Ứng vận thần vũ (Tập I)

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:452

Thêm vào BST

Báo xấu

8
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

"Về đặt tên cho truyện tiểu thuyết lịch sử này, Ứng vận thần vũ, ấy là chúng tôi lấy ở việc: Sau cuộc chiến thắng phá quân Tống, giữ vững giang sơn, quần thần dâng lên vua Đại Hành tôn là chúng tôi xin hiệu của Hoàng đế, mượn oai linh tổ tiên để kể lại công đức của các ngài, đồng thời để cho "nhân loại dưới gầm trời thấy được trí tuệ vô song của con người tộc Việt. Như thế là chúng tôi ngược dòng thời gian, trở về thời đại của năm cuối của thế kỷ thứ 10, theo chân ngựa trận của vị hùng tài Lê Hoàn, xem tổ tiên ứng vận" trời, thuận lòng người, đem tài thần vũ ra giữ nước như thế nào!..." Mời các bạn tham khảo tập I.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Ứng vận thần vũ (Tập I)

wi reiiiii 2 SAN FRANCIS iave LV T le iahele Dal a PHA TONG Vh NXB VAN HOA THONG TIN wa ©
INTERNATIONAL CENTER JUN 2 0 2006 0
Ung Van Than Vii 1
VIETNAMES F VU NGOCD View Vi, Ngoc Dinh, 1933- Ung Van Than vai Lé Dai Hanh hoadng dé pha Téng : ti€éu thuy&ét lich st Ha N6éi : NXB Van héa -théna tin : TP_ Hom .- CTY 3 1223 07271 0578
0 VU NGOC BINH UNG VAN THAN VU LE DAI HANH HOANG DE PHA TONG 4 Tiéu thuyét lich st Vb Nha Xuat Ban Van Hoa Thong Tin
UNG VAN THAN VU Lé Dai Hanh Hoang Dé pha Tong (Tap 1) - VU NGOC BINH - Chiu trach nhiém xuat bdn : BUI VIET BAC Chiu trach nhiém ndi dung : PHAM NGOC LUAT Bién tdp : VO Hadi Binh Trinh bay : Huynh Thao Vé bia : Hoa si Quéc An Sta ban in : Tuyét Nhung NHA XUAT BAN VAN HOA THONG TIN 43 Lo Dic - Ha N6i we ve ok Lién két xudt ban : CTY VAN HOA MINH TRI - NS. VAN LANG 25 Nguyén Thi Minh Khai, Q.1, TRHCM DI : 6.247157 = 8233027 =Fax mot occur In 1000 cudn khd 16x24cm tai Xuéng in CN Trung Tam Hdi Cho Trién Lam Viét Nam. Gidy chap nhan dang ky KHXB sé 1577/XB-QLXB Cuc xudt ban cdp ngay vag) 0.2004. Trich ngang ké hoach xudt ban s6 66/VHTT Nha xudét ban Van Héa - Thdng Tin cdp ngay 15.12.2004. In xong va ndp luu chiéu quy 1 nam 2005.
DAN NHAP Su chép: Nam Ky Mao (979) vua Dinh Tién Hoang va con trudéng 1a Nam Viét vuong Dinh Lién bi tén Dé Thich giét”. Dé Thich trudc lam Lai, dém nam méng thay sao roi vao mdm tuéng day 14 diém bdo minh duge lam vua, ben am thdm tinh viéc sodn nghich. Mét hém Dé Thich thay hai cha con Dinh Tién Hoang say rugu ngu trong ccung, bén lén vao giét lu6n ca con vua la Nam Viet vuong Dinh Lién. Triéu dinh dude hung tin nhén nhdo chia nhau di tim thich khach ma khong thay, may ngay sau cé ngudi cung ni chet thay trén mang x6i mai nha 6 cdnh tay thd ra vét nudc, lién tri hé lén. Dinh than bat ké la xu6ng Ban (nay tra hdéi thi héa ra 1a D6 Thich, y ngudi lang Dai Dé thudc Thién lai cho hay: vi la huyén Vu Ban, tinh Nam Dinh), Thich khai hét su tinh, tron may ngay trén mdi nha khat nude qua, tho tay ra vot nude trong mang ma u6ng thi bi phat giac. Ngé Thai SJ, (*) Vé cdi chét cia Dinh Tién Hoang dé, Viét Su Tiéu An cia Thien Sach khong trich loi ban cuia séch Thong Luan mét doan nhu sau: “Vua sinh ra budi toi git duoc quyén cuong, cdc Su quan ngo nhom vac bdu, trai anh hung Van tam, Dinh Tién Hoang ding lén ma dep yén duoc, noi tiéng da lau, nay thanh Thang, gdm duoc dat dai ctia 12 st quan. Nuoc bi chia xé cha con lam Chan thong nhat, doi vdi nha Tong, thi Bac