“Con gấu” (the bear) của William Faulkner

TAÏP CHÍ ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 5 - Thaùng 01/2011<br /> <br /> <br /> “CON GẤU” (THE BEAR) CỦA WILLIAM FAULKNER<br /> <br /> LÊ HUY BẮC (*)<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> “Con gấu” xuất hiện lần đầu tiên trong tập “Xuống đi, Moses”, tập sách bao gồm bảy<br /> tác phẩm viết về dòng họ McCaslin. Faulkner gọi tác phẩm là một cuốn tiểu thuyết. Trong<br /> “Con gấu” nhà văn kể cho chúng ta câu chuyện về mối quan hệ giữa con người và tự<br /> nhiên. Ông tin tưởng rằng nếu tự nhiên được quan tâm đúng mực, thì cuộc sống của con<br /> người sẽ tốt đẹp hơn. Nhân vật chính của tác phẩm Ike (Issac) McCaslin yêu cuộc sống<br /> hoang dã. Cậu ngưỡng mộ gấu Old Ben, chúa tể của đại ngàn. Sau cái chết của Old Ben,<br /> Ike cảm thấy như thể cái Đẹp bị xóa sổ khỏi trái đất. Cậu nghĩ về lòng tham của con<br /> người. Cậu đi đến kết luận đấy là nguyên nhân gây ra thảm họa cho con người.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> “The Bear” appeared the first time in “Go Down, Moses” which included seven works<br /> about the McCaslins. It was called a novel by Faulkner. In also “the Bear”, writer told us<br /> the story of the relationship between human beings and nature. He believed if the nature is<br /> cared as it should be human life better. The main character of Ike (Issac) McCaslin loved<br /> the wild life, and he admired the bear Old Ben - the great lord of the Jungle. After the<br /> death of Old Ben, Ike felt as Beauty wiped from the earth. He thought about the human<br /> greed. He concluded that main cause of disaster for the human.<br /> (*)<br /> Tác phẩm lần đầu tiên được in trong biển cả của Hemingway. Nhân vật xuyên<br /> tập Xuống đi, Moses (Go Down, Moses). suốt các tác phẩm này là Isaac (Ike)<br /> Đây là tuyển tập gồm bảy tác phẩm văn McCaslin còn gọi là “Bác Ike” sống từ trẻ<br /> xuôi hư cấu ngắn với nhiều thể loại có mối cho đến già, là bác của nửa số dân trong<br /> liên hệ với nhau hợp thành. Trật tự của các hạt mà chẳng có lấy một đứa con nào. Đến<br /> truyện là Was, Lửa và lò sưởi (The Fire nay, hầu hết ý kiến đều xem tác phẩm là<br /> and the Hearth), Vai hề vận đồ đen tập truyện ngắn. Trong khi đó, Faulkner<br /> (Pantaloon in Black), Người già (The Old cho đến cuối đời vẫn khăng khăng Xuống<br /> People), Con gấu (The Bear), Châu thổ đi, Moses là một cuốn tiểu thuyết.<br /> Mùa thu (Delta Autumn) và cuối cùng là Tác phẩm được hoàn thành vào năm<br /> truyện mang tên của cả tập Xuống đi, 1942, nhan đề đầy đủ ban đầu là Xuống đi,<br /> Moses (Go Down, Moses). Nhìn tổng thể, Moses và những truyện khác (Go Down,<br /> tác phẩm có thể được xem là một cuốn tiểu Moses and Other Stories). Sự kiện trong<br /> thuyết, khác đi, ta có thể xem nó là tuyển truyện chủ yếu dựa vào lịch sử dòng họ<br /> tập truyện ngắn và đặc biệt hơn, Con gấu McCaslin kéo dài hơn một thế kỉ qua ba<br /> trong tác phẩm có thể được tách ra thành thế hệ. Khu đồn điền được tạo dựng trong<br /> một cuốn tiểu thuyết độc lập với dung bối cảnh hạt Yoknapatawpha. Những vấn<br /> lượng dài gấp đôi tiểu thuyết Ông già và đề then chốt của tập sách bao gồm chuyện<br /> nô lệ, nạn phân biệt chủng tộc, khát vọng<br /> (*)<br /> PGS.TS, Khoa Ngữ văn, Trường Đại học Sư công bằng và đạo lí. Đặc biệt, Faulkner rất<br /> phạm Hà Nội<br /> <br /> 35<br /> chú ý mối quan hệ giữa con người và tự Sam là không bao giờ dồn con thú nào đó<br /> nhiên, nguy cơ biến mất của những cánh đến chân tường và bản thân không được lộ<br /> rừng đại ngàn, sự đối đầu của các quản gia vẻ sợ hãi. Nếu thực hiện được hai điều đó,<br /> với chủ đất, tài sản và kế thừa. Isaac sẽ là người chiến thắng: “Hãy dè<br /> Nhan đề tác phẩm, Xuống đi, Moses là chừng. Cậu chẳng thể ngăn được chuyện<br /> ẩn dụ mang tính tôn giáo. Có sự so sánh ấy. Nhưng chớ có sợ. Rừng sẽ không bao<br /> ngầm giữa những người nô lệ da đen trong giờ hại cậu nếu cậu không dồn nó vào chân<br /> cuộc sống thực tại với người Do Thái trong tường hoặc để nó ngửi thấy mùi khiếp sợ<br /> thời gian làm nô lệ cho người Ai Cập, sau của cậu. Một con gấu hay hươu phải sợ kẻ<br /> được Moses giải thoát. Điều này được thể hèn tương tự một người dũng cảm phải sợ<br /> hiện trong câu nói của nhân vật Mollie kẻ hèn đó”(1).