Vai trò của PET/CT trong phân chia giai đoạn ung thư phổi

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> VAI TRÒ CỦA PET/CT TRONG PHÂN CHIA GIAI ĐOẠN UNG THƯ PHỔI<br /> Nguyễn Xuân Cảnh*, Nguyễn Đức Khuê**, Nguyễn Văn Khôi***, Trần Minh Thông****<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: PET/CT kết hợp hình ảnh chuyển hóa của PET và hình ảnh giải phẫu CT trong một lần<br /> ghi hình, đang được sử dụng rộng rãi trong chẩn đoán và theo dõi bệnh lý ung thư, đặc biệt trong ung thư<br /> phổi trên thế giới. Ở nước ta, PET/CT vừa mới đưa vào sử dụng từ năm 2009 và chưa có nhiều nghiên<br /> cứu trong ung thư phổi.<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Khảo sát vai trò FDG-PET/CT trong phân chia giai đoạn bệnh ung thư phổi<br /> trước điều trị, so sánh với phương pháp chẩn đoán thường qui.<br /> Kết quả: 57 bệnh nhân ung thư phổi từ 12/2010 đến 12/2011, gồm 40 bệnh nhân nam và 17 nữ, tuổi<br /> trung bình 59 tuổi (từ 40 đến 84 tuổi) đã tham gia vào nghiên cứu. Sự tương hợp giữa phương pháp<br /> PET/CT với phương pháp chẩn đoán thường qui trong phân chia giai đoạn bệnh ung thư phổi ở 47/57<br /> (82,5%) bệnh nhân với hệ số Kappa là 0,68 và trong chẩn đoán di căn hạch ở 38/57 bệnh nhân (66,7%) với<br /> hệ số Kappa là 0,56. 10/25 bệnh nhân (40%) chưa có di căn xa được chẩn đoán theo phương pháp thường<br /> qui đã tăng giai đoạn bệnh khi khảo sát bằng hình ảnh PET/CT. 17/32 bệnh nhân (53%) có di căn xa được<br /> chẩn đoán theo phương pháp thường qui đã phát hiện có thêm di căn ở các cơ quan khác khi khảo sát bằng<br /> hình ảnh PET/CT. Các cơ quan di căn thường gặp là xương (22 bệnh nhân, 59,5%), não (12 bệnh nhân,<br /> 32,4%), thượng thận (8 bệnh nhân, 21,6%), phổi (7 bệnh nhân, 18,9%), gan (4 bệnh nhân, 10,8%). 6/12<br /> bệnh nhân (50%) có tổn thương di căn não không tăng hoạt động chuyển hóa glucose, nhưng xác định rõ<br /> trên hình ảnh CT có dùng thuốc cản quang trong qui trình ghi hình PET/CT.<br /> Kết luận: PET/CT có lẽ hữu ích trong phân chia giai đoạn bệnh ung thư phổi. Việc thêm chỉ định kỹ<br /> thuật PET/CT vào trong qui trình thường qui để phân chia giai đoạn bệnh ung thư phổi trước điều trị cần<br /> được xem xét.<br /> Từ khóa: PET/CT (Positron Emission Tomography/Computed Tomography), FDG, ung thư phổi.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> ROLE OF PET/CT IN INITIAL STAGING OF LUNG CANCER<br /> Nguyen Xuan Canh, Nguyen Duc Khue, Nguyen Van Khoi, Tran Minh Thong<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 2 - 2012: 109 - 115<br /> Introduction: PET/CT is a imaging technology that can provide metabolic from PET and anatomic<br /> information from CT in a single scan. PET/CT is extensively used in the world for diagnosis and follow-up<br /> of cancer, especially lung cancer. PET/CT has been putting into clinical practice from 2009 in Vietnam and<br /> there were not many papers on PET/CT in lung cancer.<br /> Aim of study: to assess the role of FDG-PET/CT application in initial staging of lung cancer in<br /> comparing with conventional work-up (CWU).