Nam thong hiéu, binh cung da la thinh Vuong, khéng phdi xin ai, nude Cé Viét dugc 13 nam thdi luoc cé thita, ma hoc van lém, sao lai mdt chong nhu thé ? La vi Tién Hoang vu lap 5 ba Hoang hau la khong du, mudn dem cdi thudat tri quan ra ma tri nude; ddt vac dau la phi 1é, b6 con trudéng la phi phap, dat thay tu lam chite quan, phong bi,cho nén G trong hinh phat, la phi chinh. Chi ham vut choi, khéng biét dat quan phong bi, nha thi con truang ly tam, b6 vo that tiét, 6 ngodi thi khong giét Tién Hoang, chu nguoi canh nach thanh ké cutu thu, vdy la Hang Lang khong phdi Dé Thich . Nguoi dan Chiém Thanh vao cuép la Ngé Hau, chu khong phdi la Nhat Khanh. Nguoi cudp ngdi vua cua Ve Vuong la Ngo Hau, da dé, canh la tu nhién toi chit khong phdi la Thap Dao Tuéng Quan. Géc cay thuong thay!” tan, nha Dinh it dttc, khéng co gi dé cho con chau vé sau, dang
Dinh than lam toi Dé Thich xong, lién ton Vé vuong Dinh Lién lén lam vua, ltic Ay vuong mdi cé 6 tudi, bao nhiéu quyén chinh 6 ca trong tay quan Thap Dao Tuéng quan la Lé Hoan, su noi rang Lé Hoan lai cung vdi Duong Thai hau van di lai tu thong tw trudc. Cac quan dai than cdm dau 1a bon Dinh Dién, Nguyén Bac thay Lé Hoan nhiép chinh long quyén qua, méi ctt binh ma dén nhung bi Lé Hoan giét ca. Ltic bay gid nha Téng nghe tin Tién Hoang nha Dinh da mat, tu quan thi con nhé dai, muén thtYa thé sang lay nudc Dai Cé Viét (ten nude do Dinh Tién Hoang dé dat ra), mdi hdi dai binh 6 gan bién gidi. Nuéc Nam dugc tin quan nha Téng sap sang, Lé Hoan sai Pham Cu Luong lam dai tuéng dem binh di chong git. Trudéc khi dem quan di, tuéng quan Pham Cu Luong hop cac tuéng si lai 6 trong dién, rdi ndéi rang:” Bay gid gidc sap vao bd céi, ma vua thi con bé, lay ai la ngudi thudng phat cho chting ta day. Dau chting ta cé hét stic lap dugc chut c6ng nao, thi rdi ai biét cho ? Chi bang nay ta t6n quan Thap Dao Tuéng quan lén lam vua réi hay ra bién ai giét giac la hon ca!” Cac tu6ng si nghe ndéi vay déu én tiéng tung hé van tué. Thai hau thay tudng si thuan ca, mdi sai lay 40 long c6n khoac vao cho tudng quan Lé Hoan. Lé Hoan lén lam vua, mé ra triéu dai nha Lé, sw nude ta van thudng goi thoi ay 1a thoi “Tién Lé”. Thé la tt day cham dut triéu dai nha Dinh cua vi anh hung thud nh6 chan trau ma dung duoc dai nghiép tu chu cho dat nudéc. Nha Dinh lam vua duoc 2 ddi, lau ca thay dude 14 nam. Lé Hoan lén lam vua, ttfc la Dai Hanh Hoang dé, lay nién hiéu 1a Thién Phtic (980-988), Hung Théng (989-993) va Ung Thién (994-1005). Theo Dai Nam Nhat Thong Chi, do Quéc St Quan triéu Nguyén bién soan, thi: “cé miéu Lé Dai Hanh Hoang dé 6 xa Trung Lap, huyén Thuy Nguyén, tinh Thanh Héa, ché nay 1a co chi ci cua t6é tién nha vua; c6 thuyét néi ché nay 1a nha ci cua Lé Dai Hanh, sau nhan day lap miéu, nay van con bia da. Xét,“Sif chép nha vua ngudi Ai chau, nam Lé Vinh T6 thi 8, hang huyén sta lai dén, thugng thu Chu Phung Thuc nghi soan van bia, vi dat nay nhu ché sinh vua Thuan va Ky Tay ché sinh cua Chu Van Vuong. Ng6 (Thi) Si lai nhan rang Lé Dai Hanh ngudi x4 Bao Thai huyén Tham Liém, khéng r6 ho Ngé can ctf vao dau...”. Cac suf sach khac, déu chép: Lé Hoan 1a ngudi lang Bao Thai ( cé noi chép la Ninh Thai), huyén Thanh Liém tinh Ha Nam ngay nay, 6ng la mét trong “Giao Chau That hing” lam tudéng duéi trudng hung tai Dinh B6é (*) Nha Hau Lé do Lé Loi dung lén.
