60 năm Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam

60 N¡M<br /> VIÖ<br /> VIÖN HµN L¢M KHOA Hä<br /> HäC X· Hé<br /> HéI VIÖ<br /> VIÖT NAM<br /> <br /> <br /> 60 n¨m tr−íc, ngµy 02/12/1953, t¹i<br /> T©n Trµo, ®Þa danh lÞch sö trong<br /> chiÕn khu ViÖt B¾c, mét tæ chøc nghiªn<br /> Thùc hiÖn chøc n¨ng nghiªn cøu c¬<br /> b¶n vµ nghiªn cøu triÓn khai, ®µo t¹o<br /> nguån nh©n lùc khoa häc x· héi tr×nh ®é<br /> cøu khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n trùc cao, tham m−u vµ t− vÊn chÝnh s¸ch, 60<br /> thuéc Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng n¨m qua, ViÖn Hµn l©m Khoa häc x·<br /> Lao ®éng ViÖt Nam mang tªn gäi “Ban héi ViÖt Nam ®· cã nh÷ng b−íc ph¸t<br /> Nghiªn cøu LÞch sö, §Þa lý, V¨n häc” víi triÓn v−ît bËc, ®¹t ®−îc nhiÒu thµnh<br /> 14 c¸n bé, nh©n viªn do nhµ sö häc TrÇn tùu khoa häc quan träng, gãp phÇn<br /> Huy LiÖu lµm Tr−ëng ban, ®−îc thµnh xøng ®¸ng vµo sù nghiÖp ®Êu tranh gi¶i<br /> lËp. §©y chÝnh lµ tæ chøc tiÒn th©n cña phãng d©n téc vµ thèng nhÊt ®Êt n−íc,<br /> ViÖn Hµn l©m Khoa häc x· héi ViÖt ®æi míi vµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi,<br /> Nam ngµy nay. ph¸t triÓn ®Êt n−íc vµ b¶o vÖ Tæ quèc<br /> 1. Vµi nÐt vÒ lÞch sö vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa.<br /> <br /> Qua 60 n¨m víi c¸c tªn gäi kh¸c Tõ n¨m 1953 ®Õn n¨m 1986 lµ thêi<br /> nhau (Ban Nghiªn cøu LÞch sö, §Þa lý, kú ViÖn Hµn l©m tËp trung nghiªn cøu<br /> V¨n häc, ViÖn Khoa häc x· héi, ñy ban nh÷ng vÊn ®Ò vÒ ®éc lËp d©n téc, vÒ con<br /> Khoa häc x· héi ViÖt Nam, Trung t©m ®−êng vµ c¸c ph−¬ng thøc gi¶i phãng<br /> Khoa häc x· héi vµ Nh©n v¨n Quèc gia, d©n téc, vÒ xu h−íng ®i lªn chñ nghÜa x·<br /> ViÖn Khoa häc x· héi ViÖt Nam), ®¸p héi ë c¸c n−íc ®· vµ ®ang tiÕn hµnh<br /> øng nh÷ng nhiÖm vô kh¸c nhau cña sù c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ nh©n d©n.<br /> nghiÖp x©y dùng, b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn Bªn c¹nh ®ã, víi chøc n¨ng vµ nhiÖm vô<br /> ®Êt n−íc, tõ ngµy 22/2/2013, ViÖn mang cña m×nh, ViÖn Hµn l©m còng tiÕn hµnh<br /> tªn ViÖn Hµn l©m Khoa häc x· héi ViÖt nhiÒu nghiªn cøu vÒ lÞch sö vµ v¨n hãa<br /> Nam, tªn gäi ®−îc dù kiÕn tõ rÊt sím vµ ng−êi ViÖt, vÒ b¶n th©n c¸c khoa häc x·<br /> ®−îc coi lµ ph¶n ¸nh ®óng nhÊt chøc héi…, kh¼ng ®Þnh ®−îc vÞ thÕ cña khoa<br /> n¨ng, tiÒm n¨ng vµ søc m¹nh trÝ tuÖ häc x· héi trong ®êi sèng x· héi, ®Æc<br /> cña mét c¬ quan nghiªn cøu quèc gia, biÖt trong nh÷ng t×nh huèng nÒn kinh<br /> vÜ m«, chiÕn l−îc, toµn diÖn vµ cã hÖ tÕ - x· héi ®Êt n−íc gÆp khã kh¨n hoÆc<br /> thèng vÒ khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n. khñng ho¶ng.