<br /> Results: Fifty seven consecutive patients with lung cancer were enrolled prospectively to undergo<br /> * Đơn vị PET/CT và Cyclotron, BV Chợ Rẫy<br /> ** Khoa Ngoại Lồng Ngực, BV Chợ Rẫy<br /> *** Trung tâm Ung Bướu, BV Chợ Rẫy<br /> **** Khoa Giải Phẫu Bệnh, BV Chợ Rẫy<br /> Tác giả liên lạc: Nguyễn Xuân Cảnh.<br /> ĐT: 0903882729<br /> . Email: nxcanh2000@yahoo.com<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2012<br /> <br /> 109<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> <br /> FDG PET/CT at Choray hospital from Dec 2010 to Dec 2011. There were forty males and 17 females with<br /> mean age of 59 years (range from 40 to 84). There was an agreement between PET/CT with CWU on initial<br /> staging of the disease in 47/57 patients (82.5%) with a Kappa of 0.68 and on staging of locoregional lymph<br /> nodes in 38/57 patients (66.7%) with a Kappa of 0.56. Ten of 25 patients (40%) without distant metastasis<br /> diagnosed by CWU were modified more advanced stage of the disease on PET/CT. Seventeen of 32 patients<br /> (53%) with metastasis diagnosed by CWU had more organs of metastasis on PET/CT. The common<br /> metastatic sites included bone (22 cases, 59.5%), brain (12 cases, 32.4%), adrenal (8 cases, 21.6%), lung (7<br /> cases, 18.9%), liver (4 cases, 10.8%). Six of 12 patients (50%) with brain metastasis which were showed no<br /> glucose hypermetabolism in brain metastasis on PET, but detected by contrast-enhanced CT of PET/CT.<br /> Conclusion: FDG PET/CT may be helpful in initial staging of lung cancer. Adding PET/CT imaging<br /> in conventional work-up for lung staging may be considered.<br /> Keywords: PET/CT (Positron Emission Tomography/Computed Tomography), FDG, lung cancer.<br /> mẻ, chưa có nhiều nghiên cứu đánh vai trò của<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> PET/CT trong phân chia giai đoạn bệnh trong<br /> Ung thư phổi là một trong những nguyên<br /> ung thư phổi. Do đó, chúng tôi mong muốn<br /> nhân gây tử vong hàng đầu trong các loại ung<br /> thực hiện đề tài “Vai trò của PET/CT trong phân<br /> thư trên thế giới. Theo báo cáo của tổ chức y tế<br /> chia giai đoạn ung thư phổi”.<br /> thế giới, có khoảng 1,3 triệu người chết trong<br /> BỆNH NHÂN - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> năm 2004 do ung thư phổi(1). Ở Việt Nam, ung<br /> thư phổi đứng hàng đầu trong các loại ung thư<br /> Nghiên cứu tiền cứu so sánh giữa phương<br /> ở nam giới tại thành phố Hà Nội và thành phố<br /> pháp PET/CT và phương pháp chẩn đoán<br /> Hồ Chí Minh, với suất độ chuẩn theo tuổi ASR<br /> thường qui trong việc phân chia giai đoạn bệnh<br /> là 39,8 tại thành phố Hà Nội và 19,4 tại thành<br /> trước điều trị cho các bệnh nhân ung thư phổi<br /> (15)<br /> phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2001-2004 .<br /> được ghi hình PET/CT tại bệnh viện Chợ Rẫy từ<br /> tháng 12 năm 2010 đến tháng 12 năm 2011.<br /> Chẩn đoán sớm và phân chia giai đoạn<br /> chính xác ung thư phổi sẽ rất quan trọng<br /> trong việc quyết định phương pháp điều trị.