V.I Lê-nin toàn tập - Tập 3: Sự phát triển của Chủ nghĩa Tư bản ở Nga - Nxb. Chính trị Quốc gia

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:608

Thêm vào BST

Báo xấu

163
lượt xem 47
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

V.I Lê-nin toàn tập - Tập 3: Sự phát triển của Chủ nghĩa Tư bản ở Nga gồm các tác phẩm của V.I Lê-nin "Sự phát triển của chủ nghĩa Tư bản ở Nga", viết năm 1896-1899 và xuất bản thành sách năm 1899 và các bài viết của Người. Nội dung tập 3 không những là đòn nhắm đánh bại về mặt tư tưởng chủ nghĩa dân túy và "những người mác-xít hợp pháp", mà còn chứng minh hùng hồn răng, con đường duy nhất để thoát khỏi xiềng xích của chủ nghĩa đế quốc là con đường cách mạng tiến lên chủ nghĩa xã hội. Mời bạn đọc tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: V.I Lê-nin toàn tập - Tập 3: Sự phát triển của Chủ nghĩa Tư bản ở Nga - Nxb. Chính trị Quốc gia

V « s ¶ n t Ê t c ¶ c ¸ c n − í c, ® o µ n k Õ t l ¹ i! V.I. Lª-nin Toµn tËp 3
V.I. Lª-nin Toµn tËp TËp 3 Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë nga Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi - 2005
Lêi tôa lêi nhµ xuÊt b¶n Nh÷ng t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin trong tËp nµy in theo b¶n dÞch cña Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ-néi Kh¼ng ®Þnh chñ nghÜa M¸c - Lª-nin vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh lµ nÒn t¶ng t− t−ëng vµ kim chØ nam hµnh ®éng lµ vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c ®èi víi c¸ch m¹ng ViÖt Nam; lµ b−íc ph¸t triÓn vÒ nhËn thøc vµ t− duy lý luËn cña §¶ng ta trong c«ng cuéc ®æi míi, quyÕt t©m x©y dùng ®Êt n−íc theo con ®−êng x· héi chñ nghÜa. Nh÷ng thµnh tùu mäi mÆt do c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n−íc mang l¹i trong nh÷ng n¨m qua thËt ®¸ng tr©n träng vµ khÝch lÖ, ®ång thêi ®ßi hái toµn §¶ng, toµn d©n ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu, ph¸t triÓn lý luËn c¸ch m¹ng khoa häc cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn ®ang ®Æt ra trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc trong giai ®o¹n hiÖn nay. Víi tinh thÇn ®ã, viÖc t×m hiÓu, nghiªn cøu cã hÖ thèng vµ vËn dông s¸ng t¹o nh÷ng t− t−ëng, nh÷ng tinh hoa cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµ v« cïng quan träng vµ cÊp thiÕt ®èi víi chóng ta hiÖn nay. §¸p øng nhu cÇu häc tËp, nghiªn cøu lý luËn cña ®«ng ®¶o b¹n ®äc, ®Æc biÖt lµ cña c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c nhµ khoa häc, c¸c nhµ nghiªn cøu, gi¶ng viªn vµ sinh viªn c¸c tr−êng ®¹i häc, nh©n dÞp kû niÖm 135 n¨m ngµy sinh cña Vla®imia IlÝch Lªnin (22-4-1870 − 22-4-2005), Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia xuÊt b¶n Bé s¸ch quý V. I. Lªnin - Toµn tËp C Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, 1976 gåm 55 tËp vµ 2 tËp Tra cøu. 10102 − 483 Л 712 − 74 Bé s¸ch V. I. Lªnin - Toµn tËp ra m¾t b¹n ®äc lÇn nµy ®−îc 014 (01) − 76 xuÊt b¶n theo ®óng nguyªn b¶n cña Bé V. I. Lªnin - Toµn tËp,
Lêi tôa VII tiÕng ViÖt, do Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ Néi, hîp t¸c víi Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸txc¬va, xuÊt b¶n vµo nh÷ng n¨m 70-80 thÕ kû XX. * * * TËp 3 cña Bé s¸ch V. I. Lªnin - Toµn tËp gåm t¸c phÈm "Sù Lêi tùa ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga", viÕt n¨m 1896 - 1899 vµ bµi "Mét sù phª ph¸n kh«ng cã tÝnh chÊt phª ph¸n" viÕt TËp nµy gåm t¸c phÈm cña V.I. Lª-nin "Sù ph¸t triÓn n¨m 1890. Néi dung cña tËp 3 kh«ng nh÷ng lµ ®ßn nh»m cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga", viÕt n¨m 1896-1899 vµ xuÊt ®¸nh b¹i vÒ mÆt t− t−ëng chñ nghÜa d©n tóy vµ "nh÷ng ng−êi b¶n thµnh s¸ch n¨m 1899 vµ bµi viÕt cña Ng−êi, nhan ®Ò m¸c-xÝt hîp ph¸p", mµ cßn chøng minh hïng hån r»ng, con "Mét sù phª ph¸n kh«ng cã tÝnh chÊt phª ph¸n", in vµo ®−êng duy nhÊt ®Ó tho¸t khái xiÒng xÝch cña chñ nghÜa ®Õ th¸ng N¨m - th¸ng S¸u 1900 ®Ó tr¶ lêi bµi phª b×nh cuèn quèc lµ con ®−êng c¸ch m¹ng tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi. s¸ch trªn, bµi phª b×nh nµy lµ cña mét ng−êi trong ph¸i Néi dung nh÷ng t¸c phÈm chÝnh trong tËp nµy ®−îc ph©n "nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt hîp ph¸p". tÝch kh¸ toµn diÖn trong phÇn Lêi tùa in ë ®Çu s¸ch, do ViÖn Vµo thêi kú nµy, mét nhiÖm vô ®−îc ®Ò ra tr−íc c¸c Nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lªnin (Liªn X«) viÕt cho lÇn xuÊt nhµ m¸c-xÝt Nga lµ ph¶i nghiªn cøu s©u s¾c nÒn kinh tÕ cña b¶n b»ng tiÕng ViÖt. n−íc Nga. Sù nghiªn cøu ®ã lµ cÇn thiÕt cho viÖc ®¸nh b¹i PhÇn Phô lôc vµ c¸c B¶n chØ dÉn (víi nh÷ng sè trang t−¬ng hoµn toµn vÒ mÆt t− t−ëng chñ nghÜa d©n tóy vµ x¸c ®Þnh øng cña phÇn néi dung trong tËp) ë cuèi s¸ch ®−îc tr×nh bµy nh÷ng triÓn väng ®Êu tranh c¸ch m¹ng cña giai cÊp c«ng hÕt søc khoa häc vµ chuÈn x¸c; ®©y lµ phÇn tra cøu rÊt bæ Ých, nh©n, nh÷ng nhiÖm vô cña ®¶ng d©n chñ - x· héi Nga. gãp phÇn lµm s¸ng tá nhiÒu vÊn ®Ò trong néi dung t¸c phÈm, Nh− Lª-nin ®· viÕt, c«ng t¸c lý luËn cña c¸c nhµ m¸c-xÝt gióp b¹n ®äc hiÓu s©u s¾c h¬n t− t−ëng cña V. I. Lªnin. Nga ph¶i h−íng vµo viÖc nghiªn cøu cô thÓ tÊt c¶ c¸c h×nh Chó thÝch cuèi trang b»ng dÊu (*) lµ cña V. I. Lªnin; Chó thøc cña sù ®èi kh¸ng vÒ kinh tÕ trong n−íc Nga, ph¶i "vÏ thÝch b»ng ch÷ sè ArËp (1)) lµ cña ViÖn Nghiªn cøu chñ nghÜa ra ®−îc bøc tranh trän vÑn vÒ hiÖn thùc n−íc ta, víi tÝnh M¸c - Lªnin trùc thuéc Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng céng c¸ch lµ mét hÖ thèng quan hÖ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh, nã ph¶i s¶n Liªn X« (tr−íc ®©y). chØ râ r»ng víi hÖ thèng ®ã th× tÊt nhiªn ph¶i cã sù bãc lét Hy väng Bé s¸ch sÏ lµ tµi liÖu nghiªn cøu vµ tham kh¶o bæ vµ t−íc ®o¹t nh÷ng ng−êi lao ®éng, nã ph¶i v¹ch ra con ®−êng tho¸t khái hÖ thèng ®ã, con ®−êng mµ sù ph¸t triÓn Ých cho b¹n ®äc. kinh tÕ ®Ò ra" (xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn Th¸ng 3 n¨m 2005 bé, M¸t-xc¬-va, t. 1, tr. 380). nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia C«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc Êy ®· ®−îc chÝnh Lª- nin thùc hiÖn trong cuèn "Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t−
