus). Kinh tïë àõa phûúng Ngûúâi dên úã àêy söëng chuã yïëu nhúâ nuöi tröìng thuyã saãn. Àêët ngêåp nûúác cûãa söng Thaái Bònh - Traâ Lyá Mö taã Vuâng cûãa söng àiïín hònh, baäi triïìu àûúåc hònh thaânh do sûå böìi àùæp phuâ sa haâng nùm vúái töëc àöå khaá nhanh. Diïån tñch baäi triïìu laâ 11.409 ha, trong àoá diïån tñch coá khaã nùng tröìng rûâng ngêåp mùån laâ 6.775 ha. Rûâng ngêåp mùån Diïån tñch rûâng ngêåp mùån 3.388 ha, vúái 52 loaâi thuöåc 48 chi vaâ 26 hoå. Caác loaâi chuã yïëu laâ loaâi Bêìn chua (Sonneratia caseolaris), Trang (Kandelia candel), Suá (Aegiceras corniculata), Giaá (Excoecaria agallocha), Mùæm quùn (Avicennia lanata). Caác loaâi àöång, thûåc vêåt 170 loaâi taão, 108 loaâi àöång vêåt phuâ du, 37 loaâi àöång vêåt àaáy, 152 loaâi caá, trong àoá böå caá Vûúåc (Perciformes), böå caá Trñch (Clupeiformes) vaâ böå caá Bún (Pleuronectiformes) coá söë loaâi nhiïìu nhêët. Caác loaâi chim àùåc hûäu Caác loaâi Coâ thòa (Platalea minor), Moâng bïí moã ngùæn (Larus saudersi), Böì nöng (Pelicanus), Böì nöng chên xaám (Pelicanus philippensis), Coâ quùæm àêìu àen (Threskiorinis melanocephalus). Kinh tïë àõa phûúng Cöång àöìng dên cû àõa phûúng söëng chuã yïëu nhúâ chùn thaã võt, nuöi thuãy saãn, àaánh bùæt caá vaâ khai thaác caát. Àêët ngêåp nûúác cûãa söng Ba Laåt (Tiïìn Haãi - Giao Thuãy) Mö taã Diïån tñch rûâng ngêåp mùån 6.008 ha vaâ diïån tñch baäi böìi 25.934 ha (aãnh 1). Baäi triïìu àûúåc böìi àùæp do phuâ sa haâng nùm vúái töëc àöå tûúng àöëi nhanh (26-67m/nùm). Rûâng ngêåp mùån Thûåc vêåt ngêåp mùån coá 95 loaâi, caác loaâi phöí biïën laâ Bêìn chua (Sonneratia caseolaris), Trang (Kandelia candel), Mùæm quùn (Avicennia lanata), Coác keân (Derris trifoliata), Mùæm biïín (Avicennia marina). Caác loaâi àöång, thûåc vêåt Coá 180 loaâi taão, 165 loaâi àöång vêåt phuâ du, 200 loaâi àöng vêåt àaáy, 56 loaâi caá thuöåc 29 hoå, 6 loaâi àöång vêåt coá vuá vaâ 181 loaâi chim nûúác trong àoá nhiïìu nhêët laâ caác loaâi cuãa böå seã (Passeriformes). Caác loaâi quyá hiïëm vaâ Trong àoá coá 3 loaâi quyá hiïëm: Raái caá (Lutra lutra), caá Heo (Delphinus) vaâ caá Àêìu öng àang bõ nguy hiïím sû (Neophocaena phocaenoides) vaâ coá 9 loaâi àûúåc ghi vaâo saách àoã quöëc tïë. AÃnh 1: Àêët ngêåp nûúác baäi triïìu cûãa söng Ba Laåt AÃnh 2: Rûâng ngêåp mùån hai bïn raåch Nang, cûãa söng (Mai Troång Nhuêån, 2003) Öng Àöëc (Mai Troång Nhuêån, 2003) 6
Töíng quan hiïån traång àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam sau 15 nùm thûåc hiïån cöng ûúác Ramsar b. Àêët ngêåp nûúác àöìng bùçng söng Cûãu Long Àöìng bùçng söng Cûãu Long (ÀBSCL) thuöåc laänh thöí Viïåt Nam laâ phêìn cuöëi cuâng cuãa lûu vûåc söng Mïköng, coá diïån tñch khoaãng 3,9 triïåu ha, chiïëm khoaãng 12% diïån tñch tûå nhiïn caã nûúác, bao göìm 13 tónh vaâ thaânh phöë: Long An, Tiïìn Giang, Àöìng Thaáp, An Giang, Kiïn Giang, Hêåu Giang, Caâ Mau (aãnh 2), Baåc Liïu, Soác Trùng, Traâ Vinh, Vônh Long, Bïën Tre vaâ thaânh phöë Cêìn Thú. ÀNN cuãa ÀBSCL laâ möåt trong nhûäng hïå sinh thaái giaâu coá nhêët cuãa lûu vûåc (àöìng bùçng ngêåp triïìu, àêìm AÃnh 