22 phẫu thuật nội soi ổ bụng tối thiểu đặt ống thông tenckhoff cho lọc màng bụng liên tục

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> 22 PHẪU THUẬT NỘI SOI Ổ BỤNG TỐI THIỂU ĐẶT ỐNG THÔNG<br /> TENCKHOFF CHO LỌC MÀNG BỤNG LIÊN TỤC<br /> Trần Ngọc Sinh*, Dương Quang Vũ*, Trần Trọng Trí*, Hoàng Khắc Chuẩn*, Nguyễn Trọng Hiền*<br /> Báo cáo viên:<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Đánh giá kết quả bước ñầu ñặt ống thông Tenckhoff qua phẫu thuật nội soi tối thiểu<br /> (PTNSTT).<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: chúng tôi nghiên cứu tiền cứu mô tả những nhân bị suy thận<br /> mạn giai ñoạn cuối có chỉ ñịnh thẩm phân phúc mạc (TPPM) liên tục từ tháng 9/2009 ñến tháng 11/2009.<br /> Tất cả các trường hợp ñược áp dụng kỹ thuật PTNSTT ñặt thông Tenchkoff tại khoa ngoại Tiết Niệu bệnh<br /> viện Chợ Rẫy ñược hồi cứu hồ sơ ghi nhận về các biến chứng sớm của phẫu thuật: chảy máu sau mổ, dò<br /> dịch thẩm phân, di lệch, tắc ống thông, xử trí các biến chứng sau mổ.<br /> Kết quả: Trong thời gian từ từ tháng 9/2009 ñến tháng 11/2009, khoa Tiết Niệu bệnh iện Chợ Rẫy ñã<br /> PTNSTT ñặt ống thông Tenckhoff cho 22 trường hợp. Tuổi trung bình 43,17 ± 14, lớn nhất: 84 tuổi, nhỏ<br /> nhất:16 tuổi.Giới: nam 12/22 (54,55%), nữ: 10/22 (45,45%). Chảy máu sau mổ 0%, viêm phúc mạc 0%,<br /> tắc ống thông 1/22 (4,5%), rỉ dịch 1/22 (4,5%),di lệch thông 1/22 (4,5%).<br /> Kết luận: PTNSTT ñặt catheter Tenckhoff ñể TPPM là một phẫu thuật ñơn giản có thể tiến hành mổ<br /> với tê tại chỗ với phẫu thuật viên ñược huấn luyện tốt.<br /> Từ khóa: Phẫu thuật nội soi tối thiểu, thông Tenchkoff.<br /> ABSTRACT<br /> <br /> MINILAPAROSCOPIC INSERTION OF TENCKHOFF CATHETER IN PATIENTS ON<br /> CHRONIC AMBULATORY PERITONEAL DIALYSIS TREATMENT AT CHO RAY<br /> HOSPITAL<br /> Tran Ngoc Sinh, Duong Quang Vu, Tran Trong Tri, Hoang Khac Chuan, Nguyen Trong Hien<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 14 - Supplement of No 2 - 2010: 138 - 142<br /> Objective: To evaluate the results of minilaparoscopic insertion of tenckhoff catheter at cho ray<br /> hospital.<br /> Materials and methods: We prospectively studied 22 patients with end stage renal disease receiving<br /> chronic ambulatory peritoneal dialysis from Sep 2009 to Nov 2009. Tenckhoff catheter was inserted under<br /> local anesthesia in the operating theatre for dialysis.<br /> Results: mean age of patients: 43.17 ± 14; male 12/22(54.55%), female: 10/12 (45.45%). Bleeding<br /> 0%, Peritonitis 0%, catheter obstruction 1/22 (4.5%), leakage of dialysate 1/22 (4.5%), migration 1/22<br /> (4.5%).<br /> Conclusion: minilaparoscopic insertion of Tenchkoff catheter technique has a significant influence on<br /> the complications and outcome of chronic peritoneal catheter. It is advisable that this be done by<br /> experience catheter insertion team.