Từ truyền thống đến thị trường: Sự chuyển đổi kinh tế của người Dao Đỏ ở xã Tả Phìn, huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai

Từ truyền thống đến thị trường: Sự chuyển<br /> đổi kinh tế của người Dao Đỏ ở xã Tả Phìn,<br /> huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai<br /> Bïi Minh Hµo(*)<br /> Tãm t¾t: Trong vµi thËp kû qua, víi sù ph¸t triÓn cña c¸c ®« thÞ võa vµ nhá ë miÒn<br /> nói, nÒn kinh tÕ hµng hãa ë vïng d©n téc Ýt ng−êi ph¸t triÓn nhanh chãng. Sù h×nh<br /> thµnh thÞ tr−êng, ®Æc biÖt lµ sù chuyÓn ®æi vÒ mÆt kinh tÕ tõ nÒn kinh tÕ truyÒn<br /> thèng sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, ®· t¸c ®éng toµn diÖn ®Õn ®êi sèng kinh tÕ, v¨n<br /> hãa vµ x· héi cña c¸c d©n téc Ýt ng−êi. Qua nhiÒu n¨m kh¶o s¸t sù chuyÓn ®æi kinh<br /> tÕ cña ng−êi Dao §á ë x· T¶ Ph×n, huyÖn Sa Pa, tØnh Lµo Cai, chóng t«i muèn lµm<br /> râ h¬n vÒ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi kinh tÕ ë miÒn nói, trong tr−êng hîp nµy lÊy ®èi<br /> t−îng lµ ng−êi Dao §á ë x· T¶ Ph×n, huyÖn Sa Pa, tØnh Lµo Cai. Trªn c¬ së ®ã, bµi<br /> viÕt cho thÊy nh÷ng yÕu tè ®Æc tr−ng còng nh− nh÷ng quy luËt chung cña qu¸ tr×nh<br /> thÞ tr−êng hãa miÒn nói ®ang diÔn ra ngµy cµng s©u réng ë ViÖt Nam.<br /> Tõ khãa: Kinh tÕ thÞ tr−êng, ThÞ tr−êng hãa, ChuyÓn ®æi kinh tÕ, D©n téc Ýt ng−êi,<br /> Ng−êi Dao §á, Sa Pa<br /> I. Kinh tÕ hµng hãa ë khu vùc miÒn nói vïng ®ång<br /> bµo d©n téc Ýt ng−êi<br /> <br /> 1. MiÒn nói, vïng ®ång bµo d©n téc<br /> Ýt ng−êi lµ mét d¹ng n«ng th«n ®Æc biÖt.<br /> Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, “chuyÓn<br /> sang s¶n xuÊt hµng hãa lµ mét yªu cÇu<br /> kh¸ch quan cã tÝnh quy luËt.(*)§−a n«ng<br /> th«n n−íc ta chuyÓn sang s¶n xuÊt<br /> hµng hãa lµ mét tÊt yÕu lÞch sö” (Phan<br /> §¹i Do·n, 1989, tr.28).<br /> §Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ hµng hãa<br /> miÒn nói lµ ph¸t triÓn thÊp, chËm, dùa<br /> trªn sù n©ng cao n¨ng suÊt vµ s¶n<br /> (*)<br /> <br /> Trung t©m Di s¶n c¸c nhµ khoa häc ViÖt Nam.<br /> <br /> l−îng cña c¸c ngµnh ®· cã tr−íc ®ã ®Ó<br /> t¹o ra s¶n phÈm d− thõa ®em ®i trao<br /> ®æi; ph¸t triÓn trªn nÒn t¶ng cña n«ng<br /> nghiÖp, thñ c«ng nghiÖp vµ th−¬ng<br /> nghiÖp, yÕu tè c«ng nghiÖp mê nh¹t.