truyện cổ andersen: phần 1 - nxb văn học

Thông tin ebook<br /> Truyện cổ andersen<br /> Tổng hợp từ nhiều nguồn<br /> Tạo ebook: Hoàng Nghĩa Hạnh<br /> Ebook miễn phí tại : www.Sachvui.Com<br /> <br /> Bi kịch hồn nhiên trong truyện cổ<br /> Andersen<br /> Lê Thị Thanh Tâm<br /> Người ta gọi ông là “người kể chuyện cổ tích”. Còn ông tự nhận mình<br /> “giống như người dân miền núi đục vào vách đá những bậc thang” để “chậm<br /> chạp và khó nhọc tìm lấy một chỗ đứng của mình trong văn học”[1]. Ông là<br /> thiên tài kể chuyện Hans Christian Andersen (1805-1875).<br /> Andersen đã có một cuộc đời sáng tạo vĩ đại: ông là nhà tiểu thuyết, nhà viết<br /> kịch, nhà thơ, và đặc biệt là nhà viết truyện cổ tích. Sinh thời, ông làm bạn<br /> với V. Hugo, H. Balzac, C. Dicken, H. Heine… Sinh trong nghèo khó ở<br /> thành phố cổ Ôđenzê nước Đan Mạch, làm con của một người thợ giày bần<br /> hàn, tuổi thơ chìm đắm trong những câu chuyện cổ tích do người cha và các<br /> cụ già trong khu dưỡng lao kể lại, những năm tháng ngây thơ sống trong các<br /> trò chơi tưởng tượng, tâm lý và vóc dáng có nhiều nét kỳ quặc, bị khinh rẻ<br /> và sống trong niềm tủi nhục…, Andersen đã trở thành ông vua chuyện cổ mà<br /> tên tuổi bay khắp thế giới.<br /> Bo Gronbech trong tham luận “Tại sao chúng ta nghiên cứu Andersen?”<br /> (Hội thảo Andersen và Thế giới – Andersen and The World, 1993) đã nêu<br /> lên 9 nguyên nhân cần phải tìm hiểu Andersen như sau: 1-Cuộc đời nhà văn,<br /> 2- Tâm lý kỳ lạ, 3-Thơ ca, 4-Sáng tạo cổ tích, 5-Nghệ thuật cảm thụ, 6-Ý<br /> niệm tôn giáo và triết lý nhân sinh trong truyện cổ, 7-Việc biên tập, 8-Ảnh<br /> hưởng của Andersen đến văn hóa Đan Mạch, 9-Dịch thuật truyện cổ<br /> Andersen và phê bình tác phẩm Andersen ở nước ngoài. Ở mục Sáng tạo cổ<br /> tích, Gronbech đặt ra câu hỏi về “bí ẩn kể chuyện” của Andersen khi trộn lẫn<br /> những nhân vật–con người và nhân vật-sự vật với nhau. Và ở mục Ý niệm<br /> tôn giáo và triết lý nhân sinh trong truyện cổ, Gronbech cũng kêu gọi chúng<br /> ta hãy đọc Andersen không chỉ dưới ánh sáng Thiên Chúa giáo, mà dưới chủ<br /> âm triết lý chung cuộc về đời sống con người mà Andersen thể hiện. Gợi ý<br /> này giúp chúng tôi nghĩ đến một luận điểm nhỏ: phải chăng, có một lớp<br /> nghĩa mang nội dung bi kịch trong truyện cổ Andersen thông qua sự trộn lẫn<br /> nhân vật-con người và nhân vật-sự vật, và bi kịch ấy, trong dáng dấp truyện<br /> cổ tích, sẽ mang màu sắc hồn nhiên?<br /> I. Bi kịch chọn lựa:<br /> <br /> Chúng ta bắt đầu với câu chuyện Nàng tiên cá.