[Triết Học] Triết Học Lenin - Học Thuyết Marx tập 2 phần 1

Chia sẻ: Danh Ngoc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:42

Thêm vào BST

Báo xấu

51
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu '[triết học] triết học lenin - học thuyết marx tập 2 phần 1', khoa học xã hội, chính trị - triết học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: [Triết Học] Triết Học Lenin - Học Thuyết Marx tập 2 phần 1

V « s ¶ n t Ê t c ¶ c ¸ c n − í c, ® o µ n k Õ t l ¹ i! V.I. Lª-nin Toµn tËp 2
V.I. Lª-nin Toµn tËp TËp 2 1895 - 1897 Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi - 2005
lêi nhµ xuÊt b¶n Kh¼ng ®Þnh chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh Nh÷ng t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin trong tËp nµy in theo b¶n dÞch lµ nÒn t¶ng t− t−ëng vµ kim chØ nam hµnh ®éng lµ vÊn ®Ò cã cña Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ-néi tÝnh nguyªn t¾c ®èi víi c¸ch m¹ng ViÖt Nam; lµ b−íc ph¸t triÓn vÒ nhËn thøc vµ t− duy lý luËn cña §¶ng ta trong c«ng cuéc ®æi míi, quyÕt t©m x©y dùng ®Êt n−íc theo con ®−êng x· héi chñ nghÜa. Nh÷ng thµnh tùu mäi mÆt do c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n−íc mang l¹i trong nh÷ng n¨m qua thËt ®¸ng tr©n träng vµ khÝch lÖ, ®ång thêi ®ßi hái toµn §¶ng, toµn d©n ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu, ph¸t triÓn lý luËn c¸ch m¹ng khoa häc cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn ®ang ®Æt ra trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc trong giai ®o¹n hiÖn nay. Víi tinh thÇn ®ã, viÖc t×m hiÓu, nghiªn cøu cã hÖ thèng vµ vËn dông s¸ng t¹o nh÷ng t− t−ëng, nh÷ng tinh hoa cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµ v« cïng quan träng vµ cÊp thiÕt ®èi víi chóng ta hiÖn nay. §¸p øng nhu cÇu häc tËp, nghiªn cøu lý luËn cña ®«ng ®¶o b¹n ®äc, ®Æc biÖt lµ cña c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c nhµ khoa häc, c¸c nhµ nghiªn cøu, gi¶ng viªn vµ sinh viªn c¸c tr−êng ®¹i häc, nh©n dÞp kû niÖm 135 n¨m ngµy sinh cña Vla®imia IlÝch Lªnin (22-4-1870 − 22-4-2005), Nhµ xuÊt b¶n Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, 1974 C ChÝnh trÞ quèc gia xuÊt b¶n Bé s¸ch quý V. I. Lªnin - Toµn tËp gåm 55 tËp vµ 2 tËp Tra cøu. 10102 ― 227 711⎯ 74 Л Bé s¸ch V. I. Lªnin - Toµn tËp ra m¾t b¹n ®äc lÇn nµy ®−îc 014 (01) ― 74 xuÊt b¶n theo ®óng nguyªn b¶n cña Bé V. I. Lªnin - Toµn tËp,
VI VII tiÕng ViÖt, do Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ Néi, hîp t¸c víi Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸txc¬va, xuÊt b¶n vµo nh÷ng n¨m 70-80 thÕ kû XX. * * * TËp 2 cña Bé s¸ch V. I. Lªnin - Toµn tËp bao gåm c¸c t¸c lêi tùa phÈm ®−îc V. I. Lªnin viÕt trong giai ®o¹n nh÷ng n¨m 1895 - 1897. T Ëp hai trong Toµn tËp cña V. I. Lª-nin gåm nh÷ng Néi dung chÝnh cña tËp 2 lµ t¸c phÈm tr×nh bµy c¸c t− t¸c phÈm do V. I. Lª-nin viÕt trong nh÷ng n¨m 1895 - t−ëng chñ yÕu cña chñ nghÜa M¸c; nh÷ng t¸c phÈm nghiªn 1897. cøu nhiÖm vô cña nh÷ng ng−êi m¸cxÝt Nga; nh÷ng t¸c phÈm Nöa sau cña nh÷ng n¨m 90 ®−îc ®¸nh dÊu b»ng sù ph¸t vÒ kinh tÕ; vµ mét sè t¸c phÈm viÕt cho ®éc gi¶ lµ c«ng nh©n. triÓn nhanh chãng cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga, sè l−îng giai Néi dung nh÷ng t¸c phÈm chÝnh trong tËp nµy ®−îc ph©n tÝch cÊp c«ng nh©n t¨ng lªn vµ phong trµo b·i c«ng lín m¹nh. Thêi kh¸ toµn diÖn trong phÇn Lêi tùa in ë ®Çu s¸ch, do ViÖn kú thø hai nµy trong lÞch sö ph¸i d©n chñ - x· héi Nga ®· ®−îc Nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lªnin (Liªn X«) viÕt cho lÇn xuÊt Lª-nin gäi lµ thêi kú "th¬ Êu vµ niªn thiÕu", khi mµ ph¸i d©n b¶n b»ng tiÕng ViÖt. chñ - x· héi b¾t ®Çu më réng ho¹t ®éng thùc tiÔn vµ chuyÓn tõ PhÇn Phô lôc vµ c¸c B¶n chØ dÉn (víi nh÷ng sè trang t−¬ng viÖc tuyªn truyÒn chñ nghÜa M¸c trong mét nhãm nhá c«ng nh©n tiªn tiÕn sang viÖc cæ ®éng chÝnh trÞ cã tÝnh chÊt quÇn øng cña phÇn néi dung trong tËp) ë cuèi s¸ch ®−îc tr×nh bµy chóng. "Héi liªn hiÖp ®Êu tranh ®Ó gi¶i phãng giai cÊp c«ng hÕt søc khoa häc vµ chuÈn x¸c; ®©y lµ phÇn tra cøu rÊt bæ Ých, nh©n" Pª-tÐc-bua do Lª-nin tæ chøc vµo mïa thu 1895, bao gåm gãp phÇn lµm s¸ng tá nhiÒu vÊn ®Ò trong néi dung t¸c phÈm, nh÷ng tiÓu tæ c«ng nh©n m¸c-xÝt, ®· thiÕt lËp ®−îc mèi liªn hÖ gióp b¹n ®äc hiÓu s©u s¾c h¬n t− t−ëng cña V. I. Lªnin. víi phong trµo c«ng nh©n réng lín vµ b¾t ®Çu thùc hiÖn viÖc Chó thÝch cuèi trang b»ng dÊu (*) lµ cña V. I. Lªnin; Chó thèng nhÊt chñ nghÜa x· héi víi phong trµo c«ng nh©n. "Héi thÝch b»ng ch÷ sè ArËp (1)) lµ cña ViÖn Nghiªn cøu chñ nghÜa liªn hiÖp ®Êu tranh" lµ mÇm mèng ®Çu tiªn cña mét ®¶ng v« M¸c - Lªnin trùc thuéc Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng céng s¶n c¸ch m¹ng ë Nga, nã ®· ph¸t huy ¶nh h−ëng cña m×nh s¶n Liªn X« (tr−íc ®©y). v−ît xa ra ngoµi ®Þa phËn Pª-tÐc-bua. Nh÷ng héi liªn hiÖp vµ Hy väng Bé s¸ch sÏ lµ tµi liÖu nghiªn cøu vµ tham kh¶o bæ nh÷ng nhãm d©n chñ - x· héi nh− thÕ ®· ®−îc thµnh lËp c¶ ë Ých cho b¹n ®äc. c¸c thµnh phè vµ ®Þa ph−¬ng kh¸c cña n−íc Nga: M¸t-xc¬-va, I- va-n«-v« - V«-d¬-nª-xen-xc¬, Ki-Ðp, Xa-ma-ra, Xi-bi-ri, v. v.. Th¸ng 3 - 2005 NhiÖm vô tr−íc m¾t lµ ph¶i hîp nhÊt c¸c tæ chøc m¸c-xÝt thµnh nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia mét ®¶ng thèng nhÊt, cã c¬ quan trung −¬ng thèng nhÊt vµ cã c−¬ng lÜnh m¸c-xÝt.
