Vai trò của ISO trong hỗ trợ hoạt động đảm bảo, hỗ trợ và cải tiến chất lượng giáo dục

KINH TẾ - GIÁO DỤC<br /> VAI TRÒ CỦA ISO TRONG HỖ TRỢ HOẠT ĐỘNG ĐẢM BẢO,<br /> HỖ TRỢ VÀ CẢI TIẾN CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC<br /> Lê Hoàng Vũ<br /> Trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm TP.HCM<br /> TÓM TẮT<br /> Chất lượng giáo dục đào tạo là vấn đề được xã hội quan tâm nhất hiện nay. Đặc biệt, khi nước ta gia<br /> nhập WTO cạnh tranh về nguồn nhân lực là rất lớn. Nếu không có bước chuyển mình nâng cao chất lượng giáo<br /> dục thì nguồn nhân lực nước ta khó có thể cạnh tranh được với các nguồn nhân lực của các nước khác. Chúng ta<br /> cũng biết rằng, đối với các sản phẩm vật chất việc đánh giá và kiểm tra chất lượng có thể thực hiện bằng máy<br /> móc, thiết bị và dễ dàng tìm ra các biện pháp để nâng cao chất lượng sản phẩm. Nhưng đối với sản phẩm đào tạo<br /> việc đánh giá chất lượng không thể tiến hành bằng máy móc thiết bị được nên việc đưa ra các biện pháp đảm bảo<br /> và nâng cao chất lượng là rất quan trọng. Để giải quyết vấn đề này, nhiều cơ sở giáo dục đã lựa chọn phương<br /> pháp áp dụng các phương pháp quản lý theo kiểu công nghiệp là áp dụng hệ thống quản lý chất lượng ISO và<br /> tiến hành kiểm định chất lượng trong giáo dục.<br /> <br /> ISO'S ROLE IN ENSURING SUPPORT ACTIVITIES, SUPPORT AND<br /> IMPROVETHE QUALITY OF EDUCATION<br /> ABSTRACT<br /> Quality education is an issue of social concern today. Especially, when the country joined the WTO<br /> competition for human resources is large. Without changing steps improve the quality of education, the human<br /> resources of our country can hardly compete with the human resources of other countries. We also know that, for<br /> the physical product evaluation and quality control can be done by machinery, equipment and easy to figure out<br /> measures to improve product quality. But for product training quality assessment can not proceed with<br /> machinery should be making measures to ensure and improve quality is very important. To solve this problem,<br /> many educational institutions have selected methods applied methods of industrial management style is to apply<br /> the quality management system ISO and conducting quality control in education .<br /> <br /> 1. Các khái niệm cơ bản<br /> 1.1. Khái niệm về quản lý chất lượng<br /> Chất lượng (Quality):<br /> Được xem là ‘phù hợp với mục tiêu’ – đáp ứng hoặc xác nhận các tiêu chuẩn đã được<br /> công nhận nói chung theo định nghĩa của một cơ quan kiểm định chất lượng hoặc một cơ<br /> quan đảm bảo chất lượng.<br /> Chất lượng (giáo dục trường đại học): (Việt Nam)<br /> Là sự đáp ứng mục tiêu do nhà trường đề ra, đảm bảo các yêu cầu về mục tiêu giáo<br /> dục đại học của Luật Giáo dục, phù hợp với yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực cho sự phát triển<br /> kinh tế - xã hội của địa phương và cả nước.