<br /> Nàng tiên cá khi có được tình yêu với con người (là chàng hoàng tử) thì bị<br /> rơi vào thế phải đánh đổi: đánh đổi tiếng hát, giọng nói, và cao hơn là đánh<br /> đổi số phận của chính mình, đánh đổi sự tồn tại để có được một linh hồn bất<br /> diệt. Nàng có hai lần phải chọn lựa. Lần thứ nhất, khi đến gặp mù phù thủy,<br /> nàng buộc phải chọn lựa giữa việc hy sinh tiếng hát, giọng nói để biến thành<br /> người và được gặp hoàng tử yêu dấu. Nàng đã chọn sự hy sinh. Lần thứ hai,<br /> khi buộc phải giết chết hoàng tử trước lúc mặt trời mọc để sống ba trăm năm<br /> đời cá thay vì sống trong tích tắc của kiếp người. Nàng đã chọn kiếp người.<br /> Cuộc đời nàng tiên cá đã phải chọn lựa những thứ như sau: được làm người,<br /> được yêu như người, và được chết như con người. Dấu hiệu duy nhất để<br /> nhận biết điều ấy là đôi chân trần đau nhói trong mỗi bước đi. Những chọn<br /> lựa của nàng tiên cá suy cho cùng đều là những quyết định bi kịch. Cái nàng<br /> đạt được và cái nàng hy sinh đều hệ trọng như nhau. Nàng phải chọn trong<br /> đau đớn giữa cái phù vân và cái vĩnh cửu, giữa thân phận bọt sóng vô tri và<br /> kiếp người đầy mất mát. Cái là phù vân lại mang hình bóng vĩnh cửu (bọt<br /> sóng), cái tưởng là vĩnh cửu lại quá đỗi phù vân (làm người).<br /> Truyện Cái bóng kể cho chúng ta một sự chọn lựa khác. Người đàn ông<br /> trong truyện (một nhà khoa học) có hai lần chọn lựa, nhưng đều kín đáo, đến<br /> nỗi nhà văn cũng không nỡ nói cho chúng ta biết nhân vật đã quyết định<br /> chọn lựa từ lúc nào. Chỉ biết rằng, có một lần, người đàn ông ấy thấy mình<br /> mất bóng. Quyết định chọn con đường cho phép chiếc bóng ra đi mà không<br /> biết, người đàn ông trở nên đơn độc khủng khiếp khi không còn bóng nữa.<br /> Cái bóng ấy sau những chuyến phiêu lưu li kỳ bỗng dưng quay lại với địa vị<br /> con người thật. Nó giàu có, sang trọng, và thậm chí còn muốn lấy vợ. Người<br /> đàn ông chọn lựa lần thứ hai, chấp nhận đổi thân phận mình làm bóng, và cái<br /> bóng làm chủ lấy nhà khoa học. Buổi tiệc cưới tưng bừng của chiếc bóng ở<br /> cuối truyện được đặt bên cạnh cái chết âm thầm của con người thật. Câu<br /> chuyện cổ tích tưởng chừng ngộ nghĩnh này chất chứa một sự đánh đổi bi<br /> thảm của con người trong xã hội hiện đại. Andersen đã sử dụng những chi<br /> tiết thần kỳ nhằm mang đến cho chúng ta một ẩn dụ mới về sự bất lực của<br /> con người trong việc chăm bón cho hào quang phù phiếm. Nhà khoa học viết<br /> về Chân Thiện Mỹ đã chết. Nhưng chiếc bóng của ông ta thì vẫn sống, lấy<br /> vợ, giàu có, và giả vờ thương xót con người thật đã mất kia. Bi kịch này có<br /> lẽ vẫn âm thầm xảy ra với bất kỳ ai trong chúng ta, khi nỗi sợ mất bóng là<br /> ám ảnh lớn nhất trong đời.