Lêi tùa Lêi tùa VIII IX C¸c t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin viÕt trong nh÷ng n¨m 1895 - TËp nµy më ®Çu b»ng bµi b¸o ®iÕu tang "Phri-®rÝch ¡ng- 1897 ®· ®ãng mét vai trß to lín trong viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô ghen", viÕt vµo mïa thu 1895. Bµi b¸o ®· ®¸nh gi¸ mét c¸ch Êy. C¸c t¸c phÈm ®ã ®· chØ ra nh÷ng môc tiªu tr−íc m¾t vµ s©u s¾c vµ toµn diÖn Ph. ¡ng-ghen, ®−îc coi lµ ng−êi thÇy lçi l¹c nhÊt ― sau C¸c M¸c ― cña giai cÊp v« s¶n, mµ toµn bé cuéc nh÷ng môc tiªu cuèi cïng cña cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp v« s¶n, ®Ò ra cho nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Nga nh÷ng nhiÖm ®êi ®· g¾n liÒn mËt thiÕt víi cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng vô cô thÓ vµ lµ vò khÝ lý luËn trong cuéc ®Êu tranh chèng l¹i nh©n. Khi tãm t¾t th©n thÕ vµ sù nghiÖp cña Ph. ¡ng-ghen, Lª- ph¸i d©n tóy: vµo thêi kú ®ã ph¸i nµy cßn lµ mét trë lùc nghiªm nin ®· nhÊn m¹nh ý nghÜa c¸c t¸c phÈm cña ¡ng-ghen vµ träng vÒ mÆt t− t−ëng trªn con ®−êng cña phong trµo d©n chñ - ®¸nh gi¸ t×nh b¹n vÜ ®¹i gi÷a M¸c vµ ¡ng-ghen. Tr×nh bµy c¸c x· héi. t− t−ëng chñ yÕu cña chñ nghÜa M¸c, Lª-nin chØ râ r»ng M¸c Mét sè lín c¸c t¸c phÈm in trong tËp nµy chuyªn nghiªn cøu vµ ¡ng-ghen, nh÷ng l·nh tô cña giai cÊp v« s¶n, ®· ®ång t×nh c¸c nhiÖm vô cña nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt Nga vÒ mÆt c−¬ng lÜnh, víi cuéc ®Êu tranh anh dòng cña c¸c nhµ c¸ch m¹ng Nga; M¸c s¸ch l−îc vµ tæ chøc. Trong sè nh÷ng t¸c phÈm ®ã cã: "Dù th¶o vµ ¡ng-ghen cho r»ng nhiÖm vô trùc tiÕp vµ hÕt søc quan vµ thuyÕt minh c−¬ng lÜnh cña ®¶ng d©n chñ - x· héi", "NhiÖm träng cña ph¸i d©n chñ - x· héi Nga lµ giµnh lÊy tù do chÝnh vô cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Nga", "Chóng ta tõ bá di trÞ; hai «ng thÊy tr−íc r»ng n−íc Nga c¸ch m¹ng vµ tù do sÏ s¶n nµo?". cã mét ý nghÜa v« cïng to lín ®èi víi c¸c th¾ng lîi cña phong PhÇn ®¸ng kÓ trong tËp nµy gåm nh÷ng t¸c phÈm mµ Lª-nin trµo c«ng nh©n ë ph−¬ng T©y. viÕt cho ®éc gi¶ lµ quÇn chóng c«ng nh©n: c¸c cuèn s¸ch nhá VËn dông vµ ph¸t triÓn mét c¸ch s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c, "Gi¶i thÝch luËt ph¹t tiÒn c«ng nh©n c¸c c«ng x−ëng vµ nhµ Lª-nin nghiªn cøu nh÷ng nhiÖm vô cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - m¸y" vµ "LuËt c«ng x−ëng míi", c¸c tê truyÒn ®¬n "Göi anh chÞ x· héi Nga vÒ mÆt c−¬ng lÜnh. Vµo cuèi n¨m 1895, khi cßn ë em c«ng nh©n c«ng x−ëng Toãc-n¬-t«n", "Göi chÝnh phñ Nga trong tï, Lª-nin viÕt "Dù th¶o c−¬ng lÜnh" ®Çu tiªn cña ®¶ng hoµng", bµi b¸o "C¸c bé tr−ëng nhµ ta nghÜ g×?". d©n chñ - x· héi, mïa h¹ 1896, Ng−êi viÕt "ThuyÕt minh c−¬ng C¸c t¸c phÈm kinh tÕ cña Lª-nin chiÕm ®Þa vÞ trung t©m lÜnh" nh»m gi¶i thÝch t− t−ëng vµ ý nghÜa cña c¸c ®iÓm chñ yÕu trong tËp nµy, ®ã lµ: "Bµn vÒ ®Æc ®iÓm cña chñ nghÜa l·ng m¹n trong c−¬ng lÜnh. Hai tr−íc t¸c nµy ®−îc in trong tËp nµy thµnh kinh tÕ (Xi-xm«n-®i vµ m«n ®å cña «ng ë n−íc ta)", "§iÒu tra mét t¸c phÈm d−íi ®Çu ®Ò "Dù th¶o vµ thuyÕt minh c−¬ng vÒ nghÒ thñ c«ng ë tØnh PÐc-m¬ n¨m 1894 - 1895 vµ nh÷ng vÊn lÜnh cña ®¶ng d©n chñ - x· héi". Trong t¸c phÈm nµy, Lª-nin ®Ò chung vÒ c«ng nghiÖp "thñ c«ng"", "Nh÷ng ®iÒu ch©u ®· ph©n tÝch sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga vµ ®Ò ra ngäc trong kÕ ho¹ch kh«ng t−ëng cña ph¸i d©n tóy", "N«ng nh÷ng môc ®Ých c¬ b¶n vµ nh÷ng nhiÖm vô cña cuéc ®Êu trang - trung häc vµ tr−êng trung häc c¶i t¹o" vµ "Bµn vÒ mét tranh giai cÊp cña giai cÊp v« s¶n. Ngay trong dù th¶o c−¬ng bµi b¸o ng¾n". Trong c¸c t¸c phÈm nµy, Lª-nin ®· b¸c bá c¸c lÜnh ®Çu tiªn, Lª-nin ®· nªu lªn môc ®Ých cuèi cïng cña giai cÊp lý luËn d©n tóy tiÓu t− s¶n, lµ thø lý luËn phñ nhËn kh¶ n¨ng v« s¶n lµ giµnh chÝnh quyÒn, xãa bá chÕ ®é t− h÷u vÒ t− liÖu ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga, ®ång thêi c¨n cø vµo s¶n xuÊt vµ x©y dùng x· héi x· héi chñ nghÜa. "Dù th¶o c−¬ng mét sè lín nh÷ng tµi liÖu thùc tÕ, Ng−êi chØ ra r»ng lÜnh" cßn chøa ®ùng c¶ c¸c yªu s¸ch thùc tiÔn cña ph¸i d©n chñ - n−íc Nga ®ang ë trªn con ®−êng ph¸t triÓn t− b¶n chñ nghÜa.
Lêi tùa X XI x· héi: c¸c yªu s¸ch chung cho c¶ n−íc, c¸c yªu s¸ch cña giai héi, Lª-nin chØ râ nh÷ng nhiÖm vô cô thÓ cña ph¸i ®· thay ®æi cÊp c«ng nh©n vµ cña n«ng d©n. nh− thÕ nµo. Trong cuèn s¸ch nhá "NhiÖm vô cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - C¸c cuèn s¸ch nhá vµ c¸c tê truyÒn ®¬n do Lª-nin viÕt, in x· héi Nga" viÕt vµo cuèi n¨m 1897, khi cßn bÞ ®µy ë Xi-bi-ri, trong tËp nµy, lµ mÉu mùc cña s¸ch b¸o cæ ®éng m¸c-xÝt vµ dÔ Lª-nin ®· tæng kÕt kinh nghiÖm c«ng t¸c cña "Héi liªn hiÖp ®Êu hiÓu ®èi víi nh÷ng ®éc gi¶ b×nh th−êng nhÊt. Lª-nin lóc nµo tranh ®Ó gi¶i phãng giai cÊp c«ng nh©n" Pª-tÐc-bua vµ luËn còng viÕt cho c«ng nh©n mét c¸ch thÝch thó vµ nhiÖt t×nh. chøng c−¬ng lÜnh chÝnh trÞ vµ s¸ch l−îc cña nh÷ng ng−êi d©n Ng−êi nãi: "T«i kh«ng mong muèn g× h¬n, kh«ng −íc m¬ g× chñ - x· héi Nga. Nªu lªn mèi liªn hÖ kh¨ng khÝt gi÷a ho¹t h¬n lµ cã kh¶ n¨ng viÕt cho c«ng nh©n" (Toµn tËp, tiÕng Nga, ®éng x· héi chñ nghÜa cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Nga xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 46, tr. 12). Ng−êi g¾n liÒn c¸c sù kiÖn cô (tuyªn truyÒn chñ nghÜa x· héi khoa häc vµ ®Êu tranh nh»m thÓ trong ®êi sèng ë c¸c c«ng x−ëng víi toµn bé chÕ ®é x· héi ë x©y dùng x· héi x· héi chñ nghÜa) víi ho¹t ®éng d©n chñ Nga, do ®ã mµ thøc tØnh ý thøc chÝnh trÞ cña giai cÊp c«ng (tuyªn truyÒn c¸c t− t−ëng d©n chñ vµ ®Êu tranh chèng chÕ ®é nh©n. Trong c¸c t¸c phÈm ®ã, Lª-nin ®· chØ ra t×nh tr¹ng giai Nga hoµng), Lª-nin còng chØ ra c¶ sù kh¸c nhau c¨n b¶n gi÷a cÊp v« s¶n kh«ng cã quyÒn, t×nh h×nh bän t− b¶n bãc lét hÕt søc hai ho¹t ®éng ®ã. tµn khèc giai cÊp v« s¶n, sù bÇn cïng vµ c¶nh quÇn chóng lao V¹ch trÇn s¸ch l−îc chñ tr−¬ng ©m m−u cña ph¸i D©n ý, Lª- ®éng bÞ ¸p bøc ë n−íc Nga Nga hoµng, vµ v¹ch ra con ®−êng nin chØ ra r»ng tiÕn hµnh ®Êu tranh chèng chÕ ®é chuyªn chÕ th× ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng nh©n nh»m tù gi¶i phãng. Cuèn kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ng−êi chñ tr−¬ng ©m m−u, mµ ph¶i lµ mét s¸ch nhá "Gi¶i thÝch luËt ph¹t tiÒn", ra ®êi vµo cuèi n¨m 1895, ®¶ng m¸c-xÝt c¸ch m¹ng dùa vµo phong trµo c«ng nh©n. Trong ®· d¹y cho c«ng nh©n thÊy cÇn ph¶i ®Êu tranh chèng bän chñ cuèn s¸ch nhá "NhiÖm vô cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Nga", x−ëng nh− thÕ nµo vµ kªu gäi c«ng nh©n h·y ®oµn kÕt l¹i ®Ó Lª-nin nhÊn m¹nh ý nghÜa to lín cña lý luËn c¸ch m¹ng trong cuéc tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh c¸ch m¹ng chèng bän t− b¶n vµ chÕ ®Êu tranh gi¶i phãng cña giai cÊp v« s¶n vµ lÇn ®Çu tiªn nªu lªn ®é chuyªn chÕ Nga hoµng. TruyÒn ®¬n "Göi anh chÞ em c«ng luËn ®iÓm næi tiÕng cña m×nh: "Kh«ng cã lý luËn c¸ch m¹ng th× nh©n c«ng x−ëng Toãc-n¬-t«n", viÕt vµo th¸ng M−êi mét 1895 còng kh«ng thÓ cã phong trµo c¸ch m¹ng" (xem tËp nµy, tr. 575), nh©n cuéc b·i c«ng cña c¸c thî dÖt t¹i c«ng x−ëng Toãc-n¬-t«n, luËn ®iÓm nµy vÒ sau ®· ®−îc ph¸t triÓn thªm trong cuèn "Lµm ®· gi¶i thÝch cho c«ng nh©n thÊy r»ng hä chØ cã thÓ c¶i thiÖn g×?". Cuèn s¸ch nhá nµy kÕt thóc b»ng lêi Lª-nin kªu gäi c¸c c«ng ®−îc t×nh c¶nh cña m×nh "th«ng qua sù ®ång t©m nhÊt trÝ nç nh©n tiªn tiÕn, kªu gäi tÊt c¶ c¸c tiÓu tæ vµ c¸c nhãm d©n chñ - x· lùc chung" (xem tËp nµy, tr. 81). héi h·y hîp nhÊt thµnh mét ®¶ng m¸c-xÝt thèng nhÊt. Th¸ng M−êi mét 1896, ë trong tï, Lª-nin ®· viÕt tê truyÒn Trong tËp nµy, cuèn s¸ch nhá "NhiÖm vô cña nh÷ng ng−êi ®¬n "Göi chÝnh phñ Nga hoµng", trong ®ã Lª-nin ®¸nh gi¸ d©n chñ - x· héi Nga" in kÌm theo hai lêi tùa cña Lª-nin viÕt c¸c cuéc ®×nh c«ng ë Nga trong nh÷ng n¨m 1895 vµ 1896 n¨m 1902 vµ 1905 cho b¶n in lÇn thø hai vµ thø ba cuèn s¸ch vµ th¸i ®é cña chÝnh phñ Nga hoµng ®èi víi c¸c cuéc ®×nh ®ã. Trong c¸c lêi tùa, Lª-nin nhÊn m¹nh r»ng cuèn s¸ch nhá c«ng ®ã. ë trong tï, Lª-nin còng ®· viÕt "Th«ng b¸o thay chØ tr×nh bµy kh¸i qu¸t c¸c nhiÖm vô cña nh÷ng ng−êi d©n mÆt "nhãm giµ" göi c¸c héi viªn "Héi liªn hiÖp ®Êu tranh chñ - x· héi Nga. NhËn xÐt vÒ sù ph¸t triÓn cña ph¸i d©n chñ - x· ®Ó gi¶i phãng giai cÊp c«ng nh©n" Pª-tÐc-bua", th«ng b¸o nµy
Lêi tùa XII XIII ®−îc ®¨ng lÇn ®Çu tiªn trong tËp nµy. Môc ®Ých cña "Th«ng Trong mét t¸c phÈm kinh tÕ kh¸c "§iÒu tra vÒ nghÒ thñ c«ng b¸o" lµ b¸o cho c¸c héi viªn "Héi liªn hiÖp ®Êu tranh" ®ang cßn ë tØnh PÐc-m¬ n¨m 1894 - 1895 vµ nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ c«ng ho¹t ®éng tù do biÕt vÒ tªn khiªu khÝch N. Mi-khai-lèp lµ kÎ ®· nghiÖp "thñ c«ng"" viÕt vµo th¸ng T¸m - th¸ng ChÝn 1897, Lª- tè gi¸c khiÕn cho Lª-nin vµ "nhãm giµ" ― c¸c héi viªn cña "Héi nin ®· ph©n tÝch mét c¸ch cã phª ph¸n c¸c tµi liÖu ®iÒu tra vÒ liªn hiÖp ®Êu tranh" Pª-tÐc-bua ― bÞ b¾t vµo th¸ng Ch¹p 1895. thñ c«ng nghiÖp trong n¨m 1894 - 1895, do c¸c nhµ d©n tóy ë Trong sè c¸c t¸c phÈm kinh tÕ in trong tËp nµy, cuèn "Bµn vÒ PÐc-m¬ nªu ra trong cuèn "L−îc kh¶o t×nh h×nh c«ng nghiÖp ®Æc ®iÓm cña chñ nghÜa l·ng m¹n kinh tÕ", viÕt vµo mïa xu©n thñ c«ng ë tØnh PÐc-m¬". Së dÜ Lª-nin ph©n tÝch cuèn s¸ch nµy 1897 khi Lª-nin cßn bÞ ®µy ë Xi-bi-ri, lµ t¸c phÈm quan träng lµ v× t×nh h×nh c«ng nghiÖp thñ c«ng ë tØnh PÐc-m¬ còng tiªu nhÊt. T¸c phÈm nµy nh»m chèng l¹i nhµ kinh tÕ Thôy-sÜ biÓu cho t×nh h×nh c«ng nghiÖp thñ c«ng trong toµn n−íc Nga. Xi-xm«n-®i vµ c¸c m«n ®å cña «ng ta ë Nga, tøc lµ c¸c nhµ d©n Lª-nin phª ph¸n c¸ch xem xÐt chñ quan cña c¸c nhµ d©n tóy ®èi tóy V. V. (V«-r«n-txèp V. P.), Ni-c«-lai―«n (§a-ni-en-x«n N. Ph.), v. víi nh÷ng tµi liÖu ®iÒu tra: Ng−êi v¹ch trÇn m−u toan cña ph¸i v.. Trong khi nªu lªn cèng hiÕn cña Xi-xm«n-®i lµ ®· chØ ra sù d©n tóy ®Þnh dïng c¸i gäi lµ c¸c sè liÖu b×nh qu©n ®Ó hßng tån t¹i cña c¸c m©u thuÉn trong x· héi t− b¶n chñ nghÜa, Lª-nin xuyªn t¹c thùc tÕ vµ chøng minh r»ng tuång nh− chñ nghÜa t− v¹ch trÇn chñ nghÜa kh«ng t−ëng vµ tÝnh chÊt ph¶n ®éng cña b¶n kh«ng th©m nhËp vµo c«ng nghiÖp thñ c«ng, r»ng c«ng c¸c quan ®iÓm cña Xi-xm«n-®i; Ng−êi chØ ra r»ng Xi-xm«n-®i nghiÖp thñ c«ng kh¸c víi nÒn c«ng nghiÖp t− b¶n chñ nghÜa. ®· ®øng trªn quan ®iÓm tiÓu t− s¶n ®Ó phª ph¸n chñ nghÜa t− C¨n cø vµo tµi liÖu cô thÓ, Lª-nin v¹ch ra mét c¸ch râ rÖt sù x©m b¶n, ®· lý t−ëng hãa tæ chøc ph−êng héi lçi thêi trong c«ng nhËp cña chñ nghÜa t− b¶n vµo c«ng nghiÖp thñ c«ng vµ sù nghiÖp vµ lý t−ëng hãa nÒn kinh tÕ n«ng d©n kiÓu gia tr−ëng. ph©n hãa giai cÊp do sù x©m nhËp ®ã g©y ra trong nh÷ng thî Lª-nin gi¶i thÝch r»ng c¸c t− t−ëng cña Xi-xm«n-®i ®· ®−îc c¸c thñ c«ng. C¸c tµi liÖu trong t¸c phÈm ®ã ®· ®−îc V. I. Lª-nin sö nhµ d©n tóy Nga sö dông ®Ó chøng minh cho "tÝnh chÊt ®éc dông vµo cuèn "Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga" lµ ®¸o" cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ ë Nga. §Æc biÖt c¸c nhµ d©n tóy quyÓn s¸ch ®· hoµn thµnh viÖc ®Ëp tan chñ nghÜa d©n tóy vÒ ®· m−în luËn ®iÓm kh«ng ®óng cña Xi-xm«n-®i cho r»ng d−íi mÆt t− t−ëng. chñ nghÜa t− b¶n thÞ tr−êng trong n−íc sÏ bÞ thu hÑp l¹i v× Trong c¸c bµi "N«ng trang - trung häc vµ tr−êng trung häc nh÷ng ng−êi tiÓu s¶n xuÊt bÞ ph¸ s¶n. §èi chiÕu c¸c quan ®iÓm c¶i t¹o" vµ "Nh÷ng ®iÒu ch©u ngäc trong kÕ ho¹ch kh«ng t−ëng cña Xi-xm«n-®i víi c¸c quan ®iÓm cña ph¸i d©n tóy, Lª-nin ®i cña ph¸i d©n tóy", Lª-nin ®· phª ph¸n s©u s¾c vµ toµn diÖn dù ®Õn kÕt luËn r»ng "häc thuyÕt kinh tÕ cña c¸c nhµ d©n tóy chØ lµ ¸n do mét ng−êi d©n tóy tù do chñ nghÜa lµ X. N. I-u-gia-cèp mét biÕn d¹ng ë Nga cña chñ nghÜa l·ng m¹n toµn ch©u ¢u mµ ®−a ra vÒ viÖc x· héi hãa nÒn s¶n xuÊt, dù ¸n mµ dùa vµo ®ã th× th«i" (tr. 300). Ng−êi v¹ch trÇn m−u toan cña c¸c nhµ d©n tóy n−íc Nga tuång nh− cã thÓ bá qua con ®−êng ph¸t triÓn t− b¶n ®Þnh che ®Ëy thùc chÊt tiÓu t− s¶n trong c¸c quan ®iÓm cña chñ nghÜa. Lª-nin chØ râ tÝnh chÊt kh«ng t−ëng vµ ph¶n ®éng m×nh b»ng nh÷ng lêi thõa nhËn su«ng häc thuyÕt kinh tÕ cña trong dù ¸n cña I-u-gia-cèp, kÎ ®Ò nghÞ thùc hiÖn nÒn gi¸o dôc M¸c vµ Ng−êi ph©n tÝch mét c¸ch khoa häc c¸c m©u thuÉn thùc trung häc b¾t buéc trong c¸c tr−êng trung häc n«ng nghiÖp víi tÕ cña chñ nghÜa t− b¶n. ®iÒu kiÖn lµ c¸c häc sinh nghÌo ph¶i lao ®éng ®Ó tr¶ tiÒn ¨n häc.