Linh 6 dat Hoa Lu, khi B6 Linh dung xong nghiép Idn thi phong tudng quan Lé Hoan chtic “Thap Dao Tudng Quan” ttic la chtic nam tron ven binh quyén trong tay, chi huy tram tudng van quan. Viét Siz Tiéu An cha Ngo Thoi S¥ ké: “Than phu cua vua (Lé Hoan) la Lé@ Mich, me la ho Dang, ba me nam méng thay hoa sen nd 6 trong bung réi két thanh qua, minh kh6ng 4n lai chia cho nguoi khac. Negay ram thang Bay, nién hiéu Thién Phtic thu 6 nha Tan, sinh ra vua, me noi rang:” Thang bé nay khi ldn lén tat nhién dai quy, nhung ta khéng duge hung loc”. 6 Ai Chau Dudc vai nam thi cha me theo nhau chét ca, quan Quan Sat (Thanh Héda) ho Lé vi la cung ho nén nuéi Hoan lam con. Lé Hoan luc dap ao nhé khéi ng6o tuan tu la thudéng, mua déng ret, vua (ttc L@é Hoan) c6i ma nim, duong dém hao quang sang ruc khap nha, cd con rong vang chttc Thap nam 4p lén trén, dén khi lén vua thé nha Dinh thang lén dén than Dao Tudéng Quan, réi thay nha Dinh lam vua dong dé 6 Hoa Lu”, phan cua Lé Hoan la nhu vay. Chinh Bién, Trong Kham Dinh Viet Su Thong Gidm Cuong Muc, phan Dang thi cdé thai, Quyén thu 1, viét vé vua Lé Pai Hanh: ’Truéc kia me la Dang thi chiém bao thay bung no ra hoa sen, réi két thanh nhan sen ngay. lay lam la dem chia cho moi ngudi, riéng minh khong an. Luc tinh day, thi noi voi nguoi lfm. Khi sinh con mat mdi hinh dang khac thuong, Dang hiém téi ta ring: “Thang chau nay chac mai sau sé !am nén sang ca, chi cha cting chét. khéng dude hudng léc théi!” Duge vai nam thi me mat, réi la khac Vien quan sat ho Lé (khéng ré tén) 6 Ai chau thay ngai, cho nam phuc nhu thudng, nudi lam con. Gap tiét troi déng rét mut, ngai 6d trén. Vien hinh c6i up, dang dém sang ruc ca nha, co con rong vang ap vuong Lién, quan sat ho Lé lay lam la, lén lén, ngai giup viec Nam Viét cé muu tri va suc cang td ra léi lac, c6 chi lon. Tién Hoang khen la ngudi chtic Thap Dao manh, giao cho cai quan hai nghin quan, dan thang dén Tudéng quan, Dién Tién Chi Huy Su. Dén bay gid cudp ngdi nha Dinh, truy ton cha me. dé la nhu vay. Dai dé, lai lich than phan Lé Hoan, tuic Dai Hanh Hoang Dao thi Viét Si Vé chic Thép Dao Tudng quan, ttc la tudng coi mudi moi van dé ndi Toan Thit cia Pham Van Son viét: “... Tien Hoang lién lo Lu, Tot, Neti. Méi Dao tri. Ngai t6 chtfc quan doi lam 5 cap: Dao, Quan, mdi Tét cé 10 Neu, mdi c6 10 Quan, m6i Quan cé 10 Lu, mdi Lit cé 10 Tét, . Tong s6 quan doi Neii cd 10 ngudi. Nhu vay mdi Dao co 10 van ngudi” gid cua nha Dinh co tdi 1 triéu ngudi. Su gia Tran Trong Kim cho rang bay gi c6 du thuce luc dé nudi noi nuéc ta con nhé, dan ta con thua thét, lam Dinh, Ung Hoe Neuyén Van 1 tri¢u quan. Nhung ban vé binh ché cua nha
To, trong bdo Tri Tan, phat biéu rang diéu dé cé thuc do quan déi bay gid chia lam 2 hang: mét hang 1a quan déi thudng tric hay hién dich, mot hang la tri bi, luan chuyén nhau trong mét thdi han nhat dinh dé phung su dudi cd, ttc ld man ky quan dich thi quan si lai tré thanh néng dan. Theo d6, quan sé nha Dinh cé thé lén téi 1 triéu. Lai lich va su nghiép cua tuéng quan Lé Hoan la nhu vay. nee quan lén lam vua dén thang 3 mia Xuan nam At Ty (1005) thi mat, 6 ngdi dude 24 nam, tho 65 tudi, tang 6 Son Lang Hoa Lu. Trong khi Dinh Bé Linh con dang tung hoanh, danh dep cac SW quan, thu giang son vé mét mdi thi 6 phuong Bac cé tudng quan Tri¢u Khudéng Dan vang lénh triéu dinh nha Hau Chu di danh dep cac noi, thtfa co héi cam binh quyén trong tay, lai thém dén hic triéu dinh suy nhugc, lién dem quan vé dwt nha Chu, lén ngéi bau lap ra nha Tong. Téng dé Triéu Khuong Dan thay c6éi Giao Chau dai loan, nha Ngo suy vi chang khac gi nha Hau Chu, khap noi giac da néi lén, d@ déi va manh hon ca la 12 nha xung la Sw quan, thém mét tay kiét hiét ho Dinh 6 déng Hoa Lu dem quan ra ngoai thién ha danh dep, thi Hoang dé nha Téng may phen muén dem quan di lay nudc Nam, nhung lai e “binh di xa, 6 nha cé ké theo guong sodn doat” cho nén ngap ngting chua quyét. Thém ntfa, Dinh Bé Linh mét mat danh dep cdc St quan, mét mat thay r6 tinh thé cho nén dan xép moi viéc dudc hét stic khéo léo, khién cho Téng dé cé muén xuat quan chinh phuc Dai Viét cling