3: Rûâng ngêåp mùån ven biïín Caâ Mau lêìy ven biïín, àêìm than buân, cûãa söng...), laâ baäi àeã (Mai Troång Nhuêån, 1998) quan troång cuãa nhiïìu loaâi thuãy saãn di cû tûâ phña thûúång nguöìn söng Mïköng. Theo baãn àöì ÀNN nhûng hiïån nay diïån tñch rûâng ngêåp mùån àaä vaâ vuâng àöìng bùçng söng Cûãu Long, tyã lïå 1:250.000 (Phuå àang bõ suy thoaái vaâ giaãm ài rêët nhiïìu vïì söë lûúång luåc C3), diïån tñch ÀNN coá 4.939.684 ha chiïëm 95,88 vaâ chêët lûúång. % diïån tñch tûå nhiïn, bao göìm diïån tñch ÀNN nöåi àõa ÀNN mùån cûãa söng phên böë chuã yïëu úã vuâng cûãa vaâ ÀNN ven biïín ngêåp thuãy triïìu dûúái 6m (biïíu àöì 1). söng Cûãu Long thuöåc àõa baân caác tónh Long An, Tiïìn Giang, Bïën Tre, Traâ Vinh vaâ Soác Trùng, thuöåc caác daång ÀNN mùån khöng thûúâng xuyïn canh taác Biïíu àöì 1: Diïån tñch möåt söë loaåi hònh àêët ngêåp nöng nghiïåp vaâ ÀNN mùån khöng thûúâng xuyïn nûúác úã Àöìng bùçng söng Cûãu Long (ha) nuöi tröìng thuãy saãn. ÀNN mùån àêìm phaá phên böë úã àêìm Àöng Höì (Haâ Tiïn) vaâ àêìm Thõ Tûúâng (Caâ Mau) úã vuâng ven biïín võnh Thaái Lan. ÀNN ngoåt thuöåc söng bao phuã vuâng àöìng bùçng ngêåp luä röång lúán úã trung têm cuãa ÀBSCL. ÀNN ngoåt thuöåc söng ngêåp thûúâng xuyïn laâ caác nhaánh chñnh cuãa söng Tiïìn, söng Hêåu, caác söng khaác vaâ caác doâng kïnh, coá diïån tñch 128.139 ha. ÀNN ngoåt ÀNN mùån ven biïín: 1,636,069 ha ÀNN mùån cûãa söng: 1,052,102 ha thuöåc söng ngêåp khöng thûúâng xuyïn coá diïån tñch ÀNN mùån àêìm phaá: 2,521 ha ÀNN mùån thuöåc söng: 1,963,240 ha 1.771.381 ha, laâ caác caánh àöìng canh taác luáa nûúác, ÀNN mùån thuöåc höì: 56,389 ha caác vûúân cêy ùn traái vaâ caác diïån tñch canh taác nöng ÀNN thuöåc àêìm: 229,363 ha nghiïåp khaác (aãnh 4). Nguöìn: Phên viïån Àiïìu tra quy hoaåch rûâng Nam Böå, 2003 ÀNN mùån ven biïín phên böë doåc ven biïín Àöng, phña Têy Nam baán àaão Caâ Mau vaâ võnh Thaái Lan. Trong àoá, ÀNN mùån ven biïín - ngêåp thûúâng xuyïn coá diïån tñch 879.644 ha, phên böë úã vuâng biïín nöng coá àöå sêu nhoã hún 6 m khi triïìu kiïåt; ÀNN mùån ven biïín - ngêåp khöng thûúâng xuyïn coá diïån tñch 756.425 ha. Caác kiïíu ÀNN chñnh trong vuâng naây laâ ÀNN mùån thûúâng xuyïn, khöng coá thûåc vêåt; ÀNN mùån khöng thûúâng xuyïn, canh taác nöng nghiïåp; ÀNN mùån khöng thûúâng xuyïn, nuöi tröìng thuãy saãn. Caác daãi rûâng ngêåp mùån phên böë doåc ven biïín, úã nhûäng vuâng baäi buân ngêåp mùån, coá vai troâ rêët quan AÃnh 4: Nhaâ úã hai bïn söng Caâ Mau, àoaån qua thõ xaä troång trong hïå sinh thaái ÀNN ven biïín (aãnh 3). (Mai Troång Nhuêån, 1998) Trûúác àêy, rûâng ngêåp mùån traãi daâi suöët doåc búâ biïín, 7
