Vận dụng mô hình Modified - Jones nghiên cứu hành vi điều chỉnh lợi nhuận của các công ty niêm yết tại Việt Nam

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 8 (33) - Thaùng 10/2015<br /> <br /> <br /> <br /> Vận dụng mô hình Modified - Jones nghiên cứu hành vi<br /> điều chỉnh lợi nhuận của các công ty niêm yết tại Việt Nam<br /> <br /> Using the Modified – Jonesmodel research earnings management behavior of the<br /> listed companies in Viet Nam<br /> <br /> TS. Nguyễn Anh Hiền<br /> Trường Đại học Sài Gòn<br /> <br /> Ph.D. Nguyen Anh Hien<br /> Sai Gon University<br /> <br /> Tóm tắt<br /> Các nhà nghiên cứu đã đưa ra nhiều mô hình khác nhau để nhận diện hành vi điều chỉnh lợi nhuận của<br /> nhà quản lý. Trong đó, mô hình Jones cải tiến (Modified-Jones model) của Dechow, Sloan và Sweeney<br /> (1995) được nhiều nhà nghiên cứu vận dụng. Nghiên cứu này thực hiện kiểm định sự phù hợp của mô<br /> hình Jones cải tiến tại Việt Nam. Qua đó, vận dụng mô hình này để nhận diện xu hướng điều chỉnh lợi<br /> nhuận của nhà quản lý các công ty niêm yết tại Việt Nam.<br /> Từ khóa: điều chỉnh lợi nhuận, mô hình Jones cải tiến, hành vi điều chỉnh lợi nhuận, mô hình nhận<br /> diện hành vi điều chỉnh lợi nhuận, điều chỉnh lợi nhuận của nhà quản lý…<br /> Abstract<br /> The researchers came up with many different models to identify earnings management behavior. In<br /> particular, Modified-Jones model of Dechow, Sloan and Sweeney (1995) was applied by many<br /> researchers. This study conducted to test the suitability of the Modified-Jones model in Viet Nam.<br /> Thereby, using this model to identify trend in earnings management of managers of the listed companies<br /> in Viet Nam.<br /> Keywords: earnings management, Modified-Jones model, earnings management behavior, model for<br /> earnings management behavior, earnings management of managers…<br /> <br /> <br /> 1. Đặt vấn đề trình nhưng nhìn chung vẫn chưa giải tỏa<br /> Thông tin lợi nhuận trên báo cáo tài được tâm lý lo lắng của nhà đầu tư. Các<br /> chính (BCTC) là thông tin được nhà đầu tư nhà đầu tư luôn muốn biết tiền của mình<br /> quan tâm nhiều nhất và cũng là thông tin được sử dụng như thế nào và kết quả hoạt<br /> mà nhà quản lý có xu hướng tác động vào động kinh doanh thật sự của công ty. Tuy<br /> nhiều nhất. Trong những năm gần đây, với nhiên, sự tách biệt giữa chủ sở hữu (nhà<br /> việc một loạt các công ty niêm yết công bố đầu tư) và nhà quản lý trong mô hình công<br /> kết quả kinh doanh thay đổi giữa trước và ty cổ phần đã dẫn đến việc xung đột lợi ích<br /> sau kiểm toán đã gây nhiều lo lắng cho nhà giữa chủ sở hữu và nhà quản lý. Trong khi<br /> đầu tư và các cơ quan quản lý. Mặc dù, sau chủ sở hữu muốn biết nhiều thông tin liên<br /> đó theo yêu cầu của Sở giao dịch chứng quan đến doanh nghiệp thì nhà quản lý lại<br /> khoán, các đơn vị này đã có văn bản giải có xu hướng hạn chế cung cấp thông tin<br /> <br /> 26<br /> hoặc cung cấp thông tin có độ tin cậy thấp. điều chỉnh