chia dam. Cé Dén khi hai cha con Dinh Tién Hoang dé bi giét, thi Téng dé ké nghiép, la Thai Tong Hoang dé, cho 1a tinh hinh nuéc nho phia Nam dang roi loan, co héi dé thon tinh da dén. Va thé la xay tran chién tranh gitfa nha Tong v6éi nude Nam. Gia thu luc Dinh Tién Hoang dé bang ha ma triéu dinh chang mét long ton xung tuéng quan Lé Hoan lén ngéi vua, ma lai tranh gianh be dang huc hac vdi nhau, thi ligu giang son nudc Nam co thoat khéi bi nha Tong chinh phuc khéng ? Nhiing dan xép, nhting van déng trong tinh canh nudc séi hia bong ay, nhat dinh 1a hét site séi noi dé dat dudc mét long ton ngoi vua, git? thé nuéc khéng bi nghiéng neta, kip thu thap stic manh quan bi kéo ra bién ai cu giac, nhiing bién dong ay is tdi dua lam nén tang dé dan dén nhiing hoat dong chinh tri quan su cuia vua Lé Dai Hanh pha binh Téng, nhu vay 1a chting t6i ude mong phan nao dong gop duoc phan nhé nhoi: gang lam cong viéc “tai hién lich su’ oai hung cua t6 tién” bang thé tai tiéu thuyét. C6 mét diéu hé trong trong chinh su nudc ta, la viéc vua Lé Dai Hanh pha Tong, sach sui xem nhe cudc pha Tong nay, tat ca chi ndi qua loa, hoae
tran danh. cé k¥ hon mét chut thi eting khéng ra ngoai khu6én khé mét Day la mét thiét thoi cho dai ky céng cua Lé Dai Hanh Hoang dé! Bac, triéu Trong suét dong dai su Viét, lien mien xay chién tranh cu lan cudc dai nao citing phai cut binh cu Bac quan tran xudng cudp nude, 6 giang Bac thuéc lau dén gdn nghin nam, réi tinh than quat khdi gianh lai stfc gian nan, son lai biting bting va thanh cong. Lan cu Bac nao cting hét dé tiéu quéc huy dong dén tiing ngon cd, ting hon da, dong nudéc... nam, xuong chung stfc pha ngoai dich, chién tran cé lic lau dén vai chuc Hai Ba trang rai clung giang son, lam than khong thé ndi xiét. Thoat tién, Ba Tudéng quan ho Trung duéi T6 Dinh, sau giao chién véi dai tudng Phuc Ma Vién, kéo tan binh di khap néo cudi clung tu tiét 6 Hat Giang; roi Ngo Hoang Thao bén Quyén xuat quan pha binh Nam Han, chem dau thai tit tanh mot thoi; ba Bach Dang giang lam cho dong song lich suit dé mau hdi dam giac nho, nha Ngo suy vi, Mudi Hai St Quan cat ctf gitia hang tram lam cho giang son nudéc Nam chim sau vao loan ly khé ai, nhd c6 tay hung Viét khap noi liét Dinh Bo Linh thu giang son vé m6t méi thi nude Dai Cé khé6ng mon moi, kiét qué. mau vdi xuong da chan hoa, sttc dan khéng thé thé khong Réi dén quéc nan thi vua, viéc triéu chinh luc ay khéng khéng chia nam xé bay tran ngap nhting hén loan, dinh than khéng thé lting hi¢n ra voi hung ham hé danh giét nhau, nguy co vong quéc lai lting Thai T6: thu phuc binh nha Tong kéo xudng thu hién chi lon cia Tong hén loan, yéu 6t. Trudc nuéc Dai Cé Viét nhan lic tiéu quéc nay dang luc lén ng6i, cung mot tinh thé nguy ngap nhu vay, Tudéng quan Lé Hoan stfc guom dao pha phai hda giai dude nguy I6n ben trong, dé huy déng so véi nhting khé khan giac ngoai, trach nhiém nay van lan khé khan hon cu Bac cua cdc triéu trudc va sau nay! che di ky tai van tri, “thu Tuéng quan Lé Hoan dung tai than va dé ky cing mitc do tai hai hep toi da khéng gian chién tring” dé gidi han dén tranh di xa khoi vung vi chién tranh cho dat nuéc, ngai khong cho chién cting 1a guom Long Tuyén bién dia, khéng cho phép 4nh guom cho du khong thé chiéu xuéng dén vung xudi, ngon ten du la tén Hau Nghé ttt, chién tran chi dude cting khéng dude phép vuot dudng vao noi thi ho, chang dién ra va phaikét thtic 6 noi xa X0i khong gay hoa cho tram lam cho nui bi 16, s6ng bi can. tat stfe cua ke yéu Nhung, vi tht’ chién tran ay kéo dai nhiéu ngay, khong thé khéng tan cting khong thé chiu dung néi, giang son dat nudc tai thanh: lai phai dung dén tanh vi dai chién, vi thé Dai Hanh Hoang dé giat chi trong nhay mat la “co ngdn thi gian chién tran” lai, lam cho “chdp Va qua nhien hét”, co thé mdi con gitt duoc hoi thé von da méi mét san! gian dé mau tan xuong nay! ngai da lam duge ky cong co ngan thdi