<br /> Kinh tÕ hµng hãa diÔn ra cã c¸c yÕu tè<br /> thÞ tr−êng chi phèi nh−ng kh«ng mang<br /> tÝnh quyÕt ®Þnh v× c¸c quy luËt thÞ<br /> tr−êng biÓu hiÖn kh«ng trän vÑn.<br /> Cã thÓ nãi, ph¸t triÓn kinh tÕ hµng<br /> hãa n«ng th«n nãi chung vµ miÒn nói<br /> nãi riªng ®· t¹o ra mét b−íc tiÕn míi<br /> trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n−íc.<br /> Nh−ng sù ph¸t triÓn nµy còng mang<br /> theo nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p, cÇn ®−îc<br /> nhËn thøc râ vµ ®iÒu chØnh hîp lý.<br /> <br /> 32<br /> 2. Ng−êi Dao §á lµ mét bé phËn d©n<br /> c− quan träng ë Sa Pa - mét huyÖn vïng<br /> cao n»m ë phÝa T©y Nam cña tØnh Lµo<br /> Cai. Víi d©n sè kho¶ng h¬n 1,2 v¹n,<br /> ng−êi Dao §á chiÕm tû lÖ kho¶ng 26%<br /> d©n sè cña Sa Pa, lµ céng ®ång ®«ng d©n<br /> thø 2 sau ng−êi H’m«ng trªn ®Þa bµn.<br /> Ng−êi Dao §á ë x· T¶ Ph×n, huyÖn<br /> Sa Pa, tØnh Lµo Cai lµ mét céng ®ång<br /> sinh sèng l©u ®êi, cã mét nÒn v¨n hãa<br /> ®a d¹ng vµ kinh tÕ kh¸ ph¸t triÓn. Lµ<br /> mét bé phËn nh¹y bÐn víi kinh tÕ hµng<br /> hãa, sau nhiÒu n¨m b¾t nhÞp víi sù ph¸t<br /> triÓn, nÒn kinh tÕ cña ng−êi Dao §á<br /> ®ang thay ®æi nhanh chãng theo h−íng<br /> tõ kinh tÕ tù cung tù cÊp truyÒn thèng<br /> sang kinh tÕ thÞ tr−êng. Trong kho¶ng<br /> h¬n mét thËp niªn qua, d−íi t¸c ®éng<br /> cña ®« thÞ hãa ë Sa Pa, sù ph¸t triÓn cña<br /> du lÞch vµ sù hç trî cña nhiÒu chÝnh s¸ch<br /> nhµ n−íc, nÒn kinh tÕ cña ng−êi Dao §á<br /> ë T¶ Ph×n ®ang cã nh÷ng thay ®æi râ rÖt<br /> theo h−íng tiÕn lªn kinh tÕ thÞ tr−êng.<br /> <br /> Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 8.2015<br /> <br /> h−íng tÝch cùc vµ tiªu cùc.<br /> II. Sù chuyÓn ®æi kinh tÕ cña ng−êi Dao §á ë x· T¶<br /> Ph×n, huyÖn Sa Pa, tØnh Lµo Cai<br /> <br /> 1. Ho¹t ®éng kinh tÕ truyÒn thèng<br /> cña ng−êi Dao §á<br /> <br /> Kinh tÕ chiÕm ®o¹t tù nhiªn bao<br /> gåm c¸c ho¹t ®éng h¸i l−îm - s¨n<br /> b¾t/b¾n vµ h¸i thuèc.<br /> Ng−êi Dao §á cã nhiÒu kinh nghiÖm<br /> trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ h¸i l−îm s¨n b¾t/b¾n dùa trªn sù hiÓu biÕt vÒ c¸c<br /> quy luËt sinh tr−ëng cña sinh th¸i tù<br /> nhiªn trong vïng. S¶n phÈm chÝnh lµ<br /> nÊm h−¬ng, sa nh©n, m¨ng rõng, méc<br /> nhÜ, cñ mµi, rau xanh, mËt ong,... Tr−íc<br /> ®©y, ng−êi Dao §á s¨n b¾n ®−îc nhiÒu<br /> lo¹i thó lín nh− h−¬u, nai, ho½ng vµ hæ.