Töíng quan hiïån traång àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam sau 15 nùm thûåc hiïån cöng ûúác Ramsar ÀNN ngoåt thuöåc höì úã ÀBSCL phên böë úã vuâng höì buân úã vuâng rûâng Traâm U Minh coá vai troâ rêët quan rûâng Traâm (Melaleuca) U Minh Haå (tónh Caâ Mau), troång àöëi vúái hïå sinh thaái. Trong àiïìu kiïån baäo höì rûâng Traâm U Minh Thûúång (tónh Kiïn Giang) hoâa, than buân seä ngùn chùån quaá trònh hònh thaânh vaâ úã Vûúân quöëc gia (VQG) Traâm Chim (tónh Àöìng pheân trong àêët pheân tiïìm taâng. Trong àiïìu kiïån Thaáp). Trûúác àêy, rûâng Traâm che phuã phêìn lúán khö nhû bõ thoaát nûúác, than buân seä bõ oxy hoáa rêët vuâng àêët chua pheân úã ÀBSCL. Hiïån nay, diïån tñch nhanh laâm cho àêët bõ pheân hoáa. rûâng Traâm chó coân 182.170 ha, phên böë úã vuâng àêët ÀNN thuöåc àêìm úã ÀBSCL chuã yïëu laâ ÀNN thuöåc than buân U Minh, vuâng àêët chua pheân Àöìng Thaáp àêìm ngêåp khöng thûúâng xuyïn, sûã duång àïí canh Mûúâi vaâ caánh àöìng Haâ Tiïn (Phên viïån Àiïìu tra taác nöng nghiïåp, phên böë úã vuâng Àöìng Thaáp Mûúâi Quy hoaåch Rûâng Nam Böå, 2004). Àêy laâ núi cû truá vaâ Tûá giaác Long Xuyïn. cuãa rêët nhiïìu loaâi thuãy saãn nûúác ngoåt vaâ cung cêëp göî, cuãi, caá, mêåt ong. Àùåc àiïím nöíi bêåt laâ têìng than Baãng 2: Vûúân quöëc gia vaâ khu baão töìn thiïn nhiïn àêët ngêåp nûúác úã Àöìng bùçng söng Cûãu Long Vûúân quöëc gia Muäi Caâ Mau Tónh Caâ Mau Chûác nùng vaâ nhiïåm vuå chñnh laâ baão töìn hïå sinh thaái rûâng ngêåp nûúác mùån vuâng Muäi Caâ Diïån tñch: 41.862 ha Mau, tiïu biïíu cho vuâng ÀNN ven biïín Nam Böå vaâ caác giaá trõ vïì ÀDSH, kinh tïë, xaä höåi, vùn hoáa, lõch sûã cuãa vuâng ÀNN têån cuâng phña Nam cuãa àêët nûúác. Vûúân quöëc gia Traâm Chim Tónh Àöìng Thaáp Chûác nùng vaâ nhiïåm vuå chñnh laâ baão töìn hïå sinh thaái rûâng Traâm ngêåp luä söng Cûãu Long, Diïån tñch: 7.588 ha tiïu biïíu cho vuâng ÀNN Àöìng Thaáp Mûúâi vaâ caác loaâi chim nûúác quyá hiïëm, nhêët laâ Sïëu àêìu àoã (Grus antigone). Vûúân quöëc gia U Minh Thûúång Tónh Kiïn Giang Chûác nùng vaâ nhiïåm vuå chñnh laâ baão töìn hïå sinh thaái rûâng Traâm vaâ ÀNN pheân trïn than Diïån tñch: 8.038 ha buân, caác loaâi àöång vêåt hoang daä quyá hiïëm vaâ di tñch lõch sûã chiïën khu U Minh. Khu Baão töìn thiïn nhiïn Thaåch Phuá Tónh Bïën Tre Chûác nùng vaâ nhiïåm vuå chñnh laâ baão töìn hïå sinh thaái rûâng ngêåp nûúác mùån vuâng cûãa söng Diïån tñch: 4.510 ha Cûãu Long vaâ di tñch lõch sûã cêëp quöëc gia àûúâng Höì Chñ Minh trïn biïín úã Nam Böå. Khu Baão töìn sinh caãnh Kiïn Lûúng Tónh Kiïn Giang Chûác nùng vaâ nhiïåm vuå chñnh laâ baão töìn hïå sinh thaái rûâng Traâm (Melaleuca), traãng coã ngêåp Diïån tñch: 14.605 ha nûúác theo muâa vaâ caác loaâi chim nûúác quyá hiïëm, àùåc biïåt laâ loaâi Sïëu àêìu àoã (Grus antigone). Khu Baão töìn thiïn nhiïn Lung Ngoåc Hoaâng Tónh Hêåu Giang Chûác nùng vaâ nhiïåm vuå chñnh laâ baão töìn sinh caãnh rûâng Traâm, hïå sinh thaái ÀNN vuâng Diïån tñch: 6.000 ha àöìng bùçng Têy söng Hêåu, caác loaâi chim nûúác vaâ baão töìn caác giaá trõ vùn hoáa trong canh taác luáa nûúác úã Nam Böå trong thúâi kyâ khai hoang múã àêët. Khu Baão töìn sên chim Baåc Liïu Tónh Baåc Liïu Chûác nùng vaâ nhiïåm vuå chñnh laâ baão töìn hïå sinh thaái ÀNN mùån vaâ caác loaâi chim nûúác. Diïån tñch: 127 ha Khu Baão töìn thiïn nhiïn Vöì Dúi Tónh Caâ Mau Chûác nùng vaâ nhiïåm vuå chñnh laâ baão töìn hïå sinh thaái rûâng Traâm nguyïn sinh ngêåp pheân Diïån tñch: 3.394 ha trïn than buân vaâ caác loaâi chim nûúác quyá hiïëm. 8