khi sử dụng nguyên tắc cơ sở<br /> Do đó, nhà đầu tư cũng như các nhà nghiên dồn tích trong kế toán. Trên lý thuyết,<br /> cứu gần như bị động trước các thông tin do nguyên tắc cơ sở dồn tích nhằm đảm bảo<br /> các công ty niêm yết cung cấp. doanh nghiệp phản ánh đúng doanh thu, chi<br /> Trước thực tế đó, các nhà nghiên cứu phí trong kỳ và lợi nhuận được phản ánh<br /> đã xem xét đưa ra các mô hình để nhận một cách trung thực và hợp lý. Trong thực<br /> diện và đo lường hành vi điều chỉnh lợi tế, nguyên tắc này có thể bị lợi dụng để thực<br /> nhuận của nhà quản lý. Trên thế giới đã có hiện hành vi điều chỉnh lợi nhuận như ghi<br /> nhiều mô hình nhận diện hành vi điều nhận doanh thu khi chưa phát sinh nghiệp<br /> chỉnh lợi nhuận, trong đó nổi tiếng nhất là vụ bán hàng, cung cấp dịch vụ hoặc sử dụng<br /> mô hình Jones cải tiến của Dechow, Sloan việc trích lập các khoản dự phòng, chi phí<br /> và Sweeney (1995) nhưng liệu mô hình phải trả, phân bổ chi phí trả trước nhằm gia<br /> này có phù hợp khi áp dụng cho các công tăng hay giảm bớt chi phí trong kỳ.<br /> ty niêm yết tại Việt Nam? Do đó, các nghiên cứu trên thế giới<br /> Để trả lời cho câu hỏi này, nhóm đều cho rằng hành vi điều chỉnh lợi nhuận<br /> nghiên cứu đã thực hiện kiểm định mức độ của các công ty xuất phát từ các khoản lợi<br /> phù hợp của mô hình Jones cải tiến của nhuận dồn tích hay còn gọi là các khoản<br /> Dechow, Sloan và Sweeney (1995). Qua đó, dồn tích trong lợi nhuận (total accrual<br /> nhận diện xu hướng điều chỉnh lợi nhuận earnings viết tắt là TA). TA còn được gọi<br /> của các công ty niêm yết tại Việt Nam. tắt là biến kế toán dồn tích.<br /> 2. Cơ sở lý thuyết Khoản dồn tích trong lợi nhuận (TA)<br /> Trong các mô hình nhận diện hành vi được tính bằng cách lấy tổng lợi nhuận kế<br /> điều chỉnh lợi nhuận công bố ở nước ngoài, toán sau thuế trừ lưu chuyển tiền thuần từ<br /> các tác giả đã dựa trên nguyên tắc cơ sở hoạt động kinh doanh:<br /> dồn tích của kế toán để chia lợi nhuận TA = Lợi nhuận sau thuế – dòng tiền<br /> trong kỳ của doanh nghiệp thành hai loại là thuần hoạt động kinh doanh<br /> lợi nhuận bằng tiền (cash earnings) và lợi Tuy nhiên, không thể sử dụng biến TA<br /> nhuận dồn tích (accrual earnings). Trong để đo lường mức độ điều chỉnh lợi nhuận<br /> đó, lợi nhuận bằng tiền hình thành từ các một cách trực tiếp do trong đó có các<br /> khoản doanh thu và chi phí bằng tiền mà khoản dồn tích phù hợp với tình hình kinh<br /> doanh nghiệp đã thu và chi trong kỳ. Riêng doanh thực tế của doanh nghiệp như các<br /> lợi nhuận dồn tích là lợi nhuận được tính khoản doanh thu bán chịu trong kỳ, các<br /> trong kỳ của doanh nghiệp nhưng chưa thu khoản dự phòng nợ phải thu khó đòi, dự<br /> được bằng tiền như các khoản doanh thu phòng giảm giá hàng tồn kho, các khoản<br /> bán chịu cho khách hàng sau khi đã trừ các chi phí phải trả được trích lập đúng qui<br /> khoản chi phí không phải chi trả bằng tiền; định… Do đó, các nhà nghiên cứu đã tách<br /> các khoản