<br /> Tªn gäi nµy còng ®ång thêi lµ nguån cæ Nh÷ng thµnh tùu khoa häc cña thêi<br /> vò to lín ®èi víi giíi khoa häc x· héi kú nµy ®· ph¸t huy ®−îc néi lùc cña c¸c<br /> ViÖt Nam. nhµ khoa häc ViÖt Nam trªn c¬ së tiÕp<br /> 20 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 12.2013<br /> <br /> <br /> thu ®−îc nh÷ng tinh hoa v¨n hãa vµ më réng. Ho¹t ®éng hîp t¸c víi c¸c n−íc<br /> khoa häc cña c¸c nÒn khoa häc tiªn tiÕn trªn thÕ giíi trong nghiªn cøu khoa häc<br /> thêi bÊy giê. Nh÷ng thµnh tùu ®ã ®· x· héi vµ nh©n v¨n còng ngµy cµng ®−îc<br /> ®éng viªn toµn §¶ng, toµn d©n nhËn râ t¨ng c−êng. §Õn nay, ViÖn Hµn l©m ®·<br /> søc m¹nh chÝnh nghÜa, chÊp nhËn hi cã quan hÖ hîp t¸c nghiªn cøu, ®µo t¹o<br /> sinh ®Ó b¶o vÖ nÒn tù do vµ ®éc lËp cña c¸n bé, trao ®æi th«ng tin khoa häc víi<br /> d©n téc; gãp phÇn quan träng thóc ®Èy h¬n 50 n−íc vµ c¸c tæ chøc khoa häc x·<br /> cuéc kh¸ng chiÕn thÇn th¸nh chèng héi trªn thÕ giíi. Cïng víi sù tr−ëng<br /> thùc d©n Ph¸p vµ ®Õ quèc Mü ®i ®Õn thµnh cña ViÖn Hµn l©m Khoa häc x·<br /> th¾ng lîi, thèng nhÊt n−íc nhµ, ®−a c¶ héi ViÖt Nam, xu thÕ nµy vÉn ®ang ph¸t<br /> n−íc ®i lªn chñ nghÜa x· héi. triÓn m¹nh mÏ.<br /> Thêi kú tõ n¨m 1986 ®Õn nay lµ thêi HiÖn nay ViÖn Hµn l©m Khoa häc<br /> kú ph¸t triÓn phong phó, s©u s¾c vµ kh¸ x· héi ViÖt Nam cã 35 ®¬n vÞ trùc thuéc<br /> toµn diÖn vÒ ho¹t ®éng khoa häc cña bao gåm 30 ViÖn vµ Trung t©m nghiªn<br /> ViÖn Hµn l©m Khoa häc x· héi ViÖt Nam. cøu - lµ c¸c tæ chøc ®Çu ngµnh vÒ nghiªn<br /> Trªn c¬ së kÕ thõa c¸c thµnh tùu cña cøu vµ ®µo t¹o khoa häc x· héi, ®−îc tæ<br /> giai ®o¹n tr−íc, tiÕp thu nh÷ng thµnh chøc thµnh c¸c khèi viÖn: khèi khoa häc<br /> tùu míi cña khoa häc x· héi thÕ giíi, x· héi; khèi khoa häc nh©n v¨n; khèi<br /> ®Æc biÖt c¸c nÒn khoa häc cña c¸c quèc nghiªn cøu quèc tÕ; vµ khèi c¸c viÖn<br /> gia ph¸t triÓn mµ tr−íc ®ã chóng ta Ýt cã khoa häc x· héi vïng. 6 c¬ quan cã chøc<br /> ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕp xóc, ViÖn Hµn l©m ®· n¨ng ®Æc thï lµ Häc viÖn Khoa häc x·<br /> chñ ®éng ®æi míi c¸c ho¹t ®éng khoa héi, B¶o tµng D©n téc häc ViÖt Nam,<br /> häc, tæ chøc nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò T¹p chÝ Khoa häc x· héi ViÖt Nam, Nhµ<br /> võa c¬ b¶n; võa cÊp b¸ch vÒ lý luËn vµ xuÊt b¶n Khoa häc x· héi, Nhµ xuÊt b¶n<br /> thùc tiÔn ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh Tõ ®iÓn B¸ch khoa vµ Trung t©m øng<br /> tÕ - x· héi, c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ an ninh, dông C«ng nghÖ th«ng tin cïng 6 c¬ quan<br /> c¸c vÊn ®Ò vÒ v¨n hãa, con ng−êi,v.v... chøc n¨ng gióp viÖc Chñ tÞch ViÖn. §éi<br /> ngò c¸n bé, c«ng chøc, viªn chøc cña<br /> Trªn thùc tÕ, ViÖn Hµn l©m víi tÊt ViÖn Hµn l©m hiÖn cã 1.912 ng−êi, trong<br /> c¶ c¸c ho¹t ®éng cña m×nh ®· trùc tiÕp ®ã cã 1.688 c¸n bé nghiªn cøu (chiÕm<br /> vµ gi¸n tiÕp thóc ®Èy nh÷ng ®æi míi c¨n 88%) víi 16 GS. TS., 125 PGS. TS., 3<br /> b¶n vÒ lý luËn vµ c¸c ph−¬ng thøc thùc TSKH., 204 TS., 509 ThS.<br /> tiÔn ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n−íc theo con<br /> VÒ c¸c tæ chøc cã chøc n¨ng c«ng bè<br /> ®−êng x· héi chñ nghÜa; cung cÊp luËn<br /> s¶n phÈm, c«ng tr×nh khoa häc, ngoµi<br /> cø khoa häc cho viÖc so¹n th¶o C−¬ng<br /> Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc x· héi, Nhµ<br /> lÜnh, ChiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x·<br /> xuÊt b¶n Tõ ®iÓn B¸ch khoa, ViÖn Hµn<br /> héi trong thêi kú qu¸ ®é ®i lªn chñ<br /> l©m cã 33 t¹p chÝ khoa häc ®−îc Bé<br /> nghÜa x· héi, cung cÊp luËn cø khoa häc<br /> Th«ng tin vµ TruyÒn th«ng cÊp giÊy<br /> cho viÖc ho¹ch ®Þnh c¸c chñ tr−¬ng<br /> phÐp ho¹t ®éng, trong ®ã cã 12 t¹p chÝ<br /> ®−êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ<br /> xuÊt b¶n c¶ tiÕng ViÖt vµ tiÕng Anh.<br /> n−íc trong suèt thêi kú nµy.<br /> §©y lµ hÖ thèng lín nhÊt vµ phong phó<br /> ViÖc liªn kÕt nghiªn cøu cña ViÖn nhÊt c¸c t¹p chÝ khoa häc x· héi ë n−íc<br /> Hµn l©m víi c¸c ngµnh, tØnh, thµnh phè ta, nhiÒu t¹p chÝ ®−îc c¸c häc gi¶ quèc<br /> trong c¶ n−íc còng kh«ng ngõng ®−îc tÕ ®¸nh gi¸ lµ cã uy tÝn.