Lêi tùa XIV XV Trong bµi "Bµn vÒ mét bµi b¸o ng¾n" viÕt håi th¸ng ChÝn 1897, Lª-nin còng ®· v¹ch trÇn nh÷ng kÕ ho¹ch kinh tÕ kh«ng t−ëng cña mét phÇn tö d©n tóy tù do chñ nghÜa lµ N. V. Lª-vÝt-xki nãi vÒ mét chÕ ®é b¶o hiÓm tÝnh mÖnh cã tÝnh chÊt c−ìng b¸ch vµ t−¬ng trî cho toµn thÓ d©n c− n«ng th«n. TËp hai kÕt thóc b»ng bµi "Chóng ta tõ bá di s¶n nµo?", viÕt vµo cuèi n¨m 1897. Trong bµi b¸o ®ã, Lª-nin x¸c ®Þnh th¸i ®é cña ®¶ng v« s¶n ®èi víi c¸c truyÒn thèng c¸ch m¹ng ë trong n−íc m×nh. Ph¸i d©n tóy tù cho m×nh lµ nh÷ng ng−êi thõa kÕ di s¶n cña nh÷ng n¨m 60, ®· qu¶ quyÕt r»ng tuång nh− nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt ®· c¾t ®øt víi c¸c truyÒn thèng tèt ®Ñp, tõ bá "di s¶n" t− t−ëng cña bé phËn tiªn tiÕn cña x· héi Nga. §èi chiÕu quan ®iÓm cña c¸c nhµ khai s¸ng Nga trong nh÷ng n¨m 60, cña ph¸i d©n tóy vµ cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi, Lª-nin chøng minh r»ng thùc ra chÝnh nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt chø kh«ng ph¶i nh÷ng ng−êi d©n tóy lµ ng−êi b¶o tån mét c¸ch triÖt ®Ó nhÊt di s¶n cña c¸c nhµ khai s¸ng c¸ch m¹ng Nga, mµ ng−êi ®¹i diÖn tiªu biÓu nhÊt cña hä lµ N. G. TsÐc-n−-sÐp-xki, Lª-nin coi ®¶ng m¸c-xÝt lµ ng−êi kÕ thõa chÝnh ®¸ng tÊt c¶ c¸c thµnh qu¶ tiÕn bé vµ c¸c truyÒn thèng d©n chñ - c¸ch m¹ng cña c¸c d©n téc trong n−íc Nga. Tuy thÕ, Lª-nin chØ râ r»ng g×n gi÷ di s¶n kh«ng cã nghÜa lµ chØ tù giíi h¹n trong nh÷ng di s¶n ®· thõa h−ëng ®−îc, mµ cÇn ph¶i tiÕp tôc tiÕn lªn, ph¶i ®éc lËp x¸c ®Þnh cho ®−îc con ®−êng vµ biÖn ph¸p ®Êu tranh c¸ch m¹ng. Trong phÇn "Tµi liÖu chuÈn bÞ " ë trong tËp nµy cã "S¬ th¶o lêi tùa cho lÇn xuÊt b¶n thø hai cuèn "NhiÖm vô cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Nga"" vµ "B¶n dù th¶o ch−a xong cña lêi tùa cho lÇn xuÊt b¶n thø hai cuèn "NhiÖm vô cña nh÷ng ng−êi V. I. Lª-nin d©n chñ - x· héi Nga"", in lÇn ®Çu tiªn. 1897 ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª-nin trùc thuéc Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng céng s¶n Liªn-x«
Lêi tùa XVI XV Phri - ®rÝch ¡ng - ghen1 ViÕt xong vµo mïa thu 1895 In lÇn ®Çu vµo n¨m 1896 trong Theo ®óng b¶n in trong v¨n tËp v¨n tËp "Ng−êi lao ®éng" sè 1 - 2 "Ng−êi lao ®éng"
Lêi tùa XVI XVII B×a trong cña v¨n tËp "Ng−êi lao ®éng", trong ®ã ®· in lÇn ®Çu bµi b¸o ®iÕu tang "Phri-®rÝch ¡ng-ghen" cña V. I. Lª-nin. ― 1896
3 Bã ®uèc s¸ng ngêi biÕt bao cña trÝ tuÖ ®· t¾t, Tr¸i tim vÜ ®¹i biÕt bao ®· ngõng ®Ëp!2 Ngµy 5 th¸ng T¸m lÞch míi (24 th¸ng B¶y) 1895, Phri-®rÝch ¡ng-ghen tõ trÇn ë Lu©n-®«n. Sau b¹n «ng lµ C¸c M¸c (mÊt n¨m 1883), ¡ng-ghen lµ nhµ b¸c häc vµ ng−êi thÇy lçi l¹c nhÊt cña giai cÊp v« s¶n hiÖn ®¹i trong toµn thÕ giíi v¨n minh. Tõ ngµy mµ vËn mÖnh ®· g¾n liÒn C¸c M¸c víi Phri-®rÝch ¡ng- ghen th× sù nghiÖp suèt ®êi cña hai ng−êi b¹n Êy trë thµnh sù nghiÖp chung cña hä. Cho nªn muèn hiÓu Phri-®rÝch ¡ng- ghen ®· lµm g× cho giai cÊp v« s¶n th× ph¶i nhËn râ ý nghÜa cña häc thuyÕt vµ ho¹t ®éng cña M¸c ®èi víi sù ph¸t triÓn cña phong trµo c«ng nh©n hiÖn ®¹i. M¸c vµ ¡ng-ghen lµ nh÷ng ng−êi ®Çu tiªn ®· chØ ra r»ng giai cÊp c«ng nh©n, víi nh÷ng yªu s¸ch cña hä, lµ s¶n phÈm tÊt yÕu cña chÕ ®é kinh tÕ hiÖn ®¹i lµ c¸i chÕ ®é, cïng víi viÖc t¹o ra vµ tæ chøc giai cÊp t− s¶n, ®ang kh«ng tr¸nh khái t¹o ra vµ tæ chøc giai cÊp v« s¶n; hai «ng ®· chØ ra r»ng kh«ng ph¶i nh÷ng m−u toan thiÖn ý cña nh÷ng c¸ nh©n hµo hiÖp, mµ chÝnh lµ cuéc ®Êu tranh giai cÊp cña giai cÊp v« s¶n cã tæ chøc, sÏ gi¶i phãng loµi ng−êi khái nh÷ng tai häa hiÖn ®ang ®Ì lªn hä. M¸c vµ ¡ng-ghen lµ nh÷ng ng−êi ®Çu tiªn ®· gi¶i thÝch trong c¸c t¸c phÈm khoa häc cña m×nh r»ng chñ nghÜa x· héi kh«ng ph¶i lµ mét ®iÒu bÞa ®Æt cña nh÷ng kÎ méng t−ëng, mµ lµ môc ®Ých cuèi cïng vµ lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn lùc l−îng s¶n xuÊt trong x· héi hiÖn ®¹i. Toµn bé lÞch sö thµnh v¨n tõ tr−íc ®Õn nay lµ lÞch sö
V. I. L ª - n i n Phri-®rÝch ¡ng-ghen 4 5 hä ®Òu t×m c¸ch chÆn sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ cña giai ®Êu tranh giai cÊp, lµ sù thay thÕ nhau cña nh÷ng nÒn thèng trÞ cÊp v« s¶n l¹i, chÆn "b¸nh xe lÞch sö" l¹i. Ng−îc l¹i víi t©m lý sî vµ nh÷ng cuéc chiÕn th¾ng cña nh÷ng giai cÊp x· héi nµy ®èi h·i chung tr−íc sù ph¸t triÓn cña giai cÊp v« s¶n, M¸c vµ ¡ng- víi nh÷ng giai cÊp x· héi kh¸c. Vµ t×nh tr¹ng Êy sÏ cßn kÐo dµi ghen ®Æt tÊt c¶ hy väng cña m×nh vµo sù lín lªn kh«ng ngõng m·i, chõng nµo mµ nh÷ng c¬ së cña ®Êu tranh giai cÊp vµ cña sù thèng trÞ giai cÊp ― tøc lµ chÕ ®é t− h÷u vµ sù s¶n xuÊt x· héi cña giai cÊp v« s¶n. Cµng cã nhiÒu ng−êi v« s¶n bao nhiªu th× lùc l−îng cña hä, víi t− c¸ch lµ giai cÊp c¸ch m¹ng, cµng lín lªn bÊy v« tæ chøc ― vÉn ch−a mÊt ®i. Lîi Ých cña giai cÊp v« s¶n ®ßi nhiªu, th× chñ nghÜa x· héi cµng tíi gÇn vµ cµng cã kh¶ n¨ng hái ph¶i tiªu diÖt nh÷ng c¬ së Êy, vµ do ®ã cuéc ®Êu tranh giai ®−îc thùc hiÖn bÊy nhiªu. Cã thÓ v¾n t¾t nªu c«ng lao cña M¸c cÊp tù gi¸c cña nh÷ng c«ng nh©n cã tæ chøc ph¶i nh»m chèng vµ ¡ng-ghen ®èi víi giai cÊp c«ng nh©n nh− sau: hai «ng ®· d¹y l¹i nh÷ng c¬ së Êy. Mµ bÊt cø cuéc ®Êu tranh giai cÊp nµo còng cho c«ng nh©n tù nhËn thøc ®−îc m×nh vµ cã ý thøc vÒ m×nh, vµ lµ mét cuéc ®Êu tranh chÝnh trÞ. ®· ®em khoa häc thay thÕ cho méng t−ëng. Ngµy nay, toµn thÓ giai cÊp v« s¶n ®ang ®Êu tranh ®Ó tù ChÝnh v× vËy, mçi c«ng nh©n ph¶i biÕt tªn tuæi vµ cuéc ®êi gi¶i phãng ®Òu tiÕp thu nh÷ng quan ®iÓm Êy cña M¸c vµ ¡ng- cña ¡ng-ghen, chÝnh v× vËy trong v¨n tËp cña chóng t«i mµ ghen, nh−ng vµo kho¶ng nh÷ng n¨m 40, khi hai ng−êi b¹n Êy môc ®Ých, còng nh− tÊt c¶ nh÷ng xuÊt b¶n phÈm kh¸c cña tham gia viÕt s¸ch b¸o x· héi chñ nghÜa vµ c¸c phong trµo x· chóng t«i, lµ thøc tØnh ý thøc giai cÊp cña c«ng nh©n Nga, héi håi bÊy giê th× nh÷ng quan ®iÓm Êy lµ hoµn toµn míi. Lóc chóng t«i ph¶i thuËt l¹i cuéc ®êi vµ ho¹t ®éng cña Phri-®rÝch ®ã, cã nhiÒu ng−êi, cã tµi vµ v« tµi, l−¬ng thiÖn vµ bÊt l−¬ng, ¡ng-ghen, mét trong hai ng−êi thÇy vÜ ®¹i cña giai cÊp v« s¶n say s−a ®Êu tranh cho tù do chÝnh trÞ, ®Êu tranh chèng l¹i chÕ hiÖn ®¹i. ®é chuyªn chÕ cña bän vua chóa, c¶nh s¸t vµ thÇy tu, ®· ¡ng-ghen sinh n¨m 1820 ë thµnh phè B¸c-mªn, thuéc tØnh kh«ng nh×n thÊy sù ®èi lËp gi÷a lîi Ých cña giai cÊp t− s¶n víi Rª-na-ni cña v−¬ng quèc Phæ. Cha «ng lµ mét chñ x−ëng. lîi Ých cña giai cÊp v« s¶n. Nh÷ng ng−êi Êy kh«ng thõa nhËn N¨m 1838, v× hoµn c¶nh gia ®×nh, ¡ng-ghen ch−a häc hÕt ngay c¶ ®Õn ý nghÜ cho r»ng c«ng nh©n cã thÓ ho¹t ®éng víi trung häc ®· ph¶i vµo lµm th− ký trong mét h·ng bu«n ë t− c¸ch lµ mét lùc l−îng x· héi ®éc lËp. MÆt kh¸c, cã nhiÒu Brª-m¬. C«ng viÖc bu«n b¸n kh«ng c¶n trë ®−îc ¡ng-ghen ng−êi méng t−ëng, ®«i khi l¹i lµ nh÷ng thiªn