VIII Lêi tùa Lêi tùa IX b¶n ë Nga", cuèn s¸ch nµy lµ c«ng tr×nh kÕt thóc c¸c t¸c phÈm chñ nghÜa t− b¶n ë Nga" cña Lª-nin lµ mét mÉu mùc tuyÖt cña Lª-nin viÕt trong nh÷ng n¨m 90 nh»m chèng l¹i ph¸i d©n vêi vÒ sù thèng nhÊt gi÷a lý luËn c¸ch m¹ng vµ thùc tiÔn tóy theo chñ nghÜa tù do vµ "nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt hîp ph¸p", c¸ch m¹ng, vÒ sù g¾n liÒn chñ nghÜa x· héi khoa häc víi ®−a ra c¸c luËn ®iÓm cã tÝnh chÊt c−¬ng lÜnh cña chñ nghÜa phong trµo c«ng nh©n, sö dông lý luËn lµm vò khÝ cho thùc M¸c c¸ch m¹ng vµ ¸p dông nh÷ng luËn ®iÓm Êy vµo nh÷ng tiÔn c¸ch m¹ng. ®iÒu kiÖn cô thÓ ë n−íc Nga. Lª-nin cho r»ng c−¬ng lÜnh cña Trong phÇn më ®Çu cã tÝnh chÊt lý luËn, Lª-nin gi¶i thÝch chÝnh ®¶ng m¸c-xÝt cña giai cÊp c«ng nh©n ph¶i nhËn ®Þnh vÒ vµ ph¸t triÓn nh÷ng nguyªn lý chñ yÕu cña chÝnh trÞ kinh tÕ nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña chÕ ®é kinh tÕ ë n−íc Nga, ®¸nh häc m¸c-xÝt vÒ ph©n c«ng x· héi, vÒ kinh tÕ hµng ho¸ gi¶n gi¸ c¸c lùc l−îng giai cÊp chñ yÕu, x¸c ®Þnh môc ®Ých c¬ b¶n ®¬n vµ sù chuyÓn ho¸ kh«ng thÓ tr¸nh khái cña nã thµnh vµ nh÷ng nhiÖm vô tr−íc m¾t cña cuéc ®Êu tranh c¸ch m¹ng kinh tÕ hµng ho¸ t− b¶n chñ nghÜa, vÒ qu¸ tr×nh chñ nghÜa cña giai cÊp v« s¶n. Tr−íc t¸c "Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− t− b¶n ®ang ph¸t triÓn tù t¹o ra thÞ tr−êng trong n−íc. b¶n ë Nga" cïng víi c¸c t¸c phÈm kh¸c cña Lª-nin ®· ®Æt c¬ Trong cuéc ®Êu tranh víi nh÷ng quan ®iÓm d©n tóy, Lª-nin b¶o vÖ vµ lµm phong phó thªm häc thuyÕt m¸c-xÝt vÒ t¸i s¶n së lý luËn cho viÖc v¹ch ra c−¬ng lÜnh, chiÕn l−îc vµ s¸ch xuÊt t− b¶n chñ nghÜa vµ khñng ho¶ng, nhÊn m¹nh nh÷ng l−îc cña chñ nghÜa b«n-sª-vÝch. m©u thuÉn trong c¸c qu¸ tr×nh tÝch lòy t− b¶n chñ nghÜa, VÊn ®Ò "vÒ vËn mÖnh cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga" mµ xung thùc hiÖn s¶n phÈm x· héi, sù ®èi kh¸ng gi÷a viÖc më réng quanh nã ®· næ ra cuéc ®Êu tranh gi÷a mét bªn lµ nh÷ng ng−êi s¶n xuÊt t− b¶n chñ nghÜa vµ kh¶ n¨ng tiªu dïng h¹n chÕ do m¸c-xÝt c¸ch m¹ng vµ mét bªn lµ ph¸i d©n tóy theo chñ nghÜa sù bÇn cïng hãa ngµy cµng t¨ng cña quÇn chóng lao ®éng. tù do vµ "nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt hîp ph¸p", lµ mét vÊn ®Ò tèi Trong khi lý gi¶i ý nghÜa thùc sù cña häc thuyÕt m¸c-xÝt vÒ quan träng cña lý luËn vµ thùc tiÔn ®Êu tranh c¸ch m¹ng. §ã lµ kinh tÕ t− b¶n chñ nghÜa, Lª-nin chØ râ r»ng nh÷ng m©u vÊn ®Ò vÒ viÖc giai cÊp nµo cã sø mÖnh vµ cã thÓ thùc hiÖn c«ng thuÉn cña chñ nghÜa t− b¶n gi¶i thÝch nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ cuéc c¶i t¹o x· héi mét c¸ch c¨n b¶n, giai cÊp nµo lµ giai cÊp mµ nguyªn nh©n dÉn nã ®Õn sù diÖt vong vµ sù thay thÕ nã ― nh÷ng ng−êi c¸ch m¹ng ph¶i h−íng tíi. §ã lµ vÊn ®Ò vÒ th«ng qua c¸ch m¹ng ― b»ng mét chÕ ®é x· héi míi, tiÕn bé, nh÷ng triÓn väng ph¸t triÓn cña n−íc Nga, vÒ vËn mÖnh cña lµ chñ nghÜa x· héi. Trong nh÷ng ch−¬ng cuèi cuèn s¸ch, c¸ch m¹ng vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho sù th¾ng lîi cña dùa vµo mét khèi l−îng tµi liÖu thùc tÕ rÊt lín vµ toµn diÖn, c¸ch m¹ng ë n−íc Nga. Lª-nin ®· ®Æt c¸c vÊn ®Ò ®ã thµnh Lª-nin ®· nghiªn cøu sù thÓ hiÖn cô thÓ, trong thùc t¹i n−íc träng t©m nghiªn cøu cña m×nh. Thay cho nh÷ng trß luËn Nga, nh÷ng quy luËt kinh tÕ chung cña sù ph¸t triÓn x· héi chiÕn gi÷a ph¸i d©n tóy vµ "nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt hîp ph¸p" t− b¶n chñ nghÜa. "vÒ thÞ tr−êng cho chñ nghÜa t− b¶n ë Nga", Lª-nin ®· tËp Lª-nin b¾t ®Çu ph©n tÝch sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− trung tr−íc t¸c cña m×nh vµo viÖc ph©n tÝch, theo quan ®iÓm b¶n ë n−íc Nga tõ viÖc nhËn ®Þnh vÒ qu¸ tr×nh tiÕn hãa t− m¸c-xÝt, chÕ ®é kinh tÕ - x· héi vµ kÕt cÊu giai cÊp cña n−íc b¶n chñ nghÜa trong n«ng nghiÖp vµ vÒ sù ph©n hãa trong Nga, vµo viÖc chøng minh vai trß l·nh ®¹o cña giai cÊp v« s¶n n«ng d©n. Trªn c¬ së nh÷ng tµi liÖu thùc tÕ rÊt phong trong cuéc c¸ch m¹ng s¾p tíi. T¸c phÈm "Sù ph¸t triÓn cña phó, Lª-nin ®· chøng minh mét c¸ch kh«ng thÓ chèi c·i
X Lêi tùa Lêi tùa XI ®−îc r»ng ®Æc ®iÓm cña nh÷ng quan hÖ kinh tÕ - x· héi ë cao, t×nh tr¹ng n«ng d©n kh«ng cã quyÒn tù do sö dông n«ng th«n n−íc Nga sau cuéc c¶i c¸ch n¨m 1861 lµ ë sù tån ruéng ®Êt, kh«ng cã quyÒn tù do ®i l¹i vµ c− tró, quyÒn c«ng t¹i vµ ph¸t triÓn nh÷ng m©u thuÉn vèn lµ ®Æc tr−ng cho kinh d©n kh«ng ®Çy ®ñ v.v.) lµ mét c¸i ¸ch nÆng ®Ì lªn giai cÊp tÕ hµng hãa vµ chñ nghÜa t− b¶n. Nh÷ng m©u thuÉn ®ã cho n«ng d©n ë n−íc Nga d−íi chÕ ®é Nga hoµng. thÊy r»ng "chÕ ®é quan hÖ kinh tÕ trong "c«ng x·" n«ng th«n Ngoµi sù bãc lét cña ®Þa chñ ra, n«ng d©n lao ®éng cßn hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ mét chÕ ®é ®Æc biÖt ("nÒn s¶n xuÊt chÞu ¸ch n« dÞch cña bän cu-l¾c, sù c−íp bãc cña t− b¶n nh©n d©n" v.v.)", nh− nh÷ng ng−êi d©n tóy vÉn th−êng kh¼ng th−¬ng m¹i vµ t− b¶n cho vay nÆng l·i, mét bän ng−êi ®ãng ®Þnh, mµ lµ "mét chÕ ®é tiÓu t− s¶n th«ng th−êng". Lª-nin vai trß rÊt lín ë n«ng th«n sau c¶i c¸ch. Lª-nin ®· v¹ch ra v¹ch râ r»ng giai cÊp n«ng d©n ch¼ng nh÷ng ®ang ph©n hãa, m©u thuÉn ®èi kh¸ng s©u s¾c gi÷a n«ng d©n vµ ®Þa chñ, vµ "nã ®ang hoµn toµn tan r·, kh«ng cßn tån t¹i n÷a, bÞ lÊn ¸t bëi trong néi bé giai cÊp n«ng d©n lµ m©u thuÉn ®èi kh¸ng gi÷a nh÷ng h×nh lo¹i hoµn toµn míi cña d©n