Viêm loét dạ dày tá tràng do helicobacter pylori ở trẻ em: Đặc điểm lâm sàng, nội soi và hiệu quả tiệt khuẩn của phác đồ OAC

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> VIÊM LOÉT DẠ DÀY TÁ TRÀNG DO HELICOBACTER PYLORI<br /> Ở TRẺ EM: ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, NỘI SOI<br /> VÀ HIỆU QUẢ TIỆT KHUẨN CỦA PHÁC ĐỒ OAC.<br /> Nguyễn Cẩm Tú*, Phạm Thị Ngọc Tuyết*, Nguyễn Anh Tuấn**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu. Viêm loét dạ dày tá tràng do Helicobacter pylori (HP) ở trẻ em có những điểm khác so với người<br /> lớn. Nghiên cứu này nhằm mô tả những biểu hiện lâm sàng, bất thường trên nội soi và bước đầu khảo sát hiệu<br /> quả tiệt khuẩn của phác đồ đầu tay OAC (omeprazole, amoxicilline, clarithromycin) ở trẻ em.<br /> Đối tượng và phương pháp. 99 trẻ gồm 46 nam và 53 nữ được chẩn đoán viêm loét dạ dày tá tràng bằng<br /> nội soi, xác định HP bằng urease test, sinh thiết có vi khuẩn và có kháng nguyên HP trong phân sẽ được hỏi<br /> bệnh, khám lâm sàng và điều trị bằng phác đồ OAC. Sau 2 tuần ngưng thuốc hoàn toàn, các biểu hiện lâm sàng<br /> và HP trong phân được đánh giá lại.<br /> Kết quả. Triệu chứng thường gặp nhất là đau bụng (92,9%). Hơn 50% trẻ có người thân đau dạ dày, đa số<br /> là ba mẹ. Nội soi biểu hiện viêm dạ dày 64,6%, viêm cả dạ dày và tá tràng 25,3%, loét tá tràng 10%. Viêm dạng<br /> nốt và sung huyết thường gặp nhất. Đa số trẻ cải thiện triệu chứng sau điều trị. Tiệt trừ HP với phác đồ OAC<br /> đạt 51,5%.<br /> Kết luận. Viêm loét dạ dày tá tràng do HP ở trẻ em biểu hiện triệu chứng không đặc hiệu. Sau điều trị bằng<br /> phác đồ OAC, 48,5% trẻ vẫn còn nhiễm HP.<br /> Từ khóa. Helicobacter pylori, viêm loét dạ dày tá tràng, tiệt khuẩn HP.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> HELICOBACTER PYLORI INDUCED GASTRITIS AND PEPTIC ULCER DISEASE IN CHILDREN:<br /> CLINICAL FEATURES, ENDOSCOPIC FINDINGS AND EFFICACY OF OAC REGIMEN IN<br /> ERADICATION THERAPY<br /> Nguyen Cam Tu Pham Thi Ngoc Tuyet Nguyen Anh Tuan<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 1 - 2011: 294 - 301<br /> Objectives. There are many different features in Helicobacter pylori induced gastritis and peptic ulcer<br /> disease between children and adults. The aim of this study was to describe the clinical presentation, endoscopic<br /> abnormalities and preliminary evaluation of the efficacy of the first-line therapy in HP eradication in children.<br /> Methods. A total of 99 children (46 boys and 53 girls) were diagnosed by upper endoscopy to have gastritis<br /> and peptic ulcer disease. HP determination based on positive rapid urease test, histologic findings. All these<br /> children were treated by OAC regimen. Stool antigen was tested before starting therapy and 2 weeks after<br /> removal of medication. Clinical features, medical history, family history, major pre- and post-treatment<br /> symptoms and endoscopic findings were recorded.