<br /> Khám lâm sàng kết hợp hình ảnh cần thiết<br /> như X-quang phổi, CT ngực-bụng, siêu âm<br /> vùng cổ, vùng bụng chậu, MRI não, xạ hình<br /> xương là phương pháp thường qui trong<br /> phân chia giai đoạn bệnh trước điều trị. Gần<br /> đây, một phương pháp ghi hình tiên tiến là<br /> PET/CT<br /> (Positron<br /> Emission<br /> Tomography/Computed Tomography) với<br /> thuốc phóng xạ 18F-FDG, kết hợp hình ảnh<br /> chuyển hóa của PET và hình ảnh giải phẫu CT<br /> đã được sử dụng rộng rãi trên thế giới trong<br /> chẩn đoán và theo dõi bệnh lý ung thư và đặc<br /> biệt trong ung thư phổi, PET/CT đã cho thấy<br /> nhiều lợi điểm trong phân chia giai đoạn bệnh<br /> trước điều trị(5,16,8,3).<br /> Ở nước ta, phương pháp ghi hình PET/CT<br /> vừa mới đưa vào sử dụng và còn tương đối mới<br /> <br /> 110<br /> <br /> Tất cả các bệnh nhân trong nghiên cứu đều<br /> chưa được điều trị đặc hiệu bằng phẫu trị, hóa<br /> trị hay xạ trị. Bệnh nhân đã được khám lâm<br /> sàng, chụp CT scan hoặc X-quang phổi và các<br /> phương pháp hình ảnh khác tùy theo bệnh cảnh<br /> lâm sàng như CT bụng chậu, siêu âm vùng cổ,<br /> vùng bụng, xạ hình xương, CT hoặc MRI não.<br /> Phân chia sơ bộ giai đoạn bệnh ung thư phổi<br /> được xác lập theo AJCC-VI(1).<br /> Sau đó bệnh nhân được chỉ định ghi hình<br /> trên máy PET/CT True D w/ True V 64 lát cắt<br /> của hãng Siemens. Bệnh nhân được nhịn đói tối<br /> thiểu 4-6 giờ trước khi tiêm tĩnh mạch thuốc<br /> phóng xạ 18F-FDG (FDG) với liều 5,18 MBq/kg<br /> cân nặng (0,14 mCi/kg). Bệnh nhân được nằm<br /> nghĩ ngơi trong phòng riêng, hạn chế nói<br /> chuyện, đi lại và được ghi hình PET/CT khoảng<br /> 60 phút sau khi tiêm thuốc FDG. Đầu tiên bệnh<br /> nhân được chụp CT có dùng thuốc cản quang từ<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2012<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> đỉnh đầu cho đến 1/3 phần trên đùi, tiếp theo<br /> bệnh nhân được ghi hình PET theo trường chụp<br /> của CT. Những bệnh nhân suy thận không tham<br /> gia vào nghiên cứu do chống chỉ định dùng<br /> thuốc cản quang. Bệnh nhân được phân chia lại<br /> giai đoạn bệnh ung thư phổi sau khi thêm vào<br /> hình ảnh PET/CT. Nồng độ glucose máu đo<br /> được trước khi tiêm 18F-FDG trung bình là 105,5<br /> mg/dL (từ 84 đến 145 mg/dL).<br /> Chẩn đoán xác định ung thư phổi dựa vào<br /> kết quả giải phẫu bệnh tổn thương u nguyên<br /> phát hoặc tổn thương di căn hoặc chẩn đoán<br /> ung thư phổi dựa vào lâm sàng, các xét nghiệm<br /> chẩn đoán, hình ảnh PET/CT có khả năng cao<br /> do có khối u ở phổi nghĩ là tổn thương nguyên<br /> phát kèm các tổn thương di căn rõ, sau đó bác sĩ<br /> chuyên khoa đã chẩn đoán và quyết định điều<br /> trị theo hướng ung thư phổi di căn. Chúng tôi<br /> không thể lấy tất cả các mẫu bệnh phẩm tổn<br /> thương để làm kết quả giải phẫu bệnh để đánh<br /> giá như tiêu chuẩn vàng để phân chia giai đoạn<br /> bệnh. Nên việc phân chia giai đoạn bệnh dựa<br /> vào sự tin tưởng của kết quả khám lâm sàng và<br /> các xét nghiệm chẩn đoán thường qui. Đối với<br /> phân chia gia đoạn theo PET/CT, ghi nhận có<br /> bệnh khi hình ảnh tổn thương với khả năng cao.<br /> Những tổn thương ác tính trên nguyên tắc sẽ<br /> tăng hấp thu FDG trên hình ảnh PET so với mô<br /> lành cùng cơ quan hoặc mô cạnh tổn thương.<br /> Hạch di căn tại chổ tại vùng sẽ tăng hấp thu<br /> FDG hơn so với mức FDG trong mạch máu<br /> trung thất kết hợp với hội chẩn của các bác sĩ Y<br /> học hạt nhân. Di căn thượng thận sẽ tăng hấp<br /> thu FDG hơn so với mức hấp thu FDG của gan.<br /> Những trường hợp khó xác định, thì sẽ được<br /> xem như là không có tổn thương. Kỹ thuật ghi<br /> hình PET/CT trong nghiên cứu có dùng thuốc<br /> cản quang, nên một số trường hợp tổn thương<br /> khả năng ác tính cao trên hình ảnh CT trong ghi<br /> hình PET/CT cũng được cho là ác tính, mặc dù<br /> không tăng hấp thu FDG trên hình ảnh PET.<br /> Đánh giá sự tương hợp việc phân chia giai<br /> đoạn bệnh ung thư phổi theo PET/CT và theo<br /> phương pháp chẩn đoán thường qui sẽ được<br /> đánh giá theo hệ số Kappa và phân tích mô tả.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Các dữ liệu nghiên cứu sẽ được phân tích thống<br /> kê nhờ phần mềm Medcalc version 12.1.4.0.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Tổng cộng có 57 bệnh nhân tham gia vào<br /> nghiên cứu. 40 bệnh nhân nam và 17 nữ. Tuổi<br /> trung bình 59 tuổi (từ 40 đến 84 tuổi). 42 bệnh<br /> nhân được chẩn đoán ung thư phổi nhờ kết quả<br /> giải phẫu bệnh. 15 bệnh nhân được chẩn đoán<br /> ung thư phổi dựa lâm sàng, các xét nghiệm chẩn<br /> đoán, hình ảnh PET/CT có khả năng cao do có<br /> khối u ở phổi nghĩ là tổn thương nguyên phát<br /> kèm các tổn thương di căn rõ và bác sĩ chuyên<br /> khoa quyết định chẩn đoán và điều trị theo<br /> hướng ung thư phổi di căn. Đặc điểm của bệnh<br /> nhân được mô tả trong bảng 1.<br /> Bảng 1: Đặc điểm các bệnh nhân trong nghiên cứu<br /> Đặc điểm<br /> Giới<br /> Nam<br /> Nữ<br /> Chẩn đoán nhờ giải phẫu bệnh<br /> Carcinoma tuyến<br /> Carcinoma tế bào gai<br /> Carcinoma<br /> Carcinoma tế bào nhỏ<br /> Chẩn đoán nhờ lâm sàng, xét<br /> nghiệm chẩn đoán và PET/CT<br /> <br /> Số lượng<br /> BN<br /> <br /> Tỷ lệ<br /> %<br /> <br /> 40<br /> 17<br /> <br /> 70,2<br /> 29,8<br /> <br /> 31<br /> 8<br /> 2<br /> 1<br /> 15<br /> <br /> 54,4<br /> 14,0<br /> 3,5<br /> 1,8<br /> 26,3<br /> <br /> Khảo sát phân chia giai đoạn bệnh ung thư<br /> phổi<br /> Trong phân chia giai đoạn ung thư phổi dựa<br /> vào phương pháp chẩn đoán thường qui là<br /> thăm khám lâm sàng và các xét nghiệm hình<br /> ảnh như X-quang phổi, CT, MRI, siêu âm, xạ<br /> hình xương tùy theo chỉ định của bác sĩ lâm<br /> sàng đã có 4 bệnh nhân được phân chia giai<br /> đoạn I, 6 bệnh nhân thuộc giai đoạn II, 8 bệnh<br /> nhân thuộc giai đoạn IIIA, 7 bệnh nhân thuộc<br /> giai đoạn IIIB và 32 bệnh nhân thuộc giai đoạn<br /> IV. Trong khi đó phân chia giai đoạn dựa theo<br /> hình ảnh PET/CT, đã có 2 bệnh nhân thuộc giai<br /> đoạn I, 1 bệnh nhân thuộc giai đoạn II, 10 bệnh<br /> nhân thuộc giai đoạn IIIA, 7 bệnh nhân thuộc<br /> giai đoạn IIIB và 37 bệnh nhân thuộc giai đoạn<br /> IV.