<br /> Hä võa ®i s¨n tËp thÓ võa ®i c¸ nh©n.<br /> Ngµy nay, s¨n b¾n chØ g¾n liÒn víi viÖc<br /> b¶o vÖ mïa mµng, ®èi t−îng chñ yÕu lµ<br /> c¸c loµi thó nhá nh− chån, c¸o, sãc, lîn<br /> rõng,...…<br /> <br /> H¸i thuèc nam lµ nghÒ cæ truyÒn<br /> Tõ n¨m 2007 ®Õn nay, tr¶i qua gÇn<br /> 8 n¨m kh¶o s¸t thùc ®Þa t¹i T¶ Ph×n, cña ng−êi Dao §á. ViÖc t×m vµ sö dông<br /> chóng t«i ®· tiÕp cËn vµ hiÓu râ h¬n vÒ thuèc nam thÓ hiÖn ®−îc vèn kiÕn thøc<br /> qu¸ tr×nh h×nh thµnh thÞ tr−êng vµ sù y häc ®a d¹ng vµ phong phó cña ng−êi<br /> t¸c ®éng cña nã ®Õn ®êi sèng ng−êi d©n. d©n. C¸c bµi thuèc quý ®−îc truyÒn thô<br /> Kinh tÕ truyÒn thèng thay ®æi nhanh cÈn thËn nªn chØ cã mét sè ng−êi biÕt.<br /> chãng, theo ®ã lµ sù xuÊt hiÖn cña nhiÒu Cßn c¸c bµi thuèc ®¬n gi¶n th× rÊt nhiÒu<br /> h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt míi vµ sù ng−êi biÕt dïng, nh−ng hä kh«ng biÕt<br /> trçi dËy cña kinh tÕ gia ®×nh. T− duy hÕt c¸c vÞ thuèc nªn hiÖu qu¶ kh«ng cao.<br /> kinh tÕ cña ng−êi d©n<br /> B¶ng 1: Sè liÖu kinh tÕ ch¨n nu«i cña<br /> còng thay ®æi sang<br /> x· T¶ Ph×n tõ n¨m 2010 ®Õn 2013<br /> nh÷ng tÝnh to¸n lîi Ých,<br /> §¬n vÞ tÝnh: con<br /> ®Æt vÊn ®Ò lîi nhuËn lªn<br /> Ch¨n nu«i<br /> 2010<br /> 2011<br /> 2012<br /> 2013<br /> vÞ trÝ cao h¬n dï vÉn<br /> chän con ®−êng ph¸t §µn tr©u<br /> 359<br /> 359<br /> 429<br /> 494<br /> triÓn an toµn nhÊt. Sù §µn bß<br /> 75<br /> 75<br /> 98<br /> 133<br /> biÕn ®æi kinh tÕ kÐo theo<br /> §µn lîn<br /> 1.258<br /> 1.324<br /> 1.453<br /> 1.500<br /> sù thay ®æi vÒ v¨n hãa,<br /> §µn<br /> gia<br /> cÇm<br /> 6.200<br /> 6.340<br /> 6.585<br /> 5.988<br /> x· héi. NhiÒu nÐt v¨n<br /> hãa truyÒn thèng b¾t Nguån: Tæng hîp sè liÖu tõ b¸o c¸o tæng kÕt c¸c n¨m 2010,<br /> ®Çu thay ®æi theo c¶ 2011, 2012, 2013 cña UBND x· T¶ Ph×n.<br /> <br /> Tõ truyÒn thèng ®Õn thÞ tr−êng...<br /> <br /> Ho¹t ®éng kinh tÕ n«ng nghiÖp<br /> Trång trät: Ng−êi Dao §á ë T¶ Ph×n<br /> cã hai h×nh thøc canh t¸c chÝnh lµ<br /> n−¬ng rÉy vµ ruéng n−íc. Tr−íc ®©y,<br /> ng−êi Dao §á sèng du canh du c− nªn<br /> canh t¸c n−¬ng rÉy gi÷ vai trß chÝnh.