Hung binh pha cudng dich trong hoan, canh nhu thé, véi than muu thanh ké cé kim chua ai lam dugc nhu thé, du da xong, nhung lai phai lam thé nao dé gitt cho giac dt hung tan khéng thé lay quan di tra han, run ray khong dam nghi dén viéc lai cho quan ra ngoai bién ai lan ntfa, cé thé m6i that su tranh duoc nan vong quéc sat dan, va Hoang dé Lé Hoan da lam duge, c6 kim khéng ai lam dudc, hon ntfa chinh ngai con md dug¢e duong, dé cho ddi sau c6 sttc, c6 thé dem quan vuot bién ai danh Téng cuc ky oanh liét, lich sti nudéc Viét c6 mot lan duy nhat v6i Tudng quan Ly Thudng Kiét danh Téng, tat ca 1a nho 6 dai céng v6 song cua Dai Hanh Hoang dé xay dap thé cuc hung, xép dat chinh su cé6 mét khong hai khién cho trong vting ngoai dinh, trong mét thdi gian dai gidc Bac khong dam ho he nghi dén viéc binh dao cuép nuédc ntia! Vay thi sao lai coi nhe viéc cu Téng cia Dai Hanh Hoang dé!? Sau Tudéng quan Lé Hoan, nudéc Nam tt’ ngay ay cho dén can dai va hién dai, roi chac 14 mai mai vé sau nay nifa, cé vi Tudng Sodi va nha vua nao da va sé co thé chi mét tran danh duy nhat gidi han duoc kh6ng gian chién tran, co ngan thoi gian hanh déng, ma tan pha dudc ngoai xam 6 moi mat, khién cudéng dich khéng cdn dam nghi dén viéc hung binh phuc han, ky cong cutu nudc gitf dan cua Dai Hanh Hoang dé phai dugc ké 1a s6 mét trong dong Lich Su Viét Nam! Da thé, thi nhting di nghi, hay quy tdi, hay bénh vue cho viéc quan Thap Dao Tudéng Quan Lé Hoan 6 thdi xua hay thdi nay, trong Stt sdch hay ngoai dan gian, vé viéc 6ng di lai tu thong véi Duong thai hau tv luc Dinh Tien Hoang con tai vi, dan dén viéc “khodc 4o long bao cho quan Thap Dao” dé cho dang nhan than kip lap thé ung pho vdi tai hoa ngoai xam dang xay ra, cé dang ké gi, va chting téi khong ban dén viéc ay trong tiéu thuyét lich st’ Ung Van Than Vi nay, nhung cting danh it trang dé trich nhting nghi ludn cua vai b6 Stv nudc ta, dé ban doc thém duoc mét vai y kién cua sui than, su gia . Trong Viét Siw Toan Tht cua Pham Van Son, dudi ti€u muc: “Cai An Lé Hoan va Duong Hau” viet: “Ban vé Lé Hoan clung nhu xét cong, ludn toi nhiéu nhan vat khdc trén Lich sit sau nay (Ly Cong Udn, Tran Thil Dé, Mac Dang Dung...) cdc sit nho hay néu ra cdi an giét oua, thodn quoc, léng than, theo tu tuOng va chii nghia tén quan cia thoi phong kién”. “Su that, qud Lé Hoan cing be dang la Pham Cu Luong va Duong hau, da dong tinh vdi nhau phé bo Dinh Tué, mét dng vua nhé tudi nhat cia dan téc Viét Nam bay gid mdi lén sdu. Ho da lam mét cudc dado chanh giita lic chinh tinh nuéc ta do cdi chét bat thinh linh ctia vua Dinh va con cd ciia Ngai la Nam Viét Vuong 10
Lién dang di vao ché bé tie. Vua con qua tho du, cdc dqi than tuéng linh mdi dem quan nguoi mot bung mét da. Bén ngoai nha Tong da loi dung co hi nay dé sau. xam lang vio cdi nhu théi thubng cua cac vuong triéu Trung Quéc tric va Chinh viéc xdm ling nay da thinh mét déng luc no thuc ddy cdi triéu dinh dang nho thi viec khuing hodng nay phai dit khoat trong vin dé ldp vi nguyén thu: Vua nuOc phdi vao tay cdc dat thin, va cdc dai than trong giai doan nén déc lap cua at, quéc gia con non nét thi lam sao da co ngay si nhat tri duoc. Tat nhién manh chi la nguoi nay lam, chia ré nhiéu’ s6m muén phai thanh loan, cudc bién déng vin dé dau hém, sém mai ma thdi. va Lich sil. “Lé Hoan da manh dan bubéc ra linh trach nhiém voi quéc dan mot su kién tat Viéc phai dén da dén. No la mét nhu cau cia thoi thé, no la lén cho Thap nhién ctia Lich st. R6i Thai hau ho Duong da khodc ao hoang bao triéu than. Sau do Dao tuéng quan ho Lé truéc sit hoan ho nhiét liét cuia s6 déng chinh cua nha Lé Hoan da mang quan ra do tai, thit site voi ddm binh si vién hoan Tong, lap nén mét triéu dai duge Bac phuong kinh né, duoc quéc dan nhiéu nghinh. Chinh viéc chién thing hét stic vé vang nay da go cho Le Hoan kha Lé da lam vé cdi t6i cudp ngdi, lay Hau. Noi cach khac, cugc chién thang cuia ho mo cai an trén day ma cac sit thin doi xua da bugc cho ong. chinh guyén khong “Neay nay chiing ta nghi khac: Trén binh dién quéc gia quanh quan 6 chén thé & trong tay mot tré nhd, mét nguoi dan ba xua nay chi cé budng the. Ai tai gidi thi cit viéc ra lanh dao viéc nuéc, mién la dam duong noi sit cia mot dong mang. Vai tro nguyén thu cia quéc gia ching la dia vi déc quyén thanh van dé, dén