tµi, nghÜ r»ng trau dåi kiÕn thøc khoa häc vµ chÝnh trÞ. Ngay tõ khi cßn häc chØ cÇn thuyÕt phôc cho nh÷ng nhµ cÇm quyÒn vµ c¸c giai cÊp trung häc, «ng ®· c¨m ghÐt chÕ ®é chuyªn chÕ vµ sù ®éc thèng trÞ thÊy ®−îc tÝnh chÊt bÊt c«ng cña chÕ ®é x· héi hiÖn ®o¸n cña bän quan l¹i. ViÖc nghiªn cøu triÕt häc dÉn «ng hµnh lµ còng ®ñ ®Ó dÔ dµng kiÕn t¹o trªn tr¸i ®Êt mét nÒn hßa tiÕn xa h¬n. Håi Êy häc thuyÕt cña Hª-ghen ®ang chi phèi b×nh vµ mét nÒn thÞnh v−îng chung. Hä m¬ t−ëng cã chñ triÕt häc §øc, vµ ¡ng-ghen trë thµnh m«n ®å cña häc thuyÕt nghÜa x· héi mµ kh«ng cÇn ®Êu tranh. Cuèi cïng, hÇu hÕt ®ã. Tuy b¶n th©n Hª-ghen lµ ng−êi h©m mé nhµ n−íc nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa lóc ®ã vµ nãi chung, nh÷ng chuyªn chÕ Phæ mµ «ng ®· phôc vô víi t− c¸ch lµ gi¸o s− ng−êi b¹n cña giai cÊp c«ng nh©n chØ thÊy r»ng giai cÊp Tr−êng ®¹i häc tæng hîp BÐc-lanh, nh−ng häc thuyÕt cña v« s¶n lµ mét ung nhät, hä khiÕp sî thÊy ung nhät Êy lín Hª-ghen cã tÝnh chÊt c¸ch m¹ng. Lßng tin cña Hª-ghen vµo lý lªn cïng víi sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp. Cho nªn tÊt c¶ bän tÝnh cña con ng−êi vµ vµo quyÒn lîi cña con ng−êi, vµ nguyªn lý
V. I. L ª - n i n Phri-®rÝch ¡ng-ghen 6 7 tháa m·n nhu cÇu cña con ng−êi lµ do sù ph¸t triÓn cña lùc c¬ b¶n cña triÕt häc Hª-ghen cho r»ng trong thÕ giíi lu«n diÔn l−îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Vµ chÝnh nh÷ng quan hÖ Êy gi¶i ra mét qu¸ tr×nh liªn tiÕp biÕn hãa vµ ph¸t triÓn, ®· dÉn nh÷ng thÝch tÊt c¶ nh÷ng hiÖn t−îng cña ®êi sèng x· héi, nh÷ng häc trß cña nhµ triÕt häc ë BÐc-lanh, kh«ng muèn ®iÒu hßa víi nguyÖn väng, t− t−ëng vµ luËt ph¸p cña con ng−êi. Sù ph¸t hiÖn tr¹ng, ®Õn ý nghÜ cho r»ng ngay c¶ cuéc ®Êu tranh chèng triÓn cña lùc l−îng s¶n xuÊt ®· t¹o ra nh÷ng quan hÖ x· héi dùa hiÖn tr¹ng, cuéc ®Êu tranh chèng bÊt c«ng ®ang tån t¹i vµ trªn chÕ ®é t− h÷u, nh−ng ngµy nay, chóng ta thÊy còng sù chèng ®iÒu ¸c ®ang hoµnh hµnh, còng b¾t rÔ tõ quy luËt phæ ph¸t triÓn Êy cña lùc l−îng s¶n xuÊt l¹i t−íc mÊt së h÷u cña ®a biÕn lµ sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng. NÕu mäi c¸i ®Òu ph¸t triÓn, sè vµ tËp trung së h÷u ®ã vµo tay mét thiÓu sè rÊt nhá. Nã xãa nÕu nh÷ng thÓ chÕ nµy bÞ nh÷ng thÓ chÕ kh¸c thay thÕ, vËy th× t¹i bá c¸i chÕ ®é së h÷u lµm c¬ së cho trËt tù x· héi hiÖn ®¹i, nã tù sao chÕ ®é chuyªn chÕ cña vua Phæ hay cña Nga hoµng, viÖc mét h−íng tíi chÝnh c¸i môc ®Ých mµ nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa thiÓu sè rÊt nhá lµm giµu trªn l−ng tuyÖt ®¹i ®a sè, sù thèng trÞ ®· tù ®Ò ra cho m×nh. Nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa chØ cßn cña giai cÊp t− s¶n ®èi víi nh©n d©n l¹i cø tån t¹i m·i ®−îc? TriÕt cÇn nhËn râ ®−îc lùc l−îng x· héi nµo do ®Þa vÞ cña nã trong x· häc Hª-ghen bµn vÒ sù ph¸t triÓn cña tinh thÇn vµ cña t− t−ëng; héi hiÖn nay mµ quan t©m ®Õn viÖc thùc hiÖn chñ nghÜa x· héi, nã lµ duy t©m. Nã c¨n cø tõ sù ph¸t triÓn cña tinh thÇn mµ suy vµ lµm cho lùc l−îng Êy gi¸c ngé vÒ lîi Ých vµ sø mÖnh lÞch sö diÔn ra sù ph¸t triÓn cña tù nhiªn, cña con ng−êi vµ cña nh÷ng cña nã. Lùc l−îng ®ã lµ giai cÊp v« s¶n. ¡ng-ghen ®· t×m hiÓu quan hÖ x· héi gi÷a ng−êi víi ng−êi. M¸c vµ ¡ng-ghen gi÷ l¹i t− t−ëng cña Hª-ghen vÒ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kh«ng ngõng∗ vµ vøt giai cÊp v« s¶n khi «ng ë Anh, ë trung t©m c«ng nghiÖp cña Anh lµ Man-se-xt¬, n¬i mµ n¨m 1842, «ng ®Õn lµm c«ng cho bá quan ®iÓm duy t©m chñ nghÜa cè chÊp; nh×n vµo cuéc sèng, mét h·ng bu«n trong ®ã cha «ng cã cæ phÇn. ë ®©y, ¡ng-ghen hai «ng thÊy r»ng kh«ng thÓ lÊy sù ph¸t triÓn cña tinh thÇn ®Ó kh«ng ph¶i chØ lµm viÖc ë phßng giÊy cña x−ëng, «ng cßn ®i gi¶i thÝch sù ph¸t triÓn cña tù nhiªn ®−îc mµ tr¸i l¹i, ph¶i lÊy th¨m c¸c khu phè bÈn thØu lµ n¬i c«ng nh©n sèng chen chóc, tù nhiªn, lÊy vËt chÊt ®Ó gi¶i thÝch tinh thÇn... Tr¸i víi Hª- thÊy tËn m¾t nh÷ng sù cïng khèn vµ nh÷ng nçi ®au khæ cña ghen vµ nh÷ng ng−êi kh¸c thuéc ph¸i Hª-ghen, M¸c vµ ¡ng- hä. Nh−ng «ng kh«ng tháa m·n víi nh÷ng nhËn xÐt c¸ nh©n ghen lµ nh÷ng nhµ duy vËt chñ nghÜa. Xem xÐt thÕ giíi vµ loµi cña m×nh, «ng cßn ®äc tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu mµ ng−êi ta ®· viÕt ng−êi mét c¸ch duy vËt, hai «ng nhËn thÊy r»ng còng nh− mäi tr−íc «ng vÒ t×nh c¶nh cña giai cÊp c«ng nh©n Anh; «ng hiÖn t−îng trong giíi tù nhiªn ®Òu cã nguyªn nh©n vËt chÊt, nghiªn cøu tØ mØ tÊt c¶ nh÷ng tµi liÖu chÝnh thøc mµ «ng cã thÓ sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng−êi lµ do sù ph¸t triÓn cña tra cøu ®−îc. QuyÓn "T×nh c¶nh giai cÊp c«ng nh©n ë Anh"4 nh÷ng lùc l−îng vËt chÊt, s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Quan hÖ gi÷a xuÊt b¶n n¨m 1845 lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng sù nghiªn cøu vµ ng−êi víi nhau trong viÖc s¶n xuÊt nh÷ng vËt phÈm cÇn thiÕt ®Ó nh÷ng nhËn xÐt Êy. Trªn kia, chóng ta ®· nãi ®Õn c«ng lao ___________ chñ yÕu cña ¡ng-ghen, víi t− c¸ch lµ t¸c gi¶ quyÓn "T×nh c¶nh ∗ M¸c vµ ¡ng-ghen ®· nhiÒu lÇn chØ r»ng sù ph¸t triÓn trÝ tuÖ cña c¸c giai cÊp c«ng nh©n ë Anh". Tr−íc ¡ng-ghen, ®· cã rÊt nhiÒu «ng mét phÇn lín lµ nhê c¸c nhµ triÕt häc lín ë §øc, nhÊt lµ nhê Hª-ghen. ng−êi m« t¶ nh÷ng nçi ®au khæ cña giai cÊp v« s¶n vµ chØ ra ¡ng-ghen nãi: "Kh«ng cã triÕt häc §øc th× ®· ch¼ng cã chñ nghÜa x· héi r»ng cÇn ph¶i gióp ®ì giai cÊp Êy. ¡ng-ghen lµ ng−êi ®Çu tiªn khoa häc"3.
V. I. L ª - n i n Phri-®rÝch ¡ng-ghen 8 9 th¸nh, hay lµ phª ph¸n sù phª ph¸n cã tÝnh chÊt phª ph¸n"5. ®· nãi r»ng giai cÊp v« s¶n kh«ng ph¶i chØ lµ giai cÊp ®au khæ, Cuèn s¸ch ®ã ― xuÊt b¶n mét n¨m tr−íc cuèn "T×nh c¶nh r»ng chÝnh ®Þa vÞ kinh tÕ nhôc nh· cña giai cÊp v« s¶n thóc ®Èy, giai cÊp c«ng nh©n ë Anh" vµ lµ do M¸c viÕt mét phÇn lín ― mét c¸ch kh«ng g× ng¨n c¶n næi, nã tiÕn lªn vµ buéc nã ph¶i ®Êu tranh cho sù gi¶i phãng cuèi cïng cña nã. Vµ giai cÊp v« ®· ®Æt c¬ së cho chñ nghÜa x· héi duy vËt c¸ch m¹ng mµ trªn s¶n ®Êu tranh sÏ tù m×nh gióp b¶n th©n m×nh. Phong trµo chÝnh kia chóng t«i ®· tr×nh bµy nh÷ng t− t−ëng chñ yÕu. "Gia trÞ cña giai cÊp c«ng nh©n nhÊt ®Þnh sÏ dÉn c«ng nh©n ®Õn chç ®×nh thÇn th¸nh" lµ mét c¸i tªn gäi chÕ giÔu nh÷ng nhµ triÕt hiÓu r»ng ®èi víi hä, kh«ng cã lèi tho¸t nµo kh¸c h¬n lµ chñ häc, anh em Bau-¬ cïng nh÷ng m«n ®å cña hä. C¸c ngµi Êy nghÜa x· héi. MÆt kh¸c, chñ nghÜa x· héi chØ sÏ lµ mét søc tuyªn truyÒn mét sù phª ph¸n ®øng trªn mäi hiÖn thùc, trªn m¹nh, khi nã ®· trë thµnh môc tiªu ®Êu tranh chÝnh trÞ cña giai c¸c ®¶ng ph¸i vµ chÝnh trÞ, mét sù phª ph¸n phñ nhËn mäi cÊp c«ng nh©n. §ã lµ nh÷ng t− t−ëng chñ chèt trong cuèn s¸ch ho¹t ®éng thùc tÕ vµ chØ ®øng nh×n, "víi tinh thÇn phª cña ¡ng-ghen