Vai trò FDI trong tổng thể chiến lược phát triển kinh tế Việt Nam - 3

Chia sẻ: Cao Tt | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

87
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chương hai Vấn đề thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) ở Việt Nam I. Thực trạng của đầu tư nước ngoài ở Việt Nam 1. Trước khi mở cửa Chỉ sau hai năm sau ngày thống nhất đất nước. Ngày 18-7-1977 chính phủ nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã ban hành điều lệ về đầu tư của nước ngoài ở CHXHCN Việt Nam trong đó: "Chính phủ nước CHXHCN Việt Nam hoan nghênh việc đầu tư của nước ngoài ở trên nguyên tắc tôn trọng độc lập, chủ quyền của Việt Nam...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Vai trò FDI trong tổng thể chiến lược phát triển kinh tế Việt Nam - 3

Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com góp ph ần làm vực dậy một số doanh nghiệp Việt Nam đ ang trong đ iều kiện khó khăn, sản xuất đ ình đốn nguy cơ phá sản. Chương hai Vấn đ ề thu hút đầu tư trực tiếp nước ngo ài (FDI) ở Việt Nam I. Thực trạng của đầu tư nước ngoài ở Việt Nam 1. Trước khi mở cửa Chỉ sau hai năm sau ngày thống nhất đất nư ớc. Ngày 18-7 -1977 chính ph ủ n ước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam đ ã ban hành điều lệ về đầu tư của nước ngoài ở CHXHCN Việt Nam trong đó: "Chính phủ nước CHXHCN Việt Nam hoan nghênh việc đ ầu tư của nư ớc ngoài ở trên nguyên tắc tôn trọng đ ộc lập, chủ quyền của Việt Nam và hai bên cùng có lợi". Để khuyến khích đ ầu tư của nước ngoài vào Việt Nam, bản đ iều lệ cũng đã đưa ra nhiều hình thức ưu đ ãi đối với đ ầu tư của nư ớc ngo ài ở Việt Nam và đ ây như là một tín hiệu tích cuực rất đáng quan tâm. Tuy nhiên sau khi bản điều lệ ra đời thì không có đối tác nào bỏ tiền vào nơi đ ang nằm trong tình trạng chiến tranh, tình hình an ninh không ổn định. Hơn nữa tình hình kinh tế Việt Nam lúc đó rất nhiều khó kh ăn, sản xuất lạc hậu, cơ sở hạ tầng yếu kém, các dịch vụ không phát triển, hệ thống pháp luật vừa thiếu vừa không phù h ợp về các thông lệ quốc tế, vừa quan điểm không rõ ràng về đường lối tổng thể phát triển kinh tế. 2. Sau khi mở cửa Sau khi ban hành lu ật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam 12/1987, n ăm đầu tiên thực hiện (1988) đã có 37 dự án đ ầu tư trực tiếp nư ớc ngo ài vào Việt Nam với tổng số vốn đầu tư là 366 triệu USD. Luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam ra đ ời phù hợp với xu hướng của sự hợp tác nhiều mặt, nhiều chiều, tuỳ thuộc lẫn nhau giữa các quốc gia, trên cơ sở bình đẳng và cùng có lợi. Tuy nhiên sau hai năm thực hiện đ ầu tư n ước ngoài cũng đã 19
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com bộc lộ một số quan điểm chư a phù hợp với điều kiện thực tế và thông lệ quốc tế. Vì vậy chúng ta đã thực hiện hai lần sửa đổi. Luật bổ sung thứ nhất được quốc hội nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua ngày 30 -6-1990 và luật sửa đổi thứ hai là vào 23-12 -1992. Trên cơ sở nhận thức n gày càng đúng đắn về hoạt động đầu tư nước ngoài, chúng ta đ ã có quan điểm rõ ràng về thu hút và sử dụng nguồn lực bên ngoài để phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hoá và hiện đại hoá nền kinh tế. Chúng ta coi trọng nguồn lực trong nước là quyết đ ịnh, nguồn lực b ên ngoài là quan trọng đối với sự phát triển lâu dài của nền kinh tế. a) Tình hình đầu tư trực tiếp nước ngoài thời gian qua Giai đoạn trước 1996: FDI liên tục gia tăng cả về số dự án và vốn đ ầu tư, đ ạt mức kỷ lục là 8,6 tỷ USD về tổng số vốn đăng ký vào n ăm 1996. Trong giai đoạn n ày tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm vốn đ ầu tư trực tiếp nước ngoài đạt khoảng 50% một năm. Đầu tư trực tiếp nư ớc ngoài đã tăng đ áng kể từ mức 37 dự án với tổng số vốn đầu tư đăng ký 342 triệu USD n ăm 1988 lên 326 dự án với tổng số vốn đầu tư đăng ký 8640 triệu USD n ăm 1996. Giai đ oạn sau 1996: FDI vào Việt Nam liên tục giảm. Trong giai đoạn 1997 -2000 vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài giảm trung b ình khoảng 24% một n ăm. Đầu tư trực tiếp nước ngoài đ ã giảm đáng kể từ mức vốn đầu tư đăng ký kho ảng 8,6 tỷ USD n ăm 1996 xuống còn 1,9 tỷ USD n ăm 2000. Ngoài ra, trong giai đo ạn này, còn có một xu hướng khác rất đ áng lo ngại và vốn đầu tư giải thể tăng cao hơn nhiều so với giai đ oạn trước. Tổng số vốn đầu tư giải thể giai đo ạn 1997-2000 khoảng 2,56% tỷ USD so với 2,69 tỷ USD của n ăm trước đó cộng lại. 20
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com Tính đến cuối năm 2002 đã có hơn 4500 dự án đầu tư trực tiếp nước ngo ài (ĐTTTNN) được cấp giấy phép đầu tư với tổng vốn đăng ký và tăng vốn đạt trên 80 tỷ USD. Trừ các d ự án giải thể trước thời hạn hoặc đã hết hạn hoạt động, hiện có trên 3670 dự án đang có hiệu lực, với tổng vốn đ ăng ký đạt trên 39 tỷ USD. Trong đó có gần 2000 dự án đang triển khai hoạt động kinh doanh. 980 dự án đang trong thời kỳ xây dựng cơ bản và làm các thủ tục hành chính, gần 700 dự án chưa triển khai do nhiều nguyên nhân. Tổng số vốn đầu tư thực hiện của các dự án đ ã cấp giấy phép khoảng 24 tỷ USD, trong đó vốn thực hiện của các dự án còn hiệu lực là trên 21 tỷ USD. Đầu tư nư ớc ngoài chủ yếu dựa vào lĩnh vực công nghiệp và xây dựng với 66% số dự án và 64,5% vốn thực hiện. Lĩnh vực này cũng thu hút tới trên 70% số lao động và tạo ra trên 90% giá trị xuất khẩu của khu vực đầu tư n ước ngo ài. Lĩnh vực dịch vụ chiếm 21% số dự án và 22,5% vốn thực hiện, lĩnh vực nông - lâm - n gư n ghiệp chiếm 13% số dự án và 6% vốn thực hiện. Về địa bàn đ ầu tư thì đ ầu tư trực tiếp nước ngoài tập trung chủ yếu vào vùng kinh tế trọng đ iểm phía Bắc và vùng kinh tế trọng điẻem ở phía Nam. Trong số các đ ịa phương thu hút m ạnh mẽ đầu tư nước ngoài, thành phố Hồ Chí Minh giữ vị trí hàng đầu với 1224 dự án và 10394 triệu USD vốn đăng ký còn hiệu lực, tiếp theo là Hà Nội, Đồng Nai và Bình Dương. Khu vực phía Bắc thu hút được ít hơn, trong đó đáng kể là Hà Nội, Hải Phòng, Hải Dương, Quảng Ninh với tổng số 634 dự án, 9.625 triệu USD vốn đăng ký còn hiệu lực. b) Những h ình thức đ ầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam. Luật đầu tư n ước ngoài tại Việt Nam quy định có ba hình thức chủ yếu là: Xí nghiệp liên doanh , xí nghiệp 100% vốn nước ngoài, h ợp tác kinh doanh trên cơ sở hợp đồng 21
