0
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT NAM ĐÀN 2
----
Sáng kiến kinh nghiệm
ỨNG DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO TRẠM
TRONG DẠY HỌC CHỦ ĐỀ “ CÁC MẠCH ĐIỆN XOAY
CHIỀU, CÔNG SUẤT ĐIỆN TIÊU THỤ CỦA MẠCH
XOAY CHIỀU” – VẬT LÝ 12 CƠ BẢN
Lĩnh vực : Vật lý
Tên tác giả : Thái Thị Hằng
Giáo viên môn: Vật lý
Năm học : 2021 -2022
1
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Nâng cao chất lượng giáo dục là nhiệm vụ chính trị được Đảng, Nhà nước ta
đặc biệt quan tâm và luôn là nội dung quan trọng trong văn kiện của các kỳ Đại hội
Đảng. Để nâng cao chất lượng giáo dục, cần tập trung mọi nguồn lực tiến hành đồng
bộ các giải pháp với sự đồng thuận cao của các lực lượng giáo dục trong và ngoài
nhà trường. Một trong những biện pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đó là
đổi mới phương pháp dạy học từ việc dạy và học truyền thống sang dạy và học theo
hướng hiện đại.
Việc đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại sẽ giúp
phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người
học đồng thời khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập
trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập
nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực.
Trong dạy học vật lý, việc áp dụng các phương pháp dạy học hiện đại lấy học
sinh làm trung tâm giúp cho giờ học không còn khô khan mà trở nên sinh động hấp
dẫn và lôi cuốn học sinh. Theo đó, người giáo viên phải biết áp dụng một cách linh
hoạt và lựa chọn phương pháp tối ưu nhất phù hợp với mục tiêu và nội dung của bài
học. Những phương pháp dạy học đang được sử dụng trong dạy học hiện đại là: Dạy
học theo dự án, dạy học hợp tác, dạy học dựa trên vấn đề , dạy học giải quyết vấn đề
.... Một trong những phương pháp dạy học mới, đã và đang được sử dụng trong dạy
học nhằm tăng cường các họat động tự chủ, sáng tạo của học sinh đó là hình thức
dạy học theo trạm còn gọi là học theo vòng tròn.
Dạy học theo Trạm là phương pháp dạy học tích cực, trong đó học sinh không
chỉ chủ động tiếp thu kiến thức, phát triển năng lực (năng lực giải quyết vấn đề, năng
lực sáng tạo, năng lực trình bày, sử dụng thí nghiệm…) mà còn kích thích hứng thú
say mê với môn học. Đây là phương pháp tổ chức dạy học hiệu quả tuy nhiên vẫn
chưa được ứng dụng một cách rộng rãi ở các trương phổ thông nước ta nói chung và
trong việc giảng dạy bộ môn vật lý nói riêng. Trong chương trình Vật lý 12 cơ bản,
tôi nhận thấy rằng các nội dung kiến thức trong chủ đề “ Các mạch điện xoay chiều,
công suất điện tiêu thụ của mạch điện xoay chiều” trong chương “ Dòng điện xoay
chiều” có thể tổ chức dạy học theo trạm kết hợp với kỹ thuật hợp tác nhóm. Vì vây
tôi đã mạnh dạn viết sáng kiến “Ứng dụng phương pháp dạy học theo trạm trong
dạy học chủ đề “ Các loại mạch điện xoay chiều, công suất điện tiêu thụ của mạch
điện xoay chiều” – Vật lý 12 cơ bản”. Qua đề tài, tôi mong muốn giúp học sinh sự
tư duy logic về Vật lý từ đó phát huy tính tích cực, sáng tạo trong học tập bộ môn.
Gây hứng thú học tập cao trong học tập môn Vật lý, nhằm đạt kết quả cao trong kỳ
thi tôt nghiệp THPT Quốc gia hàng năm.
2
II. MỤC ĐÍCH CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận dạy học, lý thuyết về các phương pháp và kỹ
thuật dạy học tích cực tôi đã tiến hành sử dụng phương pháp dạy học theo trạm và
kỹ thuật hoạt động nhóm để dạy học chủ đề “ Các mạch điện xoay chiều, công suất
điện tiêu thụ của mạch điện xoay chiều” giúp cho học sinh phát huy được tính tích
cực, sáng tạo và tạo hứng thú cho học sinh trong quá trình học.