<br /> 60 n¨m ViÖn Hµn l©m… 21<br /> <br /> G¾n liÒn víi nghiªn cøu chuyªn ®· chuyÓn ®æi thµnh c«ng tõ c¬ chÕ<br /> ngµnh lµ c«ng t¸c ®µo t¹o nh©n lùc khoa hµnh chÝnh - bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ<br /> häc x· héi tr×nh ®é cao. ViÖn Hµn l©m tr−êng, thÞ tr−êng ®· ®−îc nh×n nhËn<br /> tõ l©u ®· lµ ®Þa chØ vÒ ®µo t¹o th¹c sÜ vµ nh− mét nh©n tè mang tÝnh cÊu tróc<br /> tiÕn sÜ vÒ khoa häc x· héi cã uy tÝn víi bªn trong nÒn kinh tÕ ®Ó x©y dùng chñ<br /> ®éi ngò c¸n bé giái trong kh¾p c¶ n−íc. nghÜa x· héi; tõ mét x· héi chØ héi nhËp<br /> Thèng nhÊt ho¹t ®éng cña 17 c¬ së ®µo kinh tÕ chuyÓn sang héi nhËp quèc tÕ<br /> t¹o sau ®¹i häc, trong ®ã cã 6 ViÖn cã ngµy cµng ®Çy ®ñ, tÝch cùc vµ chñ ®éng;<br /> nhiÖm vô ®µo t¹o c¶ hai tr×nh ®é lµ tiÕn tõ nghi ng¹i, kú thÞ víi toµn cÇu hãa, coi<br /> sÜ vµ th¹c sÜ, Häc viÖn Khoa häc x· héi toµn cÇu hãa chØ lµ mét thø vò khÝ cña<br /> ®· ra ®êi cã nhiÖm vô ®µo t¹o 64 ngµnh kÎ thï ®Õn chÊp nhËn toµn cÇu hãa nh−<br /> tiÕn sÜ vµ th¹c sÜ, trong ®ã cã 33 ngµnh mét thêi c¬ bªn c¹nh nh÷ng th¸ch thøc,<br /> th¹c sÜ. Häc viÖn ®ang ®µo t¹o 3.284 häc vµ theo ®ã, héi nhËp quèc tÕ lµ ph−¬ng<br /> viªn cao häc vµ nghiªn cøu sinh, trong thøc ®Ó ph¸t triÓn, vµ trªn tÊt c¶, tõ mét<br /> ®ã 1.240 lµ nghiªn cøu sinh. ph−¬ng thøc ph¸t triÓn khÐp kÝn, rËp<br /> 2. Nh÷ng thµnh tùu chñ yÕu<br /> khu«n vµ kÐm hiÖu qu¶ sang mét<br /> ph−¬ng thøc ph¸t triÓn më, míi, n¨ng<br /> Víi 60 n¨m lao ®éng vµ s¸ng t¹o, ®éng, tÝch cùc vµ hiÖu qu¶...<br /> ®Õn nay, kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ s¶n<br /> phÈm khoa häc cña ViÖn Hµn l©m ®· Sù chuyÓn ®æi nµy kh«ng b¾t ®Çu tõ<br /> ®¹t tíi con sè hµng ngh×n c«ng tr×nh g× kh¸c ngoµi khoa häc x· héi.<br /> khoa häc, hµng v¹n bµi b¸o khoa häc Cã thÓ chøng minh t×nh tr¹ng nµy<br /> ®−îc c«ng bè trªn c¸c t¹p chÝ trong vµ qua tõng b−íc gian nan vµ phøc t¹p cña<br /> ngoµi n−íc vµ h¬n 7 ngh×n ®Çu s¸ch ®· ®æi míi. Trªn thùc tÕ, khoa häc x· héi<br /> ®−îc xuÊt b¶n. vµ nh©n v¨n ViÖt Nam ®· ®i ®óng con<br /> C¸c c«ng tr×nh ®ã ®· ®−îc §¶ng, ®−êng ®Æc thï cña nã lµ ®i vµo ®êi sèng<br /> nãi chung còng nh− vµo v¨n hãa vµ d©n<br /> Nhµ n−íc vµ x· héi ®¸nh gi¸ cao, trong<br /> ®ã, 20 c«ng tr×nh, côm c«ng tr×nh tiªu trÝ nãi riªng - con ®−êng kh«ng b»ng<br /> ph¼ng, kh«ng gi¶n ®¬n, kh«ng dÔ nhËn<br /> biÓu ®· vinh dù ®−îc nhËn Gi¶i th−ëng<br /> Hå ChÝ Minh vµ 24 c«ng tr×nh, côm c«ng biÕt hiÖu qu¶ theo quan s¸t trùc tiÕp vµ<br /> tøc th×.