viÕt vÒ t×nh c¶nh cña giai cÊp c«ng nh©n ë Anh, ph¸n", thÕ giíi chung quanh vµ nh÷ng biÕn diÔn trong thÕ nh÷ng t− t−ëng mµ hiÖn nay, toµn thÓ giai cÊp v« s¶n cã suy giíi ®ã. C¸c ngµi Bau-¬ khinh th−êng giai cÊp v« s¶n, coi hä nghÜ vµ ®ang ®Êu tranh, ®· tiÕp thu, nh−ng lóc ®ã th× cßn hoµn lµ mét ®¸m quÇn chóng kh«ng cã ãc phª ph¸n. M¸c vµ ¡ng- toµn míi. Nh÷ng t− t−ëng Êy ®· ®−îc tr×nh bµy trong cuèn ghen kiªn quyÕt chèng l¹i xu h−íng v« lý vµ cã h¹i Êy. V× con ng−êi thùc sù, ― con ng−êi c«ng nh©n bÞ nh÷ng giai cÊp s¸ch b»ng mét giäng v¨n hÊp dÉn, m« t¶ rÊt nhiÒu c¶nh cïng thèng trÞ vµ nhµ n−íc ¸p bøc, ― hai «ng ®ßi hái ph¶i ®Êu khèn x¸c thùc nhÊt vµ ghª sî nhÊt cña giai cÊp v« s¶n Anh. Cuèn s¸ch Êy lµ mét lêi buéc téi ghª gím chñ nghÜa t− b¶n vµ tranh cho mét kÕt cÊu x· héi tèt ®Ñp h¬n, chø kh«ng ph¶i lµ giai cÊp t− s¶n. Cuèn s¸ch Êy g©y mét Ên t−îng rÊt lín. §©u ®øng nh×n. DÜ nhiªn, hai «ng coi giai cÊp c«ng nh©n lµ lùc ®©u ng−êi ta còng dÉn chøng cuèn s¸ch cña ¡ng-ghen, coi nã l−îng võa cã kh¶ n¨ng tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh Êy l¹i võa lµ mét bøc tranh miªu t¶ ®óng nhÊt t×nh c¶nh cña giai cÊp v« quan t©m ®Õn cuéc ®Êu tranh Êy. Tr−íc khi xuÊt b¶n cuèn s¶n hiÖn ®¹i. ThËt thÕ, tr−íc hay sau n¨m 1845 còng vËy, ch−a "Gia ®×nh thÇn th¸nh", ¡ng-ghen ®· ®¨ng trong tê "Niªn gi¸m Ph¸p - §øc"6 cña M¸c vµ Ru-ghª mét bµi "TiÓu luËn phª hÒ thÊy cã mét cuèn s¸ch nµo miªu t¶ ®−îc nh÷ng c¶nh cïng ph¸n chÝnh trÞ kinh tÕ häc"7, trong bµi ®ã «ng ®· ®øng trªn khèn cña giai cÊp c«ng nh©n mét c¸ch xuÊt s¾c vµ ch©n thùc ®Õn nh− thÕ. quan ®iÓm x· héi chñ nghÜa mµ xem xÐt nh÷ng hiÖn t−îng ChØ ë Anh, ¡ng-ghen míi trë thµnh ng− êi x· héi chñ c¨n b¶n cña chÕ ®é kinh tÕ hiÖn ®¹i, coi ®ã lµ nh÷ng hËu qu¶ nghÜa. ë M an-se-xt¬, «ng liªn hÖ víi nh÷ng ng− êi ho¹t tÊt nhiªn cña sù thèng trÞ cña chÕ ®é t− h÷u. Râ rµng lµ mèi ®éng trong phong trµo c«ng nh©n Anh lóc bÊy giê vµ b¾t quan hÖ víi ¡ng-ghen ®· thóc ®Èy M¸c b¾t tay vµo nghiªn ®Çu viÕt trong c¸c xuÊt b¶n phÈm x· héi chñ nghÜa Anh. cøu chÝnh trÞ kinh tÕ häc, lµ khoa häc trong ®ã nh÷ng t¸c N¨m 1844, trªn ® − êng trë vÒ §øc, khi ®i qua Pa-ri, «ng gÆp phÈm cña M¸c ®· g©y ra c¶ mét cuéc c¸ch m¹ng. M¸c mµ tr−íc ®ã «ng ®· cã liªn l¹c b»ng th− tõ. ë Pa-ri, chÞu Tõ n¨m 1845 ®Õn n¨m 1847, ¡ng-ghen sèng ë Bruy-xen ¶nh h−ëng cña nh÷ng nhµ x· héi chñ nghÜa Ph¸p vµ cña ®êi vµ Pa-ri, võa nghiªn cøu khoa häc võa ho¹t ®éng thùc sèng Ph¸p, M¸c còng ®· trë thµnh mét ng−êi x· héi chñ tÕ trong giíi c«ng nh©n §øc ë hai thµnh phè ®ã. ë nghÜa. ë ®ã, hai ng−êi b¹n Êy ®· viÕt chung cuèn "Gia ®×nh thÇn ® Êy, M¸c vµ ¡ng-ghen ®· liªn hÖ víi tæ chøc bÝ mËt §øc lµ
V. I. L ª - n i n Phri-®rÝch ¡ng-ghen 10 11 "§ång minh cña nh÷ng ng−êi céng s¶n"8, tæ chøc nµy giao cho tøc lµ cho ®Õn khi M¸c mÊt. KÕt qu¶ cña lao ®éng ®ã th× vÒ phÇn M¸c, lµ bé "T− b¶n", mét t¸c phÈm chÝnh trÞ kinh tÕ häc hai «ng tr×nh bµy nh÷ng nguyªn lý c¬ b¶n cña chñ nghÜa x· héi vÜ ®¹i nhÊt cña thÕ kû chóng ta; vÒ phÇn ¡ng-ghen, lµ c¶ mét mµ hai «ng ®· x©y dùng lªn. Do ®ã mµ cã quyÓn "Tuyªn ng«n lo¹t nh÷ng t¸c phÈm lín nhá. M¸c chuyªn chó ph©n tÝch cña §¶ng céng s¶n" næi tiÕng cña M¸c vµ ¡ng-ghen xuÊt b¶n nh÷ng hiÖn t−îng phøc t¹p cña nÒn kinh tÕ t− b¶n chñ nghÜa. n¨m 1848. Cuèn s¸ch nhá Êy cã gi¸ trÞ b»ng hµng bé s¸ch: tinh ¡ng-ghen, trong nh÷ng t¸c phÈm viÕt mét c¸ch hÕt søc dÔ thÇn cña nã, ®Õn b©y giê, vÉn cæ vò vµ thóc ®Èy toµn thÓ giai hiÓu vµ th−êng lµ cã tÝnh chÊt luËn chiÕn, ®· lµm s¸ng tá cÊp v« s¶n cã tæ chøc vµ ®ang chiÕn ®Êu cña thÕ giíi v¨n minh. nh÷ng vÊn ®Ò khoa häc chung nhÊt vµ nh÷ng hiÖn t−îng kh¸c C¸ch m¹ng 1848 næ ra tr−íc tiªn ë Ph¸p, sau lan sang c¸c nhau cña qu¸ khø vµ hiÖn t¹i ― theo tinh thÇn quan niÖm duy n−íc kh¸c ë T©y ¢u, khiÕn M¸c vµ ¡ng-ghen trë vÒ n−íc. ë vËt lÞch sö vµ lý luËn kinh tÕ cña M¸c. Trong sè c¸c t¸c phÈm trong n−íc, t¹i vïng Rª-na-ni n−íc Phæ, hai «ng ®øng ®Çu tê Êy cña ¡ng-ghen, chóng t«i xin nªu ra: t¸c phÈm luËn chiÕn "B¸o Rª-na-ni míi"9, mét tê b¸o d©n chñ xuÊt b¶n ë C«-l«-nh¬. chèng §uy-rinh (trong ®ã «ng ph©n tÝch nh÷ng vÊn ®Ò quan Hai ng−êi b¹n ®ã lµ linh hån cña mäi xu h−íng d©n chñ c¸ch träng nhÊt cña triÕt häc, cña khoa häc tù nhiªn vµ khoa häc x· m¹ng ë vïng Rª-na-ni n−íc Phæ. Hai «ng tËn lùc b¶o vÖ lîi Ých héi)∗, "Nguån gèc cña gia ®×nh, cña chÕ ®é t− h÷u vµ cña nhµ cña nh©n d©n vµ cña tù do, chèng l¹i nh÷ng lùc l−îng ph¶n n−íc"12 (b¶n dÞch ra tiÕng Nga, xuÊt b¶n ë Xanh Pª-tÐc-bua, in ®éng. Nh− mäi ng−êi ®Òu biÕt, nh÷ng lùc l−îng ph¶n ®éng ®· lÇn thø 3, 1895), "Lót-vÝch Ph¬-b¸ch"13 (b¶n dÞch ra tiÕng Nga th¾ng. Tê "B¸o Rª-na-ni míi" bÞ cÊm; M¸c, v× ®· mÊt quèc tÞch cã chó thÝch cña G. Plª-kha-nèp, Gi¬-ne-v¬, 1892), mét bµi nãi Phæ trong thêi gian di c− ra n−íc ngoµi, nªn bÞ trôc xuÊt; cßn vÒ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña chÝnh phñ Nga (b¶n dÞch ra tiÕng ¡ng-ghen th× tham gia cuéc khëi nghÜa vò trang cña nh©n d©n, Nga ®· ®¨ng trªn tê "Ng−êi d©n chñ - x· héi"14 sè 1 vµ sè 2, ®· dù ba trËn chiÕn ®Êu cho tù do vµ sau khi nh÷ng ng−êi khëi xuÊt b¶n ë Gi¬-ne-v¬), nh÷ng bµi ®Æc s¾c vÒ vÊn ®Ò nhµ ë15, nghÜa thÊt b¹i, «ng l¸nh qua Thôy-sÜ sang Lu©n-®«n. sau cïng lµ hai bµi ng¾n nh−ng rÊt quý nãi vÒ sù ph¸t triÓn M¸c còng ®· sang tró ngô ë Lu©n-®«n. Kh«ng bao l©u, kinh tÕ cña n−íc Nga ("Phri-®rÝch ¡ng-ghen nãi vÒ n−íc ¡ng-ghen l¹i trë thµnh th− ký, råi cæ ®«ng trong chÝnh ngay Nga", b¶n dÞch ra tiÕng Nga cña V. I. Da-xu-lÝch, Gi¬-ne-v¬, h·ng bu«n Man-se-xt¬ mµ tr−íc kia, trong nh÷ng n¨m 40, 1894)16. M¸c mÊt ®i ch−a kÞp hoµn chØnh t¸c phÈm vÜ ®¹i cña «ng ®· lµm ë ®ã. Cho ®Õn n¨m 1870, «ng sèng ë Man-se-xt¬, «ng vÒ t− b¶n. Tuy nhiªn b¶n th¶o còng ®· hoµn thµnh vµ thÕ cßn M¸c th× sèng ë Lu©n-®«n, nh−ng ®iÒu ®ã vÉn kh«ng c¶n lµ ¡ng-ghen, sau khi b¹n m×nh tõ trÇn, ®· ®¶m ®−¬ng nhiÖm trë hai «ng liªn hÖ hÕt søc mËt thiÕt víi nhau vÒ t− t−ëng: vô nÆng nÒ lµ chØnh lý vµ cho xuÊt b¶n quyÓn II vµ quyÓn hÇu nh− ngµy nµo, hai «ng còng ®Òu biªn th− cho nhau. III cña bé "T− b¶n". ¤ng xuÊt b¶n quyÓn II, n¨m 1885 vµ quyÓn Trong th− tõ qua l¹i nh− thÕ, hai ng−êi b¹n ®· trao ®æi ý ___________ kiÕn vµ nh÷ng ®iÒu hiÓu biÕt cho nhau, vµ tiÕp tôc cïng nhau ∗ §ã lµ mét cuèn s¸ch cã néi dung ®Æc biÖt phong phó vµ bæ Ých10. TiÕc x©y dùng chñ nghÜa x· héi khoa häc. N¨m 1870 ¡ng-ghen r»ng míi chØ cã mét phÇn nhá ®−îc dÞch ra tiÕng Nga, phÇn s¬ l−îc lÞch sö ®Õn ë Lu©n-®«n, vµ hai «ng tiÕp tôc sèng chung mét cuéc ph¸t triÓn cña chñ nghÜa x· héi ("Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa x· héi khoa sèng tinh thÇn ®Çy lao ®éng khÈn tr−¬ng m·i cho ®Õn n¨m 1883, häc"11, xuÊt b¶n lÇn thø 2, Gi¬-ne-v¬, 1892).
