Vấn đề sử dụng nước ở Hà Nam

vÊn ®Ò sö dông n­íc ë Hµ Nam<br /> <br /> Phan ThÞ Thanh H»ng – NguyÔn LËp D©n<br /> ViÖn §Þa Lý – ViÖn Khoa häc & C«ng nghÖ ViÖt Nam<br /> 18 Hoµng Quèc ViÖt – CÇu GiÊy – Hµ Néi<br /> Tel: 04 8361 203<br /> Tãm t¾t<br /> TiÒm n¨ng nguån n­íc cña tØnh Hµ Nam kh¸ phong phó ®ñ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu sinh<br /> ho¹t vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong nh÷ng n¨m tr­íc m¾t, tuy nhiªn ®· cã nh÷ng dÊu<br /> hiÖn suy tho¸i m«i tr­êng n­íc mµ nguyªn nh©n chÝnh lµ do ¶nh h­ëng tõ n­íc th¶i cña<br /> thµnh phè Hµ Néi. Trong nghiªn cøu nµy chóng t«i ®· ph©n tÝch hiÖn tr¹ng sö dông n­íc ë<br /> Hµ Nam vµ kiÕn nghÞ mét sè gi¶i ph¸p nh»m qu¶n lý khai th¸c tµi nguyªn n­íc trªn c¬ së<br /> ph¸t triÓn bÒn v÷ng.<br /> <br /> <br /> i. ®Æt vÊn ®Ò<br /> <br /> N»m ë h¹ l­u s«ng Hång, trong khu vùc cã khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, mïa ®«ng l¹nh,<br /> kh«, mïa h¹ Èm ­ít m­a nhiÒu, chÕ ®é thñy v¨n còng nh­ tiÒm n¨ng nguån n­íc mÆt cña tØnh<br /> Hµ Nam chÞu sù chi phèi cña chÕ ®é thñy v¨n h¹ l­u s«ng Hång - Th¸i B×nh. TØnh Hµ Nam cã<br /> diÖn tÝch 823.1km2 lµ 1 trong nh÷ng tØnh cã diÖn tÝch nhá nhÊt ®ång b»ng s«ng Hång víi mËt<br /> ®é d©n sè lµ 962ng­êi/km2, tËp trung chñ yÕu ë thÞ x· Phñ Lý vµ c¸c thÞ trÊn, thÞ tø. Trong<br /> nh÷ng n¨m gÇn ®©y, do ¶nh h­ëng m¹nh cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, tµi nguyªn<br /> m«i tr­êng nãi chung vµ m«i tr­êng n­íc nãi riªng ®· cã nh÷ng dÊu hiÖu suy tho¸i g©y khã<br /> kh¨n trong sö dông n­íc trªn ®Þa bµn Hµ Nam.<br /> <br /> iI. tµi nguyªn n­íc mÆt tØnh Hµ nam<br /> Hµ Nam cã 3 s«ng lín ch¶y qua lµ s«ng Hång, s«ng §¸y vµ s«ng NhuÖ. Ngoµi 1.5tûm3<br /> n­íc ®­îc cung cÊp tõ nguån n­íc m­a, hµng n¨m Hµ Nam cßn nhËn ®­îc trªn 15tû m3 n­íc<br /> tõ s«ng Hång, s«ng §¸y vµ s«ng NhuÖ ®­a vµo l·nh thæ. TiÒm n¨ng nguån n­íc m­a còng<br /> nh­ nguån n­íc mÆt trªn ®Þa bµn tØnh Hµ Nam kh¸ phong phó víi 62% diÖn tÝch lµ ®ång b»ng<br /> cã ®é cao trung b×nh tõ 25m, Hµ Nam cã ®Çy ®ñ nh÷ng thÕ m¹nh ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp.<br /> Do ¶nh h­ëng bëi ®iÒu kiÖn tù nhiªn, phÇn phÝa §«ng tØnh – t¶ ng¹n cña s«ng §¸y cã nguån<br /> n­íc mÆt phong phó h¬n. PhÇn h÷u ng¹n s«ng §¸y víi ®Þa h×nh phÇn lín lµ ®åi nói, ®é cao<br /> trung b×nh tõ 7- 400m vµ hang ®éng Karst nªn nguån n­íc còng nh­ m¹ng l­íi s«ng suèi ®Òu<br /> kÐm ph¸t triÓn h¬n.