<br /> tr×nh ®· ®−îc nhËn Gi¶i th−ëng Nhµ<br /> n−íc. RÊt nhiÒu c«ng tr×nh khoa häc Nh×n tõ gãc ®é nµy, nhiÒu nhµ ho¹t<br /> kh¸c tuy kh«ng nhËn gi¶i th−ëng, ®éng x· héi ®· ®¸nh gi¸ r»ng, khoa häc<br /> nh−ng còng ®· vµ ®ang tån t¹i nh− lµ x· héi vµ nh©n v¨n ®ang ngµy cµng<br /> c¸c nguån tri thøc c¨n b¶n, ®ãng vai trß ®−îc ®¸nh gi¸ ®óng møc, cã vai trß to<br /> lµ thÕ giíi quan, lµ ph−¬ng ph¸p luËn, lín, mang ý nghÜa quyÕt ®Þnh trong viÖc<br /> chØ dÉn vµ ®Þnh h−íng c¸c ho¹t ®éng chuyÓn c¶ mét x· héi sang nh÷ng b−íc<br /> kinh tÕ - x· héi, lµ c«ng cô lý luËn ®Ó ngoÆt ph¸t triÓn cã tÝnh lÞch sö.<br /> gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò thùc tiÔn ®Æt ra, B¾t ®Çu lµ mét sè thay ®æi trong<br /> thóc ®Èy x· héi vËn ®éng theo chiÒu tèt khu«n khæ cña “®æi míi t− duy”. Sau ®ã<br /> ®Ñp, më mang d©n trÝ, lµm phong phó lµ sù ®Þnh h×nh dÇn thµnh hÖ thèng c¸c<br /> ®êi sèng tinh thÇn x· héi. quan niÖm, quan ®iÓm, c¸c triÕt lý víi<br /> 2.1. Tõ cuèi nh÷ng n¨m 80, chÝnh lµ nh÷ng chØ dÉn lý luËn, ph−¬ng ph¸p<br /> b¾t ®Çu tõ khoa häc x· héi mµ ®Êt n−íc luËn ë tr×nh ®é cã søc m¹nh c¶i tæ x·<br /> 22 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 12.2013<br /> <br /> <br /> héi. D©n trÝ vµ v¨n hãa thùc sù ®−îc më nh÷ng th¸ch thøc còng nh− c¬ héi cña<br /> mang theo mét xu h−íng tÝch cùc, toµn cÇu hãa vµ héi nhËp quèc tÕ.<br /> kh¼ng ®Þnh c¸c ch©n gi¸ trÞ vµ theo ®ã<br /> h×nh thµnh nguån lùc míi, cã t¸c ®éng C¸c quan niÖm míi cña giíi häc<br /> thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®æi míi. TÊt c¶ thuËt thÕ giíi ®−îc tiÕp thu dï ch−a<br /> nh÷ng g× ®−îc coi lµ gi¸o ®iÒu, b¶o thñ, thËt s©u s¾c, nh−ng còng ®ñ lÜnh héi vÒ<br /> tr× trÖ trong ho¹t ®éng kinh tÕ, trong tinh thÇn c¬ b¶n. §Õn nay, hÇu hÕt c¸c<br /> sinh ho¹t t− t−ëng - tinh thÇn, trong quan ®iÓm cã tÝnh chÊt thêi ®¹i ®Òu ®·<br /> qu¶n lý x· héi… ®Òu ®−îc t− duy l¹i vµ cã mÆt t¹i ViÖt Nam. NhiÒu t¸c phÈm<br /> ®−îc kh¾c phôc mét c¸ch ý thøc. Khoa v¹ch thêi ®¹i cña c¸c t¸c gi¶ quèc tÕ cã<br /> häc x· héi vµ nh©n v¨n víi tinh thÇn ®æi uy tÝn ®· ®−îc dÞch vµ xuÊt b¶n. HÇu<br /> míi, ®· lµm cho chÝnh nã tho¸t x¸c khái hÕt c¸c Ên phÈm næi tiÕng cña khoa häc<br /> nh÷ng quan niÖm gi¸o ®iÒu, thóc ®Èy x· x· héi ®−¬ng ®¹i ®· ®−îc chó ý xuÊt b¶n<br /> héi chuyÓn sang tr¹ng th¸i ph¸t triÓn rÊt kÞp thêi; mét sè t¸c phÈm ®−îc dÞch<br /> n¨ng ®éng, tÝch cùc, hiÖu qu¶, lÊy con vµ c«ng bè gÇn nh− ®ång thêi víi<br /> ng−êi lµm trung t©m. nguyªn t¸c. NhiÒu tªn tuæi tr−íc kia bÞ<br /> nh×n nhËn sai hoÆc thiÕu chÝnh x¸c, nay<br /> Lý luËn vÒ chñ nghÜa x· héi, vÒ qu¸ tõng b−íc ®· ®−îc nh×n nhËn l¹i.