V. I. L ª - n i n Phri-®rÝch ¡ng-ghen 12 13 III, n¨m 1894 («ng kh«ng kÞp chØnh lý quyÓn IV17). Hai quyÓn phong trµo c«ng nh©n, kh«ng ngõng lín lªn m·i, v× chÝnh nµy ®ßi hái «ng ph¶i bá ra rÊt nhiÒu c«ng søc. ¸t-l¬, mét ®¶ng phong trµo c«ng nh©n còng ph¸t triÓn kh«ng ngõng. Sau khi viªn d©n chñ - x· héi ¸o ®· nhËn xÐt rÊt ®óng r»ng khi xuÊt M¸c mÊt, ¡ng-ghen vÉn mét m×nh tiÕp tôc lµm ng−êi cè vÊn vµ b¶n quyÓn II vµ III cña bé "T− b¶n", ¡ng-ghen ®· dùng cho chØ ®¹o cho nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa ë ch©u ¢u. §Õn xin ng−êi b¹n thiªn tµi cña «ng mét ®µi kû niÖm trang nghiªm trªn «ng cho ý kiÕn vµ chØ dÉn th× cã c¶ nh÷ng ng−êi x· héi chñ ®ã ¡ng-ghen còng kh«ng ngê lµ ®· kh¾c lu«n c¶ tªn m×nh b»ng nghÜa §øc, lµ nh÷ng ng−êi mµ lùc l−îng cña hä, tuy bÞ chÝnh nh÷ng ch÷ kh«ng bao giê phai mê ®−îc. ThËt vËy, hai quyÓn phñ truy bøc nh−ng vÉn kh«ng ngõng lín lªn nhanh chãng, vµ ®ã cña bé "T− b¶n" lµ t¸c phÈm chung cña c¶ hai ng−êi: M¸c vµ c¶ nh÷ng ®¹i biÓu cña c¸c n−íc l¹c hËu, ch¼ng h¹n ng−êi T©y- ¡ng-ghen. Nh÷ng chuyÖn cæ tÝch th−êng kÓ l¹i nh÷ng tÊm ban-nha, ng−êi Ru-ma-ni, ng−êi Nga, lµ nh÷ng ng−êi ®ang g−¬ng c¶m ®éng vÒ t×nh b¹n. Giai cÊp v« s¶n ch©u ¢u cã thÓ ph¶i suy nghÜ vµ ®¾n ®o trong b−íc ®i ®Çu tiªn cña hä. TÊt c¶ nãi r»ng khoa häc cña m×nh lµ t¸c phÈm s¸ng t¹o cña hai nhµ hä ®Òu nhê ®Õn kho tµng tri thøc vµ kinh nghiÖm phong phó b¸c häc kiªm chiÕn sÜ mµ t×nh b¹n ®· v−ît xa tÊt c¶ nh÷ng g× lµ cña cô ¡ng-ghen. M¸c vµ ¡ng-ghen, ― c¶ hai ng−êi ®Òu biÕt tiÕng Nga vµ c¶m ®éng nhÊt trong nh÷ng truyÒn thuyÕt cña ®êi x−a kÓ vÒ t×nh b¹n cña con ng−êi. ¡ng-ghen vÉn lu«n lu«n ― mµ nãi ®äc s¸ch Nga, ― ®Òu quan t©m nhiÒu ®Õn n−íc Nga, theo dâi chung nh− thÕ lµ hoµn toµn ®óng ― tù ®Æt m×nh sau M¸c. ¤ng phong trµo c¸ch m¹ng Nga mét c¸ch cã c¶m t×nh vµ liªn hÖ ®· viÕt cho mét ng−êi b¹n l©u n¨m cña «ng nh− sau: "T«i lu«n víi nh÷ng ng−êi c¸ch m¹ng Nga. Hai «ng ®Òu tõ nh÷ng lu«n lµ mét c©y vÜ cÇm thø hai, bªn c¹nh M¸c"18. Mèi t×nh th©n ng−êi d©n chñ trë thµnh ng−êi x· héi chñ nghÜa, vµ t×nh c¶m d©n chñ c¨m ghÐt cña hai «ng ®èi víi chÕ ®é chuyªn quyÒn yªu cña «ng ®èi víi M¸c lóc cßn sèng vµ lßng kÝnh mÕn cña «ng ®èi víi M¸c lóc ®· mÊt, thËt lµ v« h¹n. Ng−êi chiÕn sÜ kh¾c chÝnh trÞ thËt lµ hÕt søc m·nh liÖt. T×nh c¶m chÝnh trÞ trùc tiÕp khæ vµ nhµ t− t−ëng nghiªm nghÞ Êy cã mét tÊm lßng yªu ®ã, céng thªm sù hiÓu biÕt lý luËn s©u s¾c vÒ quan hÖ gi÷a chÕ th−¬ng thËt lµ s©u s¾c. ®é chuyªn quyÒn chÝnh trÞ vµ sù ¸p bøc kinh tÕ, còng nh− Sau phong trµo 1848 - 1849, M¸c vµ ¡ng-ghen, khi sèng kinh nghiÖm sèng dåi dµo, ®· khiÕn cho M¸c vµ ¡ng-ghen hÕt søc nh¹y c¶m chÝnh lµ vÒ mÆt chÝnh trÞ. Cho nªn cuéc ®Êu ë n− íc ngoµi, kh«ng ph¶i chØ nghiªn cøu khoa häc kh«ng th«i. N¨m 1864, M¸c ®· s¸ng lËp ra "Héi liªn hiÖp lao ®éng tranh anh hïng cña mét nhãm rÊt nhá nh÷ng ng−êi c¸ch quèc tÕ" 19 vµ l·nh ®¹o héi ®ã suèt trong 10 n¨m. ¡ng-ghen m¹ng Nga chèng l¹i chÝnh phñ Nga hoµng hïng m¹nh ®−îc còng ®· tham gia tÝch cùc vµo c«ng t¸c cña héi ®ã. Ho¹t hai nhµ c¸ch m¹ng l·o luyÖn ®ã h−ëng øng víi th¸i ®é ®ång ®éng cña "Héi liªn hiÖp quèc tÕ", ― héi, theo M¸c, ®· ®oµn t×nh nhÊt. Tr¸i l¹i, mäi manh t©m tin vµo nh÷ng lîi Ých kinh tÕ kÕt ®− îc v« s¶n ë tÊt c¶ c¸c n−íc ― c ã mét t¸c dông to lín h− ¶o ®Ó rêi bá nhiÖm vô trùc tiÕp nhÊt vµ quan träng nhÊt ®èi víi sù ph¸t triÓn cña phong trµo c«ng nh©n. Ngay c¶ cña nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa Nga, tøc lµ viÖc giµnh lÊy sau khi "Héi liªn hiÖp quèc tÕ" gi¶i t¸n vµo nh÷ng n¨m 70, tù do chÝnh trÞ, th× dÜ nhiªn lµ bÞ hai «ng coi lµ ®¸ng nghi; t¸c dông ®oµn kÕt cña M¸c vµ ¡ng-ghen còng vÉn kh«ng thËm chÝ hai «ng cßn coi ®ã chÝnh lµ mét th¸i ®é ph¶n béi chÊm døt. Ng− îc l¹i, ng− êi ta cã thÓ nãi vai trß cña sù nghiÖp vÜ ®¹i cña c¸ch m¹ng x· héi. "ViÖc gi¶i phãng giai cÊp v« s¶n ph¶i lµ sù nghiÖp cña b¶n th©n giai cÊp v« s¶n", ― hai «ng, víi t − c ¸ch lµ nh÷ng ng − êi l·nh ®¹o tinh thÇn cña
V. I. L ª - n i n 14 15 M¸c vµ ¡ng-ghen lu«n lu«n d¹y nh− thÕ20. Mµ muèn ®Êu tranh ®Ó tù gi¶i phãng vÒ mÆt kinh tÕ th× giai cÊp v« s¶n ph¶i giµnh cho ®−îc mét sè quyÒn chÝnh trÞ nhÊt ®Þnh. Ngoµi ra, c¶ M¸c, c¶ ¡ng-ghen ®Òu thÊy râ rµng c¸ch m¹ng chÝnh trÞ ë Nga còng sÏ cã mét ý nghÜa lín lao ®èi víi phong trµo c«ng nh©n ë T©y ¢u. N−íc Nga chuyªn chÕ x−a nay vÉn lµ thµnh tr× cña tÊt c¶ thÕ lùc ph¶n ®éng ch©u ¢u. DÜ nhiªn lµ ®Þa vÞ quèc tÕ ®Æc biÖt cã lîi gi¶i thÝch luËt ph¹t tiÒn cho Nga sau cuéc chiÕn tranh 1870, cuéc chiÕn tranh ®· gieo r¾c c«ng nh©n c¸c c«ng x−ëng sù bÊt hßa gi÷a §øc vµ Ph¸p trong mét thêi gian l©u, chØ lµm vµ nhµ m¸y21 t¨ng thªm t¸c dông cña n−íc Nga chuyªn chÕ lµ mét lùc l−îng ph¶n ®éng mµ th«i. ChØ cã mét n−íc Nga tù do, kh«ng cÇn ph¶i ¸p bøc ng−êi Ba-lan, ng−êi PhÇn-lan, ng−êi §øc, ng−êi ¸c-mª- ni vµ nh÷ng d©n téc nhá yÕu kh¸c, kh«ng cÇn ph¶i lu«n lu«n lµm cho n−íc Ph¸p vµ n−íc §øc chèng l¹i nhau, míi cã thÓ khiÕn cho ch©u ¢u hiÖn ®¹i tho¸t khái nh÷ng g¸nh nÆng chiÕn tranh, míi lµm cho tÊt c¶ c¸c phÇn tö ph¶n ®éng ë ch©u ¢u yÕu ®i vµ lùc l−îng cña giai cÊp c«ng nh©n ch©u ¢u t¨ng lªn. Bëi vËy, ¡ng-ghen hÕt søc mong mái r»ng quyÒn tù do chÝnh trÞ ®−îc thiÕt lËp ë Nga ®Ó cã lîi cho c¶ th¾ng lîi cña phong trµo c«ng nh©n ph−¬ng T©y. ¡ng-ghen mÊt ®i, nh÷ng ng−êi c¸ch m¹ng Nga ®· mÊt mét ng−êi b¹n tèt nhÊt. Phri-®rÝch ¡ng-ghen, ng−êi chiÕn sÜ vµ ng−êi thÇy vÜ ®¹i cña giai cÊp v« s¶n, ®êi ®êi sèng m·i! ViÕt xong vµo mïa thu 1895 In thµnh s¸ch riªng ë Theo ®óng b¶n in n¨m 1895, Pª-tÐc-bua 1895 cã ®èi chiÕu víi b¶n in n¨m 1897