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com và hình thức ký hợp đồng xây dựng- kinh doanh- chuyển giao(BOT). Với các cơ quan nhà nước có thẩm quyền ở Việt Nam. + Hình thức xí nghiệp liên doanh. Đây là hình thức đầu tư được các nhà đầu tư nước ngoài sử dụng nhiều nhất trong thời gian qua, bởi vì: Một là, họ tranh thủ được sự hỗ trợ và những kinh nghiệm của các đ ối tác Việt Nam trên thị trường mà họ chưa quen biết. Hai là, các nhà đ ầu tư n ước ngo ài muốn san sẻ rủi ro với các đối tác Việt Nam do môi trường đ ầu tư Việt Nam còn nhiều bất trắc. Ba là, hình thức này có khả năng thuận lợi hơn để các nh à đ ầu tư nư ớc ngo ài mở rộng phạm vi và lãnh thổ hoạt động kinh doanh so với h ình thức 100% vốn đầu tư nư ớc ngoài. Mặt khác, nhà nước cũng tạo điều kiện và giúp đỡ các doanh nghiệp trong nước liên doanh với nước ngo ài nhằm sử dụng có hiệu quả mặt bằng và nhà xư ởng, máy móc thiết bị hiện có. Hiện nay, hình thức này chiếm 66,4% trong tổng số 815 xí nghiệp liên doanh đã được cấp giấy phép, 51% số vốn đăng ký và 30% số dự án. + Xí nghiệp 100% vốn đ ầu tư nước ngoài. Hình thức n ày ngày càng phát triển trong những năm gần đ ây, từ 5% n ăm 1989 đến 27% năm 1995 trong tổng số các dự án đã được cấp giấy phép. Hình thức 100% vốn nước ngoài được các nhà đầu tư trực tiếp nư ớc ngoài lựa chọn ngày càng nhiều vì nó có ph ần dễ thực hiện và thuận lợi hơn cho họ. nhưng b ằng h ình thức đ ầu tư này, về phía nước nhận đầu tư thường chỉ nhận được các lợi ích trước mắt, 22
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com về lâu d ài, hình thức đầu tư này không hứa hẹn những lợi ích tốt đẹp, m à thậm chí nước nhận đ ầu tư còn phải gánh chịu nhiều hậu quả khó lường. Khu chế xuất, khu công nghiệp tập trung, đặc khu kinh tế, hoặc áp dụng các hoạt động xây d ựng- vận h ành- chuyển giao(BOT) hay xây dựng chuyển giao vận h ành (BTO) Hiện nay hình thức này chiếm 36% vốn đ ăng ký và 66% số dự án + Hình thức hợp đồng hợp tác kinh doanh. Là hình thức mà theo đó bên nước ngoài và bên Việt Nam cùng nhau thực hiện một hợp đồng đa được ký giữa hai bên, quy định rõ trách nhiệm, quyền lợi và nghĩa vụ của mỗi bên trong sản xuất kinh doanh mà không thành lập một pháp nhân mới. Hình thức n ày đã xuất hiện sớm ở Việt Nam nhưng đáng tiếc cho đến nay vẫn ch ưa hoàn thiện được các qui định pháp lý cho nó. Điều đó đ a gây không ít khó khăn cho việc giải thích hướng dẫn và vận dụng vào thực tế. Lợi dụng sơ h ở này, m ột số nhà đầu tư nư ớc ngoài đã trốn tránh sự quản lý của nh à nước, đầu tư chui vào Việt Nam. Hoặc khi thực hiện các dự án lớn, các bên h ợp doanh thường gặp khó khăn trong việc đ iều hành dự án. Hợp đồng hợp tác kinh doanh là hình thức dễ thực hiện và có ưu th ế lớn trong việc phối hợp sản xuất các sản phẩm kỹ thuật cao đòi hỏi có sự kết hợp thế mạnh của nhiều công ty ở nhiều quốc gia. Đây cũng sẽ là xu hướng hợp tác sản xuất kinh doanh trong một tương lai gần, xu hướng của sự phân công lao động chuyên môn hóa sản xuất trên phạm vi quốc tế. Và hình thức này chiếm 13% vốn đ ăng ký và 4% số dự án. c) Các đối tác đầu tư Đối tác Việt Nam 23