<br /> ®é lªn chñ nghÜa x· héi, vÒ ®¶ng cÇm<br /> quyÒn, vÒ sù ®æi míi hÖ thèng chÝnh trÞ… Th«ng tin vµ tri thøc ®ang ®−îc<br /> ®−îc nhËn thøc l¹i mét c¸ch c¨n b¶n, truyÒn t¶i theo c¸c h×nh thøc hiÖn ®¹i vµ<br /> trªn c¬ së trung thµnh víi Chñ nghÜa cËp nhËt. Ngµy nay, nh÷ng tµi liÖu quý<br /> Marx-Lenin vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh. hiÕm, nh÷ng tri thøc uyªn b¸c, hµn l©m<br /> vµ hiÖn ®¹i, nh÷ng trÝ tuÖ xuÊt chóng...<br /> C¸c lý thuyÕt kinh tÕ häc ®−îc xem ®Òu cã thÓ ®−îc tiÕp cËn nhanh chãng.<br /> xÐt trong c¸c t−¬ng quan hîp lý h¬n, cËp Kh«ng gian ®Þa lý kh«ng cßn lµ giíi h¹n<br /> nhËt hãa vµ hiÖn ®¹i hãa. Quan niÖm vÒ ®èi víi nghiªn cøu vµ s¸ng t¹o khoa häc<br /> bãc lét, së h÷u t− nh©n, kinh tÕ thÞ x· héi. BÊt kú mét ph¸t kiÕn nµo míi vÒ<br /> tr−êng, chñ nghÜa t− b¶n… ®−îc nh×n khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n còng cã thÓ<br /> nhËn ®óng h¬n, lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh dÔ dµng ®−îc chia sÎ tøc th× t¹i ViÖn<br /> nªn nh÷ng luËn cø khoa häc nh»m ®æi Hµn l©m Khoa häc x· héi ViÖt Nam.<br /> míi qu¶n lý vÜ m«, ®iÒu hµnh nÒn kinh<br /> tÕ phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr−êng. Nh÷ng kÕt qu¶ nµy ®· t¸c ®éng<br /> m¹nh vµ gãp phÇn lµm thay ®æi con<br /> Ph−¬ng ph¸p luËn vÒ con ng−êi vµ ng−êi vµ x· héi ViÖt Nam hiÖn ®¹i. §ã<br /> v¨n hãa ®èi víi sù ph¸t triÓn x· héi còng chÝnh lµ chøc n¨ng, sø mÖnh vµ<br /> ®−îc thay ®æi tËn gèc. TÝnh n¨ng ®éng diÖn m¹o mµ mÊy chôc n¨m nay ViÖn<br /> vµ vai trß tÝch cùc cña nh©n tè con ng−êi Hµn l©m Khoa häc x· héi ViÖt Nam cïng<br /> ®−îc ®¸nh gi¸ ®óng møc vµ tõng b−íc víi giíi khoa häc c¶ n−íc ®· thÓ hiÖn, gãp<br /> ®−îc vËn dông nh»m t¹o ra mét tr×nh phÇn ®Èy lïi l¹c hËu, lµm cho ®Êt n−íc<br /> ®é míi cho sù ph¸t triÓn x· héi. Vai trß t¨ng tr−ëng nhanh trong nhiÒu n¨m liÒn,<br /> cña kinh tÕ tri thøc, cña khoa häc, gi¸o ®¹t tíi vµ v−ît qua møc khëi ®iÓm cña<br /> dôc trong ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi... thu nhËp trung b×nh vµ ®¹t ®−îc nhiÒu<br /> ®−îc chó ý xem xÐt víi tinh thÇn vµ lîi thµnh tùu ®¸ng kÓ kh¸c, t¹o ®µ, thÕ vµ<br /> thÕ cña ng−êi ®i sau nh»m ®¸p øng lùc míi cho sù ph¸t triÓn tiÕp theo.