Töíng quan hiïån traång àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam sau 15 nùm thûåc hiïån cöng ûúác Ramsar Caác hïå sinh thaái ÀNN chñnh úã ÀBSCL (bao göìm hïå giaá trõ nhû Rong cêu chó vaâng (Glacilaria asiatica), sinh thaái ngêåp mùån ven biïín; hïå sinh thaái rûâng Rong cêu maãnh (Glacilaria tenuistipitata) vaâ möåt Traâm vaâ hïå sinh thaái cûãa söng) coá yá nghôa quan söë loaâi coã biïín coá sinh khöëi lúán àûúåc khai thaác laâm troång àöëi vúái khu vûåc. Tiïu biïíu cho caác hïå sinh thûác ùn gia suác, phên boán. ÚÃ hïå àêìm phaá Tam thaái naây laâ möåt söë VQG vaâ khu baão töìn thiïn nhiïn Giang - Cêìu Hai coá 37 loaâi àöång vêåt àaáy thuöåc caác (BTTN) àaä àûúåc thaânh lêåp theo Quyïët àõnh cuãa Thuã Tûúáng Chñnh phuã. Höåp 4: Hïå thöëng caác àêìm phaá úã miïìn Trung c. Àêët ngêåp nûúác àêìm phaá úã miïìn Trung Viïåt Nam: Caác àêìm phaá cuãa Viïåt Nam têåp trung chuã yïëu úã 1. Tam Giang - Cêìu Hai daãi ven biïín miïìn Trung tûâ Thûâa Thiïn Huïë àïën 2. Lùng Cö 3. Trûúâng Giang Ninh Thuêån. Töíng diïån tñch cuãa caác àêìm phaá naây 4. An Khï khoaãng 447,7 km2. Trong àoá, lúán nhêët laâ hïå àêìm 5. Nûúác Mùån phaá Tam Giang - Cêìu Hai daâi trïn 67 km (Phuå luåc 6. Traâ ÖÍ C2, aãnh 5), diïån tñch khoaãng 216 km2; nhoã nhêët laâ 7. Nûúác Ngoåt àêìm Nûúác Mùån úã Quaãng Ngaäi khoaãng 2,8 km2. 8. Thõ Naåi Hiïån nay, do nhiïìu nguyïn nhên khaác nhau caác 9. Cuâ Möng àêìm phaá àang àûúåc quaãn lyá vaâ khai thaác khöng 10. Ö Loan húåp lyá nïn nhiïìu àêìm àang bõ suy thoaái. Trong caác 11. Thuyã Triïìu àêìm phaá coá 4 nhoám ÀNN göìm: ÀNN khöng phuã thûåc vêåt, ÀNN coá phuã thûåc vêåt, ÀNN àaåt túái àöå sêu 6m vaâ ÀNN do con ngûúâi taåo ra vaâ àang àûúåc nhoám giun nhiïìu tú (Polychaeta), giaáp xaác, thên sûã duång. Tuây thuöåc vaâo nguöìn göëc hònh thaânh, mïìm, trong àoá thên mïìm chiïëm mêåt àöå cao nhêët àiïìu kiïån tûå nhiïn vaâ hoaåt àöång tûúng taác giûäa caác tiïëp àïën laâ giaáp xaác. Trûä lûúång rong cêu maãnh taåi quaá trònh theo qui luêåt tûå nhiïn vaâ nhên sinh maâ àêy coá thïí àaåt 5.000 têën khö/nùm, mêåt àöå cuãa Rong möîi loaåi hònh ÀNN úã caác àêìm phaá laâ khaác nhau. maái cheâo (Valisneria spiralis) 3,6-10,2 kg tûúi/m2. Taâi nguyïn sinh vêåt: caác àêìm phaá coá thaânh phêìn Taâi nguyïn phi sinh vêåt: Loaåi taâi nguyïn naây vaâ cêëu truác caác quêìn xaä àöång vêåt phong phuá göìm khöng lúán nhûng àa daång vúái caác loaåi khoaáng saãn caác loaâi ûa nûúác ngoåt, nûúác lúå vaâ nûúác mùån. Caác nhû sa khoaáng (zircon, ilmenit), caát xêy dûång. ÚÃ loaâi naây phaát triïín ûu thïë theo muâa. Tiïìm nùng nhiïìu àêìm phaá coá caát maâu trùæng àûúåc khai thaác vaâ nguöìn lúåi sinh vêåt àêìm phaá chuã yïëu tûâ caác nhoám sûã duång laâm nguyïn liïåu thuãy tinh nhû àiïím caát caá, giaáp xaác, thên mïìm, rong vaâ coã biïín. Caác loaâi trùæng Phuá Xuên (phaá Tam Giang - Cêìu Hai) coá trûä àiïín hònh nhû: caá Àöëi muåc (Mugil cephalus), caá lûúång khoaãng 8 triïåu m3. Moâi chêëm (Clupanodon punctatus), Töm raão (Metapenaeus ensis), Töm suá (Penaeus monodon), Àïën nay, xeát vïì mùåt ÀDSH vaâ caác chûác nùng sinh