<br /> Đảm bảo chất lượng (Quality Assurance):<br /> Là một qui trình có tính hệ thống và được hoạch định dùng để đánh giá một cơ sở<br /> hoặc một chương trình đào tạo nhằm xem xét các tiêu chuẩn giáo dục đã được chấp nhận từ<br /> trước, tính chuyên môn và cơ sở hạ tầng có được duy trì và củng cố hay không. Thường đảm<br /> bảo chất lượng còn được xem là các mong đợi rằng các cơ chế kiểm soát chất lượng được vận<br /> hành và hiệu quả.<br /> Ở Vương quốc Anh, đảm bảo chất lượng còn là các biện pháp mà theo đó một cơ sở<br /> đào tạo chứng thực rằng mình có đầy đủ các điều kiện cần thiết để sinh viên đạt được các tiêu<br /> chuẩn do chính nhà trường hoặc cơ sở cấp bằng khác qui định.<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ & THỰC PHẨM - SỐ 04/2014<br /> <br /> 91<br /> <br /> KINH TẾ - GIÁO DỤC<br /> Tiêu chuẩn (Standards):<br /> Là mức độ các yêu cầu và điều kiện cần phải đạt được của một cơ sở hoặc một chương<br /> trình đào tạo để được một cơ quan kiểm định hay đảm bảo chất lượng công nhận kiểm định<br /> hoặc cấp giấy chứng nhận. Các điều kiện này bao gồm các mong đợi về chất lượng, sự đạt<br /> được chất lượng đó, sự hiệu quả, khả năng tài chính, kết quả đầu ra và tính bền vững của các<br /> kết quả đó<br /> Tiêu chuẩn (đánh giá chất lượng giáo dục trường đại học): (Việt Nam)<br /> Là mức độ yêu cầu và điều kiện mà trường đại học phải đáp ứng để được công nhận<br /> đạt tiêu chuẩn chất lượng giáo dục.<br /> Tiêu chí (criterion):<br /> Là các tiêu chuẩn dùng để kiểm định hay để cấp giấy chứng nhận cho một trường hoặc<br /> một chương trình đào tạo bao gồm các mong đợi về chất lượng, mức độ hiệu quả, khả năng tài<br /> chính, tuân thủ các qui tắc và qui định quốc gia (liên bang và tiểu bang đối với Hoa Kì), kết<br /> quả đầu ra và tính bền vững của các kết quả đó (xem thêm thuật ngữ ‘tiêu chuẩn’ – standard).<br /> Ở Vương quốc Anh, ‘tiêu chí’ là tiêu chuẩn được quyền cấp bằng và quyền được gọi là<br /> ‘trường đại học’.<br /> 1.2. Hệ thống QLCL theo tiêu chuẩn quốc tế ISO 9000<br /> ISO 9000 là bộ tiêu chuẩn do Tổ chức quốc tế về Tiêu chuẩn hoá (ISO) ban hành<br /> nhằm đưa ra các chuẩn mực cho hệ thống quản lý chất lượng và có thể áp dụng rộng rãi trong<br /> các lĩnh vực sản xuất, kinh doanh, dịch vụ.<br /> ISO 9000 đề cập đến các lĩnh vực chủ yếu trong quản lý chất lượng: Chính sách và chỉ<br /> đạo về chất lượng, nghiên cứu thị trường, thiết kế và triển khai sản phẩm, cung ứng, kiểm soát<br /> quá trình, bao gói, phân phối dịch vụ sau khi bán, xem xét đánh giá nội bộ, kiểm soát tài liệu,<br /> đào tạo.<br /> Thực chất của Bộ tiêu chuẩn ISO 9000 là chứng nhận hệ thống đảm bảo chất lượng,<br /> áp dụng các biện pháp cải tiến chất lượng không ngừng để thoả mãn khách hàng và nâng cao<br /> hiệu quả sản xuất kinh doanh chứ không phải là kiểm định chất lượng sản phẩm.<br /> Hệ thống quản lý chất lượng theo ISO 9000 dựa trên mô hình quản lý theo quá trình,<br /> lấy phòng ngừa làm phương châm chủ yếu trong chu trình sản phẩm.