<br /> HiÖn nay, do ®Êt rõng cã h¹n, n−¬ng rÉy<br /> kh«ng thÓ ®¶m b¶o ®−îc ®êi sèng cña<br /> ng−êi d©n nªn ®ång bµo chuyÓn sang<br /> canh t¸c ruéng n−íc vµ sèng ®Þnh canh<br /> ®Þnh c−. Bé n«ng cô chÝnh cña ng−êi<br /> Dao §á ë ®©y bao gåm: cuèc (nh×u), dao<br /> ph¸t (dô ng©u), liÒm gÆt (dô l×m), cµy<br /> (l¶y), bõa ®øng, c−a, gËy chäc lç (trô),<br /> gïi (chui)...<br /> Ng−êi Dao §á ë T¶ Ph×n lµ céng<br /> ®ång cã nhiÒu kinh nghiÖm trong canh<br /> t¸c ruéng bËc thang, mçi n¨m lµm mét<br /> vô lóa (tõ th¸ng 4-9). Mçi vô, trung<br /> b×nh mçi hé gia ®×nh gieo kho¶ng 20 kg<br /> gièng lóa (kho¶ng 0,5 ha ruéng) vµ thu<br /> ho¹ch ®−îc kho¶ng 60 ®Õn 80 bao thãc<br /> (kho¶ng 1,5 ®Õn 2,0 tÊn thãc). §Õn nay,<br /> hÇu hÕt c¸c hé gia ®×nh ®· sö dông c¸c<br /> lo¹i gièng míi (®−îc Nhµ n−íc b¸n cã<br /> trî gi¸) nªn n¨ng suÊt t¨ng lªn nhiÒu<br /> (h¬n 40 t¹/ha).<br /> N−¬ng rÉy “lµ kh¸i niÖm dïng ®Ó<br /> chØ nh÷ng m¶nh ®Êt trång do chÆt c©y,<br /> ®èt rõng mµ cã, kh«ng sö dông vÜnh<br /> viÔn, kh«ng liªn tôc, cã thêi gian bá hãa,<br /> tõ du canh dÉn ®Õn du c−” (§Æng<br /> Nghiªm V¹n, 1975, tr.8). Tr−íc ®©y,<br /> n−¬ng rÉy lµ nguån cung cÊp l−¬ng thùc<br /> vµ thùc phÈm chñ yÕu cña hä. N−¬ng<br /> chñ yÕu trång ng« cã xen canh vµ lu©n<br /> canh c¸c lo¹i c©y kh¸c nh− ®ç t−¬ng,<br /> ®Ëu c« ve, ®Ëu r¨ng ngùa, cµ chua,<br /> khoai s¾n... lµ nguån sèng chÝnh cña hä<br /> trong mét thêi gian dµi tr−íc khi canh<br /> t¸c ruéng n−íc ph¸t triÓn. Ngµy nay,<br /> n−¬ng rÉy vÉn gi÷ vai trß quan träng.<br /> <br /> 33<br /> N−¬ng th¶o qu¶ còng cã mét vai trß<br /> rÊt quan träng víi ng−êi Dao §á. Th¶o<br /> qu¶ lµ mét lo¹i h−¬ng liÖu quý cã gi¸ trÞ<br /> kinh tÕ cao. HÇu hÕt c¸c hé gia ®×nh<br /> ng−êi Dao §á ë T¶ Ph×n ®Òu cã n−¬ng<br /> th¶o qu¶. Nh÷ng n¨m th¶o qu¶ kh«<br /> ®−îc gi¸ cao (kho¶ng 100 ngh×n/kg) th×<br /> nguån tiÒn thu ®−îc lªn ®Õn hµng chôc<br /> triÖu. Th¶o qu¶ trë thµnh mét thø cña<br /> c¶i vµ ®−îc c¸c gia ®×nh tÝch tr÷ nh−<br /> mét nguån ®¶m b¶o sù an toµn cho<br /> m×nh. Hä b¸n th¶o qu¶ khi cÇn thiÕt<br /> nh− ®Ó mua ti vi, xe m¸y hay mua tr©u,<br /> bß ®Ó cµy ruéng.