<br /> Beauchamp trong câu chuyện cuối cùng. Đây chính là hai phẩm chất cốt lõi mà<br /> Bà ta lặp đi lặp lại rằng cháu nội của bà “bị theo Faulkner sẽ đảm bảo sự cân bằng<br /> bán cho các pharaoh”. Tính tín ngưỡng còn trong sự trường tồn của con người trong<br /> được thể hiện trong mối quan hệ giữa con các mối quan hệ với con người và với tự<br /> người với tự nhiên, đặc biệt là đất đai, nơi nhiên. Không hèn nhát và không dồn ai đó<br /> nuôi sống họ. đến chân tường là hai triết lí sống thường<br /> Con gấu tập trung nhất những biểu xuyên được Faulkner kí thác qua hình<br /> hiện tôn giáo này. Một thứ tôn giáo mang tượng và trực tiếp phát biểu trong các bài<br /> tính thần bí của thổ dân da đỏ pha trộn với phỏng vấn hoặc diễn từ Nobel của mình. Ở<br /> Thiên Chúa giáo. Nghi thức tôn giáo đầu Con gấu, trong mối quan hệ với tự nhiên<br /> tiên mà cậu bé Isaac McCaslin đón nhận Faulkner đã đưa ra triết lí tôn trọng và hài<br /> trong tác phẩm là khai phóng năng lực hoà. Người và gấu Old Ben cùng “kí kết”<br /> người khi bước vào tuổi trưởng thành. hiệp ước không tuyệt diệt lẫn nhau. Cả hai<br /> Thông qua cách thức săn thú hoang, Isaac đối đầu theo cách của các dũng sĩ thời cổ<br /> được hướng dẫn để bước vào thế giới của đại trong bối cảnh sử thi. Nhóm người của<br /> những người trưởng thành. Thầy của cậu đại tá Compson và McCaslin cứ đến mùa<br /> chính là một người da đỏ, mang dòng máu săn đều rời thị thành, đi sâu vào rừng, đến<br /> thuần khiết Sam Fathers. Cảm nhận đầu khu trại dựng sẵn, để chuẩn bị cho một<br /> tiên của Isaac về rừng rậm là sự hoang sơ, mùa săn. Tại đó, họ chạm trán với Old<br /> đầy cạm bẫy và dễ khiến con người lạc lối. Ben, con gấu huyền thoại bởi sự từng trải,<br /> Con hươu đầu tiên lao đến chỗ cậu nấp rình lòng độ lượng, trí khôn và cả những vết<br /> thú trong lần đầu tiên đi săn đã phóng vụt thương, đầu đạn nó mang trong mình suốt<br /> qua như làn gió khiến cậu chẳng thể nào bao nhiêu năm tháng của hành trình bị săn<br /> kịp trở tay. Nhưng từ sau cái lần đó, bản đuổi, tẩu thoát và tấn công bảo vệ nòi<br /> năng con người được đánh thức, khát vọng giống, bảo vệ sự sống của hoang sơ. Sự<br /> chinh phục cõi hoang sơ vô cùng đã trỗi việc đó được tái diễn từ năm này sang năm<br /> dậy trong cậu bé. Chỉ mấy mùa săn sau, khác. Nhóm đi săn không thể tìm cách tiếp<br /> cậu đã một mình tiếp xúc được với Old cận gấu già để hạ gục nó. Đôi lần, họ cũng<br /> Ben, linh hồn của hoang vu, chúa tể của nã đạn trúng đích, nhưng chưa đủ để giết<br /> rừng thẳm. chết Old Ben.<br /> Bài học đầu tiên Isaac học được từ Trong tác phẩm, có ba nhân vật tôn<br /> <br /> 36<br /> sùng Old Ben hơn cả là cậu bé Isaac, Sam hồn của chốn đó “Bởi vì nó là gấu chúa.<br /> và Boon. Sam lúc này đã già, người luôn Nó đã là người”.<br /> bày tỏ ước nguyện sẽ tìm được con chó vĩ Lịch sử văn chương Hoa Kì từng xuất<br /> đại đủ can đảm và sức mạnh để cầm chân hiện nhiều bậc thầy văn chương có năng<br /> gấu già. Chính Sam sau này đã bẫy và khiếu trác tuyệt khi miêu tả loài vật. Gần<br /> thuần hoá được chú chó Lion, một con chó với Faulkner nhất là Jack London qua con<br /> huyền thoại của đại ngàn, lai giữa các chó Buck huyền thoại. Nếu Buck được<br /> dòng máu chó nhà và sói rừng. Lion tỏ ra xem là ẩn dụ cho bản năng vô thức của con<br /> đáp ứng được khát vọng của nhóm thợ săn. người thì tính chất ẩn dụ của Old Ben lớn<br /> Nhiều năm sau đó, nhờ có Lion mà Old hơn. Old Ben vừa là cái phần vô thức vừa<br /> Ben đôi phen rơi vào thế bất lợi, để nhóm là ý thức và cao hơn thế nữa, đó chính là<br /> thợ săn tiếp cận và nã súng vào mình. tôn giáo, triết học của con người.