c− n«ng th«n, nh÷ng t− s¶n n«ng th«n vµ v« s¶n n«ng th«n. h×nh lo¹i d©n c− nµy t¹o thµnh c¬ së cho mét x· héi trong ®ã T¸c phÈm "Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga" kinh tÕ hµng hãa vµ s¶n xuÊt t− b¶n chñ nghÜa chiÕm ®Þa vÞ tr×nh bµy sù lín m¹nh cña n«ng nghiÖp th−¬ng phÈm trong thèng trÞ. Nh÷ng h×nh lo¹i d©n c− ®ã lµ t− s¶n n«ng th«n (chñ thêi kú sau c¶i c¸ch, v¹ch ra nh÷ng ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn cña yÕu lµ tiÓu t− s¶n) vµ v« s¶n n«ng th«n, nghÜa lµ giai cÊp nh÷ng s¶n xuÊt hµng hãa vµ cña chñ nghÜa t− b¶n trong n«ng ng−êi s¶n xuÊt hµng hãa trong n«ng nghiÖp vµ giai cÊp c«ng nghiÖp, chØ ra tÝnh chÊt tiÕn bé cña chñ nghÜa t− b¶n trong nh©n n«ng nghiÖp lµm thuª" (xem tËp nµy, tr. 205, 207). n«ng nghiÖp so víi nh÷ng tµn tÝch phong kiÕn, còng nh− so Trong t¸c phÈm "Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë víi s¶n xuÊt nhá. Lª-nin ®· gi¸ng mét ®ßn chÝ m¹ng vµo häc Nga" Lª-nin ®· ph©n tÝch s©u s¾c chÕ ®é kinh tÕ - x· héi thuyÕt t− s¶n vÒ "tÝnh bÒn v÷ng" cña kinh tÕ tiÓu n«ng. cña kinh tÕ ®Þa chñ vµ miªu t¶ tÝnh chÊt cña sù tiÕn hãa Ng−êi ®· chøng minh r»ng, c¶ trong n«ng nghiÖp còng vËy, cña nã trong giai ®o¹n sau c¶i c¸ch. Lª-nin chØ ra r»ng s¶n xuÊt lín t− b¶n chñ nghÜa cã n¨ng suÊt cao h¬n s¶n xuÊt trong kinh tÕ ®Þa chñ thêi kú nµy ®· cã sù kÕt hîp chÕ ®é nhá vµ tÊt sÏ lÊn ¸t nã, r»ng kinh tÕ tiÓu n«ng tån t¹i ®−îc lao dÞch víi chÕ ®é kinh doanh t− b¶n chñ nghÜa, r»ng chÕ chØ lµ nhê phung phÝ søc lao ®éng vµ phung phÝ sinh lùc cña ®é lao dÞch lµ tµn tÝch trùc tiÕp cña kinh tÕ diªu dÞch, vèn ng−êi n«ng d©n, phung phÝ søc s¶n xuÊt cña ruéng ®Êt. tõng thèng trÞ d−íi chÕ ®é n«ng n«. Cïng víi sù ph¸t V¹ch ra t×nh c¶nh tuyÖt väng vµ bÕ t¾c cña n«ng d©n lao triÓn cña kinh tÕ hµng hãa vµ sù ph©n hãa giai cÊp n«ng ®éng d−íi chÕ ®é t− b¶n chñ nghÜa, Lª-nin ®· chøng minh d©n, chÕ ®é lao dÞch dÇn dÇn bÞ lo¹i trõ bëi chÕ ®é t− b¶n r»ng nh÷ng ng−êi tiÓu n«ng kh«ng cã con ®−êng tho¸t nµo chñ nghÜa trong kinh tÕ ®Þa chñ. Trong khi v¹ch trÇn viÖc kh¸c, ngoµi c¸ch gia nhËp phong trµo c¸ch m¹ng cña giai cÊp ph¸i d©n tóy theo chñ nghÜa tù do lý t−ëng hãa chÕ ®é lao v« s¶n, ngoµi c¸ch tiÕn hµnh ®Êu tranh c¸ch m¹ng cïng víi dÞch vµ nh÷ng tµn tÝch kh¸c cña chÕ ®é n«ng n«, Lª-nin ®· giai cÊp v« s¶n chèng l¹i toµn bé chÕ ®é t− b¶n chñ nghÜa. chøng minh hÕt søc râ rµng r»ng nh÷ng tµn d− cña chÕ ®é LÇn ®Çu tiªn, trong cuèn "Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− n«ng n« (lao dÞch vµ diªu dÞch cho ®Þa chñ ®Ó ®æi lÊy nh÷ng b¶n ë Nga" ng−êi ta ®· thÊy mét sù ph©n tÝch m¸c-xÝt "m¶nh ruéng ®Êt bÞ c¾t", chÕ ®é liªn ®íi b¶o lÜnh, thuÕ m¸ nh÷ng giai ®o¹n vµ h×nh thøc tiÕn hãa cña chñ nghÜa t− b¶n
XII Lêi tùa Lêi tùa XIII trong c«ng nghiÖp ë n−íc Nga sau c¶i c¸ch. Lª-nin ®· mµ ®Æc ®iÓm c¬ b¶n vµ träng yÕu lµ viÖc sö dông mét hÖ nghiªn cøu tØ mØ ba giai ®o¹n ph¸t triÓn chñ yÕu cña chñ thèng m¸y ®Ó s¶n xuÊt. Lª-nin chØ râ r»ng viÖc chuyÓn tõ nghÜa t− b¶n trong nÒn c«ng nghiÖp ë n−íc Nga: tiÓu s¶n c«ng tr−êng thñ c«ng sang c«ng x−ëng ®¸nh dÊu mét cuéc xuÊt hµng ho¸ (c¸c nghÒ thñ c«ng nhá, chñ yÕu lµ cña n«ng c¸ch m¹ng kü thuËt hoµn chØnh mµ tiÕp theo nã tÊt sÏ lµ viÖc d©n) ― c«ng tr−êng thñ c«ng t− b¶n chñ nghÜa ― c«ng ph¸ vì triÖt ®Ó c¸c quan hÖ x· héi cña s¶n xuÊt, lµ viÖc ph©n x−ëng (®¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ) trong mèi liªn hÖ kh¨ng khÝt t¸ch døt kho¸t gi÷a nh÷ng nhãm ng−êi kh¸c nhau tham gia cña chóng, chØ ra sù chuyÓn ho¸ cã tÝnh chÊt quy luËt cña vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, lµ sù gay g¾t vµ sù më réng c¸c m©u tiÓu s¶n xuÊt hµng ho¸ thµnh s¶n xuÊt t− b¶n chñ nghÜa, thuÉn s©u s¾c cña chñ nghÜa t− b¶n, vµ ®ång thêi lµ qu¸ thµnh c«ng tr−êng thñ c«ng, vµ sù ph¸t triÓn cña c«ng tr×nh chñ nghÜa t− b¶n x· héi hãa lao ®éng mét c¸ch réng tr−êng thñ c«ng thµnh c«ng x−ëng, tøc ®¹i c«ng nghiÖp c¬ kh¾p, tøc lµ chuÈn bÞ nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt cho viÖc khÝ. §ång thêi, Lª-nin nghiªn cøu mèi liªn hÖ cña tõng h×nh chuyÓn lªn chñ nghÜa x· héi. "Cho nªn, ®¹i c«ng nghiÖp c¬ thøc c«ng nghiÖp Êy víi n«ng nghiÖp. khÝ lµ ®Ønh cao nhÊt cña chñ nghÜa t− b¶n, ®Ønh cao nhÊt cña Trªn c¬ së ph©n tÝch kü l−ìng nh÷ng tµi liÖu thùc tÕ nh÷ng "yÕu tè tÝch cùc" vµ tiªu cùc cña nã" (tr. 571-572). phong phó, Lª-nin v¹ch ra hiÖn t−îng song song trong qu¸ Lª-nin nhÊn m¹nh sù tËp trung s¶n xuÊt ngµy cµng lín tr×nh ph©n ho¸ nh÷ng ng−êi s¶n xuÊt nhá trong n«ng trong c«ng nghiÖp cña n−íc Nga. Ngay tõ n¨m 1890, 71,1% nghiÖp vµ trong c¸c nghÒ thñ c«ng, v¹ch ra sù c¹nh tranh tæng sè c«ng nh©n c«ng x−ëng vµ nhµ m¸y ®Òu lµm viÖc gay g¾t gi÷a nh÷ng "thî thñ c«ng", nghiªn cøu qu¸ tr×nh trong c¸c c«ng x−ëng vµ nhµ m¸y lín (cã 100 c«ng nh©n trë mét sè nh÷ng ng−êi s¶n xuÊt hµng ho¸ lËp ra nh÷ng x−ëng lªn). Trong hai n¨m 1894 - 1895, c¸c xÝ nghiÖp lín chiÕm t−¬ng ®èi lín, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña hîp t¸c t− b¶n chñ nghÜa gi¶n ®¬n tõ trong lßng nÒn s¶n xuÊt nhá ph©n t¸n. 10,1% tæng sè c¸c c«ng x−ëng vµ nhµ m¸y, tËp trung 74% Lª-nin miªu t¶ viÖc nh÷ng x−ëng cã sè l−îng c«ng nh©n tæng sè c«ng nh©n c«ng x−ëng vµ nhµ m¸y vµ h¬n 70% s¶n ®¸ng kÓ dÇn dÇn thùc hiÖn ph©n c«ng lao ®éng vµ do ®ã mµ l−îng. N¨m 1903, ë phÇn n−íc Nga thuéc ch©u ¢u, nh÷ng hîp t¸c t− b¶n chñ nghÜa gi¶n ®¬n ph¸t triÓn thµnh c«ng nhµ m¸y lín cã trªn 100 c«ng nh©n chiÕm 17% tæng sè c«ng tr−êng thñ c«ng t− b¶n chñ nghÜa. LÇn ®Çu tiªn, Lª-nin ®· x−ëng vµ nhµ m¸y, tËp trung 76,6% tæng sè c«ng nh©n c«ng ®−a ra mét sù nhËn ®Þnh m¸c-xÝt vÒ mét lo¹t nghÒ thñ c«ng, x−ëng vµ nhµ m¸y. Lª-nin ®Æc biÖt nhÊn m¹nh r»ng c¸c c«ng coi ®ã lµ giai ®o¹n c«ng tr−êng thñ c«ng cña chñ nghÜa t− x−ëng lín cña Nga to h¬n