ho nao hét. Nhit vdy vic dm mtu cup ngdi nha Dinh khéng mac. Trai lai cd chi dn Duong hau ciing chang la mét diéu dang dé quéc dan thic néu co chap bict nguisi ta cd thé khen Duong thi co mat tinh doi, biét 1é tdi lui, phap khéc liét thi Hoang dau mot cudc dao chinh sé chang xdy ra vdi mot phuong nhan vat quan tron doi bay gia sé kho long thodt duoc chuyén dé mau va nhiéu vo vua, doi vdi quan niém dao gid ciing sé la nhitng nan nhan bi tham. Bé téi lay quyén mdi khdi 10 thoi xia tat nhién la co toi, nhumg 6 doi phdi biét lé kinh cung ciia vua Dinh nhiéu su viéc. Tom Igi, nhitng bién co xay ra tit trong hoang dep thi nha lam si thiét ra dén bién thiy Hoa Viét duoc két thic mét cach ém tudng ching nén rudm ra loi kia khac”. n 1, khi viét vé doi vua Trong Dai Viét Sit Ky Toan Thu - Ban Ky - Quyé Lé Dai Hanh viét: n Bac, tom Quan “Lé Van Huu noi: Lé Dai Hanh giét Dinh Dién, bit Nguyé cot chua day vai nam ma bo Bién, Phung Hudn dé nhu lita tré con, nhut sai no lé, nha Duong cung khong dinh yén, cong danh dep chién thing déu la nha Han, ? Tha rang: Ké ve mat hon duoc. Cé ngwi hdi: Dai Hanh v6i Ly Thai T6aihon NUOI nubc Vict ta, ra oai VOI trit dep gian trong danh tan giac ngoai, lam manh 11
Tong thi Ly Thai T6é khéng bang, Lé Dai Hanh,c6 céng lao gian khé hon. Nhung vé mat td ro dn uy, long ngubi suy ton, huidng nube lau dai, dé phiic cho con chau thi Lé Dai Hanh khong bang, Ly Thdi Té lo tinh lau dai hon. Thé thi Ly Thai TO hon i? Dap: Hon thi khong biét, chi thay dic cia ho Ly day hon ho Lé, vi thé nén noi theo ho Ly. “Sit than Ngo Si Lién thi néi: Tam cuong la dao thuong cua mudn doi, khong thé mét ngay r6i loan. Khi Dai Hanh giit chic nhiép chinh, Vé Vuong tuy con nhé nhung van la vua, thé ma Dai Hanh tw xing la Pho Vuong, rap tam lam diéu bat loi. Dao lam téi khong duoc rap tam, rap tim thi dt phdi giét. Do la phép cua séch Xuan Thu, ngwoi nguoi déu duoc néu lén ma thi hanh. Neuyén Bac, Dinh Dién sao cé thé nhin tam diém nhién ma nhin ? Roi lui vé day quan hoi tdi, mutu giit xa ttc, thé la bay téi trung nghia day. Viéc khéng xong ma chét, thé la bay t6i ti tit day. Loi ban cia Van Hutu Igi danh dong vdi hang loan tac, khién cho dao nhan luan khong duoc sing to voi doi sau, gay mam mong tiém doat, dé cho nhitng ké cé quyén luc tranh nhau bat chuic, quét sach cuong thuong, vi thé khéng thé khéng bién bac.” R6éi khi dén viéc Dai Hanh Hoang dé lap 5 hoang hau, thi Su than Ngo Si Lién ni: “Dao vo chong la dau ctia nhan ludn, d@u méi cia vuong hod. Ha Kinh cua Kinh Dich néu qué Ham va qué Hang lén dau, la dé té cai y Idy dan ba tat phai chinh dang. Dai Hanh thong dam v6i vo vua, dén ché nghiém nhién lap lam hoang hau, mat ca long biét hd then. Dem cdi théi ay truyén cho doi sau, con minh bat chuéc ma dam dat dén ndi mat nubc, hd chang phai la mé dau moi hoa dé sao?” Ban chat cua su viéc lich su’ thuéng la v6 cung phic tap, dem suy nghi tam thudng cua dai chuing khéng thé c6 diéu kién hiéu r6 can ké cua uan khuc dai su, cing nhu néu cut khu khu véi nhting dao ly nhiéu gd bé trong nhiéu trudng hop héa thanh tai hoa, thi khéng thé thay duoc dong lich su dang tran di cuc dting manh, va chi m6ét viéc cén con cting cé thé lam chuyén bién cA mét dong thdi dai, Anh hudng dén nhting thdi dai ké tiép that sau xa. Trong trudng hop cia Lé Hoan véi thai hau ho Duong”, cting 1a mé6t tinh tiét troi xui dat khién, cho nén mdi tu nhién tuong déi dé Ace) Ve vic Lé Hoan ra vao trong cung tu théng voi Duong hau, Dai Nam Quoc Su Dién Ca co viét: .. Noi sau Thiéu dé tho ngday Lé Hoan nhiép chinh tu ray doc ngang Tiém xung la pho quéc vuong Ra vao cung a ho Duong chung tinh
