Tượng Quan âm thiên thủ thiên nhãn ở đồng bằng Bắc Bộ

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

15
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Hình tượng Quan âm thiên thủ thiên nhãn có mặt tương đối sớm trong nghệ thuật tạo hình nước ta từ thời Lý, Trần rồi phát triển trong thời kì hậu Lê, nhà Mạc. Thế kỉ XVI đánh dấu với pho tượng Quan âm chùa Hội Hạ, thế kỷ XVII dòng tượng Quan âm đạt tới đỉnh cao qua tượng Quan âm thiên thủ thiên nhãn chùa Bút Tháp và tượng Quan âm chùa Mễ Sở ở thế kỷ XVIII.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tượng Quan âm thiên thủ thiên nhãn ở đồng bằng Bắc Bộ

T NG QUAN ÂM THI N TH THI N NH N NG B NG B C B L Hoà c Khoa G áo d c u h c M m non Ema l Duclh@dhhp edu n Ngày nh n bài: 23/02/2022 Ngày PB ánh giá: 23/4/2022 Ngày duy t ng: 28/4/2022 TÓM T T H nh t ng Quan m thi n th thi n nh n có m t t ng i s m trong ngh thu t t o h nh n c ta t th i L , Tr n r i phát tri n trong th i k h u L , nhà M c. Th k XVI ánh d u v i pho t ng Quan m ch a H i H , th k XVII dòng t ng Quan m t t i nh cao qua t ng Quan m thi n th thi n nh n ch a Bút Tháp và t ng Quan m ch a M S th k XVIII. V i s phát tri n v k thu t i u kh c, th pháp t o h nh, s thay i trong nguy n t c t o tác t ng, ta có th nh n th y quá tr nh phát tri n và bi n ng c a l ch s i u kh c Ph t giáo Vi t Nam. T khóa Thi n th thi n nh n, Quan m, i u kh c, ngh thu t STATUE OF GUANYIN WITH A THOUSAND EYES AND A THOUSAND HANDS IN THE NORTHERN DELTA ABTRACT The image of Guanyin with thousand eyes and thousand hands appeared relatively early in the visual arts of our country in the Ly and Tran dynasties and then developed in the post-Le and Mac dynasties. The 16th century marked with the statue of Quan Am in Hoi Ha Pagoda, in the 17th century, the appearance of Quan Am statues reached its peak with the statue of Quan Am with thousand eyes and thousand hands in But Thap pagoda and the statue of Quan Am in Me So pagoda in the 18th century. With the development of sculpture techniques, shaping techniques, and changes in the principles of statue creation, we can see the development and change of the history of Vietnamese Buddhist sculpture. Ke words Thousand eyes thousand hands, Guanyin, sculpture, art 1. TV N ch a Vi t, h nh nh c d n gian th ng Tín ng ng th Quan m xu t hi n xuy n cúng bái, v h nh, t c t ng, cúng Vi t Nam xu t hi n t khi nào v n luôn dàng công c cho các ch a, ít khi là t ng là v n c bàn lu n. Có th nói h nh Thích Ca hay A Di à mà ph bi n là t ng t ng c a v Ph t bà này còn ph bi n h n Ph t bà Quan m. Theo l ch s ghi l i th c vi c ng i ta bi t n m t c Thích Ph t giáo vào Vi t Nam t r t s m, ngay t Ca, hay m t c A Di à t n t i m t nh ng th k u công nguy n. Tuy nhi n, v th nào ó trong o Ph t. Bà c coi vào giai o n này h nh t ng Quan m là v B Tát ng u hàng v n B Tát xu t hi n ch a th không có m t c li u nào trong vi c c u chúng sinh, ban phát s minh ch ng. Ch bi t r ng vào giai o n an lành, phúc c, ban cho nh n gian t T y ng, khi h nh t ng Quan m vi c c c m no áo m, làm n phát tài r t th nh hành Trung Qu c v i 33 hóa phát l c, cho n vi c sinh con trai, con th n, Vi t Nam n m trong giai o n B c gái… Trong h th ng Ph t i n các ngôi thu c, r t có th tín ng ng này c ng T P CH KHOA H C, S 53, tháng 7 n m 2022