<br /> Keywords: minilaparoscopy, tenckhoff catheter, peritoneal dialysis<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Catheter cuộn ñầu dùng ñể thẩm phân phúc mạc ñược Palmer thông báo năm 1964 và Tenckhoff cải<br /> tiến năm 1968 cho phép lưu catheter lâu dài trong ổ bụng. Tiến bộ này ñã ñược Popovich áp dụng trong<br /> thẩm phân phúc mạc liên tục di ñộng (CAPD) năm 1976 và trở thành một trong các biện pháp ñiều trị thay<br /> * Khoa Ngoại Tiết Niệu bệnh viện Chợ Rẫy<br /> Tác giả liên hệ: BS.CKII. Dương Quang Vũ ĐT: 0903720456, Email: bsduongquangvu@yahoo.com.vn<br /> <br /> thế thận trong các trường hợp suy thận mạn giai ñoạn cuối.<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2010<br /> <br /> 138<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Thuận lợi của CAPD là ñơn giản, bệnh nhân có thể tự mình làm, không phải phụ thuộc nhiều vào bệnh<br /> viện. Tuy nhiên CAPD cũng có nhiều biến chứng liên quan ñến ñặt và chăm sóc catheter.<br /> Tại Việt Nam,TPPM ñược thực hiện lần ñầu tiên vào năm 1997, tại bệnh viện 115(5,4). Thời gian ñầu,<br /> do biến chứng của TPPM còn nhiều nên ñược xem như phương pháp chọn lựa sau cho những bệnh nhân<br /> cần lọc máu, khi mà chạy thận nhân tạo hay ghép thận không khả thi. Cho ñến thời gian gần ñây, kỹ thuật<br /> mổ ñược cải tiến,những tai biến của TPPM ñược hạn chế ñến mức thấp nhất. TPPM ít gây rối loạn huyết<br /> ñộng có thể dung nạp ñối với những bệnh nhân có bệnh tim mạch kèm theo, thêm vào ñó bệnh nhân châu<br /> Á, trẻ tuổi, không có bệnh ñái tháo ñường có kết quả lọc màng bụng tốt hơn(3) thêm vào ñó lọc màng bụng<br /> rẻ và dễ thực hiện hơn lọc máu (theo giáo sư Richard Allen).<br /> Tại bệnh viện Chợ Rẫy, chúng tôi ñặt catheter TPPM từ tháng 6/2004, với những kỹ thuật khác<br /> nhau như: mổ mở tối thiểu, mổ mở kết hợp với nội soi...với kết quả khả quan và thời gian gần ñây<br /> chúng tôi áp dụng kỹ thuật nội soi tối thiểu với mục tiêu tối ưu hóa catheter TPPM với các tiêu chí:<br /> ñầu catheter ở vị trí thấp nhất trong khoang phúc mạc,nút chận trong nằm trong lớp cơ thẳng bụng, nút<br /> chận ngoài 1-2cm cách lỗ thoát ở da, dòng chảy vào và ra tốt, giảm tối ña khả năng xì dò và thoát vị<br /> vết mổ.<br /> Trong nghiên cứu này chúng tôi thực hiện kỹ thuật PTNSTT ñặt thông Tenchkoff,và ñánh giá kết quả<br /> bước ñầu.<br /> ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> Thiết kế<br /> Khảo sát tiền cứu mô tả.<br /> Đối tượng<br /> Bệnh nhân suy thận mạn giai ñoạn cuối ñược ñặt Tenckhoff thay thế thận bằng CAPD trong khoảng<br /> thời gian từ tháng 9/2009 ñến tháng 11/2009 tại khoa ngoại Tiết Niệu bệnh viện Chợ Rẫy.<br /> Thu thập số liệu<br /> Ghi nhận tuổi, giới, thời gian hoạt ñộng, vị trí ống thông, các biến chứng trong quá trình CAPD như:<br /> chảy máu sau mổ, dò dịch thẩm phân,di lệch, tắc ống thông cũng như xử trí các biến chứng sau mổ.