chi phí phải trả; chi phí trích biến TA ra làm hai thành phần gồm:<br /> trước; các khoản dự phòng giảm giá tài - Các khoản dồn tích không tự định<br /> sản; dự phòng phải trả, khấu hao tài sản cố (Non-discretionary accruals viết tắt là<br /> định trong kỳ... NDA): là các khoản dồn tích được thực<br /> Các nhà quản lý thường không thể thực hiện theo những qui định, nguyên tắc của<br /> hiện hành vi điều chỉnh trên các khoản lợi chuẩn mực và chế độ kế toán.<br /> nhuận bằng tiền. Tuy nhiên, đối với khoản - Các khoản dồn tích tự định<br /> lợi nhuận dồn tích thì nhà quản lý có thể (Discretionay accruals viết tắt là DA) hay<br /> <br /> 27<br /> còn gọi là các khoản dồn tích bất thường Phần dư ε trong mô hình trên đại diện<br /> (abnormal accruals): là các khoản dồn tích cho biến chưa thể nhận diện được, bao gồm<br /> do nhà quản lý thực hiện nhằm mục đích cả biến dồn tích tự định (DAt)<br /> điều chỉnh lợi nhuận trong kỳ. Sau khi ước lượng biến dồn tích không<br /> Do đó, biến DA mới chính là thước đo tự định (NDA), từ phương trình:<br /> phù hợp để đánh giá các nhà quản lý doanh DAt = TAt – NDAt<br /> nghiệp có điều chỉnh lợi nhuận hay không. Ta có:<br /> Về nguyên tắc, khi DA mang giá trị dương DAt / At-1 = TAt / At-1 – NDAt / At-1<br /> thì nhiều khả năng nhà quản lý thổi phồng Từ đó xác định biến kế toán dồn tích<br /> lợi nhuận. Ngược lại, trường hợp DA mang tự định như sau:<br /> giá trị âm thì có khả năng nhà quản lý che DAt / At-1 = TAt / At-1 - a1 / At-1 - a2 ΔREVt<br /> giấu lợi nhuận. Như vậy, biến DA cho thấy / At-1 - a3 PPEt / At-1<br /> có sự điều chỉnh chủ quan từ nhà quản lý Trong mô hình gốc, Jones (1991) đưa<br /> đến lợi nhuận của doanh nghiệp và được vào phương trình hồi quy chỉ có hai biến là<br /> xác định như sau: REV và PPE. Tác giả cho rằng giá trị<br /> DA = TA – NDA. REV thể hiện sự biến động doanh thu<br /> Do đó, để xác định DA ta phải ước thuần của doanh nghiệp trong kỳ kế toán,<br /> lượng NDA, các nhà nghiên cứu trên thế nó phản ánh tình hình và môi trường hoạt<br /> giới đã đưa ra nhiều mô hình khác nhau, động kinh doanh và là khoản mục mang<br /> trong đó mô hình Jones (1991) và mô hình tính khách quan không bị nhà quản lý lợi<br /> Jones cải tiến của Dechow, Sloan và dụng để điều chỉnh lợi nhuận trong kỳ. Còn<br /> Sweeney (1995) ước lượng NDA như sau: giá trị PPE thể hiện nguồn lực nội tại của<br />  Mô hình Jones (1991) đơn vị trong việc tạo ra doanh thu, đồng<br /> Xác định biến kế dồn tích không tự thời khoản mục chi phí khấu hao là một<br /> định (NDA) theo phương trình sau: khoản chi phí dồn tích không tự ý lớn ảnh<br /> NDAt / At-1 = α /At-1 + β1 ΔREVt /At-1 + β2 hưởng đến tổng lợi nhuận trong kỳ. Tuy<br /> PPEt / At-1 nhiên, trong nghiên cứu của mình, tác giả<br /> Trong đó: cũng có đề cập tới những hạn chế của mô<br /> NDAt : Biến kế toán dồn tích không thể hình là khi chọn REV làm biến nghiên cứu<br /> điều chỉnh được năm t thì có thể doanh thu thuần cũng bị tác động<br /> At-1 : Tổng tài sản cuối năm t-1 thông qua các khoản doanh thu bị ghi nhận<br /> ΔREVt : Biến động doanh thu thuần năm t không đúng niên độ và các khoản này có<br /> PPEt : Nguyên giá của tài sản cố định thể là doanh thu khống của doanh nghiệp.