có m t t i Vi t Nam. Qua nh ng th k r c trong i u kh c c Vi t Nam, các tác gi r c a n n i u kh c d n gian Vi t Nam, ph n tích tr n ph ng di n ngh thu t t o t ng Quan m chi m m t v trí khá h nh, c i m nh n d ng c a t ng trong quan tr ng. Chúng góp ph n t o n n s m t giai o n nh t nh c ng nh ngh a hoàn thi n c a c m t h th ng t ng th và n i dung th pháp t o h nh c a t ng th s và ph c t p. T th k XVII tr i, lo i t ng Quan m. Trong bài vi t này, s bài trí t ng th trong các ngôi ch a ng i vi t ti p thu nh ng nghi n c u v ng ng b ng B c b có th coi nh c a các h c gi i tr c và i theo h ng t n m c hoàn thi n, t y theo t ng ch a ph n tích v ngh thu t t o h nh c a t ng mà t ng Quan m thi n th thi n nh n Quan m qua các giai o n l ch s . H nh c b trí khác nhau v i b c c và h nh t ng Quan m v i nh ng nguy n t c t o t ng khác nhau. t ng, ch t li u và quy tr nh t o t ng 2. T NG QUAN NGHIÊN C U c ng nh s chi ph i c a b i c nh x h i, s giao l u ti p bi n v n hóa s t o ra H nh t ng Quan m thi n th thi n nh ng nét khác bi t trong t o h nh t ng nh n có m t t ng i s m trong l ch s Quan m thi n th thi n nh n là nh ng n i m thu t Vi t Nam và phát tri n n t n dung chính mà ng i vi t c p. ngày nay v m t t o h nh. y là m t 3. N I DUNG tài khó, ph m vi nghi n c u khá h p, các tác gi nghi n c u th ng ph i có nh ng hi u bi t nh t nh v Ph t giáo và tín 3 1 1 Ch t l u à qu tr nh t o t ng ng ng d n gian. Công tr nh H nh t ng Trong n n i u kh c c Vi t Nam, con ng i trong ngh thu t t o h nh c a ch t li u t o t ng r t phong phú. T á , PGS Tr n L m Bi n c coi là công tr nh ng, vàng cho n t u c s d ng nghi n c u có h th ng u ti n v t ng t o t ng, nh ng phong phú nh t, thông Ph t Vi t Nam, tác gi li t k và ph n th ng nh t v n là g . Các t ng g s m tích t ng i y v h th ng, c nh t t m th y Vi t Nam có ni n i khá i m t o h nh c a t ng Ph t trong ó có mu n kho ng th k XVI-XVII. Tuy là t ng Quan m thi n th thi n nh n. PGS khó l u gi qua thi n ni n v n i, nh ng Chu Quang Ch trong công tr nh nghi n g l i là cái d dàng nh t t o tác và di n c u T ng c Vi t Nam v i truy n th ng t h nh t ng. i u kh c d n t c ph n tích c i m Lo i g c d n gian a d ng nh t nh n d ng c a t ng th lo i t ng Quan t o t ng là g mít. Lo i g d t m th y m trong các ngôi ch a v ng ng b ng trong kh p các làng qu Vi t Nam, v a d B c b . Sách Trí tu t o h nh ng i Vi t t c o, l i v a b n, ít b n t sau khi c h nh t ng quan m ngh n m t ngh n tay gia c . Nó c ng là lo i g a s n, khác v i c a tác gi oàn Th M H ng là công các lo i g nh inh, lim, s n, táu khi s n tr nh g n y nh t i s u v phong cách th p d b bong. V i các lo i thu c t thi t i u kh c h nh t ng con ng i thông qua này ng i ta th ng ch m kh c xong h nh t ng Quan m. Các công tr nh k m c, không s n, c ng t o ra v p ri ng, tr n u nghi n c u r t chuy n s u v n n ph i ch m khéo và ít m i ghép hàn. h nh t ng Quan m thi n th thi n nh n Còn i v i g mít, nó cho phép ngh nh n TR NG I H C H I PHÒNG