<br /> S«ng Hång: ch¹y däc r×a §«ng- §«ng B¾c tØnh Hµ Nam lµm thµnh ranh giíi gi÷a Hµ<br /> Nam vµ H­ng Yªn, Th¸i B×nh dµi 38.6km víi ®é réng lßng s«ng trung b×nh tõ 500 ®Õn 600m,<br /> c¸ biÖt cã nh÷ng ®o¹n trªn 1000m. S«ng Hång còng cã vai trß quan träng trong ph¸t triÓn<br /> n«ng nghiÖp cho phÇn phÝa §«ng tØnh Hµ Nam. L­îng phï sa tõ s«ng Hång chuyÓn vÒ ®· t¹o<br /> nªn 1 d¶i b·i båi mµu mì víi diÖn tÝch gÇn 10.000ha thuéc ®Þa phËn Hµ Nam.<br /> S«ng §¸y: Tæng chiÒu dµi s«ng ch¶y trong ®Þa phËn tØnh Hµ Nam lµ 47.6km bao<br /> quanh ®Þa h×nh ®åi nói lµ ranh giíi gi÷a 2 kiÓu ®Þa h×nh: ®åi nói ë h÷u ng¹n vµ ®ång b»ng ë t¶<br /> ng¹n. S«ng §¸y lµm nhiÖm vô tiªu cho 24196ha phÝa h÷u ng¹n vµ chØ cã 1696ha phÝa t¶ ng¹n.<br /> Qua mét lo¹t c¸c c«ng tr×nh thñy lîi nh­ cèng lÊy n­íc vµ tr¹m b¬m t­íi kÕt hîp víi tr¹m<br /> b¬m tiªu nh­ tr¹m b¬m QuÕ, Nham Trµm, ThÞnh Ch©u, Kim Thanh, n­íc s«ng §¸y còng ®­îc<br /> dïng ®Ó t­íi cho vô ®«ng vµ ®«ng xu©n.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1<br />  S«ng NhuÖ: lµ mét nh¸nh s«ng ®µo cña hÖ thèng s«ng Hång dµi lµ 74km, tõ Liªn M¹c<br /> ch¶y däc qua ®Þa phËn Hµ Néi, tiÕp nhËn n­íc th¶i cña thµnh phè t¹i cÇu B­¬u sau ®ã ch¶y<br /> qua Hµ T©y, ®æ vµo s«ng §¸y vµ s«ng Ch©u Giang t¹i Phñ Lý. §é dµi s«ng trong tØnh Hµ Nam<br /> lµ 13,2km. §©y lµ s«ng tiªu thñy lîi vµ tho¸t n­íc th¶i cña Hµ Néi vµ Hµ T©y nªn nguån n­íc<br /> s«ng bÞ nhiÔm bÈn rÊt nÆng nÒ; n­íc s«ng cã nh÷ng thêi kú cã mµu ®en, mïi h«i h¾c, mÆt<br /> n­íc cã nhiÒu v¸ng bÈn.<br /> Ao hå: Hµ Nam cßn cã 2.078ha mÆt n­íc ao hå ph©n bè kh¸ ®ång ®Òu trªn diÖn tÝch<br /> toµn tØnh rÊt thuËn lîi cho nu«i trång thñy s¶n, ®ång thêi còng lµ nguån cung cÊp n­íc t­íi vµ<br /> n­íc sinh ho¹t quan träng. Nguån n­íc ao hå trong khu vùc ®ång b»ng cña tØnh ngµy cµng bÞ<br /> « nhiÔm nghiªm träng do hiÖn t­îng x¶ r¸c thiÕu ý thøc cña con ng­êi. Ao hå trë thµnh n¬i<br /> chøa n­íc th¶i sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt cña d©n c­ n«ng th«n ë nhiÒu n¬i thuéc vïng ®ång b»ng.<br /> Trong ®Þa bµn tØnh Hµ Nam c¸c ao hå vïng ®åi nói, ®Æc biÖt trªn vïng nói ®¸ v«i, chÊt l­îng<br /> n­íc t­¬ng ®èi s¹ch. Cßn c¸c ao hå gÇn c¸c khu s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ c¸c lµng nghÒ ®· cã<br /> nh÷ng dÊu hiÖu nhiÔm bÈn.<br /> <br /> III. HiÖn tr¹ng khai th¸c sö dông n­íc<br /> N­íc dïng cho n«ng nghiÖp<br /> Nhu cÇu n­íc dïng cho n«ng nghiÖp mµ chñ yÕu lµ t­íi hiÖn chiÕm tû lÖ cao nhÊt<br /> trong c¸c ngµnh khai th¸c vµ sö dông n­íc. N¨m 2000 nhu cÇu n­íc dïng cho n«ng nghiÖp<br /> cña ViÖt Nam ­íc tÝnh kho¶ng 76,6tûm3, chiÕm 84% tæng nhu cÇu dïng n­íc. §Õn n¨m 2010,<br /> dù b¸o l­îng n­íc dïng cho n«ng nghiÖp sÏ lªn tíi 88,8tûm3 ®Ó ®¶m b¶o t­íi cho 12.106ha.