cña §øc. ViÖc tËp trung ngµy b¶n ë n−íc Nga. Nh− Lª-nin ®· chØ râ, c«ng tr−êng thñ c«ng cµng nhiÒu c«ng nh©n vµo c¸c nhµ m¸y vµ c«ng x−ëng lín, lµ kh©u trung gian gi÷a mét bªn lµ nghÒ thñ c«ng vµ tiÓu s¶n vµo c¸c thµnh phè lín vµ vµo c¸c trung t©m c«ng nghiÖp ®· xuÊt hµng ho¸ víi nh÷ng h×nh thøc t− b¶n th« s¬, vµ mét gióp cho viÖc ®oµn kÕt vµ tæ chøc giai cÊp c«ng nh©n, t¨ng bªn lµ ®¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ (c«ng x−ëng). c−êng lùc l−îng vµ vai trß chÝnh trÞ cña nã trong ®êi sèng vµ Lª-nin nghiªn cøu cÆn kÏ vµ toµn diÖn sù ph¸t triÓn vËn mÖnh t−¬ng lai cña ®Êt n−íc. cña ®¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ ë n−íc Nga. Ng−êi nhËn KÕt thóc c«ng tr×nh nghiªn cøu, Lª-nin ®· chØ ra r»ng: ®Þnh ®¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ (c«ng nghiÖp c«ng x−ëng) "N−íc Nga thêi kú chiÕc cµy gç vµ ®ßn ®Ëp lóa, thêi kú lµ ®Ønh cao nhÊt cña chñ nghÜa t− b¶n trong c«ng nghiÖp cèi xay n−íc vµ khung cöi dÖt b»ng tay ®· b¾t ®Çu nhanh
XIV Lêi tùa Lêi tùa XV chãng biÕn thµnh n−íc Nga thêi kú chiÕc cµy s¾t vµ m¸y Tr¸i víi c¸c ®¹i biÓu cña "chñ nghÜa M¸c hîp ph¸p", ®Ëp lóa, thêi kú m¸y xay ch¹y b»ng h¬i n−íc vµ m¸y dÖt nh÷ng kÎ ra søc t« vÏ chñ nghÜa t− b¶n vµ ca ngîi giai cÊp t− ch¹y b»ng h¬i n−íc" (tr. 754). §ång thêi n−íc Nga, tuy ë s¶n, Lª-nin nhÊn m¹nh r»ng chñ nghÜa t− b¶n lµ mét chÕ ®é ®©y chñ nghÜa t− b¶n ®· b¾t ®Çu ph¸t triÓn, chñ yÕu vÉn lµ cã tÝnh chÊt nhÊt thêi vÒ mÆt lÞch sö, r»ng vai trß lÞch sö cña mét n−íc n«ng nghiÖp, l¹c hËu vÒ kinh tÕ vµ kü thuËt so nã lµ ë chç t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò vËt chÊt vµ nh÷ng nh©n tè víi nh÷ng n−íc t− b¶n tiªn tiÕn. T×nh tr¹ng h·y cßn rÊt chñ quan cña c¸ch m¹ng v« s¶n, cña b−íc qu¸ ®é lªn chñ nhiÒu tµn d− vµ tµn tÝch cña chÕ ®é n«ng n« lµ nguyªn nghÜa x· héi. nh©n chÝnh cña sù l¹c hËu ®ã, chóng k×m h·m sù ph¸t triÓn Trong t¸c phÈm "Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë cña lùc l−îng s¶n xuÊt trong n−íc vµ lµ mét g¸nh nÆng ®Ì Nga", Lª-nin ®· ph©n tÝch râ rµng vµ rµnh m¹ch nÒn kinh tÕ lªn vai quÇn chóng nh©n d©n. vµ kÕt cÊu giai cÊp cña n−íc Nga vµo cuèi thÕ kû XIX. Ng−êi Nªu râ tÝnh chÊt tiÕn bé cña chÕ ®é t− b¶n so víi chÕ ®é ®· v¹ch râ c¬ së kinh tÕ s©u s¾c cña cuéc ®Êu tranh giai cÊp phong kiÕn, chÕ ®é ®Þa chñ vµ nÒn s¶n xuÊt nhá, Lª-nin vµ sù ph©n bè lùc l−îng giai cÊp vµo ®ªm tr−íc cuéc c¸ch ®ång thêi còng ph©n tÝch rÊt s¸ng tá nh÷ng m©u thuÉn s©u m¹ng Nga lÇn thø nhÊt. Cuèn s¸ch cña Lª-nin ®· gi¶i ®¸p s¾c vµ nh÷ng ung nhät cña chÕ ®é t− b¶n. T¸c phÈm "Sù vÊn ®Ò vÒ tÝnh chÊt cña cuéc c¸ch m¹ng ®ang tíi vµ nh÷ng ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga" cña Lª-nin lµ mét ®éng lùc cña nã, vÒ vai trß cña c¸c giai cÊp kh¸c nhau trong b¶n c¸o tr¹ng ®Çy phÉn né lªn ¸n chÕ ®é Nga hoµng vµ chñ cuéc c¸ch m¹ng Êy. nghÜa t− b¶n Nga. Trong t¸c phÈm cña m×nh, Lª-nin ®· luËn chøng vÒ mÆt Cuèn s¸ch cña Lª-nin kh«ng nh÷ng lµ mét ®ßn kÕt thóc kinh tÕ - chÝnh trÞ vai trß l·nh ®¹o cña giai cÊp v« s¶n trong nh»m ®¸nh b¹i vÒ mÆt t− t−ëng chñ nghÜa d©n tóy, mµ cßn lµ c¸ch m¹ng vµ chøng minh r»ng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö cña n−íc Nga, søc m¹nh cña giai cÊp v« s¶n v« cïng mét ®ßn ®¸nh b¹i "nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt hîp ph¸p". Lª-nin lín h¬n sè l−îng cña nã trong tæng sè d©n c−. LÞch sö ba v¹ch ra r»ng "nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt hîp ph¸p" lµ nh÷ng kÎ t¸n cuéc c¸ch m¹ng sau nµy ®· hoµn toµn x¸c nhËn ®iÒu ®ã. d−¬ng t− b¶n, lµ kÎ thï cña chñ nghÜa M¸c c¸ch m¹ng. Nh− vËy, Lª-nin ®· gi¸ng ®ßn chÝ m¹ng vµo gi¸o ®iÒu cña "Nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt hîp ph¸p" ®· tiÕp ®ãn t¸c phÈm bän c¬ héi chñ nghÜa trong phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ cña Lª-nin "Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga" b»ng cho r»ng giai cÊp v« s¶n kh«ng thÓ vµ kh«ng nªn ®Êu tranh nh÷ng lêi phª ph¸n h»n häc. §Ó tr¶ lêi nh÷ng lêi c«ng kÝch giµnh chÝnh quyÒn vµ giµnh chñ nghÜa x· héi chõng nµo nã ®ã, Lª-nin ®· viÕt bµi "Mét sù phª ph¸n kh«ng cã tÝnh chÊt ch−a trë thµnh ®a sè d©n sè trong n−íc. phª ph¸n" ®¨ng trong t¹p chÝ "B×nh luËn khoa häc". Trong bµi Lª-nin ®· chØ ra c¬ së kinh tÕ cña ®Þa vÞ hai mÆt vµ vai b¸o nµy Lª-nin chØ râ sù cÇn thiÕt ph¶i ®Þnh ranh giíi râ rµng trß hai mÆt cña giai cÊp n«ng d©n, v¹ch ra tÝnh chÊt ®èi víi nh÷ng ng−êi nÊp sau mÆt n¹ "m¸c-xÝt" mµ xuyªn t¹c chñ kh¸ng gi÷a nh÷ng xu h−íng t− h÷u vµ nh÷ng xu h−íng nghÜa M¸c c¸ch m¹ng. Lª-nin ®Æc biÖt nhÊn m¹nh nh÷ng v« s¶n trong néi bé n«ng d©n, c¨n nguyªn cña nh÷ng sù nhiÖm vô ph¸t triÓn h¬n n÷a c¸c nguyªn lý c¬ b¶n cña chñ dao ®éng cña n«ng d©n gi÷a giai cÊp t− s¶n vµ giai cÊp v« nghÜa M¸c trªn c¬ së tæng kÕt kinh nghiÖm cña cuéc ®Êu s¶n. §ång thêi, Lª-nin còng chØ ra nh÷ng nguån gèc s©u tranh giai cÊp cña giai cÊp v« s¶n trong nh÷ng ®iÒu kiÖn míi. s¾c cña tinh thÇn c¸ch m¹ng cña n«ng d©n lao ®éng vµ ®·