<br /> Ch¨n nu«i: Ng−êi Dao §á biÕt ch¨n<br /> nu«i tõ rÊt sím, ch¨n nu«i tr©u, bß tr−íc<br /> hÕt lµ ®Ó ®¶m b¶o søc kÐo cho s¶n xuÊt.<br /> Hä cßn ch¨n nu«i ngùa, dª vµ nhiÒu lîn,<br /> gµ ®Ó lÊy thÞt. Nguån thøc ¨n chÝnh cho<br /> vËt nu«i lµ thùc vËt tù nhiªn vµ chÊt bét<br /> tõ trång trät mµ chñ yÕu lµ ng«. Do<br /> nguån l−¬ng thùc ngµy cµng ®¶m b¶o<br /> ®−îc cho con ng−êi nªn l−îng bét dµnh<br /> cho ch¨n nu«i t¨ng lªn. Tuy nhiªn, ®µn<br /> vËt nu«i vÉn lu«n bÞ r×nh rËp bëi c¸c dÞch<br /> bÖnh vµ sù kh¾c nghiÖt cña khÝ hËu.<br /> Ho¹t ®éng thñ c«ng nghiÖp<br /> Thñ c«ng nghiÖp ë ®©y ®−îc s¶n<br /> xuÊt theo quy m« hé gia ®×nh víi môc<br /> ®Ých phôc vô nhu cÇu s¶n xuÊt vµ sinh<br /> ho¹t hµng ngµy.<br /> NghÒ rÌn lµ mét nghÒ thñ c«ng l©u<br /> ®êi vµ ®¹t ®Õn tr×nh ®é kh¸ cao cña<br /> ng−êi Dao §á. Hä tù rÌn lÊy c¸c c«ng cô<br /> s¶n xuÊt cña m×nh nh− l−ìi cuèc, l−ìi<br /> cµy, dao, liÒm... Trong quy tr×nh rÌn cã<br /> nhiÒu b−íc kü thuËt khã chØ ®−îc gia<br /> truyÒn nªn kh«ng nhiÒu nhµ ph¸t triÓn<br /> nghÒ nµy. HiÖn nay, nghÒ rÌn ®ang bÞ<br /> mÊt dÇn do ng−êi d©n nhËn thÊy mua<br /> c«ng cô d−íi xu«i ®−a lªn, rÎ h¬n so víi<br /> s¶n phÈm hä bá c«ng ra lµm.<br /> <br /> Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 8.2015<br /> <br /> 34<br /> NghÒ dÖt may vµ thªu thæ cÈm lµ<br /> nghÒ thñ c«ng quan träng phôc vô nhu<br /> cÇu mÆc vµ lµm ®Ñp cho ®ång bµo. Ng−êi<br /> phô n÷ Dao §á ë T¶ Ph×n lµ nh÷ng<br /> ng−êi cã bµn tay khÐo lÐo, giái dÖt v¶i vµ<br /> may thªu. DÖt v¶i lanh lµ nghÒ quan<br /> träng vµ ®−îc ng−êi Dao §á biÕt ®Õn tõ<br /> kh¸ l©u. Riªng nghÒ may thªu thæ cÈm<br /> cña ng−êi Dao §á ë ®©y rÊt næi tiÕng.<br /> HÇu hÕt phô n÷ ®−îc häc thªu may tõ<br /> lóc cßn rÊt nhá nªn ai còng biÕt thªu vµ<br /> thªu rÊt ®Ñp. Thªu may còng lµ mét<br /> tiªu chuÈn ®Ó ®¸nh gi¸ vÒ tµi n¨ng vµ<br /> phÈm h¹nh cña ng−êi phô n÷ ë ®©y.<br /> Ngoµi ra, ®an l¸t vµ lµm ®å b¹c còng<br /> tõng lµ c¸c nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng<br /> cña ng−êi Dao §á. C¸c gia ®×nh ®Òu biÕt<br /> ®an l¸t c¸c dông cô sinh ho¹t vµ s¶n<br /> xuÊt b»ng tre, m©y nh− gïi, ræ, r¸...