Soâ (Arca), Ngao (Meretrix)... Möåt söë loaâi rong coá thaái 5 àêìm phaá ven biïín coá thïí àûúåc coi laâ caác vuâng ÀNN quan troång cuãa Viïåt Nam. Àoá laâ àêìm Ö Loan (Phuá Yïn), Àêìm Thõ Naåi vaâ Àïì Gi (Bònh Àõnh), Cêìu Hai (Thûâa Thiïn Huïë) vaâ Àêìm Naåi (Ninh Thuêån). d. Möåt söë kiïíu ÀNN khaác úã ven biïín Viïåt Nam Rûâng ngêåp mùån: theo kïët quaã thöëng kï cuãa Viïån Khoa hoåc Lêm nghiïåp Viïåt Nam nùm 2001 cho thêëy, Viïåt Nam coá khoaãng 155.290 ha rûâng ngêåp mùån, trong àoá diïån tñch rûâng ngêåp mùån tûå nhiïn laâ 32.402 ha (chiïëm 21%), rûâng ngêåp mùån tröìng laâ 122.892 ha (79%), phên böë nhû sau: vuâng Àöng Bùæc coá 22.969 ha (14,8%), àöìng bùçng Bùæc Böå 20.842 ha AÃnh 5: Phaá Tam Giang - Cêìu Hai (13,4%), Bùæc Trung Böå vaâ thaânh phöë Höì Chñ Minh (Mai Troång Nhuêån, 1999) 9
Töíng quan hiïån traång àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam sau 15 nùm thûåc hiïån cöng ûúác Ramsar Biïíu àöì 2: Phên böë diïån tñch rûâng ngêåp mùån cuãa Viïåt Nam AÃnh 6: Rûâng ngêåp mùån taåi xaä Quaãng Àiïìn, Haãi Haâ, Quaãng Ninh (Trêìn Àùng Quy, 2004) Gaânh Haâo (Baåc Liïu), trong 27 nùm (1964-1991) àaä bõ xoái lúã mêët khoaãng 7.000 ha rûâng ngêåp mùån, bònh Vuâng Àöng Bùæc: 22,969 ha quên mêët khoaãng 259 ha/nùm. Vuâng Àöìng bùçng söng Höìng: 20,842 ha VuângBùæc Trung Böå vaâ thaânh phöë Höì Chñ Minh: 22,969 ha Mêët rûâng ngêåp mùån coá thïí gêy ra nhûäng hêåu quaã Vuâng Àöìng bùçng söng Cûãu Long: 82,387 ha nghiïm troång: mêët nguöìn ÀDSH phong phuá cuãa hïå sinh thaái, mêët núi cû truá, sinh àeã cuãa nhiïìu loaâi, Nguöìn: Viïån Khoa hoåc lêm nghiïåp Viïåt Nam, 2001 gêy pheân hoáa, ö nhiïîm möi trûúâng, gêy xoái lúã vuâng búâ biïín vaâ cûãa söng. Vñ duå úã Têy Nam Caâ Mau, sau möåt nùm khoanh àêìm nuöi töm laâm giaãm khoaãng 20.092 ha (16,8%) vaâ nhiïìu nhêët laâ ÀBSCL 82.387 20 loaâi àöång vêåt àaáy, caác loaâi chim úã sên chim Baåc ha (53%). Rûâng ngêåp mùån coá vai troâ quan troång Liïu, Àêìm Dúi di cû ài núi khaác. ÚÃ Tiïìn Haãi (Thaái baão vïå búâ biïín, chùæn soáng, chùæn baäo; öín àõnh khñ Bònh), phaá 2.500 ha rûâng ngêåp mùån laâm àêìm nuöi hêåu khu vûåc; laâ núi thùm quan du lõch; cung cêëp töm, gêy thiïåt haåi lúán cho möi trûúâng (haâm lûúång nguöìn dûúåc liïåu vaâ thûác ùn gia suác... H2S, COD vûúåt quaá tiïu chuêín cho pheáp gêy Rûâng ngêåp mùån coá caác chûác nùng vaâ giaá trõ rêët nhiïîm mùån diïån tñch lúán, xoái lúã caác vuâng xung quan troång nhû: cung cêëp caác saãn phêím göî, cuãi, quanh vaâ laâm mêët núi cû truá cuãa chim di cû); àúâi thuãy saãn vaâ nhiïìu saãn phêím khaác; laâ baäi àeã, baäi ùn söëng cuãa ngûúâi dên úã àêy suy giaãm, nhiïìu dên vaâ ûúng caác loaâi caá, töm, cua vaâ caác loaâi thuãy saãn chaâi ngheâo khöng coá cöng ùn viïåc laâm. coá giaá trõ kinh tïë khaác; xêm chiïëm vaâ cöë àõnh caác baäi buân ngêåp triïìu múái böìi, baão vïå búâ biïín chöëng laåi taác àöång cuãa soáng, baäo vaâ soáng thêìn; laâ núi cû truá cho rêët nhiïìu loaâi àöång vêåt hoang daä (chim, thuá, lûúäng cû, boâ saát), göìm caác loaâi àõa phûúng vaâ Biïíu àöì 3: Sú àöì diïîn biïën