<br /> Sự tôn trọng mà cánh thợ săn dành cho Hành trình tiếp cận Old Ben của Isaac<br /> gấu già không phải không có cơ sở. Mỗi mang tính chất của một nghi thức thiêng<br /> khi cánh thợ săn vào rừng, động thái của liêng. Gặp Old Ben đồng nghĩa với việc<br /> gấu già là dò xem năm nay họ có những ai mở rộng tri thức về một vấn đề được tôn<br /> và mức độ tác hại đến rừng già như thế đến mức thần bí mà cậu bé chưa hề biết.<br /> nào. Tiếp đó, gấu già xua đàn gấu con đi Trong trường hợp này, đấy chưa phải là<br /> lánh nạn để giảm thiểu nguy cơ bị tuyệt vấn đề nhận thức tự nhiên mà còn là nhận<br /> diệt… Việc làm đó đã ghi nhận gấu già thức những điều bí ẩn mà nếu không trực<br /> không còn là một loại vật vô tri, mà có sự tiếp trải nghiệm, con người sẽ không bao<br /> khôn ngoan, nể phục con người. giờ có được những xúc cảm và tri nhận đó.<br /> Toàn bộ tinh thần của câu chuyện xoay “Và Sam đợi cho đến khi hắn ăn xong<br /> quanh trục nhận thức của con người về bữa tối rồi hắn cỡi con la chột mắt, Sam cỡi<br /> nguyên nhân tồn tại của con người và vạn một con trong đám la kéo, họ đi hơn ba<br /> vật. Trong lúc nhà văn cùng thời với tiếng đồng hồ trong buổi chiều ngắn ngủi<br /> Faulkner là Hemingway đặt con người vào không nắng, không theo lối mòn hay vết<br /> môi trường thử thách khốc liệt để khẳng chân thú nào mà hắn có thể nhận ra, tiến sâu<br /> định sức mạnh tinh thần và kĩ năng nghề vào cánh rừng mà hắn chưa hề nhìn thấy<br /> nghiệp, thì Faulkner lại để nhân vật vào trước đó. Rồi thì hắn hiểu tại sao Sam để<br /> môi trường tự nhiên, khai thác sự thấu hắn cỡi con la chột, không lồng lên khi ngửi<br /> hiểu, nhường nhịn để tạo sự cân bằng cho thấy mùi máu hay mùi dã thú. Còn con kia,<br /> tồn tại của vạn vật. Ở nơi đại ngàn đó, gấu con la lành lặn ấy bỗng dưng khựng lại, cố<br /> già không phải là con gấu duy nhất. Xung xông vòng và lồng lên, dẫu cho Sam đã<br /> quanh Old Ben còn có vô vàn những con nhảy xuống, rồi giật lắc, vặn vẹo sợi dây<br /> gấu khổng lồ, chân cũng bị bẫy cắt đứt như cương trong lúc Sam đang giữ chặt, cất lời<br /> nó, nhưng khôn ngoan và lĩnh hội được dỗ ngọt nó tiến lên bởi lão không dám liều<br /> tinh thần của đại ngàn, tinh thần của cái kéo mạnh ép nó bước tới, trong lúc ấy thằng<br /> đạo lí từ xa xưa của nguyên thuỷ tự nhiên bé đã tụt xuống khỏi lưng con la chột đang<br /> thì duy nhất chỉ có Old Ben mà thôi. Nó đứng yên. Rồi khi đứng bên Sam trong khu<br /> xứng đáng trở thành thủ lĩnh tinh thần của rừng dày âm u cổ kính, dưới ánh chiều đông<br /> miền hoang dã. Theo Sam, Old Ben là linh thoi thóp, hắn lặng lẽ nhìn xuống cây gỗ<br /> <br /> 37<br /> mục in dấu cào cấu của vuốt sắc, trên nền gấu đang âm thầm theo dõi cậu cho dù cậu<br /> đất ướt bên cạnh là dấu của bàn chân hai đã cố tình để lại cây súng ở trại. Isaac chỉ<br /> vuốt khổng lồ co quắp. Lúc này hắn mới mang theo đồng hồ và cái la bàn. Thế<br /> hiểu rõ những gì mình nghe được trong nhưng Old Ben không chịu lộ diện. Chỉ<br /> tiếng sủa của đàn chó trong rừng vào buổi đến khi, hiểu được ý gấu, Isaac bỏ tất cả<br /> sáng hôm ấy và những gì hắn ngửi thấy khi những thứ được xem là sản phẩm của văn<br /> ghé mắt nhìn dưới gầm bếp nơi đàn chó co minh lại phía sau, một mình trơ trụi bước<br /> ro trú ẩn. Cả trong hắn cũng vậy, chỉ hơi đến thì ngay lập tức gấu già xuất hiện.<br /> khác một chút bởi chúng là loài vật cục súc Khoảnh khắc đó thoáng qua như huyền<br /> còn hắn thì không, duy chỉ khác nhau một thoại: “Khoảng trưa, hắn đã vượt xa dòng<br /> chút – sự háo hức, thụ động; sự đê hèn, ý suối nhỏ, dấn sâu vào miền rừng mới, xa lạ<br /> thức được sự mong manh và quan trọng của mà hắn chưa từng đặt chân tới, lúc này<br /> chính hắn trong sự đối đầu với khu rừng hành trình ấy không chỉ cần la bàn mà còn<br /> không tuổi, nhưng chẳng hề hoài nghi hay cần cả đồng hồ bạc nặng, vỏ dày cũ kĩ của<br /> sợ sệt tí nào; một vị tanh như đồng hoà ba hắn để lại. Hắn đã rời xa trại được chín<br /> trong nước miếng đột nhiên trào lên miệng giờ, mấy tiếng nữa bóng tối sẽ buông<br /> hắn, một cú thúc mạnh đau nhói, hắn không xuống. Hắn dừng lại, lần đầu tiên kể từ lúc<br /> biết là ở trong đầu hay trong bụng lan ra hắn đứng dậy khỏi cây gỗ khi hắn có thể<br /> nhưng không hề chi; hắn chỉ biết rằng lần nhìn thấy mặt la bàn, và nhìn quanh rồi<br /> đầu tiên hắn nhận ra cái con gấu từng chạy chùi khuôn mặt đẫm mồ hôi vào tay áo. Vì<br /> trong vùng thính giác của hắn, từng chồm nhu cầu và ước nguyện, hắn đã sẵn sàng từ<br /> chỗm trong những giấc mơ của hắn ngay cả bỏ bằng sự khiêm tốn, hoà bình mà không<br /> trước lúc hắn có thể nhớ hoá ra là cùng một hề tiếc nuối, nhưng rõ ràng điều đó chưa<br /> con gấu từng tồn tại trong vùng thẩm âm và đủ, cả việc để súng ở trại vẫn chưa đủ. Hắn<br /> những giấc mơ của người anh họ, thiếu tá đứng yên một lát – một đứa trẻ, xa lạ và lạc<br /> De Spain, và thậm chí của cả lão tướng lối giữa ngàn xanh, giữa cái hư ảo bao trùm<br /> Compson trước lúc đến lượt họ bắt đầu nhớ, của hoang vu bất tận. Rồi hắn rũ bỏ hoàn<br /> là con vật hữu sinh hữu tử và biết họ đến toàn khỏi nó. Đó là chiếc đồng hồ và cái la<br /> trại hàng tháng mười một thực sự không có bàn. Hắn vẫn còn ô uế. Hắn tháo dây đồng<br /> ý định giết nó, chẳng phải vì không thể giết hồ và dây buộc la bàn ra khỏi áo khoác,<br /> được nó mà chỉ tại xưa rày họ thực sự treo chúng ở bụi cây, tựa cây gậy bên cạnh<br /> không muốn khả năng đó xảy ra”. đi sâu vào [...]. Gấu xuất hiện đột ngột,<br /> Nghi lễ đã được thực hiện, gấu già đã không một tiếng động và như đông kết với<br /> giúp Isaac nhận thức được những tố chất bụi cây, cái la bàn và chiếc đồng hồ lấp<br /> tiềm ẩn trong mình. Trong đó, nỗi sợ hãi lánh khi tia nắng chiếu vào. Khi ấy hắn<br /> dường như chiếm ưu thế. Một nỗi sợ hiện nhìn thấy con gấu. Nó không phải vừa hiện<br /> hữu tức thời khiến con người không thể kịp ra mà đã có ở đó từ lúc nào: nó đứng sừng<br /> phản ứng để giấu bỏ mà thực sự đối diện sững, bất động hoà trong ngàn xanh và<br /> với nó một cách trung thực và thẳng thắn những đốm nắng nóng của buổi trưa lặng<br /> nhất. gió, không lớn như hắn hằng mơ nhưng lớn<br /> Lần đầu Isaac tự đi vào rừng, cậu rất như hắn hoài vọng, trên nền sáng nhập<br /> muốn gặp Old Ben. Linh tính mách bảo nhoà của khu rừng, gấu trông đồ sộ hơn và<br /> <br /> 38<br /> phi chiều kích, đang nhìn hắn. Lát sau nó sinh sâu sắc, các nhà văn này không còn<br /> rời đi, không vội vã. Nó băng qua khoảng đặt niềm tin vào xã hội mà gửi trọn niềm<br /> trống lững thững đi qua vùng ngập nắng, tin đó vào tự nhiên. Ta thấy, nhân vật của<br /> bước qua, đứng lại, ngoái nhìn hắn qua vai. Hemingway từ chiến trường trở về tìm đến<br /> Thoáng chốc, gấu biến mất. Nó không đi với thiên nhiên hoang dã để xoa dịu nỗi<br /> vào rừng. Bóng nó nhạt nhoà chìm trong đau chiến trận. Trong tác phẩm vĩ đại của<br /> cõi hoang vu không một dấu hiệu chuyển đời mình, Hemingway đặt một ông lão trơ<br /> động như cách hắn từng xem một con cá trọi ra biển khơi để đối đầu và chinh phục<br /> pecca đồ sộ già nua chìm sâu trong làn con cá kiếm khổng lồ một cách trung thực<br /> nước đen, mất hút mà vi của nó chẳng cử và ngay thẳng theo cách nhóm thợ săn của<br /> động mảy may”. tướng Compson đối đầu với gấu già của<br /> Con người tuy xuất phát từ tự nhiên, có cõi hoang vu. Rốt cuộc con người chinh<br /> mối ràng buộc vĩnh cửu nhưng lại ràng phục được cõi hoang vu nhưng những<br /> buộc theo thế tương tranh, tương khắc. Tự chiến thắng đó đều không trọn vẹn. Khi<br /> nhiên nuôi dưỡng con người và cũng hứng Old Ben chết đi, cõi hoang vu không còn<br /> chịu sự hi sinh để con người duy trì sự sinh khí và những cuộc đi săn đâu còn ý<br /> sống. Song sự “hi sinh” đó bao giờ cũng nghĩa. Tương tự khi hạ được con cá kiếm,<br /> dừng ở một giới hạn nhất định. Con người Santiago vào bờ chỉ với bộ xương cá<br /> dẫu có khôn ngoan đến mấy nhưng vượt khổng lồ. Cảm quan về hư vô luôn hiện<br /> qua giới hạn họ sẽ tự viết bản khai tử cho diện trong tâm trí người đọc khi đến với<br /> chính mình. Toàn bộ Con gấu tập trung hai tác phẩm.