<br /> 2. Vai trò của ISO 9001:2008 trong việc hỗ trợ hoạt động đảm bảo, hỗ trợ và cải tiến<br /> chất lượng giáo dục hiện nay.<br /> Thứ nhất, hệ thống ISO chú trọng tới thiết lập hệ thống quản lý chất lượng trong Nhà<br /> trường từ việc xác định sứ mạng, mục tiêu đến các hoạt động trong trường, đồng thời nhấn<br /> mạnh đến vai trò quản lý của lãnh đạo của trường và sự tham gia của toàn thể cán bộ, giáo<br /> viên, nhân viên nhà trường vào việc đảm bảo chất lượng.<br /> Thứ hai, khi xây dựng hệ thống ISO, đơn vị tự xác định phạm vi và đối tượng áp dụng.<br /> Điều này cho thấy tính linh hoạt của hệ thống ISO. Trong quá trình triển khai xây dựng hệ<br /> thống ISO, nhà trường căn cứ vào điều kiện cụ thể của đơn vị mình để lựa chọn phạm vi, đối<br /> tượng để triển khai chứ không nhất thiết phải triển khai trong phạm vi toàn trường.<br /> Thứ ba, hệ thống quản lý chất lượng ISO nhấn mạnh vào việc xây dựng các qui trình,<br /> thủ tục, hệ thống văn bản quản lý. Trong hệ thống ISO, các trường cần xác định rõ khách<br /> hàng của mình là ai, sản phẩm của mình như thế nào? Hay nói cách khác, hệ thống ISO cần<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ & THỰC PHẨM - SỐ 04/2014<br /> <br /> 92<br /> <br /> KINH TẾ - GIÁO DỤC<br /> định nghĩa rõ khách hàng, sản phẩm của mình để từ đó đề ra mục tiêu chất lượng, chính sách<br /> chất lượng và các qui trình thủ tục đảm bảo chất lượng. Theo hệ thống quản lý theo tiêu chuẩn<br /> chuẩn ISO 9001:2008 như sau:<br /> QT01: Qui trình kiểm soát tài liệu.<br /> QT02: Qui trình kiểm soát hồ sơ.<br /> QT03: Qui trình đánh giá nội bộ.<br /> QT04: Qui trình kiểm soát sản phẩm không phù hợp.<br /> QT05: Qui trình hành động khắc phục.<br /> QT06: Qui trình hành động phòng ngừa.<br /> QT07: Qui trình quản lý trong thiết bị giảng dạy.<br /> QT08: Qui trình tuyển dụng và đào tạo bồi dưỡng phát triển cán bộ.<br /> QT09: Qui trình thiết kế và phát triển chương trình đào tạo đại học.<br /> QT10 : Qui trình thiết kế và phát triển chương trình đào tạo.<br /> QT12: Qui trình kiểm soát việc giảng dạy của giảng viên.<br /> QT13: Qui trình tuyển sinh.<br /> QT14: Qui trình kiểm soát và đánh giá kết quả học tập của sinh viên và học sinh.<br /> QT15: Qui trình kiểm soát và đánh giá kết quả rèn luyện của sinh viên.<br /> QT16: Qui trình xử lý thông tin phản hồi của khách hàng.<br /> QT17: Qui trình lựa chọn nhà cung ứng.<br /> QT18: Qui trình sửa đổi chương trình giáo trình, tài liệu giảng dạy.<br /> Trong số 18 qui trình trên có thể đáp ứng vấn đề về kiểm định chất lượng bao gồm các<br /> nội dung cơ bản như sau:<br /> • Tầm nhìn, Sứ mạng, Chính sách chất lượng và Mục tiêu chất lượng của trường.<br /> • Tổ chức và quản lý.<br /> • Chương trình đào tạo.<br /> • Các hoạt động đào tạo.<br /> • Đội ngũ cán bộ quản lý, giảng viên và nhân viên.<br /> • Người học.<br /> • Thư viện, trang thiết bị học tập và cơ sở vật chất khác.<br /> • Tài chính và quản lý tài chính.