th s c ch m ho c g n ghép các chi ti t mà trong d n gian th ng chu ng lo i m ng không l các v t ch p n i. M t c y mít tròn h n. già th ng c n r i a ra ao làng r a Sau khi hom s n, t ng b t u c s ch, ng m vài tháng. Vi c ng m này giúp s n th p. u ti n t ng c ph m t l p cho g lo i i m t s ch t và côn tr ng kí s n then có màu en. L p s n c ph k sinh trong th n c y. Sau ó g cv t vài l n chúng ng m th m vào l p t l n n i thoáng mát cho mau khô, bóc hom ph l n b m t tr c ó. Nh ng l p v và pha c t theo kích th c c a t ng s n này, ngoài tác d ng ph kín m t t ng 4,tr.384 . d dàng cho vi c th p sau ó, còn có tác Vi c t o t ng là m t quá tr nh h c d ng giúp cho t ng có kh n ng ch ng h i l u dài c a các ngh nh n. Kh u u ch i l i s x m th c c a thi n nhi n. Sau ti n bao gi c ng là vi c o c và phác vài l n ph , t ng c ánh bóng b ng h a h nh t ng. N u th n g v a c t ng, gi y giáp cho th t tr n th t ph ng và t a ng i th kh c ch vi c o b i ph n tót th t k nh ng nét kh c sao cho t ng th a, n u t ng quá l n, ho c g quá nh , t c v hoàn thi n nh t. Sau ó t ng ngh nh n tính n vi c ghép và làm m ng c ph l n m t l p s n cánh gián m ng cho nh ng ch ch p này. Theo các ngh dát vàng và b c. Vi c dát vàng b c c nh n làng S n ng, t c n n m t tác ph m làm m t cách t m , c bi t v i nguy n t ng Quan m thi n th thi n nh n không li u là vàng ph i che ch n và th p n i kín khó nh ng ph i tr i qua khá nhi u công gió kh i m t các v n vàng. Vàng b c o n t m . N u t ng có nhi u tay và có bao gi c ng c dát theo l i v y cá, v a th m ph n b u r ng, th m i ph n u nhanh l i v a có hi u qu . c t c ri ng. Sau ó c ghép l i và s n th p t ng, d n gian có nh ng ph ra ngoài m t l p t ph sa tinh luy n quy nh ri ng. Quy cách này cho th y tr n v i s n, hom toàn b pho t ng, gi u nh ng th b c c a t ng. Quy nh chung, i nh ng v t ghép. K công nh t là nh ng t ng Thích Ca c th p vàng toàn b , ôi tay, c n ph i có m t s gia công, g t còn t ng Quan m th l i t y lo i Quan gi a c n th n t m theo t ng th tay v i m mà c th p vàng hay cs n n nh ng quy nh ri ng. Các tay l n r i n thu n. T ng Quan m Th Kính, Quan các tay nh trong tr ng h p có th m m t a s n ch c s n mà ít khi s d ng vành tay phía sau l ng t ng. Các tay n th p. t ng Quan m thi n th thi n l n c ng t y theo s l ng tay y u c u mà nh n th ng c th p vàng m t và các t c nh ng th tay cho ph h p. Sau ó là cánh tay tr n c l ra. Còn xi m y c a vi c c m ng cho tay. M ng này có th bà th t y theo t ng n i mà có th s n v là m ng tròn, nh ng c ng có th là m ng khác nhau. Th ng l p trong c ng c vuông. N u là m ng tròn th khi ghép các s n màu son h ng, l p ngoài ph m t l p cánh tay ngh nh n có th xoay sao cho b c dát sau ó quét l p cánh gián l n t o ra v a úng l i v a p. Còn n u là m ng màu n u trong su t có ánh b c. Nh ng n p vuông, m i v trí c a các cánh tay u ph i áo d ng màu son ho c màu then en th ng nh t ngay t khi c. ph ng th c t o ra nh ng ng vi n m nh mai, tinh t . này y u c u m t tr nh k thu t cao , n n Cách s n th p này t o cho pho t ng Quan T P CH KHOA H C, S 53, tháng 7 n m 2022
m v a gi ng v i m t ng i ph n d n i. “D nh n nh v c t t ng” là m t gi , thôn qu nh ng không kém ph n cao trong nh ng ti u chu n c ng i th sang, tôn qu S n ng t x a n nay luôn luôn tu n 312 h ng qu cách t o t ng theo. H l y con ng i th c làm th c o, uan m c n n n ch nh s a trong quá tr nh t o tác Nh ng quy cách này c t ng k t t ng Ph t. Ngoài ra i u c n thi t là ph i thành v n b n, hi n nay còn l u gi khá chú n không gian. M t ngh nh n gi i y m t s sách c nh : T n bi n tam là ng i không hoàn toàn làm theo sách. mu i t o t ng kinh, Ph t t ng l ng c V t qua nh ng quy cách, h còn ph i tính kinh, T o t ng c d ng, Di n quang n vi c bài trí t ng Ph t ó trong không tam mu i t o t ng. Nh ng cu n sách này gian c th n i t ng s ng tr . N u t ng cho bi t m t cách chi ti t nh ng quy