<br /> hữu hình năm t  Mô hình Jones cải tiến của<br /> Trong công thức trên tất cả các biến Dechow, Sloan and Sweeney (1995)<br /> của phương trình đều chia cho At-1 (tài sản Xuất phát từ hạn chế kể trên của mô<br /> cuối năm t-1) để giảm thiểu rủi ro do hình gốc, các nhà nghiên cứu sau này đưa<br /> phương sai không thuần nhất. thêm biến tăng giảm khoản phải thu khách<br /> α, β1, β2 là những tham số được ước hàng (ΔREC) vào phương trình nhằm loại<br /> lượng bằng phương pháp bình phương bé bỏ ảnh hưởng của các khoản doanh thu dồn<br /> nhất (OLS) của các hệ số a1, a2, a3 trong tích do sự tăng lên của tài khoản phải thu<br /> mô hình sau: khách hàng trong kỳ. Qua đó, giá trị doanh<br /> TAt / At-1 = a1 / At-1 + a2 ΔREVt / At-1 + a3 thu thuần tăng thêm phản ánh chính xác<br /> PPEt / At-1 + εt<br /> <br /> 28<br /> hơn môi trường kinh doanh của doanh nghiên cứu này sử dụng giá trị tuyệt đối<br /> nghiệp trong năm đó. Dechow, Sloan and của tỷ số DAit/At-1 để kiểm định xu hướng<br /> Sweeney (1995) đã cải tiến mô hình của điều chỉnh lợi nhuận của nhà quản lý.<br /> Jones (1991) bằng cách bổ sung thêm sự - Để nhận diện xu hướng điều chỉnh<br /> thay đổi của tài khoản nợ phải thu (ΔREC) lợi nhuận của các công ty niêm yết, nhóm<br /> vào mô hình. Mô hình Jones được cải tiến nghiên cứu đưa ra giả thuyết nghiên cứu H1<br /> như sau: “Các doanh nghiệp gặp khó khăn trong<br /> NDAt / At-1 = α / At-1 + β1 (ΔREVt - hoạt động sản xuất kinh doanh thì mức độ<br /> ΔRECt) / At-1 + β2 PPEt / At-1 điều chỉnh lợi nhuận sẽ cao hơn các doanh<br /> Trong đó: nghiệp khác”. Trong những năm qua, do<br /> ΔRECt: : là sự thay đổi trong tài khoản thị trường bất động sản đóng băng nên các<br /> phải thu khách hàng. doanh nghiệp kinh doanh trong các lãnh<br /> 3. Phương pháp nghiên cứu vực liên quan đến bất động sản gặp rất<br /> 3.1. Kiểm định mô hình nhiều khó khăn. Do đó, trong mẫu nghiên<br /> Để kiểm định sự phù hợp của mô hình cứu chúng tôi chọn 3 lãnh vực kinh doanh<br /> Jones cải tiến (1995), sau khi ước lượng có liên quan đến bất động sản gồm: Kinh<br /> các tham số trong mô hình, nghiên cứu này doanh bất động sản (tên biến: BDS), vật<br /> thực hiện 4 kiểm định đối với hàm hồi qui liệu xây dựng (tên biến: VLXD) và xây<br /> bội, gồm: kiểm định tương quan từng phần dựng (tên biến: XD) để phân tích phương<br /> của các hệ số hồi qui, kiểm định mức độ sai một yếu tố (ANOVA) nhằm kiểm định<br /> phù hợp của mô hình, kiểm định hiện giả thuyết nghiên cứu H1.