diïån tñch Rûâng caác loaâi di cû. Theo Phan Nguyïn Höìng (2004), úã ngêåp mùån Viïåt Nam, 1943-2000 cûãa söng Höìng coá 111 loaâi cêy ngêåp mùån coá thïí 408,500 laâm thuöëc, thûåc phêím; 13 loaâi cho thûác ùn gia suác; 33 loaâi coá taác duång baão vïå àï, chùæn soáng, gioá, xoái 290,000 252,000 moân àêët (aãnh 6). Tuy nhiïn, diïån tñch rûâng ngêåp mùån àaä vaâ àang bõ 155,290 suy giaãm nghiïm troång do caác hoaåt àöång chuyïín àöíi diïån tñch rûâng sang saãn xuêët nöng nghiïåp, nuöi tröìng thuãy saãn (aãnh 7), quai àï lêën biïín; do xoái lúã 1943 1962 1982 2000 búâ biïín. Trong hai thêåp kyã qua, coá hún 200.000 ha Nguöìn: Viïån Khoa hoåc Lêm nghiïåp Viïåt Nam, 2000 rûâng ngêåp mùån bõ phaá àïí nuöi töm. ÚÃ khu vûåc 10
Töíng quan hiïån traång àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam sau 15 nùm thûåc hiïån cöng ûúác Ramsar AÃnh 8: Raån san hö ven biïín Ninh Thuêån AÃnh 7: Khoanh àêìm nuöi töm phaá huãy rûâng ngêåp mùån (Àaâm Quang Minh, 2002) taåi xaä Tiïën Túái, Haãi Haâ, Quaãng Ninh (Trêìn Àùng Quy, 2004) Raån san hö: laâ möåt trong caác hïå sinh thaái àùåc sùæc cuãa biïín Viïåt Nam, núi coá ÀDSH rêët cao, nùng xuêët sú cêëp lúán, caãnh quan kyâ thuá. Caác raån san hö úã Viïåt Nam phên böë röång khùæp tûâ Bùæc vaâo Nam trïn diïån tñch khoaãng 1.122 km2, têåp trung nhiïìu úã vuâng biïín Nam Trung Böå, Àöng Nam Böå, quêìn àaão Hoaâng Sa vaâ Trûúâng Sa (aãnh 8, 9). San hö Viïåt Nam rêët àa daång vaâ phong phuá vúái khoaãng 350 loaâi taåo raån keâm theo khoaãng 3.000 loaâi sinh vêåt khaác coá àúâi söëng liïn quan vaâ söëng gùæn boá vúái vuâng raån san hö. Trong àoá, coá khoaãng 2.000 loaâi sinh vêåt àaáy, caá (500 loaâi) vaâ nhiïìu loaâi coá giaá trõ kinh tïë cao nhû AÃnh 9: Coã vñch Th.hemprichii moåc cuâng san hö quanh töm huâm (Panulirus), baâo ngû (Haliotis àaão Trûúâng Sa (Nguyïîn Huy Yïët, 1996) diversicolor), trai ngoåc (Pteria martensi), haãi sêm (Holothuria),... söëng gùæn boá trûåc tiïëp vúái san hö. ÚÃ võnh Haå Long, phaát hiïån àûúåc 205 loaâi san hö cûáng (Scleratina), 27 loaâi san hö sûâng (Gorgonacea), san hö mïìm (Alcyonaria) vaâ san hö boâ. ÚÃ àaão Cön Àaão, coá 219 loaâi san hö, thuöåc 17 hoå, têåp trung thaânh khu vûåc lúán keâm theo laâ 160 loaâi caá san hö. Hïå sinh thaái san hö coá cêëu truác phûác taåp, rêët nhaåy caãm vúái sûå àe doaå cuãa möi trûúâng, àùåc biïåt laâ nhûäng àe doaå tûâ con ngûúâi nhû àaánh bùæt caá bùçng AÃnh 10: San hö bõ khai thaác laâm àöì lûu niïåm úã Nha thuöëc nöí, hoáa chêët àöåc; khai thaác san hö bûâa baäi Trang - Khaánh Hoâa (Mai Troång Nhuêån, 2003) (aãnh 10), hoaåt àöång du lõch vaâ caác hoaåt àöång phaát triïín kinh tïë - xaä höåi khaác. Trong 15 nùm trúã laåi àêy, khoaãng 15-20% diïån tñch caác raån san hö bõ (baãng 3). Àiïìu naây cho thêëy raån san hö àang bõ mêët, têåp trung chuã yïëu úã caác vuâng coá dên cû sinh phaá huãy vaâ coá nhiïìu chiïìu hûúáng suy thoaái maånh. söëng nhû võnh Haå Long - Caát Baâ, caác tónh ven biïín Sûå biïën àöíi diïån tñch vaâ nhûäng töín thûúng cuãa raån miïìn Trung tûâ Àaâ Nùéng àïën Bònh Thuêån vaâ möåt söë san hö gêy nhiïìu thiïåt haåi: giaãm ÀDSH, sinh thaái àaão coá ngûúâi sinh söëng thuöåc quêìn àaão Trûúâng Sa. vaâ chêët lûúång möi trûúâng biïín; mêët nguöìn lúåi söëng cuãa cöång àöìng vuâng ven biïín vaâ thiïåt haåi Àöå phuã san hö söëng trïn raån àang bõ giaãm dêìn cho ngaânh thuãy saãn, du lõch. theo thúâi gian, nhiïìu núi àöå phuã giaãm trïn 30% 11