<br /> vào triết lí này. Không phải ngẫu nhiên mà Phải chăng hành trình sống của con<br /> hành trình săn gấu lại được thực hiện từ người là cốt nhằm để chinh phục mọi trở<br /> năm này sang năm khác như một nghi lễ lực? Và một khi thắng đoạt được trở lực,<br /> thiêng liêng. Giữa nhóm người đi săn, con người lại rơi vào cảm giác trống rỗng<br /> không phải là thợ săn chuyên nghiệp đó của hư vô? Những câu hỏi này đâu dễ tìm<br /> với gấu dường như có một quy ước ngầm. được lời đáp. Chỉ biết, những tay thợ săn<br /> Cả hai đồng ý một cuộc đấu cân sức cân bất đắc dĩ đó chiến đấu bằng chính những<br /> tài. Gấu già có thể kiếm ăn trong khu rừng vũ khí tương đồng giữa người và thú.<br /> thuộc sở hữu của dòng họ McCaslin, Santiago giết con cá kiếm bằng một cú<br /> nhưng đổi lại nó không được phép tấn công phóng lao từ đôi tay của một người bình<br /> gia súc của họ. Khi con ngựa non của họ bị thường. Trong khi đó, cái chết của Old Ben<br /> Lion tấn công, tướng Compson cho rằng đến từ nhát dao đâm trực tiếp từ Boon chứ<br /> Old Ben đã vi phạm thoả ước do ông nghĩ không phải bằng khẩu súng mà Issac đang<br /> con ngựa non đó chết bởi Old Ben. Nhưng lăm lăm trên tay. Nhưng Boon chắc chắn<br /> rốt cuộc sự thật không phải như vậy. Gấu sẽ không giết Old Ben nếu Lion không tử<br /> già trước sau vẫn giữ chữ tín với con chiến với gấu.<br /> người. Như thế, nhân vật luôn được tác giả<br /> Có sự tương đồng trong cái nhìn của khai thác sự mâu thuẫn nội tại. Điều họ ao<br /> Faulkner với Hemingway về mối quan hệ ước có được lại cũng chính là điều họ<br /> giữa con người với môi trường tự nhiên. không muốn. Issac vào rừng lần theo dấu<br /> Do cùng sống trong thời đại đỗ vỡ nhân chân Old Ben vừa muốn gặp nó nhưng lại<br /> <br /> 39<br /> không muốn gặp vì nếu gặp cậu phải giết Sam chính là người cảm nhận được cái<br /> chết nó. Đó là điều cậu hoàn toàn không chết sắp đến của Old Ben, và đương nhiên<br /> muốn. Tương tự là già Sam, con người là cả của Lion. Trong nhiều lần chạm trán,<br /> kiêu hãnh của rừng già, người luôn ao ước bao giờ gấu già cũng tát đuổi Lion sang<br /> có được một chú chó kì vĩ để đối đầu với một bên, giết chết những con chó khác để<br /> Old Ben. Điều đó mang lại mâu thuẫn lớn thoát thân. Với Old Ben, hành động đó<br /> trong Sam. Vì ngưỡng mộ Old Ben và xem dường như có sự nể phục và thiên vị đối<br /> đấy như là biểu tượng của đại ngàn, một với Lion. Người đọc linh cảm được sự<br /> mặt Sam không muốn huỷ hoại nó nhưng sống của cả hai đều lệ thuộc vào nhau. Nếu<br /> mặt khác lão lại muốn tìm ra biện pháp để Lion không tử chiến với Old Ben thì Old<br /> chinh phục. Dường như đó là hai khía cạnh Ben cũng để cho Lion một con đường<br /> trong tâm hồn của một con người. Sam rất sống. Nhưng mối quan hệ kiểu này thì khó<br /> hiểu Old Ben. Chính lão là người đã mách bền bởi một bên sẽ không bao giờ chùn<br /> nước cho Isaac tiếp cận với Old Ben và bước một khi cái tôi của mình chưa được<br /> chính lão cũng là người biết Old Ben đang thể hiện. Tóm lại, mọi chuyện phụ thuộc<br /> xua lũ gấu non để tránh bị giết chóc... Khi vào Lion. Sam biết rõ cái ngày ấy rồi sẽ<br /> lão lừa bẫy được chú chó Lion (có nghĩa là đến. Cả cậu bé Isaac cũng biết điều đó. Rốt<br /> sư tử) lão kiên nhẫn thuần hoá nó theo cách cuộc, trong đời con người ta ai cũng phải<br /> một con chó săn máu lạnh, không hề sợ bất giã từ nhiều thứ thiêng liêng nhất trên đời.<br /> cứ giống vật nào trên đời. Lion là con lai Không ai mãn kiếp được với những hạnh<br /> của nhiều huyết thống. Nó có độ tinh khôn phúc bất tận muôn đời.<br /> của chó nhà kết hợp với sự dũng mãnh của Thời khắc của hai dũng tướng đã điểm.<br /> chó sói. Dẫu đã quen với con người, nhưng Lion lao lên ngoạm vào cổ gấu. Cú ngoạm<br /> Lion vẫn giữ nguyên sự kiêu hãnh của một định mệnh đó buộc Old Ben phải tự vệ.