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com Theo qui định của Luật đ ầu tư nư ớc ngoài (LĐTNN) đã sửa đổi bổ sung 12/1992 thì mọi tổ chức kinh tế Việt Nam, kể cả doanh nghiệp nhà nước (DNNN) và doanh nghiệp tư nhân (DNTN) được hợp tác trực tiếp với nước ngoài. Nh ưng thực tế thời gian qua, hầu như ch ỉ có các DNNN tham gia hợp tác kinh doanh với nước ngoài (chiếm 96% số dự án và 99% tổng số vốn đầu tư). Tình hình n ày phản ánh tình trạng thực tế của các doanh nghiệp ngoài quốc doanh còn nhỏ bé, trình độ sản xuất và n ăng lực quản lý còn yếu kém. Vì vậy, vấn đề đặt ra là cần phải có chính sách thích hợp để khuyến khích phát triển DNTN và đò i hỏi phải có sự hỗ trợ của Nhà nước đối với các DNTN. Đối tác nước ngoài: Thời kỳ đầu mới thực hiện luật đầu tư nước ngoài chủ yếu là các công ty nhỏ, thậm chí cả công môi giới đầu tư vào nước ta. phần lớn là công ty thuộc khu vực Đông á-TBD và Tây- Bắc âu. Về khu vực các nước đầu tư vào Việt Nam th ì khu vực Đông Bắc á(gồm Nhật Bản, Hàn Quốc, Hồng Kông) chiếm 55,4% số dự án và 40,8 vốn đ ăng ký của tất cả dự án đang còn hiệu lực. Đầu tư các nước ASEAN v ào Việt Nam từ năm 1997 trở lại đây có chiều hướng suy giảm do tác động của cuộc khủng hoảng tài chính- tiền tệ khu vực và những hạn chế về khả năng phục hồi kinh tế (Singapore, vẫn giữ vị trí hàng đ ầu với 236 dự án và 7,2 tỷ USD vốn đăng ký). Đầu tư các nước Châu Âu như Pháp, Hà Lan vẫn nằm trong số 10 nước đ ầu tư lớn nhất vào Việt nam, Hoa Kỳ đ ứng ở vị trí 13 với hơn 1,1 tỷ USD vốn đăng ký trong năm 2002. d) Thực trạng đầu tư của mỹ vào Việt Nam. 24
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com Tính đến ngày 31 -8-2001, Mỹ có dự án còn hiệu lực với tổng số vốn đầu tư đăng ký là 1058 triệu USD và vốn đầu tư thực hiện đ ạt 489,4 triệu USD, Mỹ có 82 dự án đầu tư vào ngành công nghiệp chiếm 58,6% tổng số vốn đ ầu tư là 306,2 triệu USD, tiếp đến là ngành d ầu khí, công nghiệp nhẹ, xây dựng và thực phẩm. Nông, lâm nghiệp có 16 dự án chiếm 13,5% tổng vốn đ ầu tư. Theo hình thức đầu tư, Mỹ có 83 dự án 100% vốn nước ngoài (chiếm 64,3% tổng số dự án), với tổng số vốn đ ầu tư là 554,3 triệu USD (chiếm 52,4% tổng vốn đầu tư); Tiếp theo là hình thức liên doanh có 33 dự án (25,6%) với vốn đầu tư là 369,8 triệuUSD (34,9%) và hợp đồng hợp tác liên doanh có 11 dự án (10,1%) với tổng vốn đầu tư là 134,1 triệu USD (12,7%). Các dự án đầu tư của Mỹ đầu tư tại 26 tỉnh thành phố nhưng tập trung chủ yếu tại thành phố HCM với 37 dự án, với vốn đầu tư là 187,5 triệu USD; Hà Nội: 22 dự án với 158,1 triệu USD và Đồng Nai với 14 dự án, với vốn đ ầu tư là 181,4 triệu USD; 3 địa phương này chiếm 56% tổng số dự án và 50% tổng vốn đ ầu tư của Mỹ tại Việt Nam. Đây là những địa bàn có cơ sở hạ tầng và điều kiện sản xuất kinh doanh tốt h ơn so với các tỉnh thành trong cả nước. Tác động của hiệp đ ịnh thương m ại Việt - Mỹ đ ến triển vọng thu hút đầu tư trực tiếp của Mỹ vào Việt Nam. Cơ hội đầu tư trực tiếp của Mỹ vào Việt Nam thể hiện ở những điểm chính sau: Thứ nhất, với mức thuế suất của nhiều mặt h àng giảm từ 40 -60% xu ống còn 3%, xu ất khẩu Việt Nam sang Mỹ sẽ tăng. Ngân hàng Thế giới dự báo xuất khẩu Việt Nam sang Mỹ sẽ tăng từ 368 triệu USD (mức năm ngoái) lên 1 tỷ USD/năm trong vòng 4 năm tới. Điều n ày sẽ khuyến khích các doanh nghiệp Mỹ đầu tư vào Việt Nam, đặc biệt có 25