<br /> Hµ Nam cã diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp lµ 47206ha, chiÕm 56% tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn. B×nh<br /> qu©n ®Çu ng­êi vÒ ®Êt n«ng nghiÖp ®¹t 650m2/ng­êi, thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi møc trung b×nh<br /> ë ®ång b»ng s«ng Hång. DiÖn tÝch ®Êt trång c©y hµng n¨m lµ 44032ha, trong ®ã ®Êt lóa mµu lµ<br /> 40265ha, ®Êt n­¬ng rÉy lµ 24.4ha. Ngoµi ra Hµ Nam cßn cã 200.2ha ®Êt cã kh¶ n¨ng n«ng<br /> nghiÖp nh­ng ch­a sö dông. Tæng l­ît diÖn tÝch ®Êt gieo trång c¸c lo¹i c©y lµ 94.672ha, trong<br /> ®ã cã 74.332ha trång lóa, 12.700ha trång hoa mµu, 3.614ha c©y c«ng nghiÖp vµ 3.561ha c©y<br /> l©u n¨m. Nhu cÇu sö dông n­íc t­íi cho n«ng nghiÖp kho¶ng 0.5tûm3 n­íc [8].<br /> Theo qui ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi Hµ Nam ®Õn n¨m 2010, toµn tØnh Hµ Nam<br /> ®­îc ph©n thµnh 3 khu vùc víi môc tiªu chÝnh lµ tËn dông n­íc s«ng Hång víi hµm l­îng phï<br /> sa lín ®Ó t­íi.<br /> Khu vùc I : Gåm diÖn tÝch huyÖn Duy Tiªn vµ t¶ §¸y huyÖn Kim B¶ng, diÖn tÝch ®Êt tù<br /> nhiªn lµ 21.000ha, diÖn tÝch canh t¸c lµ 15.110ha. Hµ Nam phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010, ®¶m b¶o<br /> qt­íi=1.25 l/sha. N­íc t­íi cho khu vùc nµy ®­îc lÊy tõ s«ng Hång vµ s«ng NhuÖ. Trong<br /> tr­êng hîp t­íi tù ch¶y cña s«ng NhuÖ kh«ng ph¸t huy t¸c dông th× ph¶i dïng b¬m chñ ®éng.<br /> Khu vùc II: Gåm diÖn tÝch huyÖn Lý Nh©n, B×nh Lôc, t¶ §¸y Thanh Liªm, ®­îc bao<br /> bäc bëi ®ª h÷u s«ng Hång, ®ª t¶ s«ng §¸y, ®ª nam s«ng Ch©u. N­íc cña c¶ 3 con s«ng lín<br /> ®Òu ®­îc dïng ®Ó t­íi cho khu vùc nµy nh­ng cÇn triÖt ®Ó tËn dông kh¶ n¨ng lÊy n­íc t­íi tõ<br /> s«ng Hång.<br /> Khu vùc III: Gåm 1 phÇn diÖn tÝch cña Kim B¶ng vµ 1 phÇn cña Thanh Liªm ®­îc bao<br /> bäc bëi ®ª h÷u s«ng §¸y. §©y lµ vïng ph©n lò cña s«ng §¸y nªn trong khu vùc nµy cã c¸c<br /> tr¹m b¬m nhá t­íi tiªu côc bé víi diÖn tÝch tõ 30 ®Õn 100ha.<br /> HÖ thèng thñy n«ng cña tØnh hiÖn cã 371 tr¹m m¸y b¬m cã kh¶ n¨ng t­íi cho<br /> 35.368ha ®Êt trong 1 vô, t­¬ng ®­¬ng 70.336ha trong 1 n¨m, ®¹t 80,81% tæng l­ît diÖn tÝch<br /> ®Êt gieo trång. Tiªu chuÈn ph©n lo¹i cña AN.Mozeiko vµ TK.Voronik lµ mét trong nh÷ng tiªu<br /> chuÈn phæ biÕn ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l­îng n­íc dïng cho n«ng nghiÖp. N­íc ®Ó sö dông cho t­íi<br /> ph¶i cã ®é kho¸ng ho¸ thÊp, n­íc mÒm vµ kh«ng chøa c¸c ion g©y h¹i cho c©y trång vµ tû lÖ<br /> hµm l­îng c¸c ion ph¶i n»m trong giíi h¹n cho phÐp nh­ sau:<br /> <br /> <br /> 2<br />  Lo¹i I K= Na+ >75% - N­íc t­íi rÊt xÊu<br /> Cation<br /> Lo¹i II K= Na+ = (66 75)% - N­íc dïng ®­îc nh­ng nghi ngê<br /> Cation<br /> Lo¹i III K= Na+