cách t tr n cao, khi nh n l n t m m t b hút t o t t c các lo i t ng Ph t t Thích Ca, ng n l i n n t ng c n ph i t c cao h n so A Di à, Quan m n t ng Kim c ng, v i t ng b nh th ng, khi t vào v H pháp, v i nh ng chu n m c quy nh trí có c m giác v a t m. Còn nh ng t ng ri ng nh t l u, tai, nh n trung…cho ngang t m m t th ng c l i. V i các t ng n c t l ch n i v i các t ng ng. Quan m thi n th thi n nh n c ng v y. Vi c t o tác t ng Ph t trong d n gian Do k t c u c a t ng c bi t c u k , khi c truy n d y v i m t vài công th c t c ngh nh n luôn ph i tính n c i m khái quát nh sau: này. i v i lo i t ng ng i, n u c t T a t l p th t: T ng ng i b ng b n chính i n, th a ph n ch làm n h t u, t ng ng b ng b y u. Nh t di n ài sen. Còn n u c t ri ng sang m t ph n l ng ki n : m t m t dài b ng chia ôi b n i n th ph n u qu - r ng i tòa c a hai vai. Tr ng di n tam tr ng : chi u sen c chú , t o ra kho ng ng t c n dài c a m t chia làm ba ph n chính. Các t i cho t ng và b . V i các t ng ng, l này coi nh là t l t ng i “chu n” n u c ng c thi t k ph n b gi ng v i t c n n nh ng pho t ng. Có th chúng các t ng ng i, th chi u cao c a t ng s c rút ra t trong sách, nh ng r i sau ó b t ng l n g p nhi u l n t o ra th ch nh “b sách” mà truy n tay. Do các th ng i v nh. Do v y các t ng này, ph n r ng Vi t x a không ph i m y ai c ng ch c i tòa sen ch c làm có tính ch t t ng hành ch ngh a, n n vi c c sách, hi u tr ng. y c ng chính là s c u k trong sách là chuy n r t h n h u. H t y theo vi c t o tác t o n n nh ng ti u chu n kinh nghi m ngh nghi p “thu n tay hay p cho các lo i t ng. m t” mà t c n n các t ng Ph t nh ng T vi c quan sát con ng i c th và dáng v sinh ng khác nhau. 4,tr.403 không gian c th trong khi t c kh c t ng Ngoài sách và nh ng quy cách chung Ph t, các ngh nh n t o cho t ng Vi t cha ông truy n l i, các ngh nh n còn ph i Nam v g n g i, th n thu c trong không d a vào vi c quan sát con ng i ang s ng gian ch a chi n. Tuy t a l c tr n ngôi v t i u ch nh, r i b ng chính cái t m, tôn qu , các t ng Ph t l i không có tính cái t nh c a m nh, ng i th t c n n th n uy hi p, hay g y ra s choáng ng p các thái cho nh ng tác ph m i u kh c truy n tín Ph t t . ó c ng là l do khi n các TR NG I H C H I PHÒNG
t ng Ph t d t o tác theo chu n t c n sen. Phía chính di n v trí c a c Ph t hay Trung Qu c, nh ng v n r t Vi t A Di à m c g n m t m ng hoa xo n Nam, không khuôn th c mà phong phú. nhi u l p l ng vào nhau x p l n gi ng nh N u t ng Ph t Trung Qu c l y s s , m t cái tháp. M ng trang trí này cl p t ng Nh t B n l y s tinh x o i u luy n l i hai phía b n ph i, trái, nh ng nh làm ti u chu n cho s t o tác, th t ng h n. Phía tr n vành m là nh ng l p d ng Vi t Nam l i l y cái g n g i th n quen nh m y c kh c so le nhau t ng l p t o n n h nh t ng. c bi t là th lo i m t, t t c nh ng chi ti t này u c t ng Quan m, ta nh th y ó h nh nh th p vàng sáng. c a nh ng ng i m , ng i v Vi t Nam T ng có 38 tay. Nh ng cánh tay này ch u th ng ch u khó, khuya s m t o t n tuy t c m p m p nh ng v n có c m giác mà không kém ph n cao qu . m m m i, uy n chuy n và c n x ng v i 3.2. M t s t ng Quan Âm t u th n h nh to l n c a c pho t ng. Hai b u qua các th k tay ch p tr c ng c k t n li n hoa h p 321 ng uan m th n th ch ng. ôi tay t trong lòng k t n thi n th n nh n ch a H H th k nh, còn 12 ôi tay khác c dang u Th k XVI là m t giai o n r t ph c sang hai b