XVI Lêi tùa Lêi tùa XVII luËn chøng sù cÇn thiÕt cña liªn minh c«ng n«ng ®Ó ®Êu ®−îc kÕ ho¹ch ®ã. KÕ ho¹ch cña M¸c ®· ®−îc Lª-nin thùc tranh chèng bän ®Þa chñ, chÕ ®é Nga hoµng vµ giai cÊp t− hiÖn trong cuèn "Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë s¶n. Nga". §ång thêi, trªn c¬ së nghiªn cøu nÒn kinh tÕ Nga, Nh÷ng luËn ®iÓm ®ã cña chñ nghÜa M¸c, ®−îc ph¸t triÓn Lª-nin còng ®· lµm phong phó thªm, b»ng nh÷ng luËn vµ luËn chøng trong cuèn s¸ch cña Lª-nin tõ h¬n nöa thÕ kû ®iÓm míi, nh÷ng phÇn kh¸c cña chÝnh trÞ kinh tÕ häc vÒ tr−íc ®©y, ngµy nay vÉn cã mét ý nghÜa thêi sù. Nh÷ng chØ chñ nghÜa t− b¶n, ®Æc biÖt lµ lý luËn vÒ sù ph¸t sinh vµ ph¸t gi¸o cña Lª-nin vÒ b¸ quyÒn l·nh ®¹o cña giai cÊp v« s¶n, vÒ triÓn cña ph−¬ng thøc s¶n xuÊt t− b¶n chñ nghÜa, vÒ sù liªn minh c«ng n«ng lµ nguyªn t¾c chØ ®¹o trong cuéc ®Êu chuyÓn hãa cña kinh tÕ hµng hãa gi¶n ®¬n thµnh kinh tÕ tranh cña c¸c d©n téc v× d©n chñ, v× gi¶i phãng d©n téc, v× hµng hãa t− b¶n chñ nghÜa vµ nh÷ng ®Æc thï cña qu¸ tr×nh chñ nghÜa x· héi. ®ã trong n«ng nghiÖp, lý luËn vÒ t¸i s¶n xuÊt vµ khñng ho¶ng, vÒ qu¸ tr×nh x· héi hãa lao ®éng cïng víi sù t¨ng KÕt luËn chung rót ra tõ sù ph©n tÝch kinh tÕ - chÝnh trÞ c−êng tËp trung s¶n xuÊt. s©u s¾c cña Lª-nin trong cuèn "Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga" lµ: ë n−íc Nga ®ang chÝn muåi mét cuéc c¸ch Cuèn s¸ch "Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga" cã m¹ng nh©n d©n vÜ ®¹i mµ ®øng ®Çu lµ giai cÊp v« s¶n cã mét ý nghÜa v« gi¸ ®èi víi nh©n d©n c¸c n−íc t− b¶n chñ ng−êi b¹n ®ång minh hïng m¹nh lµ hµng bao triÖu n«ng nghÜa vµ thuéc ®Þa. Toµn bé néi dung cuèn s¸ch ®· chøng d©n; cuéc c¸ch m¹ng ®ã kh«ng thÓ giíi h¹n ë viÖc lËt ®æ chÕ minh hÕt søc hïng hån r»ng d−íi ¸ch thèng trÞ cña t− b¶n, ®é Nga hoµng ― giai cÊp v« s¶n sÏ tiÕn lªn n÷a, tiÕn tíi lËt quÇn chóng nh©n d©n bÞ ®Èy vµo vßng bÞ bãc lét vµ bÇn ®æ chñ nghÜa t− b¶n, tiÕn ®Õn th¾ng lîi cña chñ nghÜa x· héi. cïng, r»ng con ®−êng duy nhÊt ®Ó tho¸t khái ¸ch n« dÞch cña bän ®Þa chñ vµ xiÒng xÝch cña chñ nghÜa ®Õ quèc lµ con T¸c phÈm "Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga" ®−êng lµm c¸ch m¹ng, con ®−êng tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi. cña Lª-nin ra ®êi n¨m n¨m sau khi ¡ng-ghen c«ng bè quyÓn III bé "T− b¶n" cña M¸c, vµ lµ sù tiÕp tôc trùc tiÕp ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª-nin c«ng tr×nh thiªn tµi cña M¸c. Trong lêi tùa cho quyÓn III bé trùc thuéc Ban chÊp hµnh trung −¬ng "T− b¶n", ¡ng-ghen cã viÕt r»ng M¸c ®· nghiªn cøu l©u vµ §¶ng céng s¶n Liªn-x« kü l−ìng nh÷ng tµi liÖu gèc vÒ kinh tÕ n−íc Nga sau c¶i c¸ch. Ng−êi cã ý ®Þnh dùa trªn thÝ dô vÒ n−íc Nga ®Ó cô thÓ hãa vµ ph¸t triÓn tiÕp häc thuyÕt cña m×nh vÒ qu¸ tr×nh tiÕn hãa cña chñ nghÜa t− b¶n trong n«ng nghiÖp. Trong phÇn bµn vÒ ®Þa t«, n−íc Nga víi sù phong phó cña nã vÒ c¸c h×nh thøc chiÕm h÷u ruéng ®Êt vµ bãc lét nh÷ng ng−êi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp sÏ ph¶i ®ãng mét vai trß t−¬ng tù nh− vai trß mµ n−íc Anh ®· gi÷ trong quyÓn I cña bé "T− b¶n" khi M¸c nghiªn cøu chñ nghÜa t− b¶n trong c«ng nghiÖp. ¡ng-ghen còng cho biÕt lµ M¸c ®· kh«ng thùc hiÖn
Lêi tùa XIX
1 sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë nga qu¸ tr×nh h×nh thµnh thÞ tr−êng trong n−íc cña c«ng nghiÖp lín 1 ViÕt vµo n¨m 1896 - 1899 In lÇn ®Çu thµnh s¸ch riªng Theo ®óng b¶n in trong vµo cuèi th¸ng Ba 1899 cuèn s¸ch xuÊt b¶n lÇn thø hai, n¨m 1908 fdf
Lêi tùa 3 B×a lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt cuèn s¸ch cña V. I. Lª-nin "Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga". ― N¨m 1899
5 Lêi tùa viÕt cho lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt Trong s¸ch nµy, t¸c gi¶ cã ý ®Þnh nghiªn cøu xem thÞ tr−êng trong n−íc cña chñ nghÜa t− b¶n Nga h×nh thµnh nh− thÕ nµo? Ai nÊy ®Òu biÕt r»ng nh÷ng ®¹i biÓu chñ yÕu cho nh÷ng quan ®iÓm d©n tóy (®øng ®Çu lµ c¸c «ng V. V. vµ N. ― «n) ®· ®Æt vÊn ®Ò nµy ra tõ l©u, vµ nhiÖm vô cña chóng t«i lµ phª ph¸n nh÷ng quan ®iÓm ®ã. Trong b¶n phª ph¸n nµy, chóng t«i kh«ng cho r»ng cã thÓ chØ h¹n chÕ ë viÖc ph©n tÝch nh÷ng sai lÇm vµ nh÷ng ®iÓm kh«ng chÝnh x¸c trong nh÷ng quan ®iÓm cña ®èi ph−¬ng chóng t«i mµ th«i; ®Ó gi¶i ®¸p vÊn ®Ò ®· ®−îc nªu lªn, chóng t«i thÊy r»ng nÕu chØ dÉn ra nh÷ng sù viÖc chøng minh sù h×nh thµnh vµ sù ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng trong n−íc th× ch−a ®ñ, v× ng−êi ta cã thÓ c·i l¹i r»ng lùa chän nh÷ng sù viÖc nh− thÕ lµ vò ®o¸n, vµ nh÷ng sù viÖc chøng minh ng−îc l¹i th× l¹i bÞ g¹t bá. Bëi vËy, chóng t«i thÊy cÇn ph¶i ph©n tÝch vµ cè g¾ng miªu t¶ toµn bé qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga. LÏ dÜ nhiªn, mét nhiÖm vô to lín nh− vËy sÏ v−ît qu¸ søc mét ng−êi, nÕu kh«ng cã mét lo¹t nh÷ng sù h¹n chÕ. Mét lµ, nh− ®Çu ®Ò s¸ch ®· ghi râ, chóng t«i xÐt vÊn ®Ò sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga chØ riªng vÒ mÆt thÞ tr−êng trong n−íc th«i,
6 V. I. L ª - n i n Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga 7 vµ g¸c l¹i vÊn ®Ò thÞ tr−êng ngoµi n−íc vµ nh÷ng tµi liÖu vÒ vµ t− b¶n chñ nghÜa. Ba ch−¬ng tiÕp sau ®ã sÏ dµnh riªng ®Ó nãi ngo¹i th−¬ng. Hai lµ, chóng t«i chØ nghiªn cøu thêi kú sau c¶i vÒ nh÷ng h×nh thøc vµ nh÷ng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña chñ c¸ch. Ba lµ, chóng t«i chñ yÕu xÐt vµ gÇn nh− chØ xÐt nh÷ng tµi nghÜa t− b¶n trong c«ng nghiÖp n−íc ta: trong ch−¬ng V, chóng liÖu vÒ nh÷ng tØnh néi ®Þa thuÇn tóy Nga. Bèn lµ, chóng t«i chØ t«i sÏ xÐt nh÷ng giai ®o¹n ®Çu cña chñ nghÜa t− b¶n trong c«ng xÐt ph−¬ng diÖn kinh tÕ cña qu¸ tr×nh th«i. Nh−ng mÆc dï tÊt nghiÖp, cô thÓ lµ trong tiÓu c«ng nghiÖp n«ng d©n (gäi lµ thñ c¶ nh÷ng h¹n chÕ Êy, chñ ®Ò cßn l¹i vÉn cßn réng v« cïng. T¸c c«ng nghiÖp); trong ch−¬ng VI, sÏ ph©n tÝch nh÷ng tµi liÖu vÒ c«ng tr−êng thñ c«ng t− b¶n chñ nghÜa vµ chÕ ®é nhËn viÖc vÒ gi¶ quyÕt kh«ng tù giÊu m×nh nh÷ng khã kh¨n vµ thËm chÝ c¶ nhµ lµm cho bän t− b¶n, vµ trong ch−¬ng VII, sÏ ph©n tÝch sù nguy hiÓm ph¶i ®¶m nhiÖm mét vÊn ®Ò réng nh− thÕ, nh−ng nh÷ng tµi liÖu vÒ sù ph¸t triÓn cña ®¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ. t¸c gi¶ nhËn thÊy r»ng nÕu muèn lµm s¸ng tá vÊn ®Ò thÞ tr−êng Trong ch−¬ng cuèi (VIII), chóng t«i sÏ cè g¾ng chØ râ mèi liªn trong n−íc cña chñ nghÜa t− b¶n Nga th× hÕt søc cÇn thiÕt ph¶i hÖ gi÷a c¸c mÆt riªng rÏ ®· tr×nh bµy trªn kia cña qu¸ tr×nh vµ chØ râ mèi liªn hÖ víi nhau vµ sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c tr×nh bµy