<br /> con thú săn mồi dũng mãnh của đại ngàn. Cuộc chiến như diễn ra trong mơ: “Bây giờ<br /> Nhóm của tướng Compson dùng Lion để rừng ở ngay trước mặt họ và bầu không khí<br /> tuyên chiến với Old Ben. dày đặc mưa rung lên trong tiếng gầm. Âm<br /> Trước khi Lion xuất hiện, đàn chó của thanh rền vang, dội đến đập vào bờ sông<br /> nhóm họ dù có can đảm đến mấy cũng đều phía sau họ rồi vọng ngược trở lại rung<br /> khuất phục trước gấu già. Khi Lion làm thủ chuyển và ngân xa mãi cho đến lúc thằng<br /> lĩnh, tình hình đã được cải thiện nhiều. bé ngỡ như tất cả đàn chó từng săn trên<br /> Nhiều lần trong những cuộc săn lùng, Lion mảnh đất này đang dồn vào sủa gấu. Hắn<br /> đã cầm chân được Old Ben, nhưng những leo lên lưng la ngay khi con vật vừa lên<br /> người truy đuổi thì không bao giờ đến kịp, khỏi mặt nước. Boon không leo lên nữa.<br /> Gấu già luôn thoát thân trong gang tấc. Anh ta bám lấy bàn đạp khi họ leo lên bờ<br /> Cuộc thư hùng giữa Old Ben và Lion hằng và xéo qua đám cây bụi mọc dọc theo triền<br /> năm là đề tài bất tận cho những cánh thợ sông và nhìn thấy con gấu, đứng trên hai<br /> săn và cả những người ưu thích phiêu lưu chân sau, tựa lưng vào thân cây trong lúc<br /> tìm kiếm những giá trị nguyên sơ nơi miền đàn chó săn sủa gào lượn quanh và Lion lại<br /> rừng thẳm. Mọi người đổ xô đến đó với hi xông vào, lao hẳn người lên khỏi mặt đất.<br /> vọng được tận mắt chứng kiến giờ phút “Lần này gấu không quật nó xuống.<br /> cuối cùng của gấu già. Nó tóm con chó bằng cả hai tay như thể<br /> <br /> 40<br /> những người yêu nhau thường làm rồi cả gấu như thể cùng một lúc nảy lên.<br /> hai ngã xuống. Lúc này hắn nhảy xuống la. “Hắn cùng Tennie’s Jim chạy vội lại.<br /> Hắn nhắp cả hai cò súng nhưng hắn chẳng Boon đang quỳ bên đầu con gấu. Tai trái<br /> thể nhìn rõ gì ngoại trừ đám thân hình lấm anh ta bị xé nát, tay áo khoác bên trái bị<br /> lem hỗn độn của đàn chó cho đến khi con bấu đứt tuột, ủng phải bị cào rách từ gối<br /> gấu nhổm mình lên. Boon đang hét câu gì đến mu bàn chân; dòng máu đỏ tươi hoà<br /> đó, hắn không thể nghe rõ; hắn chỉ có thể trong làn mưa nhẹ rơi xuống chân và bàn<br /> nhìn thấy Lion vẫn ngoạm chặt lấy cổ họng tay, cánh tay và cả một bên mặt, khuôn mặt<br /> gấu rồi hắn thấy con gấu, vẫn chưa đứng không còn hằm hằm nữa mà trở nên bình<br /> thẳng, đưa chân tát một con trong đàn chó tĩnh. Mọi người xúm lại cạy răng Lion ra<br /> văng xa năm đến sáu bước chân rồi vươn khỏi cổ gấu”.<br /> mình đứng dậy vươn mãi ngỡ như vô tận Sau cái chết của Old Ben là cái chết<br /> cho đến lúc đứng thẳng đứng và bắt đầu của Lion. Sự tiếp nối như thể là khi<br /> dùng vuốt rạch bụng Lion. Boon lao vào Achilles giết chết Hector đồng nghĩa với<br /> ngay lập tức. Thằng bé trông thấy lưỡi dao việc khai tử cho chính mình. Mục đích<br /> lóe lên trong tay anh ta và thấy anh ta nhảy sống của các anh hùng thần thoại là tìm ý<br /> xô vào giữa đàn chó, xông tới, gạt chúng nghĩa tồn tại ở nhau. Nếu một người mất<br /> sang hai bên khi chạy rồi bay người cỡi lên đi, người kia đâu còn ý nghĩa gì để sống.<br /> con gấu như động tác nhảy lên lưng la, hai Cảm quan bi hùng trong văn học từ thời cổ<br /> chân quặp chặt bụng gấu, tay trái hạ thấp đại vẫn tỏa bóng lên các trang viết mang<br /> dưới họng gấu nơi Lion cắn chặt và ánh đậm chất huyền thoại – sử thi của<br /> dao loá sáng khi được vung cao cắm ngập Faulkner. Có thể nói, ý nghĩa sống của<br /> xuống. Lion là ở nơi gấu già. Còn có cái chết tiếp<br /> “Lưỡi dao cắm ngọt. Trong khoảnh đó nữa là cái chết của Sam Fathers. ý nghĩa<br /> khắc họ kết thành khối như thể bức tượng: sống của Sam lại chính là ở nơi gấu già. Cả<br /> con chó đang bám chặt, con gấu, người đàn Sam và Old Ben đều già. Đây chính là hai<br /> ông cỡi lên lưng nó, xoay xở với lưỡi dao “con người” hiểu nhau nhất, đến mức như<br /> được cắm ngập xuống. Rồi cả khối cùng đổ là tri âm tri kỉ. Gấu già chết, sự sống đối<br /> nhào, ngã ra sau bởi độ nặng của Boon, với Sam trở nên vô nghĩa... Có sự tiếp nối<br /> Boon nằm dưới. Lưng gấu lại hiện ra trước giữa sự sống và cái chết ở đây. Tất cả như<br /> nhưng ngay lập tức Boon lại lao lên quặp tuân theo luật tuần hoàn, chế định và kiềm<br /> lấy. Anh ta không hề lơi chùng con dao và tỏa của tạo hoá. Vĩ đại như Old Ben sẽ có<br /> một lần nữa thằng bé nhìn thấy cử động Lion chế ngự. Tạo hoá sinh ra Old Ben thì<br /> hầu như khó có thể nhìn thấy của cánh tay cũng sinh ra Lion để tạo nên cặp tương<br /> và vai khi anh ta thăm dò, tìm kiếm; rồi sinh tương khắc. Mở rộng ra, mọi sự ở đời<br /> gấu vươn thẳng đứng cả con người lẫn con đều như thế. Và cái kết cuối cùng cho dù là<br /> chó cao lên, quay người, vẫn mang cả vĩ nhân hay thường dân cũng đều là cái<br /> người và chó bước hai ba bước về phía chết cả mà thôi. Chi tiết già Sam chờ đợi<br /> rừng bằng hai chân sau như cách con người con chó khổng lồ xuất hiện để đối đầu với<br /> bước đi rồi đổ xuống. Không phải lăn đùng Old Ben đã cho chúng ta thấy rõ điều đó.