<br /> tượng đa cộng tuyến, kiểm định hiện tượng 3.3. Mẫu nghiên cứu và nguồn dữ liệu<br /> phương sai của phần dư thay đổi. Tính đến cuối năm 2014, tổng số<br /> 3.2. Kiểm định xu hướng điều chỉnh lượng công ty niêm yết tại Việt Nam là 681<br /> lợi nhuận của các công ty niêm yết công ty, trong đó có 376 công ty niêm yết<br /> Từ hàm hồi qui của mô hình Jones cải trên sàn HNX, 305 công ty niêm yết trên<br /> tiến đã được kiểm định, đồng thời căn cứ sàn HOSE (Tổng hợp từ website<br /> bộ dữ liệu năm 2014 để xác định biến kế cophieu68.vn). Mẫu nghiên cứu là 380<br /> toán dồn tích không tự định (NDAt/At-1). công ty được chọn ngẫu nhiên từ các công<br /> Sau đó, xác định biến kế toán dồn tích tự ty niêm yết trên cả 2 sàn HOSE và HNX.<br /> định (DAt/At-1) theo công thức: Trong đó, 200 công ty niêm yết trên sàn<br /> DAt /At-1 = TAt /At-1 – NDAt /At-1 HNX, 180 công ty niêm yết trên sàn<br /> Tỷ số DAt/At-1 thể hiện mức độ và xu HOSE. Các công ty được chọn mẫu không<br /> hướng điều chỉnh lợi nhuận của nhà quản bao gồm các doanh nghiệp kinh doanh<br /> lý. Khi tỷ số DAit/At-1 này dương quá cao trong các lãnh vực ngân hàng, chứng<br /> thể hiện nhà quản lý thổi phồng lợi nhuận. khoán, bảo hiểm. Vì các doanh nghiệp này<br /> Ngược lại, khi tỷ số này âm quá cao thể có đặc điểm kinh doanh, chế độ kế toán<br /> hiện nhà quản lý che giấu lợi nhuận. Dù tỷ khác với các doanh nghiệp sản xuất kinh<br /> số này âm hay dương thì giá trị tuyệt đối doanh thông thường. Với tỷ lệ mẫu đạt<br /> của nó đều thể hiện rằng các khoản dồn 56% thì đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy<br /> tích tự định (DA) trong lợi nhuận cao tức là của nghiên cứu. Số liệu của 380 công ty<br /> mức độ điều chỉnh lợi nhuận lớn. Do đó, được thu thập trong năm 2014. BCTC của<br /> trên thực tế tỷ số DAit/At-1 cũng có thể các công ty được tải về từ các website<br /> mang giá trị âm hoặc dương. Vì vậy, cophieu68.vn, cafef.vn, fpts.com.vn. Cụ<br /> <br /> 29<br /> thể như sau: lấy trên bảng cân đối kế toán).<br /> TA: Tổng các khoản dồn tích, được ΔRECt: Chênh lệch phải thu khách hàng<br /> xác định bằng cách lấy lợi nhuận năm 2014 và 2013 (Số liệu lấy<br /> sau thuế (trên báo cáo kết quả hoạt trên bảng cân đối kế toán).<br /> động kinh doanh) trừ lưu chuyển Dữ liệu được thu thập trên phần mềm<br /> tiền thuần từ hoạt động kinh Excel sau đó được tính toán, hiệu chỉnh và<br /> doanh (trên báo cáo lưu chuyển hoàn chỉnh để xử lý trên phần mềm SPSS<br /> tiền tệ). 16.0. Tên các biến được đặt theo tên các<br /> At-1 : Tổng tài sản cuối năm, lấy tổng tài biến trong mô hình.<br /> sản đầu năm 2014 (Số liệu được 4. Kết quả nghiên cứu và bàn luận<br /> lấy trên bảng cân đối kế toán). 4.1. Kết quả nghiên cứu<br /> ΔREVt : Chênh lệch doanh thu năm 2014 - Kiểm định mô hình Jones cải tiến:<br /> và 2013 (Số liệu lấy trên báo cáo Sau khi ước lượng các tham số α, βi,<br /> kết quả hoạt động kinh doanh). kết quả kiểm định mô hình Dechow et al<br /> PPEt : Nguyên giá của tài sản cố định hữu (1995) được tổng hợp từ kết quả xử lý của<br /> hình cuối năm 2014 (Số liệu được phần mềm SPSS thể hiện ở bảng sau:<br /> <br /> Bảng 1: Kết quả kiểm định mô hình Jones cải tiến<br /> Loại kiểm định Kết quả kiểm định<br /> 1. Hệ số hồi qui Biến REVREC có Sig. là 0,000, biến PPE có Sig. là 0,000<br /> 2. Mức độ phù