<br /> Nh−ng hiÖn nay, hai nghÒ nµy ®ang bÞ<br /> mai mét do hiÕm c¸c nguån nguyªn liÖu<br /> vµ kh«ng c¹nh tranh ®−îc víi hµng c«ng<br /> nghiÖp d−íi xu«i chuyÓn lªn.<br /> Ho¹t ®éng trao ®æi s¶n phÈm<br /> Trong nÒn kinh tÕ truyÒn thèng cña<br /> ng−êi Dao §á, ho¹t ®éng trao ®æi s¶n<br /> phÈm diÔn ra tõ l©u nh−ng chØ dõng l¹i ë<br /> sù trao ®æi ®¬n thuÇn mµ kh«ng tån t¹i<br /> ho¹t ®éng bu«n b¸n. H×nh thøc trao ®æi<br /> chñ yÕu lµ ®em vËt ra trao ®æi vËt.<br /> Nh÷ng ng−êi cã nhu cÇu sÏ trùc tiÕp trao<br /> ®æi cho nhau. Tr−íc ®©y, x· T¶ Ph×n<br /> kh«ng cã chî, ng−êi d©n ph¶i xuèng tËn<br /> Sa Pa míi mua ®−îc c¸c nhu yÕu phÈm<br /> nh− muèi, dÇu th¾p s¸ng... C¸c s¶n<br /> phÈm hä ®em trao ®æi chñ yÕu lµ c¸c thø<br /> ®Æc s¶n nh− nÊm h−¬ng, mËt ong.<br /> Cã thÓ thÊy, kinh tÕ truyÒn thèng<br /> cña ng−êi Dao §á ë T¶ Ph×n lµ mét nÒn<br /> kinh tÕ tù nhiªn, khÐp kÝn, tr×nh ®é<br /> ph¸t triÓn thÊp vµ phô thuéc nhiÒu vµo<br /> thiªn nhiªn. Ng−êi Dao §á biÕt tËn<br /> dông c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®Ó tiÕn<br /> <br /> hµnh s¶n xuÊt nh−ng nh×n chung n¨ng<br /> suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña<br /> hä vÉn cßn khiªm tèn.<br /> 2. Sù biÕn ®æi trong nÒn kinh tÕ<br /> truyÒn thèng<br /> Dï chËm ch¹p nh−ng nÒn kinh tÕ<br /> cña ®ång bµo ng−êi Dao §á ®ang cã<br /> nh÷ng thay ®æi râ nÐt tõ du canh du c−<br /> sang ®Þnh canh ®Þnh c−, tõ qu¶ng canh,<br /> ®éc canh chuyÓn sang th©m canh, xen<br /> canh, lu©n canh víi kü thuËt cao h¬n, tõ<br /> canh t¸c n−¬ng rÉy lµ chñ yÕu chuyÓn<br /> sang canh t¸c lóa n−íc.<br /> Canh t¸c n−¬ng rÉy n¨ng suÊt vµ<br /> s¶n l−îng kh«ng cao mµ tÝnh rñi ro rÊt<br /> lín. Canh t¸c ruéng n−íc n¨ng suÊt cao<br /> h¬n vµ æn ®Þnh h¬n, cã thÓ ®¶m b¶o tèt<br /> h¬n cho ®êi sèng cña hä. B−íc chuyÓn<br /> nµy lµ tiÒn ®Ò chuyÓn l−¬ng thùc chÝnh<br /> lµ ng« sang lóa. Sau b−íc chuyÓn ®æi<br /> nµy, n−¬ng rÉy vÉn kh«ng mÊt ®i mµ<br /> tån t¹i song song víi ruéng n−íc.<br /> Qu¸ tr×nh chuyÓn tõ du canh du c−<br /> sang ®Þnh canh ®Þnh c− lµ kÕt qu¶ cña<br /> viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®Þnh canh<br /> ®Þnh c− cho ®ång bµo d©n téc Ýt ng−êi,<br /> gióp ®ång bµo æn ®Þnh cuéc sèng.