Töíng quan hiïån traång àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam sau 15 nùm thûåc hiïån cöng ûúác Ramsar Baãng 3: Sûå suy giaãm àöå che phuã san hö úã möåt söë vuâng ven biïín Viïåt Nam TT Vuâng nghiïn cûáu Àöå phuã san hö bõ suy giaãm (%) Thúâi gian 1 Haå Long-Caát Baâ -7.1 1993-1998 2 Cuâ Lao Chaâm -1.9 1994-2002 3 Võnh Nha Trang -21.2 1994-2002 4 Cön Àaão -32.3 1994-2004 5 Phuá Quöëc -3.3 - Nguöìn: Viïån Haãi Dûúng hoåc Nha Trang, 2003 Biïíu àöì 4: Töíng giaá trõ cuãa möåt söë baäi coã biïín Viïåt Nam Diïån tñch (ha) ha 1200 5000 Giaá trõ 1000 1000 4000 USD/ha 800 800 3000 600 2000 400 180 1000 120 200 14 0 0 Dinh Vu Lien V Lùng Cö Tam Giang Cam Ranh Nguöìn: Nguyïîn Thõ Thu vaâ nnk. Thaãm coã biïín: laâ hïå sinh thaái coá giaá trõ cao (Biïíu àöì 4), laâ núi cû truá, baäi àeã, baäi ûúng giöëng cuãa nhiïìu loaâi sinh vêåt khaác nhû taão bò sinh, àöång vêåt àaáy, caá biïín, thuá biïín; laâ möi trûúâng sinh saãn thuêån lúåi; laâ nguöìn thûác ùn quan troång cuãa nhiïìu loaâi sinh vêåt (caá töm, àöìi möìi, vñch, boâ biïín); laâ nguöìn nguyïn liïåu àïí saãn xuêët giêëy, phên boán hoáa hoåc, thûác ùn gia suác àöìng thúâi laâ núi àïí thùm quan du lõch vaâ coá taác duång tñch tuå trêìm tñch, chùæn soáng, haån chïë xoái lúã búâ biïín,... ÚÃ Viïåt Nam, àaä xaác àõnh àûúåc 15 loaâi coã biïín (Seagrass) /16 loaâi coã biïín úã vuâng Àöng AÃnh 11: Caác baäi coã biïín C.rotundatata úã àaão Phuá Quyá Nam AÁ. Caác thaãm coã phên böë úã caác trong vuâng (Nguyïîn Hûäu Àaâi, 1999) triïìu ven biïín, ven àaão, vuâng cûãa söng, rûâng ngêåp mùån, võnh, àêìm nûúác lúå úã àöå sêu tûâ 0-20 m, trong daãi àöå muöëi röång tûâ 5-32% (aãnh 11). ÚÃ àêìm phaá 1.000ha, vúái 5 loaâi coã biïín coá töíng trûä lûúång caác loaâi Tam Giang - Cêìu Hai, diïån tñch baäi coã biïín khoaãng khoaãng 95.500 têën tûúi (Nguyïîn Vùn Tiïën, 2003). 12
Töíng quan hiïån traång àêët ngêåp nûúác Viïåt Nam sau 15 nùm thûåc hiïån cöng ûúác Ramsar AÃnh 12: Suy thoaái thaãm coã biïín úã àêìm Thuãy Triïìu, võnh AÃnh 13: Höì Ba Bïí (aãnh: st) Cam Ranh (Nguyïîn Hûäu Àaâi, 1999) Tuy nhiïn, hïå sinh thaái coã biïín cuäng laâ möåt trong Dûúng, Àan Kia (Àaâ Laåt), Höì Biïín Laåc (Bònh nhûäng hïå sinh thaái nhaåy caãm vaâ rêët dïî bõ töín Thuêån). Möåt söë coá diïån tñch lúán coá thïí kïí àïën laâ: thûúng khi möi trûúâng thay àöíi. Hiïån nay, thaãm coã Höì Lùk coá diïån tñch 600 ha, thûåc vêåt trong höì biïín úã nûúác ta àaä bõ suy thoaái nghiïm troång do ö phong phuá vúái hún 100 loaâi thûåc vêåt nöíi, 50 loaâi nhiïîm möi trûúâng, àaánh bùæt thuãy saãn bùçng thuöëc àöång vêåt nöíi, 20 loaâi àöång vêåt àaáy vaâ 49 loaâi caá, nöí, caác hoaåt àöång khai thaác caác vuâng àêët böìi coá coã ngoaâi ra coá caã caá sêëu, kò