n khá ng i v i các ngón t p, y là th i k có nhi u bi n ng v các t th khác nhau, cho ta c m giác kinh t và chính tr . Nhà M c thay th nhà thoáng nh ang chuy n ng. m i tay, L s . Nhà M c xóa b s c m oán kh t bà u c m m t b o pháp t ng tr ng cho khe n n có c h i cho t t ng Ph t giáo m t quy n l c khi c u giúp chúng sinh bao c ph c h ng. Dòng t ng Quan m g t g m: b nh n c cam l , b o tháp, vòng d y, hái c nhi u thành t u trong giai o n hòm kinh, g ng báu… t t c nh ng tay này. T ng Quan m thi n th thi n nh n này c x p thành ba l p ch y d c theo ch a H i H nay c l u gi t i B o tàng th n và c l ra d i l p áo ngoài khá m thu t Vi t Nam là m t trong nh ng pho vuông. o t ng c ch m bong k nh t ng c tr ng cho phong cách t ng thành hai l p, n u nh n nghi ng, ta có th Ph t s m th k XVI. Gi ng nh ng i m nh n th y c c hai cánh tay k t n t t m linh, Quan m c t c trong dáng trong lòng, mà khi chính di n th ch th y v m t ng i ph n nông thôn, ôn h u, l p ló bàn tay. S vuông v n c a l p áo d u dàng. Bà có m t khuôn m t y n này t o cho b c t ng dáng v m ch t phúc h u, m t to, v i cái nh n m chi u, thôn d . Dáng v này k t h p v i th ng i m i n r ng, c m thon, ôi lông mày cong bán ki t già x p bành r ng ch n ph i t d i m t v ng trán p. Tai t ng dài, eo tr n i ch n trái c c t c khá vuông hoa tai h nh búp sen n ng r xu ng t n càng làm t ng th m tính ch t thô m c g n vai. C không cao l m, nh ng y n, có g i ó 7, tr.107 ba ng n. Phía tr n u i m thi n quan B là m t ài sen to v i l p nh y ch y có vành cao. y là m t chi c m khá c vi n phía tr n, phía d i là nh ng l p cánh bi t so v i các t ng Quan m c ng th sen to m p so le nhau. Trong m i cánh l i k và k c th k sau. Tr n vành m có trang trí nh ng h nh tròn xo n vào nhau và g n n i nh ng bông hoa d ng nh bông r xu ng. Nó c ng t ng ng v i ki u T P CH KHOA H C, S 53, tháng 7 n m 2022
th c cách i u c a m ng ch m hoa xo n cao si u hay m t công th c quá ch t ch , phía tr n nh m thi n quan. Hai b n ài mà bà nh th c t o ra t chính t m sen này, khác r t nhi u v i các t ng quan t nh c a nh ng ng i th kh c d n gian. m c ng lo i là có th m hai ài sen nh Do ó ta c ng có th nói r ng tác ph m c làm nhô l n t phía d i hai v này là m t b c t ng l n hi m hoi trong Kim ng và Ng c N ng h u. h th ng t ng Quan m thi n th thi n i d i ài sen là u qu m t ng i nh n mang n ng tinh th n ng i Vi t v i ôi m t l i x ch, m i to, má ph ng ra nh t, m c d có nh ng chi ti t Ch mpa, d t n. Tóc qu phía ng sau c ch m Trung Qu c nh h ng vào. r t k , nu t nà, c t o ra b i nh ng ng 322 ng uan m th n th song song và cu n tròn l n phía d i. th n nh n ch a Bút háp th k M t vài n p tóc c làm xuôi xu ng, ti p Cu c chi n tranh àng trong àng n i v i nh ng l p sóng c a bi n Nam H i ngoài th k XVII làm cho t t ng x phía d i. Hai bàn tay qu to, m p, v n h i có nhi u xáo ng, khuynh h ng t m ra hai b n c a tòa sen. Bi n Nam v v i Ph t giáo c ng là t m l t t y u, H i c ng c ch m kh c c n th n, các không ch d n mà c vua quan tri u nh. v n sóng ng i sang hai b n t o c m i v i t ng l p th ng nh n và th ng giác nh qu r sóng nhô d y. thuy n ông o, v Ph t c quan t m D i c ng là m t b t ng bát giác, th tri n sông không ph i là Adi à hay các c nh không u nhau, c nh phía chính Thích Ca mà ch y u là t ng Quan m. di n c làm l n nh t. B chia làm ba T ng Quan m thi n th thi n nh n ph n, tr n m ng, gi a h i th t l i