cudc dudi giadc dang ting van dé cho bac than vd kip ditng ra ganh vac dai du diéu ngoai xam gitt viing giang son, mo dudng cho ké thé cé du stic kién tiép ndi su nghiép bao quéc cua gidng noi. déi trai da tai Thé la, mot cudc tinh tai tiéng nhiéu di nghi noi vé mot su vé quéc xuat hién! gi da tinh, lai da mo dudng cho mét thdi dai hting cht Dai va viéc Lé Hoan lén ngéi xung 1a Dai Hanh Hoang dé, thi hai su Buu Cam c6 Hanh duoc giang trong sach “Quéc Hiéu Nuc Ta” cua giao Sach chd nhu sau: Thién tit mdi bang, chua cé thuy hiéu, goi la Dai Hanh. nghia la di khong tro Chinh tu Thong dan loi Vi Chiéu ring:”Dai hanh cé hanh phai doc la Dat lai.” C6 thuyét can cit vao Chu Thit bao rang: Dai Tit Hai). Dai Viet Sit Ky, hanh, c6 nghia la dai dttc hanh (xem Tif Nguyén va la tiéng goi vua moi ban ky, quyén 1, td 18b, c6 chua nhu sau: "Dai hanh goi la Thién Phtic Hoang dé mat. Lé Dai Hanh thuy hiéu chua dinh, dang mdi hgp ly. nay cting chép theo do.” ~ Nhung stf ci quen chép nhu thé da lau, sach cua gido su hoc gia Day 1a nhting chi tiét vé hai cht Dai Hanh trong Buu Cam. phan Chinh Bién, Trong Kham Dinh Viét Si Thong Gidm Cuong Muc, mat, trong phan ghi chu viét Quyén tht 1, doan viét vé vua Dai Hanh méi Han) mdi mat, triéu trong Loi Chua nhu sau: “Han thu chép: Cao dé (nha dat ten Neguy néi: “Phép than goi la Dai Hank Hoang dé. Ton Duc nha hay la nhé mon thi luc mat thuy, lic sinh thdi lam duge su nghiép to tat chua co tén thuy, ma tu quan tén thuy cting theo nhu vay. Khi tién quan ho nén c6 phan biét, vi vay (vua néi ngéi) da lén ng6i, ké khan ha xung géc tu day. goi la “Dai Hanh”. Hiéu goi “Dai Hanh” c6 lé Dinh Viet Su Théng Giam Con trong chu thich ctia cdc vi dich Kham ché d6 phong kién xua, Cuong Muc, khi néi vé viéc nay co vist: “Theo vua sau da dé “vua truéc méi chét chua cé tén thuy, trong thoi gian qua chung chung ma goi vua mdi lén ngdi”, quan than thudng dung danh tu tu voi vua mdi. Vé danh chét ay 14 Dai Hanh Hoang dé dé cho phan biét Vua cd “Bai Hanh” cé hai nghia: 1.- Vua da di dai, khéng trd vé ntia; 2.- g hop Lé Hoan nay dang le, dic hanh to, t&t phai cé danh 1|6n. Vé trudn la Dai Hanh trong mot thoi gian theo cong thtte phong kién, chi goi tam nén cit phai thuy tén miéu hiéu, nhu trén da ndéi, nhung vi khéng c6 tén vua khac khi moi chét cting gol goi la “Dai Hanh” mai mai nhu tram nghin la “Dai Hanh”. quéc hiéu la Dai Cé Viet Tuéng quan Lé Hoan lén ngoi vua, van git? nhu thdi vua Dinh Tién Hoang.
Vua Lé Dai Hanh lap ba thai hau ho Duong la hoang hau nha Dinh (hoang hau cua Dinh Tién Hoang, sinh ra Vé Vuong) lam Dai Thang Minh Hoang Hau, cting véi Phung Kiéu, Thuan Thanh, va ho Trinh, ho Pham 1a 5 ba Hau. Nhu thé, vua Lé Dai Hanh cing cé hau cung nhiéu ngang véi Dinh Tién Hoang dé (Dinh Tién Hoang dé cé 5 ba Hoang hau 1a: Dan Gia, Trinh Minh, Kiéu Quéc, C6 Quéc va Ca Ong ). Vé viéc lap 5 hoang hau, thi doi nha Dinh, Tién Hoang noi trong bai sach-van phong c6 cau:”Dtic vi v6i khén nghi, ngti hanh 1a sé 5", su than Ngé Thdi S¥ phé binh:” do 1a lay mét cau kinh, dé che 146i minh. Vua Dinh Hoang khéng hoc sach, theo y riéng ma lam can, dung nhu truyén nudc Chu; 16i dé hai bén cing nhu nhau...”, va vua Lé Dai Hanh da theo guong Dinh Tién Hoang dé ma sach phong 5 hoang hau! Theo Viét Sit Tiéu An cua Ng6 Thoi Si thi Dai Hanh Hoang dé c6 ca thay 12 ngudi con trai déu dugc phong tude vuong, 12 ngudi con ay tén 1a: Thau, Ngan, Tich, Viét, Dinh, Dinh, Can, Tung, Tuong, Kinh, Mang, Dé . Khong thay noi nao néi Dai Hanh Hoang dé cé bao nhiéu cong chta. Vé dat tén cho truyén tiéu thuyét lich st’ nay, Ung Van Than Vu, ay la chung tdi lay 6 viéc: sau cuéc chién thang pha quan Téng, giut vung giang son, quan than dang lén vua Dai Hanh ton hiéu: “MINH KIEN UNG VAN THAN VU THANG BINH CH{f NHAN QUANG HIEU HOANG DE” la chung tdi xin hiéu cua Hoang dé, mugn oai linh t6 tién dé ké lai cong dtic cua cdc ngai, dong thdi dé cho “nhan loai dui gdm trdi thay duoc tri tué v6 song cua con ngudi téc Viet”. Nhu thé la chting téi nguoc dong thdi gian, tré vé thoi dai cua ndém cudi cia thé ky thtf 10, theo chan ngua tran cua vi hung tai Lé Hoan, xem t6 tién ting van trdi, thuan long ngudi, dem tai than vii ra gitt nuéc nhu thé nao! Va, than vi da hién hién, xin duoc ké lai dé eung nhau xem viéc cua t6 tién, hoc doi theo cdc cdch nghi va hanh déng cua cac ngai. Tac gid 14