<br /> xuống mà ngã từ từ. Con vật nghiêng dần Sau ngần ấy cái chết của vật và người,<br /> như thân cây ngã nên cả ba, người chó và cậu bé Isaac đã nhận thức được chân lí<br /> <br /> 41<br /> cuộc đời. Cậu từ chối quyền thừa kế vùng là không có cơ sở. Tự nhiên vẫn muôn đời<br /> đất bởi cậu cho rằng mọi nhọc nhằn, nguy là tự nhiên, là của chung nhân loại. Mọi<br /> hiểm, bất hạnh mà con người gây ra cho chiếm đoạt chỉ là nhất thời và hậu quả là<br /> nhau và cho chính bản thân mình là lòng con người ngày càng huỷ hoại tự nhiên, huỷ<br /> tham. Trong khi đó, mọi thứ tài sản trên hoại những điều tốt đẹp trong cuộc sống của<br /> đời này đâu thuộc về con người mà thuộc chính họ. Điều đó với Isaac là hoàn toàn phi<br /> về Chúa. Chúa đã khai sinh ra vạn vật và lí. Khi vấn đề sở hữu được đặt ra, Isaac độc<br /> Chúa phải chịu trách nhiệm sở hữu hết thoại: “Mình không thể khước từ. Bởi nó<br /> ngần ấy thứ: “Rồi thì hắn hai mốt. Hắn có chẳng bao giờ là của mình để khước từ. Nó<br /> thể nói điều đó, bản thân hắn và người anh cũng chẳng hề thuộc sở hữu của cha, của<br /> họ đứng bên nhau không để chống lại cái bác Buddy để truyền thừa lại cho mình để<br /> hoang sơ mà chống lại vùng đất đã được khước từ, bởi nó chẳng bao giờ là của ông<br /> thuần hoá sẽ thuộc quyền thừa kế của hắn, nội để lưu truyền cho họ để lưu truyền đến<br /> vùng đất mà ông lão Carothers McCaslin, hắn để chối bỏ, bởi vì nó chẳng hề là của già<br /> ông nội hắn, đã mua bằng tiền của người Ikkemotubbe để bán cho ông nội làm tài sản<br /> da trắng từ những người mông muội không truyền thừa và chối bỏ. Bởi vì nó chưa bao<br /> có súng để săn bắn, và thuần hoá và lập trật giờ thuộc về cao tằng thuỷ tổ nhà<br /> tự, hoặc tin là ông lão đã khai khẩn và ngăn Ikkemotubbe để lưu lại cho Ikkemotubbe để<br /> thửa đắp bờ, vì lí do rằng những người ông bán cho ông nội hay bất kì một ai khác bởi<br /> cầm giữ trong kiếp đời nô lệ và nắm quyền trong khoảnh khắc khi Ikkemotubbe khám<br /> sinh quyền sát ấy đã đẩy lui rừng khỏi phá, chợt hiểu rằng già có thể bán nó để lấy<br /> vùng đất và trên vùng đất ấy mồ hôi họ rải tiền, vào khoảnh khắc ấy nó vĩnh viễn<br /> đều trên bề mặt và ngấm đến độ sâu chừng không còn là của già, của cha ông, của cha<br /> hơn ba tấc để trồng thứ gì đó chưa từng có ông và của cha ông nữa, và cái người mua<br /> trên vùng đất ấy trước đấy mà có thể được nó cũng chỉ là mua hư vô”.<br /> hoán chuyển thành tiền ông người đã tin Triết lí sở hữu đó của Isaac thật đáng<br /> mình đã mua đã phải trả tiền để có nó và để người đọc suy nghĩ. Cậu đã từ bỏ quyền<br /> giữ nó và có cả lợi nhuận hợp lí; và vì lí do sở hữu để sống cuộc đời lao động thuần<br /> đó ông lão Carothers McCaslin, hiểu rõ phác với nghề thợ mộc, trải lòng ra với họ<br /> hơn, có thể nuôi nấng con cháu mình, hậu hàng và bạn bè. Ngay cả khi cậu lấy vợ và<br /> duệ mình và những người thừa kế, để tin người vợ luôn giục cậu quay về để thừa<br /> mảnh đất là của ông để gìn giữ và truyền hưởng quyền thừa kế, Isaac cũng không<br /> thừa, bởi vì một kẻ mạnh và tàn nhẫn thì sở chịu. Phần đời còn lại của Isaac gắn với<br /> hữu một cách thức hiểu biết bất chấp đạo lí những cánh rừng. Isaac luôn cố sống cuộc<br /> của thói tự cao tự đại của chính mình và đời của một con người bình dị, gạt bỏ hết<br /> kiêu hãnh và sức mạnh và khinh miệt mọi lòng tham để giữ cho bằng được sự<br /> những gì hắn có”. thánh thiện trong tâm hồn.