<br /> Results. The most frequent symptom is abdominal pain (92,9%). More than 50% children have a positive<br /> family history of epigastric pain, especially parents. Endoscopy reveal gastritis 64,6%, gastritis associated with<br /> duodenitis 25,3%, duodenal ulcer 10%. Nodular and erythematous gastritis are common in children. Major<br /> <br /> * Khoa Tiêu Hóa – Bệnh Viện Nhi Đồng 2<br /> Tác giả liên lạc:<br /> <br /> 294<br /> <br /> **<br /> <br /> Bộ Môn Nhi – Đại học Y Dược TPHCM<br /> <br /> Email: mikamiyds@yahoo.com.vn; ĐT: 0909556063<br /> <br /> Chuyên Đề Sức Khỏe Sinh Sản và Bà Mẹ - Trẻ Em<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> symptoms are improved after treatment. The HP eradication rate with OAC regimen is 51.5%.<br /> Conclusions. Clinical manifestations of HP induced gastritis and peptic ulcer disease in children are<br /> unspecific. 48,5% patients were still infected by HP after treatment.<br /> Keyword. Helicobacter pylori, gastritis, peptic ulcer disease, HP eradication.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> HP hiện diện trong dạ dày trên 50% dân số<br /> thế giới đa số nhiễm từ nhỏ hay ở tuổi thành<br /> niên. Tại các nước đang phát triển tần suất<br /> nhiễm HP khá cao. Ở Việt Nam hơn 70% dân số<br /> người lớn khỏe mạnh nhiễm HP chưa có nghiên<br /> cứu nào tầm soát tỉ lệ nhiễm HP ở trẻ em.<br /> Về điều trị phác đồ kinh điển đầu tay trong<br /> viêm loét dạ dày tá tràng do HP ở trẻ em bao<br /> gồm 3 thuốc phối hợp: 2 kháng sinh và 1 kháng<br /> tiết acid trong đó thường dùng nhất là<br /> Omezprazole Amoxicillin và Clarithromycin.<br /> Gần đây nhiều nghiên cứu cho thấy thất bại<br /> điều trị với phác đồ trên đang ngày càng cao<br /> hiệu quả tiệt khuẩn HP từ 80% còn 60% (16 27).<br /> Tại Việt Nam theo nghiên cứu của Phạm<br /> Trung Dũng năm 1996 – 1997 tỉ lệ viêm loét dạ<br /> dày tá tràng ở trẻ em có biểu hiện triệu chứng<br /> đường tiêu hóa trên là 396% trong đó 444%<br /> nhiễm HP (30). Năm 2004 một nghiên cứu khác<br /> của Nguyễn Văn Bàng cho thấy tỉ lệ nhiễm HP ở<br /> trẻ có triệu chứng tiêu hóa trên là 667% trong<br /> đó tỉ lệ nhiễm HP ở trẻ có tổn thương dạ dày<br /> qua nội soi là 70% ở trẻ có tổn thương tá tràng là<br /> 952% (29). Những nghiên cứu khác gần đây ở trẻ<br /> em đề cập đến đặc điểm giải phẫu học (2003) (28)<br /> giá trị các xét nghiệm chẩn đoán (2006) (24) biến<br /> chứng xuất huyết tiêu hóa ở trẻ nhiễm HP (2008)<br /> (26) so sánh hiệu quả phác đồ điều trị (2006) (27)<br /> đau bụng mãn và nhiễm HP (2009) (14) nhưng<br /> chưa có nghiên cứu nào mô tả đặc điểm lâm<br /> sàng cũng như tình hình hiệu quả điều trị HP<br /> trong viêm loét dạ dày tá tràng ở trẻ em.<br /> Từ thực trạng nêu trên nghiên cứu này<br /> được tiến hành nhằm khảo sát đặc điểm lâm<br /> sàng sang thương đại thể trên nội soi và hiệu<br /> quả tiệt khuẩn của phác đồ OAC trong viêm loét<br /> dạ dày tá tràng do HP ở trẻ em nhập viện từ<br /> 01/2009 đến 09/2009 tại bệnh viện Nhi Đồng 2.<br /> <br /> Nhi Khoa<br /> <br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Nghiên cứu tiền cứu mô tả hàng loạt ca.