III. PHẠM VI, ĐỐI TƯỢNG, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
III.1. Phạm vi nghiên cứu
- Vận dụng phương pháp dạy học theo trạm để dạy học Chủ đề “Các mạch điện
xoay chiều, công suất điện tiêu thụ của mạch điện xoay chiều” – vật lý 12 cơ bản.
III.2. Đối tượng nghiên cứu
- Hệ thống lý thuyết về các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực theo
định hướng năng lực ở trường phổ thông …
- Phương pháp dạy học theo trạm và kĩ thuật hợp tác nhóm.
- Học sinh lớp 12 trường THPT Nam Đàn 2
III.3. Phương pháp nghiên cứu
- Nghiên cứu các tài liệu về “ Phương pháp dạy học tích cực”
- Nghiên cứu sách giáo khoa, sách giáo viên, sách tham khảo.
- Phương pháp thực nghiệm và thống kê. Thực nghiệm sư phạm để kiểm
nghiệm tính thực tiễn và hiệu quả của phương án đã đề xuất.
IV. GIỚI HẠN ĐỀ TÀI
IV.1. Giới hạn nội dung nghiên cứu
- Đề tài tập trung nghiên cứu ứng dụng phương pháp dạy học theo trạm để dạy
học chủ đề “ Các mạch điện xoay chiều, công suất điện tiêu thụ của mạch điện xoay
chiều” kết hợp với một số kỹ thuật dạy học tích cực.
- Nghiên cứu và triển khai khi học chương 3. Dòng điện xoay chiều – Vật lý
12 cơ bản.
IV.2. Giới hạn địa bàn nghiên cứu
Đề tài được triển khai nghiên cứu tại trường THPT Nam Đàn 2 – huyện Nam
Đàn.
3
PHẦN II: NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
I.1. Cơ sở lý luận:
I.1.1. Khái quát chung về dạy học tích cực
I.1.1.1. Thế nào là tính tích cực học tập?
Tính tích cực (TTC) là một phẩm chất vốn có của con người, bởi vì để tồn tại
và phát triển con người luôn phải chủ động, tích cực cải biến môi trường tự nhiên,
cải tạo xã hội. Vì vậy, hình thành và phát triển TTC xã hội là một trong những nhiệm
vụ chủ yếu của giáo dục.
Tính tích cực học tập - về thực chất là TTC nhận thức, đặc trưng ở khát vọng
hiểu biết, cố gắng trí lực và có nghị lực cao trong qúa trình chiếm lĩnh tri thức. TTC
nhận thức trong hoạt động học tập liên quan trước hết với động cơ học tập. Động cơ
đúng tạo ra hứng thú. Hứng thú là tiền đề của tự giác. Hứng thú và tự giác là hai yếu
tố tạo nên tính tích cực. Tính tích cực sản sinh nếp tư duy độc lập. Suy nghĩ độc lập
là mầm mống của sáng tạo. Ngược lại, phong cách học tập tích cực độc lập sáng tạo
sẽ phát triển tự giác, hứng thú, bồi dưỡng động cơ học tập. TTC học tập biểu hiện ở
những dấu hiệu như: hăng hái trả lời các câu hỏi của giáo viên, bổ sung các câu trả
lời của bạn, thích phát biểu ý kiến của mình trước vấn đề nêu ra; hay nêu thắc mắc,
đòi hỏi giải thích cặn kẽ những vấn đề chưa đủ rõ; chủ động vận dụng kiến thức, kĩ
năng đã học để nhận thức vấn đề mới; tập trung chú ý vào vấn đề đang học; kiên trì
hoàn thành các bài tập, không nản trước những tình huống khó khăn…
TTC học tập thể hiện qua các cấp độ từ thấp lên cao như:
- Bắt chước: gắng sức làm theo mẫu hành động của thầy, của bạn…
- Tìm tòi: độc lập giải quyết vấn đề nêu ra, tìm kiếm cách giải quyết khác nhau
về một số vấn đề…
- Sáng tạo: tìm ra cách giải quyết mới, độc đáo, hữu hiệu.