hợp của mô hình R2 = 46,3%<br /> 3. Đa cộng tuyến Độ phóng đại phương sai (VIF) < 2<br /> 4. Phương sai của phần dư thay đổi Biến REVREC có Sig. là 0,346, biến PPE có Sig. là 0,760<br /> <br /> <br /> - Kiểm định giả thuyết H1: vực gặp khó khăn như kinh doanh bất động<br /> Kết quả phân tích phương sai một yếu sản, xây dựng và vật liệu xây dựng thể hiện<br /> tố các công ty kinh doanh trong các lãnh ở các bảng sau:<br /> <br /> Descriptives<br /> DA<br /> <br /> 95% Confidence<br /> Interval for Mean<br /> <br /> Std. Std. Lower Upper<br /> N Mean Deviation Error Bound Bound Minimum Maximum<br /> <br /> XD 45 ,0977 ,11181 ,01667 ,0641 ,1313 ,01 ,51<br /> VLXD 31 ,1287 ,21468 ,03856 ,0499 ,2074 ,00 1,24<br /> BDS 28 ,1143 ,18907 ,01138 ,0919 ,1367 ,00 2,47<br /> KHAC 276 ,0729 ,06577 ,01243 ,0474 ,0984 ,00 ,26<br /> Total 380 ,1105 0,17750 ,00911 ,0926 ,1284 ,00 2,47<br /> <br /> Hình 1. Kết quả thống kê 2014<br /> <br /> 30<br />  ANOVA<br /> DA<br /> Sum of Mean<br /> Squares df Square F Sig.<br /> Between ,061 3 ,020 ,647 ,000<br /> Groups<br /> Within Groups 11,880 376 ,032<br /> Total 11,941 379<br /> Hình 2. Kết quả kiểm định ANOVA năm 2014<br /> <br /> 4.2. Bàn luận Ngoài ra, nhìn vào kết quả thống kê ở<br /> - Về mức độ phù hợp của mô hình hình 1 ta cũng rút ra một số nhận xét sau:<br /> Jones cải tiến: Trong năm 2014 các công ty kinh doanh<br /> Kết quả kiểm định mô hình của Jones trong lãnh vực bất động sản, vật liệu xây<br /> cải tiến của Dechow et al (1995) có ý nghĩa dựng và xây dựng đều có mức độ điều<br /> trong việc nhận diện hành vi điều chỉnh lợi chỉnh lợi nhuận trung bình cao hơn nhiều<br /> nhuận của nhà quản lý tại Việt Nam. Cụ so với các công ty kinh doanh ở các lãnh<br /> thể: vực khác. Cụ thể: mức độ điều chỉnh trung<br /> - Giá trị Sig. trong kiểm định hệ số hồi bình của các công ty lãnh vực xây dựng là<br /> quy của các biến đều nhỏ 0,05; điều này 0,0977, vật liệu xây dựng là 0,1287, bất<br /> cho thấy các biến trong mô hình đều có ý động sản là 0,1143, trong khi mức bình<br /> nghĩa thống kê. quân của các công ty kinh doanh lãnh vực<br /> - Các biến độc lập giải thích được biến khác là 0,0729. Điều này cho thấy các<br /> phụ thuộc ở mức độ hợp lý với giá trị R2 doanh nghiệp kinh doanh trong lãnh vực<br /> của mô hình là 46,3%. xây dựng, vật liệu xây dựng, bất động sản<br /> - Không xảy ra hiện tượng đa cộng trong năm 2014 có xu hướng điều chỉnh lợi<br /> tuyến vì các giá trị VIF của từng biến của nhuận cao hơn các doanh nghiệp khác.<br /> mô hình đều nhỏ hơn 2. Do đó, giả thuyết H1 (Các doanh<br /> - Trong kiểm định phương sai phần dư nghiệp gặp khó khăn trong hoạt động sản<br /> thay đổi thì giá trị Sig. của các biến đều lớn xuất kinh doanh thì mức độ điều chỉnh lợi<br /> hơn 0,05; điều này cho thấy phương sai của nhuận sẽ cao hơn các doanh nghiệp khác)<br /> phần dư không thay đổi mô. là đúng.