<br /> Isaac sau cái chết của Old Ben, Lion và Tác phẩm kết thúc vào thời điểm<br /> Sam đã nhận thức được lẽ tử sinh và phần nhiều năm sau, Isaac quay trở về thăm<br /> nào đó là sự hư vô của cuộc đời. Hơn nữa, trại, nơi diễn ra hành trình săn gấu già Old<br /> cậu ý thức được những điều luật và khái Ben. Tại đó, cảnh vật đã đổi thay. Khu<br /> niệm sở hữu con người đặt ra suy cho cùng rừng đã bị thiếu tá De Spain bán cho một<br /> <br /> 42<br /> công ti khai thác gỗ và đang bị thu hẹp cùng cỡ tuổi ông lại có thể địch được ông<br /> dần. Isaac đến thăm nơi chôn Lion và trong việc đưa ra cả chuỗi sự kiện trong<br /> Sam. Tại đó, Isaac gặp lại Boon một loạt những câu văn ngắn, mỗi câu như<br /> Hogganbeck vẫn sống một mình sau nhiều một nhát búa, giáng cho cây đinh ngập lút<br /> năm. Boon đang ngồi với lũ sóc và loay tận mũ vào thanh gỗ và không bao giờ xê<br /> hoay với khẩu súng đã rời ra từng bộ dịch. Trình độ kiểm soát hoàn hảo của ông<br /> phận. Thấy Isaac bước vào, Boon quát đối với nguồn ngôn ngữ có thể – và lắm<br /> Isaac không được động đến vì “Chúng là khi thực sự – dẫn ông tới chỗ chồng chất<br /> của tao!”. các ngôn từ và các liên tưởng thử thách<br /> Cảm giác về những cái tốt đẹp rồi sẽ lòng kiên trì của người đọc trong một câu<br /> qua đi, thời gian sẽ vùi chôn tất cả, dẫu cho chuyện đầy kích thích hay phức tạp.<br /> đó có là hiện dáng hình hài của chúa tể Nhưng sự “ngồn ngộn” [ngôn từ] ở đây<br /> rừng thẳm đầy quyền uy hay cái đẹp, lòng chẳng có gì liên quan đến sự khoa trương<br /> kiêu hãnh muôn đời của con người. Nhưng chữ nghĩa. Nó cũng không hoàn toàn là<br /> toan tính tìm kiếm vật chất để duy trì cuộc chứng cứ của sự thanh thoát của trí tưởng<br /> sống hay để nâng cấp cuộc sống đã vùi tượng; tính phong phú trong ngôn ngữ của<br /> chôn nhiều điều tốt lành. Cuộc sống với ông là ở chỗ từng định ngữ mới, từng liên<br /> Issac bắt đầu bừng ngộ với Old Ben và sau tưởng mới đều nhằm đào sâu hơn vào cái<br /> đó đã chết với cái chết của thủ lĩnh rừng thực tại mà sức mạnh tưởng tượng của ông<br /> thẳm. Câu chuyện về gấu gợi lên một thời đã khơi nên”(2).<br /> oai hùng, đã qua đi, giờ đây chỉ còn lại sự Con gấu là một cuộc trưng diễn ngôn<br /> nhỏ nhoi đến thảm hại của con người trong từ đậm phong cách Faulkner. Ở đó, chất trữ<br /> cuộc mưu sinh bất tận. Chính con người đã tình quyện chặt trong chất trí tuệ đã khiến<br /> viết lên khúc bi thương cho kiếp người diễn ngôn của Faulkner trở thành độc nhất<br /> bằng thứ ngôn từ mù quáng mà họ cho là vô nhị. Trên thế giới, cách viết của<br /> chân lí. Với Faulkner, ngôn từ trong văn Faulkner là không thể bắt chước. Ông<br /> chương hiện đại, tự cất lời ai điếu cho không chỉ sử dụng những từ ngữ cổ xưa mà<br /> chính bản thân mình. Sự phủ nhận văn còn cấu trúc chúng theo cách riêng khiến<br /> minh được đặt vào chính nền tảng cốt lõi người đọc không phải lập tức hiểu ngay<br /> của nó. những gì ông muốn nói. Đọc Faulkner,<br /> Ấy thế mà một hiệu quả nghịch dị người đọc bị cuốn vào mạch văn trùng<br /> được thiết lập, người ta không ngớt lời trùng lớp lớp những hình ảnh ẩn dụ, những<br /> ngợi ca kiểu ngôn từ phản ngôn từ của tiết tấu nhịp nhàng, nhiều ngã rẽ bất chợt<br /> Faulkner từ bấy đến nay. Tuyên dương của những ngẫu hứng tâm hồn có khả năng<br /> Thụy Điển ghi nhận: “Chẳng ai kể từ gây sốc tuyệt hảo. Nhờ đó, những kí ức,<br /> Meredith – có thể trừ Joyce ra – lại có thể những ẩn ức, những giai điệu tuổi thơ và cả<br /> tạo ra những câu văn vô tận và đầy sức những giai điệu của tương lai sẽ có dịp lộ<br /> mạnh như những đợt sóng Đại Tây Dương diện, khiến cuộc sống thực tại trở thành<br /> [như ông]. Đồng thời, hiếm nhà văn nào bản hoà ca bất diệt muôn đời.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 43<br />  TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> 1. William Faulkner (1942), The Bear In Go Down, Moses, Random House.<br /> 2. Tuyên dương của Viện Hàn lâm Thụy Điển, Phạm Toàn dịch, Vietbao.vn.<br /> 3. Judith L. Sensibar (1982), The Origins of Faulkner's Art, Austin, University of Texas<br /> Press.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 44<br />