m t chút ch a Bút Tháp , x nh T , huy n Thu n và d i c ng là m t b c cao dày. Trang Thành, t nh B c Ninh là pho c ti u bi u trí tr n b phong phú t m . i m c s c nh t trong giai o n này, t ng cb nh t c a pho t ng này có l là h nh nh c c g n gàng ch t ch trong m t kh i cao chim th n Garu a dang tay sáu góc c a 370cm, vành hào quang r ng 210cm và b l c giác. y là m t loài linh v t m nh kh i b t ng dày 115cm g m ph n tr n là ng i u chim, th ng xu t hi n trong t ng ng i t nh t a, ph n d i là ài sen và ngh thu t ch m kh c c ChamPa. Ngoài b t ng, nh ng nh nh ng tà áo hai b n ra, trong các ô vuông và h nh ch nh t hay r xu ng r t m m m i che l p vài cánh sen h nh lá c a b t ng u c trang trí t o ra s g n bó gi a hai ph n. Ngoài nh ng hoa v n nh : m y ng s c, hoa cúc, hai ôi tay, m t c ch p tr c ng theo hoa sen, r ng, l n…Nh ng h a ti t này ít dáng “li n hoa h p ch ng n” và ôi tay nhi u nh h ng Trung Hoa. t tr n i theo dáng “thi n nh” li n Nh v y, v i s l i t o h nh nh v i th n th t ng có 38 tay n m hai tr n, ta có th h nh dung t ng i rõ nét b n. Phía ng sau l ng Ph t là 789 cánh v m t pho t ng Quan m Thi n Th tay nh t o thành m t vòng hào quang l y Thi n Nh n u th k XVI v i m i y u t ng làm trung t m, các cánh tay m c so t r t c bi t. H nh nh c a v Ph t bà le t ng l p theo nh ng vòng tròn ng ngh n m t ngh n tay y có c m giác t m lan r ng d n ra nh nh ng tia sáng t a nh không ph i t o n n b ng m t k thu t chi u r ng m i vào không gian. Ph i nói TR NG I H C H I PHÒNG
r ng v i h nh th c này t ng Quan m b b c t ng t o n n m t th c n b ng thi n th thi n nh n ch a Bút Tháp t t nh có m t s tính toán m c th c không n m t s h nh t ng hóa r t cao. N u h mang tính t y ti n hay ng u h ng. t ng Quan m ch a H i H hay a i m này t ng c a ch a Bút Tháp h n T n , nh ng cánh tay nh c x p h nh h n các pho t ng c a ch a H i H hay d qu t ch c h n ch trong 5 l p và B i Kh có t l ho c l n quá, ho c ài sen kho ng cách r ng c a li n s n , th vi c to quá làm cho h nh t ng b ch m i, ho c làm r i ra c a vành hào quang ch a Bút ài sen quá nh th làm h nh t ng tr n n Tháp m r ng th m cho s phát tri n thô v ng. So sánh nh v y, ta có th kh ng c a con s tay t t i 1000 tay. ng th i nh th c b c c và con m t t o h nh trong lòng m i bàn tay nh ngh nh n u y t n m t tr nh cao, mà nh ng ch m m t con m t, làm cho b c t ng tr pho t ng d n gian ch a t n. 3,tr.106 l n có ngh a kép. Nh ng cánh tay y V i h nh t ng quan m ch a Bút v a là ánh sáng hào quang l ng c a Tháp, h nh nh ng i m , ng i ph n c Ph t n v i qu ng i qu n chúng, y có th nói t n m t ti u chu n v a t ng tr ng cho nh ng bàn tay dang cao v i d ng v m i. T ng qu c a ng i ra c u v t i, v a là nh ng con m t th u àn bà c b c l ra trong chi ti t c th su t coi sóc n nh n lo i. n b ng ti u chu n c tr ng cho phong V n ni n i c a các pho t ng cách t ng Ph t n th k XVII và c ng quan m nói ri ng c ng nh t ng Ph t là c tr ng cho h nh nh ng i ph n nói chung c a Vi t Nam th ng là r t khó Vi t Nam. Khuôn b ng ct c y n xác nh, do ng i ngh nh n d n gian t o cho các t ng m t th ng i v ng ch c. th ng ít khi ghi t n tu i c a m nh vào C ng v i ó là m t t l v a ph i, c n i. tác ph m. Do v y, ch a Bút Tháp dòng Vai không quá to, các n p áo x p theo úng ch Hán c ghi l i tr n pho t ng này th n h nh c a Quan m ch a Bút Tháp là m t tr ng h p c bi t. V i dòng ch t o ra m t nét p n gi n. Khuôn