<br /> ChuyÓn biÕn trong kü thuËt canh<br /> t¸c n«ng nghiÖp tõ ®éc canh, qu¶ng<br /> canh sang lu©n canh, xen canh vµ th©m<br /> canh còng lµ mét b−íc chuyÓn quan<br /> träng. C©y trång ®−îc lu©n canh quanh<br /> n¨m vµ xen canh nhiÒu lo¹i nªn t¸c<br /> ®éng cña thêi tiÕt ®Õn mïa mµng cã<br /> phÇn h¹n chÕ, gi¶m rñi ro do thêi tiÕt<br /> g©y ra.<br /> Tãm l¹i, sù chuyÓn ®æi trong nÒn<br /> kinh tÕ truyÒn thèng ë n¬i ®©y ®· ®−a<br /> ®Õn hÖ qu¶ cuèi cïng lµ kinh tÕ hµng<br /> hãa x©m nhËp s©u vµo nÒn kinh tÕ<br /> truyÒn thèng vµ ph¸t triÓn, ph¸ vì vá<br /> bäc khÐp kÝn ®Ó ®−a nÒn kinh tÕ tiÕn lªn<br /> kinh tÕ thÞ tr−êng.<br /> <br /> Tõ truyÒn thèng ®Õn thÞ tr−êng...<br /> <br /> 3. Ho¹t ®éng kinh tÕ hµng hãa<br /> cña ng−êi Dao §á<br /> * C¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt hµng hãa<br /> VÒ s¶n xuÊt hµng hãa n«ng phÈm,<br /> trªn toµn huyÖn Sa Pa n¨m 2014 cã 640<br /> ha rau xanh, s¶n l−îng ®¹t 8.960 tÊn<br /> rau, nguån thu tõ c¸c n−¬ng rau nµy<br /> ®¹t h¬n 9,0 tû ®ång(*). §©y lµ nguån rau<br /> phôc vô cho nhu cÇu cña kh¸ch du lÞch<br /> vµ ng−êi d©n trong thÞ trÊn Sa Pa.<br /> Nh÷ng ng−êi Kinh, khi thÊy nhu cÇu<br /> n«ng s¶n ë thÞ trÊn t¨ng nhanh ®· thuª<br /> ®Êt cña ng−êi d©n b¶n ®Þa, ®Çu t− gièng,<br /> ph©n bãn, kü thuËt vµ thuª ng−êi d©n ë<br /> ®ã s¶n xuÊt. Ng−êi Dao §á sau mét thêi<br /> gian còng nhËn thøc ®−îc viÖc ®Çu t−<br /> trång c©y rau xanh vµ c¸c d−îc liÖu,<br /> h−¬ng liÖu ®Ó b¸n cho kh¸ch sÏ thu<br /> ®−îc nhiÒu lîi h¬n. Hä b¾t ®Çu trång c¸c<br /> lo¹i rau, c©y thuèc, c©y atiso... ®Ó lµm<br /> hµng hãa.<br /> Tr−íc ®©y, hä chØ b¸n th¶o qu¶ khi<br /> cÇn tiÒn. Nh−ng giê hä biÕt ph¶i b¸n lóc<br /> nµo ®−îc gi¸ cao nhÊt. ViÖc trång c¸c<br /> c©y ®Æc s¶n cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao h¬n<br /> còng kÝch thÝch ng−êi d©n ®Çu t− s¶n<br /> xuÊt n«ng nghiÖp. Hay sù ph¸t triÓn<br /> cña c¸c c«ng ty chÕ biÕn thuèc t¾m trªn<br /> ®Þa bµn lµm cho c©y thuèc ngµy cµng<br /> hiÕm, ®iÒu nµy khiÕn ng−êi ta nghÜ ®Õn<br /> viÖc −¬m gièng vµ trång c©y thuèc. §©y<br /> chÝnh lµ sù ph¸t triÓn n«ng nghiÖp hµng<br /> hãa ®Ó cung cÊp nguyªn liÖu cho thñ<br /> c«ng nghiÖp ph¸t triÓn.