àaâ, chim di truá; Höì Têy coá biïín vaâo muåc àñch nöng nghiïåp, nuöi tröìng thuãy diïån tñch 526 ha vúái 12 loaâi thûåc vêåt nöíi, 33 loaâi caá saãn laâm cho diïån tñch baäi coã biïín bõ thu heåp, gêy cheáp (Cypriniformes); Biïín Höì coá diïån tñch 300 ha, mêët núi cû truá cuãa caác nguöìn lúåi haãi saãn coá giaá trõ 122 loaâi thûåc vêåt nöíi, 54 loaâi àöång vêåt nöíi, 15 loaâi vaâ haån chïë sûå phaát triïín cuãa coã biïín (aãnh 12). Roä àöång vêåt àaáy vaâ 27 loaâi caá; Höì Ba Bïí, diïån tñch laâ rïåt nhêët, nùm 2003, vïì diïån tñch coã biïín bõ mêët laâ 450 ha vúái trïn 100 loaâi thûåc vêåt nöíi, 24 loaâi àöång 6.775 ha chiïëm 63% (so vúái nùm 1997). Àùåc biïåt, vêåt nöíi, 47 loaâi àöång vêåt àaáy, 20 loaâi thûåc vêåt bêåc nhiïìu núi àaä bõ mêët hùèn coã biïín nhû Àöìng Rui, cao moåc ven búâ vaâ söëng nöíi trïn mùåt nûúác, ngoaâi Chûúng Caã, Tuêìn Chêu (Quaãng Ninh), Traâng Caát, ra coân möåt söë loaâi boâ saát vaâ chim truá àöng. Gia Luêån (Haãi Phoâng) hoùåc gêìn mêët hùèn nhû úã Caác höì nhên taåo thûúâng laâ núi lûu trûä nûúác phuåc Vuång Bêìu (Phuá Quöëc). Sûå suy giaãm vaâ mêët caác vuå cho thuãy lúåi, thuãy àiïån, nöng nghiïåp, cung cêëp thaãm coã biïín cuãa nûúác ta àang coá nguy cú gia tùng, nûúác sinh hoaåt, nuöi tröìng thuãy saãn, du lõch... Hiïån aãnh hûúãng nghiïm troång túái möi trûúâng sinh thaái nay, caã nûúác coá khoaãng 3.600 höì chûáa nûúác ngoåt biïín: suy giaãm chêët lûúång möi trûúâng nûúác vaâ nhên taåo do nhiïìu ngaânh tham gia xêy dûång. trêìm tñch, mêët cên bùçng dinh dûúäng, sinh thaái vaâ Trong àoá, coá 539 höì coá thïí phaát triïín thuãy saãn, vúái ÀDSH, giaãm trûä lûúång caá vaâ nguöìn trûáng caá vaâ caá 6 höì coá diïån tñch trïn 10.000 ha, 14 höì coá diïån tñch con trong hïå sinh thaái naây, giaãm nguöìn cung cêëp tûâ 1.000-10.000 ha. Höì nhên taåo coá diïån tñch lúán nguyïn liïåu cho cöng nghiïåp vaâ nöng nghiïåp, mêët nhêët laâ höì Dêìu Tiïëng (7.200 ha); höì coá cöng suêët diïån tñch sa böìi caác vuâng cûãa söng gêy aãnh hûúãng lùæp maáy lúán nhêët laâ höì Hoaâ Bònh (19.200 MW), tiïëp túái quaá trònh böìi tuå vaâ múã röång quyä àêët... àïën laâ höì Trõ An (420 MW), höì Àa Nhim (160 MW), höì Thaác Baâ (108 MW). e. Àêët ngêåp nûúác thuöåc höì (höì chûáa, höì tûå nhiïn) Theo Cöng ûúác Ramsar, höì laâ nhûäng vuâng ngêåp f. Söng suöëi nûúác ngoåt thûúâng xuyïn hoùåc ngêåp theo muâa, coá Viïåt Nam coá lûúång mûa lúán, cuâng vúái àùåc àiïím àõa diïån tñch tûâ 8 ha trúã lïn, coá búâ, bõ ngêåp theo muâa hònh (75% laänh thöí laâ àöìi nuái) àaä hònh thaânh möåt hoùåc khöng coá quy luêåt vaâ nhûäng höì úã vuâng àöìng hïå thöëng söng, suöëi daây àùåc. Àùåc trûng cho loaåi bùçng ngêåp luä. hònh thuãy vûåc naây laâ quêìn xaä thûåc vêåt nöíi khaá Caác höì tûå nhiïn tiïu biïíu úã Viïåt Nam laâ: Höì Ba Bïí phong phuá, nhûng coá söë lûúång thêëp. Söng, suöëi laâ (Bùæc Kaån - aãnh 13), Höì Chûã (Phuá Thoå), Höì Têy (Haâ núi cû truá rêët quan troång cuãa caác quêìn thïí caá: caác Nöåi), Biïín Höì (Gia Lai), Höì Lùk (Àùk Lùk), Höì Àún söng miïìn Bùæc coá 243 loaâi, söng miïìn Trung coá 134 13