m t “Tu th Bính th n ni n, thu nguy t, c c Ph t ôn h u, nét m t i m t nh si u thoát nh t doanh t o”, “Nam ông giao th nam , môi nh dày, má b u b nh, c m n i kh i Tr ng ti n sinh ph ng kh c”. Nh v y có g ph n bi t rõ ràng. c bi t hai b n nó c x p vào hàng tác ph m có t n tác u t ng, còn c t c th m hai b m t gi , không còn là tác ph m d n gian vô hai b n má, và 8 u c x p thành 3 danh, mà thu c v dòng “v n hóa mang t ng tr n m , tr n nh n ng m t pho A Di tính bác h c” à nh bi u hi n s g n bó gi a hai nh n Tính bác h c này còn c th hi n v t này. ng v m t b c c t o h nh, h nh rõ nét h n n a n u nh n vào nguy n t c chóp c a m t ng v i nh ng t ng ch a t c t ng Ph t c th hi n ra trong pho khuôn m t Ph t t o cho tác ph m dáng t ng. Kh i b t ng d i là h nh vuông, v thanh thoát hi m có. Nó cho ta c m giác t ng ph n v i nó là vòng hào quang Ph t nh t ng c t ng th m v chi u cao, h nh tròn c ng t ra o n gi a là h nh gi m i cái bè ngang mà nh ng cánh t ng con r ng ng m ng c i tòa sen t o tay hai b n t o ra. y c ng là chi ti t n n m t t l hài hòa c n i. Chính toàn c bi t c a t ng so v i nh ng tác ph m T P CH KHOA H C, S 53, tháng 7 n m 2022
khác trong dòng t ng quan m nhi u tay. cung c t ng th m l n v dày, các tay Tr n c s nh ng c i m b c c t san sát nhau mà không tua t a. V i s c a t ng, k c nh ng m i giao l u nh ken dày nh v y, vành cung này gi u i h ng ngo i lai, chúng ta v n ph i công nh ng v t v ch làm c cho vi c ghép tay. nh n r ng t ng Quan m thi n th thi n So v i t ng Bút Tháp, th n m nh c a nh n ch a Bút Tháp là m t s k t h p t ng M S có ph n nh h n nh ng l i hài hòa gi a quan ni m và truy n thuy t. ph c t p h n. Cách ngh nh n mô t k ng th i d i bàn tay c a nh ng ng i nh ng n p áo và s xo n v n c a các nút ngh nh n Vi t Nam x a, nó còn là s k t bu c cho ng i ta li n t ng n các pho h p hài hòa gi a th c d n gian và th c t ng ch a T y Ph ng. Các tay k t n bác h c trong i u kh c. ó có s h i hai b n h nh t ng, so v i giai o n tr c t c a nh ng thành qu sáng t o c hun có v nh a d ng h n, ít b tr ng l p. Tuy úc t nh ng th k tr c ó trong s ti p nhi n các b o pháp c c m trong các tay bi n v n hóa tr thành m t bi u t ng này th l i không th t chính xác. Có th k nh cao c a i u kh c Ph t giáo Vi t Nam ra là : bút nghi n, b nh cam l , m y báu, th k XVII. vòng lu n xa, sách kinh và c bi t là h nh 323 ng uan m th n th nh gi ng nh hai qu cau và cái mõ. V i th n nh n ch a M S v t t ng tr ng này có l ch t n t i trong Trong s các t ng Quan m thi n th t ng Quan m d n gian Vi t Nam. ôi thi n nh n th k XVIII XIX, pho Quan tay tr n c ng c a t ng Ph t c ch m m ch a M S , thu c x M S , huy n l i phía tr n nh c a m thi n quan là V n Giang/ H ng Y n là t ng s nh t tay nh Hóa Ph t, y là th c tay hoàn v i s l ng tay nhi u nh t, t i h n m t toàn theo khuôn m u c a t ng Ph t Trung ngàn chi c, t o thành m t vành cung l n Qu c mà ít t m th y trong các t ng Thi n phía sau l ng. y ta l i g p m t th th thi n nh n giai o n tr c. th c khác trong vi c t c kh c các tay nh . c i m c s c nh t c a pho t ng Vi c ghép các tay tr n m t vành tròn nh Quan m thi n th thi n nh n ch a M S t ng ch a Bút Tháp c bi n i này là vi c có th m m t ôi tay Ph l ch p thành d ng vành cung, t o cho t ng m t phía sau l ng t ng. y c ng là lí do cái nh n a chi u h n. Vành cung này còn vành hào quang bi n d ng thành h nh cung c phát tri n l n