<br /> Chỉ ñịnh của thẩm phân phúc mạc<br /> Bệnh nhân không chịu ñựng ñược thận nhân tạo<br /> Bệnh nhân ñang chờ ghép thận<br /> Bệnh nhân bị mất hết các ñường vào mạch máu ñể chạy thận nhân tạo…<br /> Chống chỉ ñịnh của thẩm phân phúc mạc:<br /> Phúc mạc bị xơ hóa, viêm nhiễm: lao màng bụng…<br /> Vết mổ cũ ở bụng…<br /> Kỹ thuật ñặt catheter Tenckhoff<br /> Chuẩn bị<br /> Bệnh nhân ñược yêu cầu ñi tiểu trước khi ñược ñưa vào phòng mổ hoặc ñặt thông niệu ñạo bàng<br /> quang.<br /> Kháng sinh dự phòng, chúng tôi thường sử dụng cephalosporin (thường là thế hệ 3) và ñược cho ít nhất<br /> 60 phút trước mổ.<br /> Tất cả những thủ thuật ñược thực hiện trong nhà mổ với sự tham gia của bác sĩ gây mê hồi sức. Nhịp<br /> tim,huyết áp, ñộ bảo hòa oxi trong máu mau mạch (SPO2) ñược theo dõi liên tục.<br /> Thuốc an thần dạng tiêm mạch (Midazolam) cũng có thể ñược sử dụng khi bệnh nhân quá lo lắng hoặc<br /> sợ.<br /> Cho mục ñích gây tê tại vị trí ñặt trocas chúng tôi sử dụng lidocain 2%.<br /> Khí CO2 ñược sử dụng ñể tạo khoang phúc mạc.<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2010<br /> <br /> 139<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Catheter Tenckhoff cổ thiên nga, hoặc cổ thẳng với hai nút chặn (double - cuff swan neck) với nòng<br /> dẫn ñược sử dụng trong 21 (95,45%) trường hợp,thông ñầu thẳng chỉ sử dụng một trường hợp (4,55%) (bé<br /> trai 16 tuổi).<br /> Một troca ñược làm bằng thép không gỉ với ñường kính10 cm (hai nút chặn của thông Tenchkoff ñi<br /> qua dễ dàng), chiều dài 20 cm (phù hợp với mục ñích làm ñường dẫn ñến cùng ñồ douglas), với vale một<br /> chiều.<br /> Tiến hành<br /> Trong kỹ thuật này chúng tôi chỉ sử dụng một troca.Vị trí troca, cũng chính là vị trí nút chặn trong sẽ<br /> ñược cố ñịnh. Vị trí này ñược xác ñịnh dựa vào:<br /> +Trên mặt phẳng hoành: cạnh ñường trắng giữa bên phải nếu bệnh nhân thuận tay trái. Cạnh ñường<br /> trắng giữa bên trái nếu bệnh nhân thuận tay phải.<br /> +Trên mặt phẳng ñứng dọc: bờ trên ñầu cong của catheter ñược ñặt dưới khớp mu một khoát ngón tay<br /> và ño lên ñến nút chận trong.<br /> Gây tê tại chỗ bằng lidocain 2%.<br /> Rạch da dọc tại vị trí ñược xác ñịnh 20 mm ñến lớp cơ, bóc tách cơ (phải cầm máu tốt nhằm tránh biến<br /> chứng chảy máu trong cơ có thể dẫn ñến thất bại của thủ thuật), xẻ bao trong cơ thẳng và phúc mạc.<br /> Trong 10/22 (45,45%) trường hợp ngay khi phúc mạc ñược xẻ mạc nối lớn thập thò hoặc phòi qua<br /> vết mổ, chúng tôi tiến hành cột cắt mạc nối.<br /> Một mũi khâu túi bằng Vicryl 2.0 quanh vết xẻ phúc mạc,khởi ñầu ở vị trí 12 giờ, kết thúc ở vị trí 2<br /> giờ. Mũi khâu này trước tiên ñược sử dụng ñể làm kín khoang phúc mạc trong quá trình bơm khí CO2, sau<br /> ñó ñược dùng ñể cố ñịnh và ñịnh hướng nút chặn trong.