<br /> VÒ s¶n xuÊt hµng hãa thñ c«ng<br /> nghiÖp, tr−íc hÕt lµ sù thay ®æi trong<br /> môc ®Ých s¶n xuÊt. §ã lµ sù thay ®æi tõ<br /> s¶n xuÊt phôc vô nhu cÇu cña chÝnh<br /> m×nh chuyÓn sang s¶n xuÊt hµng hãa,<br /> phôc vô kh¸ch hµng vµ h−íng ra thÞ<br /> tr−êng. Nhu cÇu thÞ tr−êng th× ®a d¹ng,<br /> Sè liÖu thèng kª cña Phßng Kinh tÕ huyÖn Sa<br /> Pa n¨m 2014.<br /> <br /> (*)<br /> <br /> 35<br /> trong khi ®ã, c¸c s¶n phÈm cña ®Þa<br /> ph−¬ng s¶n xuÊt chØ dõng l¹i ë mét sè<br /> m«tip (kiÓu mÉu) nhÊt ®Þnh vÒ h×nh<br /> thøc lÉn hoa v¨n nªn khã tiªu thô trªn<br /> thÞ tr−êng. Nh−ng nhê sù t− vÊn cña<br /> ng−êi Kinh mµ hä ®· cã nh÷ng thay ®æi<br /> nhÊt ®Þnh ®Ó ®¸p øng thÞ tr−êng.<br /> Nh÷ng thay ®æi nµy lµm cho mÉu m·<br /> hµng hãa thñ c«ng cña hä ®a d¹ng h¬n<br /> nhiÒu, nh−ng ®iÒu ®ã l¹i ®Æt ra vÊn ®Ò<br /> chÊt l−îng s¶n phÈm vµ biÕn ®æi v¨n<br /> hãa téc ng−êi.<br /> ChÝnh nhê sù thay ®æi trong môc<br /> ®Ých s¶n xuÊt ®· kÐo theo nhiÒu thay<br /> ®æi kh¸c trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt.<br /> HÖ qu¶ quan träng cña nã lµ lµm mét sè<br /> ngµnh thñ c«ng cã nhu cÇu vµ cã søc<br /> c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng ph¸t triÓn<br /> nhanh chãng nh− s¶n xuÊt thæ cÈm,<br /> kinh doanh thuèc t¾m..., nh−ng còng<br /> lµm mai mét, h¹n chÕ mét sè ngµnh<br /> kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh nh− lµm ®å<br /> b¹c, nghÒ rÌn...<br /> * C¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt<br /> thñ c«ng nghiÖp<br /> S¶n xuÊt hé gia ®×nh: Trong s¶n<br /> xuÊt thñ c«ng nghiÖp, s¶n xuÊt hé gia<br /> ®×nh lµ mét h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt<br /> rÊt hiÖu qu¶.<br /> HÇu hÕt c¸c gia ®×nh ng−êi Dao §á ë<br /> T¶ Ph×n ®Òu tham gia ho¹t ®éng thñ<br /> c«ng nghiÖp, nh−ng chØ mét sè gia ®×nh<br /> tham gia ho¹t ®éng s¶n xuÊt hµng hãa,<br /> nhiÒu nhÊt lµ s¶n xuÊt thæ cÈm. Trong<br /> mçi gia ®×nh, sù tham gia ho¹t ®éng<br /> kinh tÕ ®−îc ph©n chia râ rµng. §µn<br /> «ng th−êng ®i lµm n−¬ng, s¶n xuÊt n«ng<br /> nghiÖp, ®µn bµ ngoµi tham gia s¶n xuÊt<br /> cßn thªu thæ cÈm, b¸n hµng rong. Trong<br /> gia ®×nh, th−êng lµ mét hay vµi ng−êi<br /> tham gia s¶n xuÊt mÆt hµng ®Ó ®em<br /> b¸n ®−îc, vµ ng−êi s¶n xuÊt còng lµ<br /> ng−êi ®i b¸n hµng (khi s¶n xuÊt thæ<br /> <br />