<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2012<br /> <br /> 111<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Sự tương hợp trong phân chia giai đoạn<br /> bệnh ung thư phổi giữa phương pháp chẩn<br /> đoán PET/CT với phương pháp chẩn đoán<br /> thường qui trong 47/57 (82,5%) bệnh nhân với<br /> hệ số Kappa là 0,68. (bảng 2)<br /> Bảng 2: So sánh sự phân chia giai đoạn theo PET/CT<br /> và phương pháp chẩn đoán thường qui<br /> Phương pháp thường qui<br /> PET/CT<br /> <br /> I<br /> <br /> II<br /> <br /> IIIA<br /> <br /> IIIB<br /> <br /> IV<br /> <br /> Số<br /> BN<br /> <br /> %<br /> <br /> I<br /> <br /> 2<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 2<br /> <br /> 3,5<br /> <br /> II<br /> <br /> 0<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1,8<br /> <br /> IIIA<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3<br /> <br /> 6<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 10<br /> <br /> 17,5<br /> <br /> IIIB<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 1<br /> <br /> 6<br /> <br /> 0<br /> <br /> 7<br /> <br /> 12,3<br /> <br /> IV<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 32<br /> <br /> 37<br /> <br /> 64,9<br /> <br /> 7<br /> <br /> 32<br /> <br /> 57<br /> <br /> Số BN<br /> <br /> 4<br /> <br /> 6<br /> <br /> 8<br /> <br /> %<br /> <br /> 7,0<br /> <br /> 10,5<br /> <br /> 14,0<br /> <br /> 12,3 56,1<br /> <br /> 10 bệnh nhân đã có sự khác biệt trong phân<br /> chia giai đoạn là những trường hợp chưa có di<br /> căn xa trong tổng cộng 25 bệnh nhân được chẩn<br /> đoán theo phương pháp thường qui (chiếm<br /> 40%) được đánh giá là tăng giai đoạn bệnh khi<br /> khảo sát bằng hình ảnh PET/CT.<br /> <br /> 22 trường hợp di căn xương (59,5%), 12 di căn<br /> não (32,4%), 8 di căn thượng thận (21,6%), 7 di<br /> căn phổi (18,9%), 4 di căn gan (10,8%), 2 di căn<br /> tụy (5,4%).<br /> Trong 12 bệnh nhân có di căn não được phát<br /> hiện trên MRI, có 6 bệnh nhân (chiếm 50%) được<br /> xác định có tổn thương di căn não không tăng<br /> hấp thu FDG hình ảnh PET nhưng xác định rõ<br /> hình ảnh CT có dùng thuốc cản quang trong ghi<br /> hình PET/CT, nên cũng được xem là PET/CT<br /> cho kết quả dương tính, tức là có di căn não.<br /> 17/32 bệnh nhân (53%) có di căn xa được<br /> chẩn đoán theo phương pháp thường qui<br /> nhưng hình ảnh PET/CT đã phát hiện có thêm<br /> di căn ở các cơ quan khác, trong đó 7 bệnh nhân<br /> có thêm 2 cơ quan bị di căn và 10 bệnh nhân có<br /> thêm 1 cơ quan bị di căn. (bảng 3)<br /> Bảng 3: Số lượng cơ quan có di căn thêm trên hình<br /> ảnh PET/CT trong 32 trường hợp có di căn xa được<br /> chẩn đoán theo phương pháp thường qui<br /> Không thay đổi số lượng cơ quan di căn<br /> Có thêm 2 cơ quan bị di căn<br /> Có thêm 1 cơ quan bị di căn<br /> <br /> Số BN<br /> 15<br /> 7<br /> 10<br /> <br /> %<br /> 47<br /> 22<br /> 31<br /> <br /> Khảo sát các trường hợp di căn hạch<br /> 38/57 bệnh nhân (66,7%) đã có sự tương hợp<br /> trong chẩn đoán di căn hạch giữa phương pháp<br /> PET/CT và phương pháp chẩn đoán thường qui<br /> với hệ số tương hợp Kappa là 0,56.