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com lợi cho ngành sản xuất quần áo, giày dép vì các doanh nghiệp Mỹ muốn tận dụng lợi thế nhân công rẻ ở Việt Nam "Việt Nam thực sự là nơi lý tưởng cho sản xuất, và điều này sẽ còn trở n ên tốt hơn trong thời gian tới". Đó là lời phát biểu của ông Lalit Monteiro. (Tổng giám đốc h•ng Nike tại Việt Nam) Thứ hai, Hiệp đ ịnh thương m ại Việt - M ỹ sẽ làm cho vị thế của Việt Nam đ ược nâng trên trường quốc tế do đó sẽ có một số nh à đ ầu tư nước ngoài đến đ ây để xây dựng nh à máy sản xuất hàng hoá xu ất khẩu đi Mỹ và những nh à đ ầu tư nước ngoài khác đang đầu tư tại Việt Nam sẽ có kế hoạch sản xuất. Thứ ba, bằng những cam kết thực hiện dần việc minh bạch hoá, giảm thuế xuất, bỏ hàng rào phi thuế quan, cởi mở h ơn nữa cho đầu tư nước ngoài, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ… Môi trường kinh doanh của Việt Nam chắc chắn sẽ ngày càng tốt h ơn và mọi bên đ ều có lợi. Điều đó đồng nghĩa với đầu tư trực tiếp của Mỹ vào Việt Nam sẽ tăng. II. Thực trạng thu hút vốn đ ầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam 1. Quy mô nhịp độ thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài tăng m ạnh Từ khi luật đ ầu tư nước ngoài tại Việt Nam có hiệu lực cho đến hết ngày 12 n ăm 2001 thì nhịp độ thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài tăng nhanh từ 1988 đ ến 1995 cả về số lượng dự án cũng như vốn đăng ký. Đồ thị: Vốn đ ầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam Nhìn vào bảng số liệu trên ta thấy, vốn đ ầu tư trực tiếp nước ngoài đã đóng góp một phần không nhỏ trong tổng số vốn tiến hành CNH, HĐH đất nước. Tư khi luật đầu tư ra đ ời năm 1988 đã có 371,8 triệu USD đến nay con số đa tăng lên hàng nghìn (năm 1996 là 8497,3 triệu USD). Thời kỳ đầu tăng mạnh nhất vào những năm 1993, 1994, 26
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com 1995 và sau đó có xu hư ớng giảm xuống vào những năm 1996, 1997, 1998, 1999 và đến n ăm 2001, 2002, 2003 đ ang tăng lên cho thấy tín hiệu khả quan hơn. Sự biến động trên ph ần nào do tác động của cuộc khủng hoảng tài chính khu vực đối với đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam. Phần lớn vốn đầu tư n ước ngoài (trên 70%) vào Việt Nam là xu ất phát từ các nhà đầu tư châu á. Khi các n ước này lâm vào cuộc khủng hoảng th ì các nhà đầu tư ở đ ây rơi vào tình trạng khó khăn về tài chính, khả n ăng đầu tư giảm sút. Một nguyên nhân khác không kém ph ần quan trọng đó là sự giảm sút về khả n ăng hấp dẫn do điều kiện nội tại của nền kinh tế Việt Nam. Trong đó có việc do giảm bớt một số ưu đãi trong luật đầu tư trực tiếp nước ngoài n ăm 1996 so với trước. Số lượng vốn cùng được thể hiện qua các dự án, quy mô dự án b ình quân của thời kỳ 1988-2000 là 11,44 triệu USD/1 dự án theo số lượng vốn đăng ký. Tuy nhiên quy mô dự án theo vốn đăng ký bình quân năm 1999 b ị nhỏ đi một cách đột ngột (5,04 triệu USD/1 dự án). Quy mô dự án theo vốn đăng ký bình quân của n ăm 1999 ch ỉ bằng 40,06% quy mô bình quân thời kỳ 1988-2001 và chỉ bằng 28,5% của n ăm cao nhất là năm 1995. Quy mô vốn b ình quân của các dự án mới được cấp phép trong n ăm 2000 tuy đã tăng lên, nh ưng sang năm 2001 m ặc dù có thêm dự án với quy mô đầu tư lớn (nhà máy điện Phú Mỹ III số vốn đăng ký là 412,9 triệu USD, mạng điện thoại di động số vốn đăng ký 230 triệu USD) dự án chế biến nông sản phẩm tại TP HCM có vốn đăng ký 120 triệu USD…). Nhưng quy mô vốn b ình quân của các dự án đạt bằng 97,4% mức bình quân n ăm 2000. Điều đó chứng tỏ năm 2001 có nhiều dự án đầu tư trực tiếp nư ớc ngo ài vào Việt Nam với qui mô nhỏ. 2. Cơ cấu vốn đầu tư 27