<br /> Truyện Một bà mẹ lại dẫn chúng ta đến thế giới của tình mẫu tử. Người mẹ<br /> tội nghiệp ấy cũng phải có ba lần chọn lựa khi mất đứa con thân yêu. Lần thứ<br /> <br /> nhất, người mẹ khóc để đôi mắt trong veo của bà rơi xuống đáy hồ, khi ấy bà<br /> được hồ dẫn đường đến ngôi nhà của Thần Chết. Lần thứ hai, người mẹ phải<br /> trao mớ tóc đen của mình cho bà cụ đổi lấy mớ tóc bạc để được chỉ đường<br /> đến khu vườn kính của Thần Chết, nơi có những bông hoa tượng trưng cho<br /> kiếp người. Cái gì đã dắt người mẹ đi xa đến thế, đánh đổi nhiều đến thế, đó<br /> là tình mẫu tử, là việc tìm lại đứa con thân yêu. Nhưng trong khu vườn, với<br /> đôi mắt trong veo được trao trả lại, người mẹ đã nhìn thấy bao nhiêu thân<br /> phận sung sướng và bất hạnh trong những bông hoa. Và bà quyết định: để<br /> cho con được chết. Lựa chọn cuối cùng này của người mẹ là dấu chỉ cho<br /> chúng ta đọc được ý nghĩa bên trong của câu chuyện cổ tích. Người mẹ<br /> không muốn con mình thức dậy vì bà không thể biết được cuộc đời thực sự<br /> của đứa con sẽ là khổ đau hay hạnh phúc; bà không thể biết nếu con mình<br /> sống lại thì cái sống ấy liệu có làm người khác phải mất con như bà không,<br /> có phải trả giá không. Vì không biết nên bà chấp nhận cho Thần Chết mang<br /> con mình đi xa. Chúng ta, cũng như bà mẹ, không biết kết cuộc mà Andersen<br /> dành cho người mẹ đau khổ đó là đúng hay không đúng. Cái chết từ đầu câu<br /> chuyện vẫn chỉ là cái chết cho đến cuối câu chuyện, dù người mẹ đã phải mù<br /> lòa đi hay già cỗi đi vì đau thương. Chúng ta bị chọn lựa cho cái chết, còn ý<br /> nghĩa cái chết ấy vẫn là điều không thể biết.<br /> Có thể nói, những mong ước trong truyện cổ Andersen đều thiết tha và hệ<br /> trọng. Nhưng các nhân vật khi đạt được lại hiếm khi trọn vẹn niềm vui.<br /> Truyện của ông thường không kết thúc trong khúc khải hoàn hoặc sự viên<br /> mãn, rằng từ đó trở đi, những nhân vật ấy sẽ được hạnh phúc mãi mãi.<br /> Andersen đã làm ngược lại; cái đạt được không phải là phần thưởng tuyệt<br /> đối cho đức hạnh hoặc tài năng, hoặc sự khốn khó. Cái đạt được vẫn nằm<br /> trong chiếc bóng khổng lồ của định mệnh. Và nỗi buồn vẫn tràn ngập, cho<br /> dù mơ ước đã thành.<br /> II. Bi kịch trò chơi:<br /> Andersen có nhiều câu chuyện cổ mà nhân vật là những đồ vật, động vật.<br /> Cách sử dụng nhân vật như thế rất gần với loại truyện ngụ ngôn như truyện<br /> kể của Edôp hoặc ngụ ngôn La-phông-ten. Nhưng tính chất ngụ ngôn của<br /> Andersen lại có thêm màu sắc của tiểu thuyết, thể hiện ở chất đời thường tỏa<br /> khắp mọi chi tiết, kể cả những chi tiết kỳ lạ. Chúng ta đọc thấy trong truyện<br /> Andersen lời khuyên chí tình của các con vật, nghe lời kể của đồng silinh<br /> bạc, chiêm nghiệm đời anh bù nhìn tuyết, con quay và cái bóng, chiếc kim<br /> thô, gã cổ cồn, con bọ chét, con chấu chấu, con nhảy, rồi xúc động với anh<br /> lính chì, con chim và hoa cúc trắng… Nhân vật đồ vật và động vật trong<br /> truyện Andersen như một kiểu mặt nạ. Ở đó, nhà văn tha hồ cho nhân vật<br /> <br />