tæng qu¸t qu¸ tr×nh Êy. mÆt cña qu¸ tr×nh ®ang diÔn ra trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ x· héi. V× vËy, chóng t«i chØ tù h¹n chÕ ë viÖc nghiªn cøu nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña qu¸ tr×nh Êy mµ dµnh cho nh÷ng P. S.2 Chóng t«i rÊt tiÕc lµ kh«ng thÓ dïng ®Ó viÕt quyÓn c«ng cuéc nghiªn cøu chuyªn m«n sau nµy sÏ t×m tßi s©u h¬n. s¸ch nµy sù ph©n tÝch xuÊt s¾c cña C. Cau-xky vÒ "sù ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp trong x· héi t− b¶n chñ nghÜa" trong §©y lµ ®Ò c−¬ng quyÓn s¸ch cña chóng t«i. Trong ch−¬ng I, t¸c phÈm cña «ng: "Die Agrarfrage" (Stuttgart, Dietz, 1899; chóng t«i sÏ xem xÐt, hÕt søc v¾n t¾t, nh÷ng nguyªn lý lý luËn I. Abschn. "Die Entwicklung der Landwirtschaft in der ka- chñ yÕu cña chÝnh trÞ kinh tÕ häc trõu t−îng vÒ vÊn ®Ò thÞ pitalistischen Gesellschaft" 1))∗. tr−êng trong n−íc cña chñ nghÜa t− b¶n. Cã thÓ nãi lµ phÇn nµy T¸c phÈm Êy (chóng t«i nhËn ®−îc sau khi mét phÇn cã thÓ dïng lµm lêi më ®Çu cho phÇn cßn l¹i, tøc phÇn nh÷ng lín quyÓn s¸ch nµy cña chóng t«i ®· s¾p ch÷ xong) lµ tµi tµi liÖu cô thÓ cña quyÓn s¸ch, vµ sÏ cho phÐp chóng t«i khái liÖu xuÊt s¾c nhÊt trong c¸c s¸ch b¸o kinh tÕ hiÖn ®¹i, sau ph¶i nh¾c l¹i nhiÒu dÉn chøng lý luËn trong phÇn sau cña b¶n quyÓn III cña bé "T− b¶n" 3 . Cau-xky ph©n tÝch "nh÷ng xu tr×nh bµy. Trong ba ch−¬ng tiÕp sau, chóng t«i sÏ cè g¾ng nãi râ h−íng c¬ b¶n" cña sù ph¸t triÓn t− b¶n chñ nghÜa cña nh÷ng ®Æc ®iÓm cña sù ph¸t triÓn t− b¶n chñ nghÜa cña n«ng n«ng nghiÖp; nhiÖm vô cña «ng lµ nghiªn cøu nh÷ng hiÖn nghiÖp ë Nga tõ sau c¶i c¸ch, cô thÓ lµ trong ch−¬ng II, chóng t−îng kh¸c nhau cña n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, coi ®ã lµ "nh÷ng t«i sÏ ph©n tÝch nh÷ng tµi liÖu thèng kª cña c¸c héi ®ång ®Þa biÓu hiÖn riªng biÖt cña mét qu¸ tr×nh chung" (Vorrede2), VI). ph−¬ng vÒ sù ph©n hãa cña n«ng d©n; trong ch−¬ng III, sÏ ___________ ph©n tÝch nh÷ng tµi liÖu vÒ t×nh tr¹ng qu¸ ®é cña kinh tÕ ®Þa * Cã mét b¶n dÞch ra tiÕng Nga. chñ, vÒ viÖc chÕ ®é kinh tÕ t− b¶n chñ nghÜa thay thÕ cho chÕ ®é 1) ― "VÊn ®Ò ruéng ®Êt" (Stót-ga, §Ýt-x¬, 1899; phÇn I: "Sù ph¸t triÓn diªu dÞch; trong ch−¬ng IV, sÏ ph©n tÝch nh÷ng tµi liÖu vÒ cña n«ng nghiÖp trong x· héi t− b¶n chñ nghÜa") nh÷ng h×nh thøc h×nh thµnh cña nÒn n«ng nghiÖp th−¬ng phÈm 2) ― Lêi tùa
8 V. I. L ª - n i n Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga 9 §iÒu ®¸ng nªu ra lµ nh÷ng nÐt chñ yÕu cña qu¸ tr×nh chung Êy sky, IX, e; nhÊt lµ ë S. 343; vµ nhiÒu chç kh¸c n÷a. Xem d−íi ë T©y ¢u th× rÊt gièng ë Nga, mÆc dÇu n−íc Nga cã nh÷ng ®Æc ®©y, ch. VIII, § II); hiÖn t−îng c«ng nghiÖp lín t− b¶n chñ nghÜa ®iÓm lín vÒ mÆt kinh tÕ còng nh− vÒ mÆt phi kinh tÕ. VÝ dô, nÐt chuyÓn vÒ n«ng th«n (Kautsky, S. 187. Xem d−íi ®©y, ch. VII, ®iÓn h×nh chung cña n«ng nghiÖp t− b¶n chñ nghÜa hiÖn ®¹i § VIII). §Êy lµ chóng t«i ch−a nãi ®Õn cïng mét nhËn ®Þnh nh− (moderne) lµ sù ph©n c«ng ngµy cµng ph¸t triÓn vµ viÖc sö thÕ vÒ vai trß lÞch sö cña chñ nghÜa t− b¶n n«ng nghiÖp dông ngµy cµng nhiÒu m¸y mãc (Kautsky, IV, b, c), mµ ë Nga (Kautsky, passim1), nhÊt lµ ë S. 289, 292, 298. Xem d−íi ®©y, sau c¶i c¸ch còng ®· næi bËt lªn hiÖn t−îng ®ã (xem d−íi ®©y, ch. IV, § IX), còng mét sù thõa nhËn nh− thÕ vÒ tÝnh chÊt tiÕn bé ch. III, § VII vµ VIII; ch. IV, chñ yÕu lµ § IX). Qu¸ tr×nh "v« s¶n cña nh÷ng quan hÖ t− b¶n chñ nghÜa trong n«ng nghiÖp so víi hãa cña n«ng d©n" (®Çu ®Ò cña ch. VIII trong s¸ch cña Cau-xky) nh÷ng quan hÖ tiÒn t− b¶n chñ nghÜa [Kautsky, S. 382: "Sù thay biÓu hiÖn ra kh¾p n¬i qua sù thÞnh hµnh réng r·i cña tÊt c¶ c¸c thÕ des Gesindes (nh÷ng cè n«ng bÞ lÖ thuéc vÒ th©n thÓ vµ lo¹i lao ®éng lµm thuª cña nh÷ng ng−êi tiÓu n«ng (Kautsky, nh÷ng ng−êi ®i ë) vµ der Instleute ("ng−êi ë vµo gi÷a cè n«ng VIII, b); ― ®ång thêi chóng ta còng thÊy h×nh thµnh ë Nga mét vµ ng−êi ®i thuª ruéng": ng−êi n«ng d©n thuª ruéng tr¶ b»ng giai cÊp ®«ng ®¶o nh÷ng c«ng nh©n lµm thuª cã phÇn ruéng lao dÞch) bëi nh÷ng ng−êi lµm c«ng nhËt ― tøc nh÷ng ng−êi, ®−îc chia (xem d−íi ®©y, ch. II). Sù tån t¹i cña tiÓu n«ng trong ngoµi c«ng viÖc nhËn lµm ra, th× tù do ― lµ mét b−íc tiÕn lín vÒ mäi x· héi t− b¶n chñ nghÜa kh«ng ph¶i lµ do tr×nh ®é kü thuËt mÆt x· héi". Xem d−íi ®©y, ch. IV, § IX, 4]. Cau-xky tuyªn bè cao cña s¶n xuÊt nhá trong n«ng nghiÖp, mµ do chç ng−êi tiÓu qu¶ quyÕt r»ng viÖc c«ng x· n«ng th«n chuyÓn thµnh kinh n«ng h¹ thÊp nhu cÇu cña hä xuèng d−íi møc nhu cÇu cña doanh céng ®ång cña n«ng nghiÖp lín hiÖn ®¹i lµ "kh«ng bao c«ng nh©n lµm thuª, vµ hä lao ®éng v« cïng vÊt v¶ h¬n giê cã thÓ cã ®−îc" (S. 338); r»ng nh÷ng nhµ n«ng häc nµo ë c«ng nh©n lµm thuª (Kautsky, VI, b; "c«ng nh©n lµm thuª T©y ¢u mµ yªu cÇu cñng cè vµ ph¸t triÓn c«ng x· n«ng th«n n«ng nghiÖp ë vµo mét hoµn c¶nh kh¸ h¬n tiÓu n«ng", ― th× quyÕt kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa mµ lµ Cau-xky ®· nh¾c ®i nh¾c l¹i nhiÒu lÇn ®iÒu ®ã: S.1) 110, 317, nh÷ng ®¹i biÓu cho lîi Ých cña bän ®Þa chñ lín lµ bän muèn 320); ë n−íc Nga th× còng cã hiÖn t−îng gièng nh− vËy trãi buéc c«ng nh©n b»ng c¸ch cÊp cho hä mét m¶nh ®Êt (xem d−íi ®©y, ch. II, § XI, C4). Do ®ã, nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt (S. 334); r»ng trong tÊt c¶ c¸c n−íc ch©u ¢u, bän ®¹i biÓu T©y ¢u vµ nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt Nga dÜ nhiªn lµ nhÊt trÝ víi cho lîi Ých cña ®Þa chñ ®Òu muèn cét chÆt c«ng nh©n n«ng nhau khi nhËn ®Þnh nh÷ng hiÖn t−îng nh− hiÖn t−îng c¸c nghiÖp vµo ®Þa chñ b»ng c¸ch chia ruéng ®Êt cho c«ng nh©n "nghÒ phô ë ngoµi lµng", nh− ng−êi Nga th−êng nãi, hoÆc n«ng nghiÖp vµ ®Òu ®· ra søc hîp ph¸p hãa nh÷ng biÖn "lao ®éng lµm thuª n«ng nghiÖp cña nh÷ng ng−êi n«ng d©n ph¸p t−¬ng øng (S. 162); r»ng ph¶i "chèng l¹i mét c¸ch hÕt lang thang", nh− ng−êi §øc th−êng nãi (Kautsky, S. 192. søc quyÕt liÖt" (S. 181) tÊt c¶ mäi m−u toan gióp ®ì tiÓu Xem d−íi ®©y, ch. III, § X); hoÆc hiÖn t−îng c«ng nh©n vµ n«ng b»ng c¸ch thiÕt lËp ra nghÒ thñ c«ng (Hausindustrie) ― n«ng d©n bá lµng kÐo ra thµnh phè vµ vµo c«ng x−ëng (Kaut- mét h×nh thøc bãc lét t− b¶n chñ nghÜa tåi tÖ nhÊt. 1) ― Seite ― trang 1) ― ë nhiÒu chç