I.1.1.2. Phương pháp dạy học tích cực:
Phương pháp dạy học tích cực (PPDH tích cực) là một thuật ngữ rút gọn, được
dùng ở nhiều nước để chỉ những phương pháp giáo dục, dạy học theo hướng phát
huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học.
"Tích cực" trong PPDH - tích cực được dùng với nghĩa là hoạt động, chủ động,
trái nghĩa với không hoạt động, thụ động chứ không dùng theo nghĩa trái với tiêu
cực.
PPDH tích cực hướng tới việc hoạt động hóa, tích cực hóa hoạt động nhận thức
của người học, nghĩa là tập trung vào phát huy tính tích cực của người học chứ không
phải là tập trung vào phát huy tính tích cực của người dạy, tuy nhiên để dạy học theo
4
phương pháp tích cực thì giáo viên phải nỗ lực nhiều so với dạy theo phương pháp
thụ động.
Muốn đổi mới cách học phải đổi mới cách dạy. Cách dạy chỉ đạo cách học,
nhưng ngược lại thói quen học tập của trò cũng ảnh hưởng tới cách dạy của thầy.
Chẳng hạn, có trường hợp học sinh đòi hỏi cách dạy tích cực hoạt động nhưng giáo
viên chưa đáp ứng được, hoặc có trường hợp giáo viên hăng hái áp dụng PPDH
tích cực nhưng không thành công vì học sinh chưa thích ứng, vẫn quen với lối học
tập thụ động. Vì vậy, giáo viên phải kiên trì dùng cách dạy hoạt động để dần dần
xây dựng cho học sinh phương pháp học tập chủ động một cách vừa sức, từ thấp
lên cao. Trong đổi mới phương pháp dạy học phải có sự hợp tác cả của thầy và trò,
sự phối hợp nhịp nhàng hoạt động dạy với hoạt động học thì mới thành công. Như
vậy, việc dùng thuật ngữ "Dạy và học tích cực" để phân biệt với "Dạy và học thụ
động".
I.1.1.3. Đặc trưng của các phương pháp dạy học tích cực.
- Dạy và học thông qua tổ chức các hoạt động học tập của học sinh.
- Dạy và học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học.
- Tăng cường học tập cá thể, phối hợp với học tập hợp tác
- Kết hợp đánh giá của thầy với tự đánh giá của trò.
I.1.2. Phương pháp dạy học theo trạm.
I.1.2.1. Dạy học theo trạm là gì?
Dạy học theo trạm là kiểu tổ chức dạy học dựa trên hình thức làm việc tại các
trạm. Ngoài mục tiêu truyền đạt kiến thức, dạy học theo trạm còn kích thích hứng
thú, say mê nghiên cứu, năng lực giải quyết vấn đề phức hợp, gắn lí thuyết với thực
hành, tư duy và hành động, rèn luyện năng lực cộng tác nhóm với những nhiệm vụ
độc lập khác nhau.
Dạy học theo trạm là một kiểu dạy học mở, trong đó căn cứ vào yêu cầu về
kiến thức và kĩ năng của bài học, giáo viên có thể tổ chức cho học sinh hoạt động
học tập tự lực tại các vị trí không gian lớp học để giải quyết các vấn đề trong học
tập. Hệ thống các trạm thường được thiết kế, bố trí theo hình thức các vòng tròn
khép kín trong không gian lớp học có các tài nguyên học tập cần thiết mà học sinh
sẽ sử dụng để thực hiện các nhiệm vụ tương ứng trong quá trình học tập theo trạm.
Các nhiệm vụ nhận thức tại các trạm có tính tương đối độc lập với nhau, sao cho học
sinh có thể bắt đầu ở một trạm bất kì. Hoạt động của học sinh tại các trạm là hoàn
toàn tự do, dưới sự định hướng của giáo viên, học sinh phải tự xoay xở để vượt qua
các trạm. Do đó, dạy học theo trạm tập trung vào "tự chủ và tự học", rèn luyện thói
quen tự lực giải quyết vấn đề cho học sinh.
Như vậy, dạy học theo trạm là một phương pháp tổ chức hoạt động học tập
trong đó học sinh tự lực, chủ động thực hiện lần lượt các nhiệm vụ khác nhau tại các