Tr n Thái Tôngầ
Tr n Thái Tôngầ (tên th t là ậTr n C nhầ ả ; 17 tháng 7, 1218 – 4 tháng 5, 1277) là nhà vua đ u tiên c a ầ ủ nhà
Tr nầ, ngôi h n 32 năm (ở ơ 1225-1258), làm Thái Th ng Hoàng 19 năm. Ông đ c v là ượ ượ ợ Lý Chiêu Hoàng,
n hoàng đ u tiên và là nhà vua cu i cùng c a ữ ầ ố ủ nhà Lý nh ng ngôi. Vi c ông đ c đ a lên làm vua nóiườ ệ ượ ư
riêng và nhà Tr n thay th nhà Lý nói chung ph n l n nh công s c c a ầ ế ầ ớ ờ ở ứ ủ Tr n Th Đầ ủ ộ, chú c a Tr nủ ầ
C nh. Khi đó Tr n Th Đ là Đi n ti n ch huy s trong tri u Lý. B c a Tr n C nh là Tr n Th a, cũngả ầ ủ ộ ệ ề ỉ ứ ề ố ủ ầ ả ầ ừ
là m t viên quan c a tri u Lý nh Tr n Th Đ . Ông t ng làm N i th khán th , m t ch c quan đ ngộ ủ ề ư ầ ủ ộ ừ ộ ị ủ ộ ứ ứ
đ u các quan h u c n c a vua nhà Lý).ầ ầ ậ ủ
Trong th i gian ngôi, Tr n Thái Tông đã 3 l n đ i niên hi u: Ki n Trung (1225-ờ ở ầ ầ ổ ệ ế 1232), Thiên ng ChínhỨ
Bình (1232-1250) và Nguyên Phong (1251-1258).
Tr c khi truy n ngôi cho con trai là Thái t Tr n Ho ng (sau là vua ướ ề ử ầ ả Tr n Thánh Tôngầ), Tr n Thái Tôngầ
đã lãnh đ o nhân dân ạĐ i Vi tạ ệ ch ng l i thành công cu c xâm l c l n th nh t c a quân Nguyên Mông.ố ạ ộ ượ ấ ứ ấ ủ
Gia đình
Vợ
•Chiêu Thánh hoàng h u ậLý Chiêu Hoàng, năm 1237 giáng làm công chúa do không có con, năm
1258 g cho ảLê Ph Tr nụ ầ .
•Thu n Thiên hoàng h u Lý th (không rõ tên), nguyên là v An Sinh v ng ậ ậ ị ợ ươ Tr n Li uầ ễ .
Con cái
S sách c không ghi chính xác là bao nhiêu nh ng có th th y các con trai có:ử ổ ư ể ấ
•Tr n Tr nh (ch t y u năm 1233)ầ ị ế ể [1]
•Tĩnh Qu c V ng ố ươ Tr n Qu c Khangầ ố [1], th c t là con c a ự ế ủ Tr n Li uầ ễ và công chúa Thu n Thiên ậ
•Tr n Ho ngầ ả , t c vua ứTr n Thánh Tôngầ
•Chiêu Minh V ng ươ Tr n Quang Kh iầ ả ,
•Bình Nguyên v ng ươ Tr n Nh t Vĩnhầ ậ
•Chiêu Qu c V ng ố ươ Tr n Ích T cầ ắ
•Chiêu Văn V ng ươ Tr n Nh t Du tầ ậ ậ
•Chiêu Đ o V ng ạ ươ Tr n Quang X ngầ ưở
Các con gái g m:ồ
•Công chúa Thi u D ng ề ươ
•Công chúa Th y B o ụ ả
•Công chúa An Tư
Quan h v i Tr n Li uệ ớ ầ ễ
Tr n Li uầ ễ là anh trai c a vua Tr n Thái Tông. Năm ủ ầ 1237, khi đó v ch ng Tr n Thái Tông và ợ ồ ầ Chiêu
Thánh hoàng h u ch a có con n i dõi tông đ ng, do hoàng t Tr n Tr nh m i sinh đã ch t.ậ ư ố ườ ử ầ ị ớ ế