<br /> Thứ tư, khi nghiên cứu hệ thống ISO cho thấy việc nghiên cứu, đề ra qui trình thủ tục<br /> kiểm soát tài liệu sẽ rất có ích cho các đợt kiểm định sau này. Theo các tiêu chuẩn kiểm định<br /> chất lượng thì Bộ tiêu chuẩn kiểm định chất lượng đặt ra ngưỡng tối thiểu mà các trường phải<br /> đạt trong điều kiện nhất định. Trên thực tiễn làm công tác trong việc đảm bảo chất lượng<br /> chúng tôi thấy công tác lưu trữ văn bản, tài liệu của các trường có nhiều vấn đề cần phải<br /> nghiên cứu, cải tiến. Đặc biệt, có rất nhiều việc nhà trường đã làm nhưng chỉ sau thời gian<br /> ngắn đã thất lạc tài liệu. Song một thực tế là nếu như văn bản nào cũng phải lưu trữ thì chỉ sau<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ & THỰC PHẨM - SỐ 04/2014<br /> <br /> 93<br /> <br /> KINH TẾ - GIÁO DỤC<br /> một thời gian ngắn khối lượng tài liệu sẽ rất lớn và nhà trường sẽ rơi vào tình trạng quá tải.<br /> Khi tiến hành kiểm định đã chỉ ra những nhược điểm cần khắc phục thì hệ thống ISO đã xây<br /> dựng một loạt các qui trình, thủ tục kiểm soát chất lượng, thủ tục ngăn ngừa, biện pháp khắc<br /> phục. Hệ thống ISO chú trọng việc xây dựng mục tiêu chất lượng, chính sách chất lượng, trên<br /> cơ sở đó đề ra các qui trình, thủ tục để quản lý một cách có hiệu quả.<br /> Thứ năm, khi xây dựng hệ thống quản lý chất lượng ISO 9001:2008 thực hiện theo các<br /> bước sau:<br /> Bước 1: Nghiên cứu, tìm hiểu hệ thống.<br /> Bước 2: Xây dựng hệ thống tổ chức chỉ đạo việc áp dụng ISO (Ban ISO)<br /> Bước 3: Đào tạo đánh giá viên nội bộ (IA) và mạng lưới cán bộ kiểm soát ISO<br /> Bước 4: Đánh giá thực trạng nhà trường so với hệ thống quản lý chất lượng ISO<br /> 9001:2008.<br /> Bước 5: Thiết kế và lập hệ thống văn bản quản lý chất lượng theo ISO 9001:2008.<br /> Bước 6: Đánh giá nội bộ.<br /> Bước 7: Đánh giá chứng nhận.<br /> Bước 8: Cấp giấy chứng nhận, duy trì và cải tiến liên tục hệ thống quản lý chất lượng.<br /> Tám bước thực hiện trên cũng giống như các bước thực hiện trong việc kiểm định chất<br /> lượng của một trường học:<br /> Bước 1: Xác định mục đích, phạm vi tự đánh giá.<br /> Bước 2: Thành lập Hội đồng tự đánh giá.<br /> Bước 3: Lập kế hoạch tự đánh giá.<br /> Bước 4: Thu thập thông tin và minh chứng.<br /> Bước 5: Xử lý, phân tích các thông tin và minh chứng thu được.<br /> Bước 6: Viết báo cáo tự đánh giá.<br /> Bước 7: Triển khai các hoạt động sau khi hoàn thành tự đánh giá.<br /> Bước 8: Đánh giá ngoài.<br /> Trong thực tế áp dụng ISO, không phải nơi nào cũng thành công, mặc dù đã xây dựng<br /> được hệ thống tài liệu quy trình, hướng dẫn mọi hoạt động. Chính vì vậy có người cho rằng,<br /> làm ISO chỉ tốn giấy. Điều đó cũng không sai, nếu lãnh đạo không cam kết hoặc cam kết<br /> nhưng không chỉ đạo thực hiện một cách triệt để, kiên quyết; không kiểm tra, kiểm soát đôn<br /> đốc thì sẽ không mang lại hiệu quả. Cũng có ý kiến cho rằng, quản lý theo tiêu chuẩn ISO<br /> cứng nhắc, coi các quy trình là đúng tuyệt đối, không thể thay đổi. Điều đó cũng không đúng.