10 V. I. L ª - n i n Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga 11 V× c¸c ®¹i biÓu cña chñ nghÜa d©n tóy cã nh÷ng ©m m−u míi muèn v¹ch mét ®−êng chia c¾t râ rÖt gi÷a nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt T©y ©u víi nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt Nga (xem lêi tuyªn bè cña «ng V. V«-r«n-txèp ngµy 17 th¸ng Hai 1899 trong Héi khuyÕn khÝch c«ng th−¬ng nghiÖp Nga, "Thêi míi", 1899, sè 8255, ngµy 19 th¸ng Hai)5, nªn chóng t«i thÊy cÇn ph¶i nhÊn m¹nh r»ng quan ®iÓm cña nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt ®ã ®Òu hoµn toµn nhÊt trÝ víi nhau. B×a lÇn xuÊt b¶n thø hai cuèn s¸ch cña V. I. Lª-nin “Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga” cã ch÷ ký cña t¸c gi¶. ― N¨m 1908
12 V. I. L ª - n i n 13 Lêi tùa viÕt cho lÇn xuÊt b¶n thø hai6 QuyÓn s¸ch nµy viÕt vµo ®ªm tr−íc cña cuéc c¸ch m¹ng Nga, trong thêi kú t¹m yªn tiÕp sau khi næ ra nh÷ng cuéc b·i c«ng lín n¨m 1895 - 1896. Phong trµo c«ng nh©n lóc ®ã d−êng nh− l¾ng xuèng, nh−ng thùc tÕ th× ph¸t triÓn s©u réng vµ chuÈn bÞ cho b−íc ®Çu cña lµn sãng biÓu t×nh n¨m 1901. Sù ph©n tÝch chÕ ®é kinh tÕ vµ x· héi vµ, do ®ã, sù ph©n tÝch c¬ cÊu giai cÊp ë Nga, mµ chóng t«i tr×nh bµy trong quyÓn s¸ch nµy c¨n cø vµo nh÷ng sù nghiªn cøu kinh tÕ vµ vµo viÖc ph©n tÝch cã phª ph¸n c¸c tµi liÖu thèng kª, th× hiÖn nay ®· ®−îc ho¹t ®éng chÝnh trÞ c«ng khai cña tÊt c¶ c¸c giai cÊp trong tiÕn tr×nh c¸ch m¹ng x¸c nhËn lµ ®óng. Vai trß l·nh ®¹o cña giai cÊp v« s¶n ®· biÓu lé ra ®Çy ®ñ. Ta còng thÊy biÓu lé ra r»ng lùc l−îng cña giai cÊp v« s¶n trong phong trµo lÞch sö th× v« cïng lín h¬n sè l−îng cña giai cÊp Êy trong toµn bé d©n c−. C¬ së kinh tÕ cña c¶ hai hiÖn t−îng ®ã ®· ®−îc chøng minh trong cuèn s¸ch nµy. Sau n÷a, hiÖn nay, cuéc c¸ch m¹ng ®ang lµm næi bËt ngµy cµng râ rÖt h¬n n÷a ®Þa vÞ hai mÆt vµ vai trß hai mÆt cña n«ng d©n. Mét mÆt, rÊt nhiÒu tµn d− cña mét nÒn kinh tÕ
14 V. I. L ª - n i n Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga 15 dùa trªn diªu dÞch vµ v« sè tµn tÝch cña chÕ ®é n«ng n«, cïng chñ - x· héi, ®øng ®Çu lµ Plª-kha-nèp, ― nghÜa lµ xu h−íng víi t×nh tr¹ng bÇn cïng vµ ph¸ s¶n ch−a tõng thÊy cña n«ng muèn gi¶i ®¸p nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ b»ng c¸ch ph¸t triÓn mét d©n nghÌo, lµm cho ta thÊy rÊt râ nh÷ng nguån gèc s©u xa cña c¸ch ®¬n thuÇn l«-gÝch mét ch©n lý chung vÒ tÝnh chÊt c¬ b¶n phong trµo c¸ch m¹ng n«ng d©n vµ nh÷ng cçi rÔ s©u xa cña tÝnh cña c¸ch m¹ng ë n−íc ta, ― lµ mét c¸ch lËp luËn tÇm th−êng chÊt c¸ch m¹ng cña n«ng d©n víi t− c¸ch lµ quÇn chóng. MÆt hãa chñ nghÜa M¸c vµ chØ chÕ giÔu chñ nghÜa duy vËt biÖn kh¸c, c¶ trong tiÕn tr×nh cña c¸ch m¹ng, c¶ trong tÝnh chÊt cña chøng. §Ó nãi vÒ nh÷ng kÎ c¨n cø vµo ch©n lý chung vÒ tÝnh c¸c chÝnh ®¶ng kh¸c nhau vµ c¶ trong nhiÒu trµo l−u chÝnh trÞ - chÊt cña cuéc c¸ch m¹ng ®ã mµ rót ra, ch¼ng h¹n, c¸i kÕt luËn lµ vai trß l·nh ®¹o trong cuéc c¸ch m¹ng ph¶i thuéc vÒ "giai cÊp t− t−ëng, ®Òu ®· lé râ c¸i c¬ cÊu giai cÊp cã m©u thuÉn néi t¹i t− s¶n", hoÆc kÕt luËn lµ nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa ph¶i ñng cña quÇn chóng ®ã, tÝnh chÊt tiÓu t− s¶n cña quÇn chóng ®ã vµ hé ph¸i tù do, ― th× ch¾c h¼n M¸c sÏ dïng l¹i nh÷ng lêi sau ®©y tÝnh chÊt ®èi kh¸ng gi÷a nh÷ng xu h−íng nghiÖp chñ vµ xu cña Hai-n¬ mµ M¸c ®· cã lÇn dÉn ra: "T«i ®· cho Êp trøng rång h−íng v« s¶n trong néi bé quÇn chóng ®ã. Sù dao ®éng cña nh−ng l¹i në ra toµn loµi bä m¹t"7. ng−êi kinh doanh nhá bÞ ph¸ s¶n kh«ng biÕt ng¶ theo giai cÊp Trªn c¬ së kinh tÕ ®ã cña c¸ch m¹ng Nga th× vÒ mÆt kh¸ch t− s¶n ph¶n c¸ch m¹ng hay giai cÊp v« s¶n c¸ch m¹ng, còng lµ quan, cã thÓ cã hai ®−êng lèi c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn vµ kÕt thóc mét ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh ®−îc nh− hiÖn t−îng lµ trong mäi x· c¸ch m¹ng: héi t− b¶n chñ nghÜa, ®Òu cã mét sè rÊt Ýt ng−êi s¶n xuÊt nhá HoÆc lµ kinh tÕ ®Þa chñ cò, g¾n liÒn víi chÕ ®é n«ng n« trë nªn giµu cã, "h¬n ng−êi", biÕn thµnh t− s¶n, trong khi ®ã b»ng mu«n ngh×n mèi liªn hÖ, vÉn tån t¹i vµ chuyÓn biÕn tuyÖt ®¹i ®a sè nh÷ng ng−êi s¶n xuÊt nhá hoÆc bÞ ph¸ s¶n hoµn chËm ch¹p thµnh kinh tÕ thuÇn tóy t− b¶n chñ nghÜa, thµnh toµn vµ trë thµnh c«ng nh©n lµm thuª hay nh÷ng ng−êi bÇn kinh tÕ cña "gioong-ke"1). C¬ së cña b−íc qu¸ ®é cuèi cïng tõ cïng, hoÆc sèng vÜnh viÔn trong t×nh tr¹ng gÇn gièng nh÷ng chÕ ®é lao dÞch sang chñ nghÜa t− b¶n lµ sù c¶i c¸ch néi bé cña ng−êi v« s¶n. C¬ së kinh tÕ cña hai trµo l−u ®ã trong n«ng d©n kinh tÕ ®Þa chñ thêi n«ng n«. Toµn bé chÕ ®é ruéng ®Êt cña ®· ®−îc chøng minh trong s¸ch nµy. nhµ n−íc trë thµnh cã tÝnh chÊt t− b¶n chñ nghÜa, ®ång thêi Trªn c¬ së kinh tÕ Êy th× dÜ nhiªn c¸ch m¹ng Nga nhÊt thiÕt vÉn gi÷ l¹i trong mét thêi gian dµi nh÷ng ®Æc ®iÓm cña chÕ ph¶i lµ mét cuéc c¸ch m¹ng t− s¶n. Nguyªn lý ®ã cña chñ nghÜa ®é n«ng n«. HoÆc lµ c¸ch m¹ng ®Ëp tan kinh tÕ ®Þa chñ cò M¸c lµ tuyÖt ®èi kh«ng thÓ b¸c bá ®−îc. Kh«ng bao giê ®−îc b»ng c¸ch tiªu diÖt tÊt c¶ mäi tµn tÝch cña chÕ ®é n«ng n«, vµ quªn nguyªn lý ®ã. CÇn ph¶i lu«n lu«n vËn dông nguyªn lý ®ã tr−íc hÕt lµ chÕ ®é chiÕm h÷u lín ruéng ®Êt. C¬ së cña b−íc vµo tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña c¸ch m¹ng Nga. qu¸ ®é cuèi cïng tõ chÕ ®é lao dÞch sang chñ nghÜa t− b¶n lµ Nh−ng cÇn ph¶i biÕt c¸ch vËn dông. ViÖc ph©n tÝch cô sù ph¸t triÓn tù do cña kinh tÕ tiÓu n«ng ®· ®−îc ®Èy m¹nh thÓ ®Þa vÞ vµ lîi Ých cña c¸c giai cÊp kh¸c nhau ph¶i nh»m nhê viÖc t−íc ®o¹t ruéng ®Êt cña ®Þa chñ ®Ó giao cho n«ng vµo viÖc x¸c ®Þnh ý nghÜa chÝnh x¸c cña ch©n lý Êy khi nã d©n. Toµn bé chÕ ®é ruéng ®Êt trë thµnh cã tÝnh chÊt t− b¶n ®−îc vËn dông vµo mét vÊn ®Ò nµo ®ã. C¸ch lËp luËn ng−îc l¹i mµ ta th−êng gÆp cña c¸nh h÷u trong ®¶ng d©n 1) ― gioong-ke ― bän ®Þa chñ quý ph¸i Phæ