<br /> <br /> Sơ đồ 1: Sơ đồ biểu diễn tăng giai đoạn khi dùng<br /> PET/CT của 10/25 bệnh nhân chưa có di căn xa<br /> chẩn đoán bởi phương pháp thường qui<br /> <br /> Khảo sát các trường hợp di căn xa<br /> Tổng cộng có 37 bệnh nhân có di căn xa trên<br /> hình ảnh PET/CT. 5 bệnh nhân di căn xa không<br /> được phát hiện và 32 bệnh nhân có di căn xa đã<br /> được phát hiện theo phương pháp chẩn đoán<br /> thường qui. Những di căn thường gặp bao gồm<br /> <br /> 112<br /> <br /> 28 bệnh nhân không có di căn hạch tại chỗ<br /> tại vùng được đánh giá theo phương pháp<br /> chẩn đoán thường qui, đã có 13 bệnh nhân<br /> (chiếm 46%) phát hiện có di căn hạch tại chỗ<br /> tại vùng trên hình ảnh PET/CT, trong đó 1<br /> trường hợp di căn hạch N1, 9 trường hợp di<br /> căn hạch N2 và 3 trường hợp di căn hạch N3.<br /> Có 1 trong 2 bệnh nhân di căn hạch N1 được<br /> đánh giá theo phương pháp chẩn đoán<br /> thường qui đã có di căn hạch N2 trên hình<br /> ảnh PET/CT và 5/19 bệnh nhân (26%) di căn<br /> hạch N2 được đánh giá theo phương pháp<br /> chẩn đoán thường qui đã có di căn hạch N3<br /> trên hình ảnh PET/CT. (bảng 4)<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2012<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> Bảng 4: Phân chia giai đoạn hạch di căn tại chỗ tại<br /> vùng theo phương pháp thường qui so với hình ảnh<br /> PET/CT<br /> Phương pháp thường qui<br /> <br /> Số<br /> BN<br /> <br /> %<br /> <br /> PET/CT<br /> <br /> N0<br /> <br /> N1<br /> <br /> N2<br /> <br /> N3<br /> <br /> N0<br /> <br /> 15<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 15<br /> <br /> 26,3<br /> <br /> N1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 2<br /> <br /> 3,5<br /> <br /> N2<br /> <br /> 9<br /> <br /> 1<br /> <br /> 14<br /> <br /> 0<br /> <br /> 2<br /> <br /> 42,1<br /> <br /> N3<br /> <br /> 3<br /> <br /> 0<br /> <br /> 5<br /> <br /> 8<br /> <br /> 16<br /> <br /> 28,1<br /> <br /> Số BN<br /> <br /> 28<br /> <br /> 2<br /> <br /> 19<br /> <br /> 8<br /> <br /> 57<br /> <br /> %<br /> <br /> 49,1<br /> <br /> 3,5<br /> <br /> 33,3<br /> <br /> 14,0<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> PET/CT là một kỹ thuật chẩn đoán đánh giá<br /> chuyển hóa và giải phẫu đang được sử dụng<br /> rộng rãi trên thế giới. Tế bào ung thư, đặc biệt<br /> ung thư phổi thường gia tăng hoạt động chuyển<br /> hóa glucose, nên biểu hiện hấp thu nhiều thuốc<br /> FDG (một chất tương tự glucose) trong ghi hình<br /> PET/CT. Do có những ưu điểm trong chẩn đoán<br /> những thay đổi chuyển hóa sớm trong các tổn<br /> thương nguyên phát ở phổi, tổn thương di căn<br /> và thực tiễn lâm sàng chứng minh, nên PET/CT<br /> đã được khuyến cáo thêm vào trong các phương<br /> pháp thường qui để xác định chẩn đoán, phân<br /> chia giai đoạn và theo dõi điều trị ung thư phổi<br /> theo các hướng dẫn của NCCN và của hội Y học<br /> hạt nhân Hoa Kỳ(7) v.v.