<br /> Quá trình áp dụng ISO là quá trình cải tiến liên tục. Xuất phát từ điều kiện thực tế mà có các<br /> quy trình phù hợp để đảm bảo cho chất lượng sản phẩm. Quy trình nào không phù hợp có thể<br /> thay đổi bằng một quy trình phù hợp hơn, tiên tiến hơn.<br /> Như vậy quản lý theo tiêu chuẩn quốc tế ISO cho phép chúng ta tiếp cận một cách khoa<br /> học đối tượng quản lý, từ đó xây dựng một hệ thống quản lý bằng các quy trình, kiểm tra<br /> giám sát và cải tiến. Chính vì thế, ISO luôn sống động, nhanh nhạy nhờ sự phát hiện lỗi của<br /> hệ thống và những biện pháp khắc phục kịp thời.<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ & THỰC PHẨM - SỐ 04/2014<br /> <br /> 94<br /> <br /> KINH TẾ - GIÁO DỤC<br /> KẾT LUẬN<br /> Áp dụng hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn ISO trong hệ thống giáo dục sẽ<br /> giúp các trường đạt được những yêu cầu cơ bản sau:<br /> 1. Hoạt động của nhà trường và các đơn vị được hướng vào mục tiêu chung. Nhận thức<br /> về quản lý chất lượng bắt đầu được phổ biến rộng rãi trong CBVC và SVHS. Mọi người có ý<br /> thức về yêu cầu chất lượng tốt hơn trong công tác.<br /> 2. Mục tiêu chất lượng hàng năm được xây dựng phù hợp và có cơ sở thực tế hơn, thu<br /> hút được sự quan tâm và đóng góp về trí tuệ của tập thể CBVC trường. Các biện pháp cụ thể<br /> cũng đã được hoạch định để thực hiện mục tiêu.<br /> 3. Tiêu chuẩn hoá, văn bản hóa các quy trình, các hướng dẫn thực hiện công việc. Tạo<br /> điều kiện xác định rõ người rõ việc, dễ dàng trong phân cấp phân quyền. Làm việc theo quy<br /> trình, theo các biểu mẫu thống nhất và đã được minh bạch, công khai hóa sẽ giúp cho công<br /> việc được giải quyết nhất quán không mang tính tùy tiện, ngẫu hứng.<br /> 4. Lãnh đạo nhà trường kiểm soát được quá trình giải quyết công việc trong nội bộ để<br /> có chỉ đạo kịp thời.<br /> 5. Xây dựng phong cách làm việc mới, nâng cao hiệu lực và hiệu quả của công tác quản<br /> lý và đào tạo theo định hướng cải tiến thường xuyên theo yêu cầu của tiêu chuẩn; nhờ đó nâng<br /> cao uy tín và thương hiệu của nhà trường.<br /> 6. Đáp ứng yêu cầu kiểm định chất lượng, áp dụng hệ thống quản lý chất lượng theo<br /> tiêu chuẩn ISO 9001: 2008 vào hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước.<br /> 7. Công tác quản lý, sắp xếp và lưu trữ hồ sơ, tài liệu được quan tâm và thực hiện tốt<br /> hơn. Giúp các đơn vị giảm thiểu thời gian tìm kiếm hồ sơ, thuận tiện cho việc tham khảo, sử<br /> dụng.<br /> Để chủ động hội nhập quốc tế trong xu thế toàn cầu hóa về Giáo dục hiện nay việc vận<br /> dụng HTQLCL theo tiêu chuẩn quốc tế ISO 9001:2008 là rất cần thiết. Làm tốt việc này sẽ<br /> tạo vị thế cho các trường của Việt Nam hội nhập thành công vào giáo dục khu vực và thế giới.<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ & THỰC PHẨM - SỐ 04/2014<br /> <br /> 95<br /> <br />