phía tr n thành nh ng t o ra m t kho ng r ng gi a cho ôi tay ám m y cu n l i nh th v n l n c a m t này. ôi tay này b sung th m cho con r ng cho b c t ng cái th k v hi m ngh a i t , i bi, c u kh p l c o th y. V i m i l p tay m i b n và s phát lu n h i, m i n i, m i ch n h ni m c u tri n c a các vành cung g n tay tr n nh n Quan m th u c bà cho. thành nh ng ng vòng u n khúc li n t c Ngoài ra, ng v m t t o h nh mà nói t o cho pho t ng này s r m rà nhi u th vi c có th m ôi tay phía sau l ng chi ti t nh t trong h th ng các t ng Quan cho b c t ng m t không gian m . Không m. c bi t các tay nh không ch t c t ch là ba chi u mà không gian này c cánh tay tr ra, mà c u k h n có c ph n nh n l n thành a chi u cho s chi m g p c a khu u tay. Do ó ta c m giác vành ng ng. Có l do chú phát tri n s l ng TR NG I H C H I PHÒNG
tay và vành hào quang, n n ngh nh n t ng Quan m thi n th thi n nh n ch a ph n nào n gi n hóa ph n b t ng phía Bút Tháp có s thay i nh ng ti u d i. Không còn h nh nh qu hay r ng chu n th m m ch u nhi u nh h ng t i thông th ng n a, phía tr n b l c ngh thu t Trung Qu c. Theo à c a t ng giác, ài sen c h nh t ng hóa b ng Quan m ch a Bút Tháp, t ng th k h nh nh c a sóng n c. Nh ng con sóng XVIII v n ti p t c phát tri n không ng ng cu n l i, t ng t ng l p l p, lô nhô thay vào v s l ng tay và m t t o ra các t ng ch c a nh ng cánh sen thông th ng . s nh pho Quan m ch a M S . Nh ng phía d i b l i c t c vài nét T nh ng s thay i phong cách t o gi ng nh cái lá sen úp, t o cho b sóng tác t ng Quan m qua các th k , ta có th n c này có ngh a n. Có th ki u th c nh n th y ti n tr nh phát tri n và bi n ng này h c c t ngh thu t t o h nh Trung c a l ch s qua các th i i khác nhau. S Hoa mà ít khi có Vi t Nam. Có th nói chuy n i t x h i Ph t giáo L -Tr n y là m t trong s ít nh ng pho t ng l n sang x h i th nh hành Nho giáo và s xu t nh t c a th k XVIII có c nh ng i m hi n c a y u t th ng m i ( XVI-XIX) sáng t o khá c áo. l i tr n t ng nh ng giá tr ngh thu t và l ch s c s c. 4. K T LU N TÀI LI U THAM KH O Tr n ph ng di n l ch s i u kh c c 1. Tr n L m Bi n (1993), H nh t ng Vi t Nam th các t ng Quan m thi n th con ng i trong ngh thu t t o h nh, NXB thi n nh n c t m th y s m nh t vào th M thu t k XVI. Chúng t o n n m t n n t ng c b n 2. Nguy n Ti n C nh (2021), M thu t cho s phát tri n n r trong ngh thu t th i M c, NXB M thu t. t o h nh t ng Quan m các giai o n sau 3. Ph m Th Ch nh (2009), L ch s m này. V phong cách t o tác t ng Ph t, ta thu t Vi t Nam, NXB i h c s ph m. có th th y r ng h nh t ng Quan m là 4. Chu Quang Tr (2016), T ng c m t s l a ch n v n hóa c a ng i Vi t. Vi t Nam v i truy n th ng i u kh c d n t c, T ng v a ti p nh n nh ng y u t sung NXB M thu t. m n c a ngh thu t Champa, v a dung 5. Chu Quang Tr (2013), V n hóa Vi t Nam nh n t m thu t, NXB M thu t. hòa v i nh ng ti u chu n t o t ng Trung 6. L Bá D ng (2009), i c ng m Qu c, t m ra nh ng s bi u hi n ph thu t, NXB i h c Qu c gia Hà N i. h p v i t m th c và thói quen th m m 7. oàn Th M H ng (2014), Trí tu c a ng i Vi t. Các t ng s m th k XVI t o h nh ng i Vi t t h nh t ng quan m th ng c t c theo ti u chu n th m m ngh n m t ngh n tay, NXB Chính tr qu c gia. ch u nhi u nh h ng t n thông qua 8. Tr nh Quang V (2009), L c s m Champa. T ng th k XVII i n h nh là thu t Vi t Nam, NXB T i n bách khoa. T P CH KHOA H C, S 53, tháng 7 n m 2022