<br /> Nghiên cứu hiện tại cho thấy sự tương hợp<br /> giữa phương pháp PET/CT và phương pháp<br /> chẩn đoán thường qui về phân chia giai đoạn<br /> bệnh ung thư phổi trước điều trị trong 82,5%<br /> trường hợp với hệ số Kappa là 0,68. Kết quả này<br /> tương tự như nghiên cứu của Chin R Jr và CS<br /> năm 2002 đã tìm thấy sự tương hợp trong 83%<br /> các trường hợp với chỉ số Kappa 0,67(6).<br /> 10 trường hợp (17,5%) trong nghiên cứu<br /> hiện tại đã có thay đổi giai đoạn khi đánh giá<br /> bằng hình ảnh PET/CT. Kết quả này thấp hơn so<br /> với nghiên cứu của Mai Trọng Khoa và Trần Hải<br /> Bình, bệnh viện Bạch Mai mà cho thấy PET/CT<br /> làm thay đổi giai đoạn bệnh ở 30% trường<br /> hợp(13), hay nghiên cứu của Prévost A và CS cho<br /> thấy PET/CT thay đổi giai đoạn bệnh trong 28%<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> trường hợp ung thư phổi(4). Điều này có thể giải<br /> thích là do hơn 50% số bệnh nhân trong nghiên<br /> cứu hiện tại được chẩn đoán ở giai đoạn IV<br /> trước khi ghi hình PET/CT và 10 trường hợp<br /> khác biệt giai đoạn, là trong số 25 trường hợp<br /> (chiếm đến 40%) thuộc nhóm chưa có di căn xa<br /> khi chẩn đoán bằng phương pháp thường qui<br /> đã biểu hiện tăng giai đoạn bệnh khi khảo sát<br /> bằng PET/CT. Chúng tôi tin rằng, với sự thay<br /> đổi giai đoạn bệnh khi khảo sát bằng hình ảnh<br /> PET/CT sẽ giúp cho bác sĩ quyết định tốt hơn<br /> phương án điều trị, mặc dù nghiên cứu hiện tại<br /> không đánh giá sự thay đổi quyết định do một<br /> số bác sĩ đã ngần ngại đưa ra những quyết định<br /> lâm sàng khi chưa có hình ảnh PET/CT. Một số<br /> nghiên cứu trong y văn như nghiên cứu của<br /> Prévost A và cs cho thấy PET/CT đã làm thay<br /> đổi quyết định phẫu thuật trong 19% các trường<br /> hợp mà cần phải chuyển sang hóa trị(16), còn<br /> nghiên cứu của Mac Manus MP cho thấy 2530% bệnh nhân không thể xạ trị tận gốc vì hình<br /> ảnh PET/CT phát hiện bệnh đã tiến xa(12).<br /> Đánh giá những bệnh nhân di căn xa<br /> không thay đổi giai đoạn bệnh trước và sau<br /> khi ghi hình PET/CT, nhưng số lượng cơ quan<br /> di căn tăng nhiều hơn 50% trường hợp. Điều<br /> này chứng tỏ rằng, PET/CT giúp đánh giá<br /> toàn diện hơn tình trạng bệnh lý, góp phần<br /> vào chọn lựa hướng điều trị và có lẽ giúp tiên<br /> lượng tình trạng bệnh.<br /> Đánh giá tình trạng di căn hạch tại chỗ tại<br /> vùng, chúng tôi nhận thấy có 66,7% trường hợp<br /> đã có sự phù hợp trong chẩn đoán di căn hạch<br /> giữa phương pháp PET/CT và phương pháp<br /> chẩn đoán thường qui với hệ số tương hợp<br /> Kappa 0,56. PET/CT đã phát hiện mức độ hạch<br /> di căn nhiều hơn so với phương pháp chẩn<br /> đoán thường qui hiện nay. Điều này có thể giải<br /> thích do một số hạch nhỏ tại chỗ tại vùng đã<br /> được xem là hạch lành tính trên hình ảnh CT,<br /> nhưng lại tăng hoạt động chuyển hóa ý nghĩa<br /> trên hình ảnh PET/CT. Kết quả này cũng phù<br /> hợp trong một số nghiên cứu khi cho rằng PET<br /> tốt hơn CT trong chẩn đoán di căn hạch trung<br /> thất từ ung thư phổi(4,11). Đối với những hạch<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2012<br /> <br /> 113<br /> <br />