nha Tién Lé, (nam Canh Luc ay la thang Ba nam Thién Phuc thit 1 Tri tri nham Ung Chau la Hau Thin - 980), Tong dé@ nhan dude sé cua quan Nhan Bao, lién hoi quan than lai ma rang: cua tram, tl’ ngay tien dé — Nay chu khanh, cac van than v6 thdnh dén nay, tram thay binh tudng dung nghiép, khai sang triéu dai nha Tong v6 ngua truéng chinh di nua. cia ta chua théa tay guom, van con mu6n 1a xtt Giao Chi 6 phuong Nam. Phuong trdi tram mu6n dén, tu truéc van Cac khanh nghi thé nao? Nam, thi ca Triéu than Y muén cia Tong Thai Tong danh chiém nude chu truong. Nay nghe Hoang van vo déu biét ti lau rdi, cho nén cé nhiéu cai, ngudi mudn xuat quan, dé ban Idi phan hdi, triéu than lao xao ban ngay lién van khong quyét thé ngudi mudén giao hao, tranh luan suét ba cia Hau Nhan Bao ra doc cho nao, cudi cing Téng dé lai phai dem so Nhan Bao viét:”... Xét theo triéu than cing nghe. Trong sd, co doan Hau én cung hoac la phai dem binh sti cdc dvi trudc, thi ddi nao Trung Nguy phan tu y xin chinh phuc Giao Chau, hoac la Giao Chau hiéu biét than Ngo néi loan chong lai phuong duc 1am bay tdi. Cach day chang lau, nha Dinh chiém dat xung vuong, lam Bac, dam xung tu chu, md duéng cho ho ta. Nay, nhan luc Giao Chi cé6 ndi vudéng ban vé ngua truong chinh ctia bi loan than giét chét, giang son loan, than mdi nghe dudng nhu vua no gianh ng6i thtt, vua mdi lai con sip mat vao tay dita khac, dinh than tranh hinh tét dep cho ta, co thé dé dang 1a duta tré con, day chinh 1a luc tinh rang khi no da véing thé, 6n dinh lay dude Giao Chi, bé 16 co hoi nay thi e : éula tai...” suic manh, ltic ay tat khé cho binh tudng quan tri noi bién tran gui vé, Triéu dinh nghe Hoang dé sai doc so cia . Tuy vay cting van con cé chtic hiéu ring Hoang dé cd y muén xuat quan Nghi Khai tau: quan Tham Muu Van Liet hau Quach 15
~ Muon tau Hoang dé dai hwng, chinh phuc Giao Chi cé thé khéng khd, nhung du thé nao cting phai thiét ft mang binh tudéng cua ta. Xua nay, viéc chinh chién thudng 1a viéc khéng thé tranh dude mdi phai dung dén. Thé thi, truéc khi xuat chinh dem binh di xa van dam, sao chang ct stt xudng phuong nam bao cho Giao Chi biét moi 1é, mau mau xung than hudng vé phia bac gitt dao cha con, nhu vay c6 phai la van duge Giao Chi ma chang phai me mot ludi guom, ngua chang phai chay mot giot mé héi nao cé hon khong? Than ngufa mat cau xin Hoang dé minh tri than tué xem xét! Tong Thai Tong cting c6 thé ké 1a ngudi diing chi lm muu, nhung ngai van thay thich viéc v6 ngua yén cuong, da danh 1a cé thé thu phuc duige Giao Chi chang mat chut cong stic nao, cé thé dung dén uy thé dé sai st’ xudng nam cting xong viéc, ngai nghe tau con ludng lu chua quyét, thi dai than Lu Da Tén xuat ban tau: — Mu6n tau thdnh dé, loi ban ctia quan Tham Muu qua that chi ly, chang can phai dé giot mé héi nao cling cé thé lay xong dat Giao Chi. Tuy nhién, cit xét nhting viéc thdi cti, thi cling du thay chang phai 1a dé dang nhu thé 1a xong! Tong Thai Téng phan hdi ngay: ~ Viée ci chang phai 1a dé dang nhu thé nao? Tri¢u dinh nghe Hoang dé phan héi, im phang phac lang nghe viéc quoc su dén hdi quan trong. Lu Da Tén hing hén tau: ; — Mu6n tau, xét cuu su, thi tt’ khi phuong nam c6é ngudi Giao Chi dinh lap, trai qua bao nhiéu triéu dai bac phuong thi cé bay nhiéu lan chinh chién trién mién, thé ma ngudi Giao Chi van thudng budéng dau cting cd doi nao cting tim cach xa réi phuong Bac, may lan xuing vuong tu chu, vi thé chién tranh lién mién, cé ldn né chiu bac thudc dén ca nghin nam, vay ma rét cudc cting lai hung binh néi loan, lam cho b&c triau cting phai lam phen vat va, c6 luc bac triéu 1A dai quéc thé ma danh tam nhan thua thiét dé cho né ty chu. Nay, dai Téng ta hung liét ngay tt’ doi dutc khai t6, viéc chinh phuc phuong nam 1a diéu tat nhién, nhung nén tinh todn cho ky, gia thu dung chudec day bao ma xong dugc thi nén lam, con khéng thi mét khi da xuat binh phai nén xuat ky bat y, dem quan tap kich, quan thé chinh 1a sam loang khong kip che tai, con nhu néu da chu truong viéc quan ma con tri¢u quan bién tran xa x6i Hau Nhan Bao vé hdi han, than so vi thé co muu tiét 16, cham tré tat Giao Chi biét ma phong bi, nhu thé khong phai la ké van toan. Tong dé rat hai long véi nhting ldi tau cia Lu Da T6n, ngai chua kip co Idi phan, thi lai thay quan Hai Su Déec Chién Dai tuéng quan Luu Truing xuat ban tau: 16