16 V. I. L ª - n i n Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga 17 chñ nghÜa, v× nh÷ng tµn tÝch cña chÕ ®é n«ng n« cµng bÞ tiªu ®Ó ph©n tÝch nÒn kinh tÕ cña n−íc Nga tr−íc c¸ch m¹ng. Trong diÖt triÖt ®Ó bao nhiªu th× n«ng d©n l¹i cµng ph©n hãa mau thêi ®¹i c¸ch m¹ng, sinh ho¹t cña n−íc nhµ ph¸t triÓn nhanh chãng bÊy nhiªu. Nãi mét c¸ch kh¸c: hoÆc lµ duy tr× bé phËn chãng vµ dån dËp, thµnh thö gi÷a lóc cuéc ®Êu tranh chÝnh trÞ chñ yÕu cña chÕ ®é së h÷u ruéng ®Êt cña ®Þa chñ vµ nh÷ng ®−¬ng quyÕt liÖt, kh«ng thÓ nµo x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ nÒn t¶ng chñ yÕu cña "kiÕn tróc th−îng tÇng" cò; do ®ã, bän quan träng cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Mét bªn lµ bän Xt«-l−-pin, t− s¶n b¶o hoµng - tù do chñ nghÜa vµ bän ®Þa chñ sÏ n¾m vai mét bªn lµ ph¸i tù do (vµ kh«ng ph¶i chØ cã bän d©n chñ - lËp trß chñ yÕu, n«ng d©n kh¸ gi¶ sÏ mau chãng ng¶ theo chóng, hiÕn µ la1) Xt¬-ru-vª, mµ lµ tÊt c¶ bän d©n chñ - lËp hiÕn nãi cßn quÇn chóng n«ng d©n th× ngµy cµng sa sót, kh«ng nh÷ng chung) ®−¬ng ho¹t ®éng mét c¸ch cã hÖ thèng, kiªn tr× vµ triÖt v× bÞ t−íc ®o¹t trªn mét quy m« lín mµ cßn v× bÞ n« dÞch b»ng ®Ó, ®Ó hoµn thµnh c¸ch m¹ng theo kiÓu thø nhÊt. Cuéc chÝnh biÕn ngµy 3 th¸ng S¸u 1907, mµ chóng ta võa chøng kiÕn, lµ nhiÒu c¸ch thøc chuéc l¹i do bän d©n chñ - lËp hiÕn8 ®Ò ra, vµ b−íc th¾ng lîi cña thÕ lùc ph¶n c¸ch m¹ng ®ang ra søc ®¶m v× bÞ sù thèng trÞ cña bän ph¶n ®éng lµm cho ®Çn ®én vµ ngu b¶o cho bän ®Þa chñ chiÕm −u thÕ tuyÖt ®èi trong c¸i mµ ng−êi muéi; nh÷ng kÎ thùc hµnh mét cuéc c¸ch m¹ng t− s¶n kiÓu ®ã ta gäi lµ c¬ quan ®¹i biÓu nh©n d©n Nga10. Nh−ng "th¾ng lîi" ®ã sÏ lµ nh÷ng nhµ chÝnh trÞ lo¹i bµ con gÇn cña nh÷ng ng−êi l©u bÒn ®−îc ®Õn møc nµo, ®Êy l¹i lµ mét vÊn ®Ò kh¸c, vµ thuéc ph¸i th¸ng M−êi9. HoÆc lµ tiªu diÖt chÕ ®é së h÷u ruéng cuéc ®Êu tranh cho c¸i kÕt côc thø hai cña c¸ch m¹ng vÉn ®Êt cña ®Þa chñ vµ tÊt c¶ nh÷ng nÒn t¶ng chñ yÕu cña "kiÕn cßn tiÕp diÔn. Kh«ng nh÷ng giai cÊp v« s¶n, mµ c¶ qu¶ng ®¹i tróc th−îng tÇng" cò phï hîp víi chÕ ®é ®ã; giai cÊp v« s¶n quÇn chóng n«ng d©n ®Òu ®ang cè g¾ng ®¹t tíi kÕt côc ®ã vµ quÇn chóng n«ng d©n n¾m ®−îc vai trß chñ yÕu, khi trung víi tinh thÇn Ýt nhiÒu kiªn quyÕt, Ýt nhiÒu triÖt ®Ó, Ýt nhiÒu tù lËp ®−îc giai cÊp t− s¶n bÊp bªnh hoÆc ph¶n c¸ch m¹ng; lùc gi¸c. Dï cho thÕ lùc ph¶n c¸ch m¹ng cã ra søc ®Õn ®©u ch¨ng l−îng s¶n xuÊt sÏ ph¸t triÓn nhanh chãng nhÊt vµ tù do nhÊt n÷a hßng bãp nghÑt cuéc ®Êu tranh cña quÇn chóng b»ng b¹o trªn c¬ së chñ nghÜa t− b¶n, víi nh÷ng ®iÒu kiÖn tèt nhÊt nãi lùc trùc tiÕp, vµ dï cho bän d©n chñ - lËp hiÕn cã ra søc ®Õn chung cã thÓ cã cho quÇn chóng c«ng n«ng d−íi chÕ ®é s¶n ®©u ch¨ng n÷a hßng bãp nghÑt cuéc ®Êu tranh ®ã b»ng xuÊt hµng hãa; ― do ®ã mµ t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi nh÷ng t− t−ëng ph¶n c¸ch m¹ng ti tiÖn vµ gi¶ nh©n gi¶ nghÜa nhÊt cho giai cÊp c«ng nh©n hoµn thµnh nhiÖm vô ch©n chÝnh cña chóng ― th× cuéc ®Êu tranh ®ã còng vÉn cø xuÊt hiÖn, vµ c¬ b¶n cña hä lµ thùc hiÖn sù c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa. bÊt chÊp tÊt c¶, ë n¬i nµy n¬i kh¸c; vµ nã ®· in dÊu vÕt cña §−¬ng nhiªn cã thÓ cã kh«ng biÕt bao nhiªu lµ sù kÕt hîp gi÷a nã trªn chÝnh s¸ch cña c¸c ®¶ng "lao ®éng", d©n tóy, mÆc dÇu nh÷ng yÕu tè cña sù ph¸t triÓn t− b¶n chñ nghÜa theo kiÓu nµy tÇng líp bªn trªn cña nh÷ng nhµ chÝnh trÞ tiÓu t− s¶n (nhÊt hay kiÓu kh¸c; vµ chØ cã bän th«ng th¸i rëm míi ®i gi¶i quyÕt lµ bän "x· héi chñ nghÜa nh©n d©n"11 vµ ph¸i lao ®éng12 ), nh÷ng vÊn ®Ò ®Æc biÖt vµ phøc t¹p ph¸t sinh trong lÜnh vùc kh«ng cßn nghi ngê g× n÷a, ®· nhiÔm ph¶i tinh thÇn ph¶n Êy, b»ng nh÷ng c©u nho nhá trÝch tõ mét nhËn ®Þnh nµo ®ã béi, xu nÞnh hÌn h¹ theo kiÓu M«n-tsa-lin13 vµ tù tóc tù m·n cña M¸c vÒ mét thêi ®¹i lÞch sö kh¸c. QuyÓn s¸ch mµ chóng t«i cho ra m¾t ®éc gi¶ lµ dµnh 1) ― theo kiÓu
18 V. I. L ª - n i n Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga 19 cña bän d©n chñ - lËp hiÕn, thËt xøng ®¸ng víi bän tiÓu thÞ d©n hoÆc c«ng chøc «n hßa vµ mùc th−íc. Cuéc ®Êu tranh ®ã sÏ kÕt thóc thÕ nµo, kÕt qu¶ cuèi cïng cña cuéc tÊn c«ng ®Çu tiªn cña c¸ch m¹ng Nga sÏ ra sao, ― b©y giê ta ch−a thÓ nãi ®−îc. V× vËy, ch−a ®Õn lóc so¹n l¹i toµn bé s¸ch nµy∗ (v¶ l¹i, nh÷ng nhiÖm vô trùc tiÕp cña ®¶ng kh«ng cho phÐp t«i, mét ng−êi ®ang tham gia phong trµo c«ng nh©n, cã th× giê r¶nh ®Ó lµm viÖc ®ã). LÇn xuÊt b¶n thø hai nµy kh«ng thÓ v−ît ra ngoµi khu«n khæ viÖc nhËn ®Þnh nÒn kinh tÕ n−íc Nga tr−íc c¸ch m¹ng. Cho nªn t¸c gi¶ chØ xem l¹i vµ söa l¹i nguyªn b¶n vµ thªm vµo ®ã nh÷ng ®iÓm bæ sung cÇn thiÕt nhÊt do tµi liÖu thèng kª míi nhÊt cung cÊp. Ch¼ng h¹n nh− sè liÖu cña c¸c cuéc ®iÒu tra võa ®©y vÒ sè ngùa, thèng kª mïa mµng, con sè ®iÒu tra nh©n khÈu trong toµn n−íc Nga n¨m 1897, nh÷ng sè liÖu míi cña thèng kª c¸c c«ng x−ëng vµ nhµ m¸y v.v.. T¸c gi¶ Th¸ng B¶y 1907. ⎯⎯⎯⎯⎯ ___________ * Cã thÓ lµ muèn so¹n l¹i nh− vËy th× ph¶i viÕt tiÕp vµo quyÓn s¸ch B×a trong cuèn s¸ch cña C. M¸c "T− b¶n", nµy: nh− thÕ tËp thø nhÊt sÏ ph¶i giíi h¹n trong viÖc ph©n tÝch kinh tÕ quyÓn I, xuÊt b¶n lÇn thø hai b»ng tiÕng §øc (1872) n−íc Nga tr−íc c¸ch m¹ng, vµ dµnh mét tËp thø hai ®Ó nghiªn cøu mµ V.I.Lª-nin ®· sö dông. nh÷ng tæng kÕt vµ kÕt qu¶ cña c¸ch m¹ng.