<br /> - Về xu hướng điều chỉnh lợi nhuận 5. Kết luận<br /> của các công ty niêm yết: Chất lượng thông tin trên BCTC của<br /> Trong hình 2 giá trị Sig. khi kiểm định các công ty niêm yết đang là một vấn đề<br /> ANOVA là 0,000 < 0,05 nên có thể kết được các nhà quản lý lẫn nhà đầu tư quan<br /> luận có sự khác biệt về mức độ điều chỉnh tâm. Một trong những nguyên nhân quan<br /> lợi nhuận giữa các doanh nghiệp trong 4 trọng ảnh hưởng đến chất lượng BCTC của<br /> nhóm công ty kinh doanh ở các lãnh vực các công ty niêm yết là hành vi điều chỉnh<br /> xây dựng, vật liệu xây dựng, bất động sản lợi nhuận của nhà quản lý của các công ty<br /> và nhóm khác. niêm yết. Để nhận diện hành vi điều chỉnh<br /> <br /> <br /> 31<br /> lợi nhuận các nhà nghiên cứu không thể TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> tiếp cận thực tế của các doanh nghiệp mà 1. Đinh Phi Hổ (2014), Phương pháp nghiên<br /> họ thường đưa ra các mô hình để nhận diện cứu kinh tế và viết luận văn thạc sĩ, Nxb<br /> các hành vi này. Trên thế giới đã có nhiều Phương Đông.<br /> tác giả đưa ra mô hình để nhận diện hành 2. Phạm Thị Bích Vân (2012), “Mô hình nhận<br /> diện hành vi điều chỉnh lợi nhuận của các<br /> vi điều chỉnh lợi nhuận của nhà quản lý,<br /> doanh nghiệp niêm yết ở SGD chứng khoán<br /> trong đó mô hình được các nhà nghiên cứu Hà Nội”, Tạp chí Ngân hàng, số 09.<br /> vận dụng nhiều nhất là mô hình Jones cải 3. Boynton, E., C., Dobbins, S., P and Plesko,<br /> tiến của Dechow et al (1995). Thông qua A., G. (1992), “Earnings management and<br /> kiểm định sự phù hợp của hàm hồi qui bội corporate alternative minimum tax”, Journal<br /> với dữ liệu 380 công ty niêm yết tại Việt of accounting Research, vol.30, pp.131-153.<br /> Nam trong năm 2014 đã cho thấy mô hình 4. Dechow, R., Sloan, G., and Sweeney, A., P.<br /> Jones cải tiến có ý nghĩa thống kê. Kết quả (1995), “Detecting earnings management”, The<br /> tính toán khoản dồn tích tự định theo mô Accounting Review, vol.70 (2), pp. 193-225.<br /> hình Jones cải tiến của mẫu nghiên cứu và 5. Eli Bartov, Ferdinand A. Gul and Judy S.L.<br /> Tsui (2000), Discretionary-Accruals Models<br /> kiểm định thông qua phân tích phương sai<br /> and Audit Qualifications. Truy cập tại:<br /> một yếu tố đã cho thấy có bằng chứng rằng https://archive.nyu.edu/bitstream/2451/27561/<br /> các công ty gặp khó khăn trong hoạt động 2/SSRN-id214996.pdf<br /> sản xuất kinh doanh thì có mức độ điều 6. Jones, J. (1991),“Earnings Management<br /> chỉnh cao hơn các doanh nghiệp khác. Kết During Import Relief Investigations”, Journal<br /> quả nghiên cứu này giúp các nhà đầu tư, of Accounting Research 29, 193-228.<br /> công ty kiểm toán và các cơ quan quản lý 7. Kothari, Leone, Wasley (2005), “Performance<br /> Nhà nước có nhận định hợp lý về chất matched discretionary accual measure”,<br /> lượng BCTC của các công ty niêm yết tại Journal of accounting and economics, vol 39,<br /> Việt Nam. pp 163-197.<br /> <br /> <br /> <br /> Ngày nhận bài: 13/7/2015 Biên tập xong: 15/10/2015 Duyệt đăng: 20/10/2015<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 32<br />