Khi đó công chúa Thu n Thiên, v c a Tr n Li u, đã có thai Qu c Khang ba tháng. ậ ợ ủ ầ ễ ố Tr n Th Đầ ủ ộ và công
chúa Thiên C cự (v ông) bàn tính v i nhau là nên m o nh n l y đ làm ch d a v sau, cho nên có l nhợ ớ ạ ậ ấ ể ỗ ự ề ệ
l p công chúa ậThu n Thiênậ làm hoàng h u Thu n Thiên và giáng Chiêu Thánh làm công chúa. Vì th ,ậ ậ ế
Tr n Li u đem quân b n b ra ầ ễ ả ộ sông Cái làm lo n. Đi u này làm cho vua Tr n Thái Tông khó x và ông đãạ ề ầ ử
b kinh đô lên núi Yên T . Tr n Th Đ ph i đích thân lên núi m i, c ng v i l i khuyên c a ỏ ử ầ ủ ộ ả ờ ộ ớ ờ ủ s Phù Vânư,
ông m i quay l i kinh đô. Hai tu n sau, Tr n Li u th cô, không đ i đ ch đ c, m i đi thuy n đ c m cớ ạ ầ ầ ễ ế ố ị ượ ớ ề ộ ộ
gi làm ng i đánh cá, đ n ch vua xin hàng. Tr n Th Đ đ nh chém Tr n Li u, nh ng vua Tr n Tháiả ườ ế ỗ ầ ủ ộ ị ầ ễ ư ầ
Tông đã l y thân mình che đ cho Li u nên Th Đ không làm gì đ c. Sau đó l y đ t Yên Ph , Yênấ ỡ ễ ủ ộ ượ ấ ấ ụ
D ng, Yên Sinh, Yên H ng, Yên Bang cho Li u làm p thang m c. Vì tên đ t đ c phong, mà Li u cóưỡ ư ễ ấ ộ ấ ượ ễ
tên hi u là Yên Sinh V ng (An Sinh V ng).ệ ươ ươ
Tuy nhiên, Tr n Li u v n ôm h n trong lòng và tr c khi m t (ầ ễ ẫ ậ ướ ấ 1251) có d n l i con trai là ặ ạ Tr n Qu cầ ố
Tu nấ ph i tìm cách đo t l y ngai vàng (ả ạ ấ Con không vì cha l y đ c thiên h , thì cha ch t d i su i vàngấ ượ ạ ế ướ ố
cũng không nh m m t đ cắ ắ ượ ). Tr n Qu c Tu n đã nh n l i cha, nh ng sau này ông đã không th c hi n l iầ ố ấ ậ ờ ư ự ệ ờ
tr i trăng này.ố
Tôn hi uệ
Đ n Thái Viề, n i th Tr n Thái Tôngơ ờ ầ
Các vua nhà Tr n có nhi u tôn hi u: Tôn hi u khi đ c nh ng ngôi, khi đang làm hoàng đ , khi lui vầ ề ệ ệ ượ ườ ế ề
làm Thái Th ng hoàng, và th y hi u sau khi m t. Tôn hi u c a ượ ụ ệ ấ ệ ủ Tr n Thái Tôngầ g m:ồ
•Khi m i nh n ngôi t ớ ậ ừ Lý Chiêu Hoàng thì tôn hi u là: Thi n hoàng (Hoàng đ đ c nh ngệ ệ ế ượ ườ
ngôi)
•Khi đang làm vua: Kh i Thiên L p C c Chí Nhân Ch ng Hi u Hoàng Đ ả ậ ự ươ ế ế
•Khi v làm Thái th ng hoàng: Hi n Nghiêu Thánh Th Thái Th ng Hoàng Đ ề ượ ể ọ ượ ế
•Th y hi u đ y đ : Th ng Thiên Ng C c Long Công H u Đ c Hi n Công H u Thu n Thánhụ ệ ầ ủ ố ự ự ậ ứ ề ự ậ
Văn Th n Vũ Nguyên Hi u Hoàng Đ ầ ế ế
Bách khoa toàn th m Wikipediaư ở