<br /> Đặt troca vào khoang phúc mạc, khí CO2 ñược bơm vào với áp lực ñược giữ vào khoảng 8 mmHg,<br /> nhằm tránh làm tổn thương các tạng, tránh kích thích bệnh nhân quá mức và thuận tiện hơn cho việc di<br /> chuyển trocas ñến cùng ñồ douglas, áp lực này có thể tăng ñến 12 mmHg khi cần. Khi cùng ñồ ñược xác<br /> ñịnh, troca ñược ñẩy thêm vào sao cho ñầu trocas nằm ở cùng ñồ. Camera cùng vale một chiều ñược tháo<br /> ra ñồng thời troca ñược giữ yên.<br /> Thông Tenchkoff cùng với nòng dẫn ñược ñưa qua troca ñến cùng ñồ, lúc này kiễm tra ñầu thông<br /> vào ñúng vị trí bằng cách hỏi bệnh nhân về cảm giác buồn tiểu hoặc cảm giác căng tức vùng hạ vị<br /> (ñầu thông chạm vào bàng quang), lúc này thông Tenchkoff ñược ñẩy vào, trong khi nòng dẫn ñược<br /> giữ yên nếu cảm thấy vướng thì troca lùi dần cho ñến khi nút chặn trong nằm ở ngang mức cơ thẳng<br /> bụng thì dừng (lúc này phần cong của thông ñã nằm hoàn toàn trong cùng ñồ Douglas).<br /> Phúc mạc cùng lá trong cơ thẳng ñược khâu lại. Nút chặn trong ñược cố ñịnh cùng với mối chỉ<br /> này sao cho nằm trên lá trong cơ thẳng, trong lớp cơ thẳng.<br /> Lúc này kiểm tra thông bằng cách bơm nhẹ nhàng 25 ñến 50 ml NaCl 0,9% rồi ñể dịch chảy ra tự nhiên<br /> (theo trọng lực), không dùng lực hút vì mạc nối có thể ñi vào làm tắc nghẽn thông.<br /> Lá trước cơ thẳng ñược khâu lại bằng Vicryl 2.0 theo chiều từ dưới lên với mục ñích ñịnh hướng<br /> nút chặn trong theo chiều từ trên xuống dưới, từ trước ra sau (hạn chế khả năng di chuyển của ñầu<br /> thông về sau).<br /> Tạo ñương hầm dưới da bằng dụng cụ tạo ñường hầm.Chọn lỗ thoát trên da với các tiêu chuẩn:<br /> hướng xuống dưới, thấp hơn vị trí cố ñịnh nút chặn trong 5 cm, cách xa vết mổ 5 cm và cách nút chặn<br /> ngoài 2 cm.<br /> Khâu lại lớp mỡ dưới da bằng Vicryl 2.0.<br /> Khâu da bằng Nylon 3.0.<br /> Thời gian bắt ñầu sử dụng lọc: 2 tuần sau mổ.<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2010<br /> <br /> 140<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> KẾTQUẢ<br /> Đặc ñiểm chung<br /> Từ 9/2009 ñến tháng 11/2009 có 22 bệnh nhân ñược PTNSTT ñặt thông Tenckhoff ñể CAPD.<br /> Giới: nam 12 (54,55%), nữ: 10 (45,54%)<br /> Tuổi trung bình: 43,17 ± 14, lớn nhất: 84 tuổi, nhỏ nhất:16 tuổi.<br /> Đường mổ ñặt ống thông:<br /> Bên trái: 22 (100%) trường hợp (TH).<br /> Bên phải: 0 TH (0%)<br /> Giữa: 0 TH (0%)<br /> Bên ñưa ống thông ra:<br /> Bên trái: 22 TH (100%)<br /> Bên phải: 0 TH (0%)<br /> Thời gian mổ trung bình 30 phút (thời gian phẫu thuật kéo dài hơn ở những TH cắt mạc nối).<br /> Số TH tốt không biến chứng nào:15/22 TH (68,18%)<br /> Số TH có biến chứng: 3/22 TH (13,63%)<br /> Chữa trị thành công: 1/3 TH (33,33%) (tắc thông).<br /> TH thông hoạt ñộng sau khi chữa trị các biến chứng: 22/22 (100%).<br /> Các biến chứng<br /> Số trường hợp Tỉ lệ %<br /> Các biến chứng<br /> (n =22)<br /> Chảy máu<br /> 0<br /> 0<br /> Viêm phúc mạc sau mổ<br /> 0<br /> 0<br /> Tắc ống thông<br /> 1<br /> 4,54<br /> Rỉ dịch<br /> 1<br /> 4,54<br /> Đầu thông bị di chuyển lên<br /> 1<br /> 4,54<br /> cao<br /> BÀN LUẬN<br /> Phần lớn bệnh nhân nhập viện trong tình trạng suy thận nặng phải chạy thận nhân tạo cấp cứu, khi<br /> bệnh nhân ổn ñịnh chúng tôi mới tiến hành làm thẩm phân phúc mạc.