<br /> <br /> Dân số nghiên cứu<br /> Bệnh nhi viêm loét dạ dày tá tràng do HP<br /> nhập khoa Tiêu Hóa bệnh viện Nhi Đồng 2 từ<br /> 01/2009 đến 09/2009.<br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn mẫu<br /> - Bệnh nhi có biểu hiện viêm loét dạ dày tá<br /> tràng xác định qua nội soi.<br /> - Mô học mẩu sinh thiết niêm mạc dạ dày<br /> có HP.<br /> - Kháng nguyên HP trong phân (HPSA)<br /> dương tính.<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> - Bệnh nhi đã được chẩn đoán và điều trị<br /> nhiễm HP trước đó.<br /> - Bệnh nhi đã được điều trị kháng sinh ức<br /> chế bơm proton anti H2 thuốc NSAIDs hay<br /> aspirin trong 4 tuần trước nội soi.<br /> - Không được điều trị phác đồ OAC.<br /> Bệnh nhân đủ tiêu chuẩn sẽ được hỏi bệnh<br /> khám lâm sàng điều trị theo phác đồ OAC và<br /> được đánh giá lại lâm sàng và kiểm tra HP trong<br /> phân sau 2 tuần ngưng thuốc hoàn toàn.<br /> Thu thập dữ liệu và xử lý bằng phần mềm<br /> Stata 10.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Đặc điểm bệnh nhân<br /> Từ 01 – 09/2009 tại bệnh viện Nhi Đồng 2 có<br /> hơn 200 trẻ nội soi chẩn đoán viêm loét dạ dày<br /> tá tràng do HP. Tuy nhiên chỉ có 99 trẻ đủ tiêu<br /> chuẩn được đưa vào nghiên cứu. 99 bệnh nhi<br /> gồm 46 nam (465%) và 53 nữ (535%) được nội<br /> soi chẩn đoán điều trị và theo dõi đầy đủ với độ<br /> tuổi trung bình 75 tuổi lớn nhất 15 tuổi nhỏ<br /> nhất 3 tuổi. Đa số bệnh nhi đến từ TPHCM<br /> <br /> 295<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> (636%) còn lại từ các tỉnh thành rải rác (363%)<br /> chủ yếu là Đồng Nai và Bình Dương.<br /> Bảng 1. Đặc điểm của mẫu nghiên cứu (N = 99).<br /> Đặc điểm chung<br /> Tuổi<br /> < 5 tuổi<br /> 5 – 10 tuổi<br /> >10 tuổi<br /> Giới<br /> Nam<br /> Nữ<br /> Địa chỉ<br /> TPHCM<br /> Tỉnh khác<br /> <br /> Số trẻ<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> 21<br /> 66<br /> 12<br /> <br /> 21,1<br /> 66,7<br /> 12,1<br /> <br /> 46<br /> 53<br /> <br /> 46,5<br /> 53,5<br /> <br /> 63<br /> 36<br /> <br /> 63,6<br /> 36,3<br /> <br /> Biểu hiện lâm sàng<br /> Bảng 2. Các triệu chứng lâm sàng trước và sau điều<br /> trị (n=99).<br /> Số trẻ (tỉ lệ %)<br /> Trước điều trị Sau điều trị<br /> Đau bụng<br /> 92 (92,9)<br /> 42 (42,4)<br /> Ói<br /> 46 (46,5)<br /> 9 (9,2)<br /> Ói máu<br /> 13 (13,3)<br /> 0<br /> Buồn nôn<br /> 32 (32,3)<br /> 3 (3,0)<br /> Ợ hơi<br /> 47 (47,5)<br /> 7 (7,0)<br /> Chán ăn<br /> 39 (39,4)<br /> 10 (10,1)<br /> Tiêu phân đen<br /> 20 (20,2)<br /> 4 (4,0)<br /> Tiêu chảy kéo dài<br /> 9 (9,1)<br /> 0<br /> Táo bón<br /> 50 (50,5)<br /> 8 (8,1)<br /> Thiếu máu<br /> 16 (16,2) Không thống kê<br /> Đặc điểm<br /> <br /> Lý do nhập viện và thời gian bệnh: Đa số<br /> bệnh nhi nhập viện vì đau bụng.<br /> Lý do nhập viện<br /> 90<br /> 80<br /> 70<br /> 60<br /> 50<br /> Số ca<br /> 40<br /> 30<br /> 20<br /> 10<br /> 0<br /> <br /> 50% có người trong gia đình cùng sống đau dạ<br /> dày nhiều nhất là mẹ kế đến là ba. Đa số không<br /> có bệnh mạn tính đi kèm.<br /> <br /> p<br />