V. I. L ª - n i n Phri-®rÝch ¡ng-ghen 16 17 B×a trong cuèn s¸ch cña V. I. Lª-nin "Gi¶i thÝch luËt ph¹t tiÒn c«ng nh©n c¸c c«ng x−ëng vµ nhµ m¸y". ― 1895
19 I tiÒn ph¹t lµ g×? NÕu hái mét c«ng nh©n xem anh ta cã biÕt tiÒn ph¹t lµ g× kh«ng th× cã lÏ anh ta sÏ lÊy lµm ng¹c nhiªn vÒ c©u hái nh− thÕ. Lµm sao anh ta l¹i kh«ng biÕt tiÒn ph¹t lµ g×, khi mµ anh ta th−êng xuyªn ph¶i tr¶ mãn tiÒn ®ã? ThÕ th× ë ®©y, cã g× mµ ph¶i hái? Nh−ng chØ h×nh nh− thÕ th«i, h×nh nh− lµ ë ®©y kh«ng cã g× ®¸ng ph¶i hái c¶. ThËt ra, phÇn ®«ng c«ng nh©n ch−a cã mét quan niÖm ®óng vÒ tiÒn ph¹t. Ng−êi ta th−êng nghÜ r»ng tiÒn ph¹t lµ mét mãn tiÒn ph¶i tr¶ cho ng−êi chñ ®Ó ®Òn bï mét thiÖt h¹i do c«ng nh©n g©y ra cho h¾n. ― Kh«ng ®óng. ― TiÒn ph¹t vµ båi th−êng lµ hai c¸i kh¸c nhau. NÕu mét c«ng nh©n g©y ra mét thiÖt h¹i nµo ®ã cho mét c«ng nh©n kh¸c th× ng−êi nµy cã thÓ ®ßi båi th−êng (ch¼ng h¹n v× quÇn ¸o bÞ h− háng), nh−ng kh«ng thÓ ph¹t tiÒn ng−êi kia ®−îc. Còng hÖt nh− nÕu mét chñ x−ëng lµm cho mét chñ x−ëng kh¸c bÞ thiÖt h¹i (ch¼ng h¹n v× kh«ng cung cÊp hµng ®óng kú h¹n) th× ng−êi chñ x−ëng nµy cã thÓ ®ßi båi th−êng, nh−ng kh«ng thÓ ph¹t tiÒn ng−êi chñ x−ëng kia ®−îc. ― §èi víi mét ng−êi ngang hµng th× ng−êi ta ®ßi båi th−êng, nh−ng chØ cã thÓ ph¹t tiÒn mét kÎ thuéc quyÒn m×nh th«i. Bëi vËy, muèn ®ßi båi th−êng ph¶i nhê ®Õn tßa ¸n, cßn ph¹t tiÒn th× do chñ x−ëng Ên ®Þnh mµ kh«ng cÇn nhê ®Õn tßa ¸n g× c¶. §«i khi kh«ng x¶y ra thiÖt h¹i nµo cho chñ
V. I. L ª - n i n Gi¶i thÝch luËt ph¹t tiÒn 20 21 trõng ph¹t nh÷ng kÎ vi ph¹m trËt tù. Bëi vËy ― ng−êi ta nãi ― x−ëng mµ còng bÞ ph¹t tiÒn: ch¼ng h¹n, ph¹t tiÒn v× hót thuèc l¸. Ph¹t tiÒn lµ mét sù trõng ph¹t, chø kh«ng ph¶i lµ mét sù ®ßi së dÜ cã ph¹t tiÒn th× ®ã kh«ng ph¶i v× c«ng nh©n lµ nh÷ng båi th−êng. Gi¶ thö mét c«ng nh©n ®¸nh r¬i mét tµn löa trong ng−êi bÞ lÖ thuéc, mµ v× lao ®éng chung ®ßi hái ph¶i cã trËt tù. khi hót thuèc, lµm ch¸y tÊm v¶i cña chñ x−ëng th× ng−êi chñ C·i l¹i nh− vËy lµ hoµn toµn kh«ng ®óng, mÆc dÇu tho¹t nµy sÏ kh«ng nh÷ng b¾t ph¹t tiÒn v× hót thuèc, mµ ngoµi ra l¹i míi nghe ng−êi ta cã thÓ lÇm ®−îc. ChØ cã nh÷ng ai muèn che cßn trõ vµo tiÒn l−¬ng ng−êi c«ng nh©n mét sè tiÒn nµo ®ã ®Ó giÊu kh«ng cho c«ng nh©n thÊy râ t×nh tr¹ng lÖ thuéc cña hä, bï vµo tÊm v¶i bÞ ch¸y. ThÝ dô nµy chøng tá râ rµng sù kh¸c míi c·i l¹i nh− thÕ. TrËt tù qu¶ thËt lµ cÇn cho mäi lao ®éng nhau gi÷a ph¹t tiÒn vµ båi th−êng. chung. Nh−ng cã nhÊt thiÕt lµ ng−êi lao ®éng cø ph¶i phôc Môc ®Ých cña ph¹t tiÒn kh«ng ph¶i lµ ®Ó ®Òn bï mét thiÖt tïng sù ®éc ®o¸n cña c¸c chñ x−ëng, tøc lµ nh÷ng ng−êi b¶n h¹i, mµ lµ ®Ó t¹o nªn mét kû luËt, nghÜa lµ ®Ó b¾t c«ng nh©n th©n th× kh«ng lao ®éng, nh−ng l¹i cã thÕ lùc chØ v× ®· chiÕm phôc tïng ng−êi chñ, b¾t c«ng nh©n thi hµnh nh÷ng mÖnh ®o¹t tÊt c¶ m¸y mãc, c«ng cô vµ nguyªn liÖu, hay kh«ng? Lao lÖnh cña ng−êi chñ vµ tu©n theo h¾n trong giê lao ®éng. ― ®éng chung kh«ng thÓ nµo tiÕn hµnh ®−îc nÕu kh«ng cã trËt tù, LuËt ph¹t tiÒn ®· nãi ®óng nh− vËy: ph¹t tiÒn lµ "sù trõng nÕu mäi ng−êi kh«ng tu©n theo trËt tù ®ã; nh−ng lao ®éng ph¹t b»ng tiÒn nh»m duy tr× trËt tù vµ do c¸c gi¸m ®èc c«ng chung cã thÓ tiÕn hµnh ®−îc mµ kh«ng cÇn c«ng nh©n ph¶i x−ëng tù quyÒn Ên ®Þnh". Cho nªn, tiÒn ph¹t nhiÒu hay Ýt th× phôc tïng chñ x−ëng vµ chñ nhµ m¸y. Lao ®éng chung ®ßi hái kh«ng ph¶i c¨n cø vµo thiÖt h¹i nhiÒu hay Ýt, mµ c¨n cø vµo thùc sù ph¶i cã mét sù tr«ng coi nh»m duy tr× trËt tù, nh−ng møc ®é s¬ suÊt cña ng−êi c«ng nh©n: hÔ ng−êi c«ng nh©n kh«ng hÒ ®ßi hái r»ng c¸i quyÒn tr«ng coi nh÷ng ng−êi kh¸c cµng tá ra s¬ suÊt bao nhiªu, hÔ ng−êi Êy cµng kh«ng chÞu bao giê còng ph¶i thuéc vÒ kÎ b¶n th©n kh«ng lao ®éng mµ l¹i phôc tïng ng−êi chñ hoÆc kh«ng chÞu tu©n theo yªu cÇu cña sèng b»ng lao ®éng cña ng−êi kh¸c. ― Do ®ã ta thÊy r»ng së dÜ ng−êi chñ bao nhiªu, th× tiÒn ph¹t cµng nhiÒu bÊy nhiªu. LÏ dÜ cã ph¹t tiÒn, kh«ng ph¶i lµ v× ng−êi ta cïng lao ®éng chung, mµ nhiªn, ng−êi nµo ®· nhËn lµm viÖc cho mét ng−êi chñ th× lµ v× trong nh÷ng chÕ ®é t− b¶n ngµy nay, tÊt c¶ mäi ng−êi lao ng−êi ®ã mÊt tù do; ng−êi Êy ph¶i tu©n theo ng−êi chñ vµ ®éng ®Òu kh«ng cã mét tý g× lµ cña riªng cña m×nh c¶: toµn bé ng−êi chñ cã thÓ trõng ph¹t ng−êi Êy. ― N«ng n« ®· lµm viÖc m¸y mãc, c«ng cô, nguyªn liÖu, ®Êt ®ai, thãc lóa ®Òu n»m trong cho ®Þa chñ vµ ®Þa chñ trõng ph¹t hä. ― C«ng nh©n lµm viÖc tay nh÷ng kÎ giµu. C«ng nh©n ph¶i b¸n m×nh cho chóng ®Ó cho bän t− b¶n vµ bän t− b¶n trõng ph¹t hä. ― TÊt c¶ sù kh¸c khái chÕt ®ãi. Vµ khi ®· b¸n m×nh råi th× cè nhiªn lµ ph¶i phôc nhau chØ lµ ë chç: tr−íc kia, ng−êi ta dïng roi vät ®Ó ®¸nh tïng nh÷ng kÎ giµu vµ ph¶i chÞu sù trõng ph¹t cña chóng. ®Ëp con ng−êi bÞ lÖ thuéc, cßn ngµy nay ng−êi ta dïng ®ång BÊt cø ng − êi c«ng nh©n nµo muèn hiÓu tiÒn ph¹t lµ róp ®Ó ®¸nh ng−êi ®ã. g×, ®Òu ph¶i thÊy râ ®iÒu ®ã. CÇn ph¶i biÕt ®iÒu ®ã ®Ó b¸c Cã lÏ ng − êi ta sÏ c·i l¹i r»ng kh«ng cã kû luËt th× kh«ng bá c¸i luËn ®iÖu th«ng th − êng (vµ rÊt sai lÇm) cho r»ng thÓ cã lao ®éng chung cña mét sè ®«ng c«ng nh©n trong ph¹t tiÒn lµ cÇn thiÕt, v× nÕu kh«ng ph¹t tiÒn th× lao ®éng mét nhµ m¸y hoÆc mét c«ng x − ëng ® − îc: trËt tù lµ chung sÏ kh«ng thÓ thùc hiÖn ® − îc. CÇn ph¶i biÕt ®iÒu cÇn thiÕt trong lao ®éng, cÇn ph¶i ®Ó ý gi÷ v÷ng trËt tù vµ