<br /> Tuổi<br /> Trung bình của bệnh nhân 43, ñây là lứa tuổi lao ñộng, bệnh nhân muốn ñiều trị bằng CAPD ñể thích<br /> nghi với cuộc sống, không lệ thuộc vào bệnh viện.<br /> Đường mổ<br /> Để ñặt ống thông Tenckhoff tùy theo phẫu thuật viên có thể ñường mổ bên phải hay trái tùy tác giả và<br /> tùy tay thuận, ña số chọn bên trái. Đường mổ giữa dễ thực hiện, phù hợp cho người mới làm, nhưng tỉ lệ dò<br /> dịch cao hơn. Khắc phục dò bằng cách khâu nút chận trong 2 lớp (lớp phúc mạc và lớp cân). Khi khâu phúc<br /> mạc không ñể nút chặn thứ nhất vào trong ổ bụng. Nên khâu vắt.<br /> Chảy máu sau mổ<br /> Chảy máu trong phúc mạc: dịch hồng, máu cục sẽ làm tắc thông.<br /> Chảy máu vết mổ: do cầm máu kém tuy nhiên chỉ cần băng ép là ñủ.<br /> Tỷ lệ chảy máu của W.K. LO: 16%, YOUMBISSI T.J.: 11%(1,8).<br /> Viêm phúc mạc sau mổ<br /> Là một biến chứng thường gặp trong CAPD, trong nghiên cứu này do thời gian theo dõi còn ngắn nên<br /> chưa ghi nhận trường hợp nào. BV115 (Phạm Văn Bùi): 23,5% (n=47). WK. LO: 20% (n=50), trong số ñó<br /> ñiều trị nội khoa thất bại phải rút bỏ thông chuyển chạy thận nhân tạo. Tại bệnh viện Chợ Rẫy với kỹ thuật<br /> trước ñây tỷ lệ viêm phúc mạc 0,8%(n=243); BV 115 (Phạm Văn Bùi): 10,6% (n=47); WK LO:<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2010<br /> <br /> 141<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> 4%(n=50)(5,4,1,8).<br /> Biến chứng dò dịch<br /> 4,54% (n=22), trước ñây 3,7% (n=243) rỉ dịch thẩm phân, W.K. Lo: 22,4% (n=50), Youmbissi TJ:<br /> 22% (n=18), BV115 (Phạm Văn Bùi): 4,3% (n=47)(5,4,1,8).<br /> Biến chứng tắc ống thông<br /> 4,54% (n=22) xảy ra trên TH không cắt mạc nối. Đây cũng là biến chứng thường gặp ở tất cả các trung<br /> tâm có làm CAPD, tỷ lệ này tùy tác giả có thể thay ñổi lên ñến 29 - 31%. Để cải thiện tình trạng này, nhiều<br /> tác giả ñã ñề nghị ñặt catheter qua nội soi, và cắt mạc nối, khâu ñính ống thông. Chúng tôi chỉ cắt khi mạc<br /> nối dài hoặc phòi qua vết xẻ phúc mạc, chúng tôi không cắt thường qui vì ña số bệnh nhân ñến trong tình<br /> trạng bệnh thận tiến triển phải chạy thận nhân tạo cấp cứu và có rối loạn huyết ñộng do ñó chúng tôi<br /> thường mổ ñặt catheter với phương pháp vô cảm tê tại chỗ, và lựa chọn phương pháp ít xâm lấn nhất. Với<br /> những trường hợp tắc do mạc nối, chúng tôi chỉnh sửa bằng phẫu thuật nội soi qua ổ bụng gỡ mạc nối khỏi<br /> ống thông ñặt lại ống thông vào túi cùng Douglas. Tỷ lệ tắc ống thông theo các tác giả: WK Lo: 0%<br /> (n=50), Youmbissi TJ: 5,5% (n=18), BV115 (Phạm Văn Bùi): 10,6% (n=47)(5,4,1,8,9).<br /> Biến chứng di lệch ông thông<br /> Trong nghiên cứu này 1/22 (4,5%).<br /> Biến chứng do tay nghề phẫu thuật viên<br /> Tại BVCR tất cả phẫu thuật viên ñều có biến chứng dù thời gian hành nghề lâu hay mới. Số trường<br /> hợp biến chứng tỉ lệ nghịch với số lượng cuộc mổ của mỗi phẫu thuật viên.<br /> Ngừa các biến chứng sau mổ<br /> - Trường phái bệnh viện Erasme (Bruxelles): băng và khoá ống thông, cố ñịnh ống thông. Nằm yên 24<br /> giờ ñầu, giảm ñau, theo dõi dịch thấm băng.<br /> - Trường phái Hong kong (LO WK): Cố ñịnh ngoài catheter (dãi băng dính). Băng, giữ yên 1 tuần ñể<br /> ngừa dò. Thay băng vô trùng mỗi tuần trong 3 tuần (thay nhiều dễ nhiễm). Sau 6 tuần vết mổ ổn(1,8).<br /> KẾT LUẬN<br /> PTNSTT ñặt catheter Tenckhoff ñể thẩm phân phúc mạc là một phẫu thuật ñơn giản có thể tiến hành<br /> mổ với tê tại chỗ và phẫu thuật viên ñược huấn luyện tốt.<br /> Kết quả qua 22 TH mổ trong 2 tháng: tuy có thành công ña số sau lần mổ ñầu (95,54%) và kết quả<br /> cuối sau khi sửa chữa các biến chứng (100%). Nói chung chưa phải là hoàn hảo về kỹ thuật. Tuy nhiên, dù<br /> có tỉ lệ biến chứng (22,72%), nhưng không phải là cách biệt lớn với một số tác giả ñi trước.<br /> Những cố gắng làm giảm ñi biến chứng tắc ống thông xem ra chưa thật sự thỏa ñáng. Cần nghiên cứu<br /> thêm.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> 2.<br /> 3.<br /> 4.<br /> 5.<br /> 6.<br /> 7.<br /> 8.<br /> 9.<br /> <br /> Lo (1992). Result of lower paramedian insertion of Tenckhoff catheter.Journal of the Hong Kong Medical Association<br /> Vol. 44, No. 3, 159 -163.<br /> Munarriz R and Carpinito G (1999). Renal failure and dialysis. Manual of urology. Lippincot William & Wilkins, 307 –<br /> 319.<br /> Phạm Thị Chải và cộng sự (2008), Thẩm phân phúc mạc ngoại trú trên bệnh nhân suy thận mạn giai ñoạn cuối: kết quả<br /> sau 2 năm thực hiện, tạp chí Y học Việt Nam, số 61 - tr.47-52.<br /> Phạm Văn Bùi (2005). Khảo sát các biến chứng của thẩm phân phúc mạc liên tục lưu ñộng trong ñiều trị bệnh suy thận<br /> mạn giai ñọan cuối, Y học Việt Nam, tập 313, 451-462.<br /> Phạm Văn Bùi (2007), Thẩm phân phúc mạc trong ñiều trị thay thế suy thận mạn giai ñoạn cuối, tạp chí Thông tin y<br /> dược, số 8, tr. 34-38.<br /> Tiong HY (2006). Surgical complications of Tenckhoff catheters used in continuous ambulatory peritoneal dialysis.<br /> Singapore Med J.47 (8):707-11.<br /> Wang JY, (2005). Laparoscopic assisted placement of peritoneal dialysis catheters for selected patients with previous<br /> abdominal operation. . J Invest Surg 18(2):59-62<br /> Wong (1988). A retrospective review of tenckhoff catheter survival and complications in patients on chronic<br /> ambulatory peritoneal dialysis treatment. Journal of the Hong Kong Medical Association Vol. 40, No. 1, 270-272.<br /> Youmbissi TJ (2001). Simplified Surgical Placement of Tenckhoff Catheter under Local Anesthesia: The<br /> Dammam Central Hospital Experience. Saudi Journal of Kidney Diseases and Transplantation. Vol. 12,<br /> Issue: 2, 175 -178.<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2010<br /> <br /> 142<br /> <br />