<br /> 60 n¨m ViÖn Hµn l©m… 23<br /> <br /> 2.2. Cïng víi giíi khoa häc x· héi c¶ nghiªn cøu triÓn khai trong khoa häc x·<br /> n−íc, ViÖn Hµn l©m Khoa häc x· héi héi vµ nh©n v¨n ViÖt Nam ngµy nay,<br /> ViÖt Nam ®· t¹o dùng ®−îc diÖn m¹o kh«ng cã hiÖn t−îng c¸ch ly, kú thÞ hay<br /> míi víi tinh thÇn míi. §iÒu ®¸ng l−u ý quy chôp lµ duy t©m, siªu h×nh hoÆc chiÕt<br /> lµ, toµn bé tinh thÇn nµy ®Òu ®· ®−îc trung ®èi víi c¸c kiÓu t− t−ëng vµ t− duy<br /> ph¶n ¸nh trong c¸c v¨n kiÖn t¹i c¸c §¹i kh¸c. C¸c quan niÖm, quan ®iÓm duy<br /> héi §¶ng vµ c¸c Héi nghÞ cña BCH t©m, siªu h×nh, chiÕt trung, nhÞ nguyªn...<br /> Trung −¬ng; nghÜa lµ c¸c kÕt qu¶ ngµy nay ®· ®−îc nh×n nhËn ®óng nh−<br /> nghiªn cøu khoa häc x· héi ®· vµ ®ang chÝnh gi¸ trÞ ®Ých thùc cña chóng.<br /> ®−îc tiÕp thu, ch¾t läc mét c¸ch tinh Trong khi thõa nhËn vµ ®Ò cao<br /> tóy, trÝ tuÖ vµ cã tr¸ch nhiÖm. §iÒu ®ã quyÕt ®Þnh luËn duy vËt vÒ ®êi sèng x·<br /> ®· t¹o ra sù thay ®æi c¸c quan niÖm héi: c¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh kiÕn tróc<br /> ph¸i sinh trong v¨n hãa vµ d©n trÝ. th−îng tÇng, ®êi sèng vËt chÊt quyÕt<br /> Trong khi t«n vinh Chñ nghÜa Marx ®Þnh ®êi sèng tinh thÇn... trong x· héi<br /> lµ nÒn t¶ng t− t−ëng vµ kh¼ng ®Þnh gi¸ ViÖt Nam ngµy nay, c¸c quan niÖm ®Ò<br /> trÞ bÒn v÷ng cña häc thuyÕt Marx, kh¸c cao vai trß cña ý thøc, ý chÝ, gi¸ trÞ,<br /> víi tr−íc kia, trong khoa häc x· héi vµ truyÒn thèng... l¹i ®−îc nh×n nhËn,<br /> nh©n v¨n ViÖt Nam ngµy nay, kh«ng cã ®¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸ch quan vµ tháa<br /> hiÖn t−îng phª ph¸n mét chiÒu hay kú ®¸ng. V¨n ho¸ ®−îc §¶ng ta coi lµ “nÒn<br /> thÞ thuÇn tuý chñ quan ®èi víi c¸c häc t¶ng tinh thÇn cña ®êi sèng x· héi, lµ<br /> thuyÕt kh¸c. môc tiªu vµ lµ ®éng lùc cña sù ph¸t<br /> Trong khi coi T− t−ëng Hå ChÝ Minh triÓn x· héi”. VÞ thÕ cña con ng−êi trong<br /> lµ ngän cê t− t−ëng, lµ kim chØ nam cho sù ph¸t triÓn ®−îc §¶ng ta x¸c ®Þnh lµ<br /> mäi ho¹t ®éng, khoa häc x· héi vµ nh©n “TÊt c¶ v× con ng−êi, v× h¹nh phóc vµ sù<br /> v¨n ViÖt Nam ngµy nay l¹i s½n sµng ph¸t triÓn phong phó, tù do, toµn diÖn<br /> nghiªn cøu, øng dông vµ tiÕp thu “h¹t cña con ng−êi”(*).<br /> nh©n hîp lý”, tõ c¸c häc thuyÕt kh¸c, tõ Trong khi phª ph¸n c¸c quan ®iÓm<br /> nh÷ng t− t−ëng cña c¸c vÜ nh©n kh¸c ®a nguyªn, ®a ®¶ng vÒ ho¹t ®éng chÝnh<br /> trong kho tµng t− t−ëng nh©n lo¹i. trÞ, mäi sù ®a d¹ng kh¸c vÒ v¨n ho¸, häc<br /> Trong khi thõa nhËn chñ nghÜa duy thuËt, t«n gi¸o, tÝn ng−ìng, v¨n hãa,<br /> vËt lµ nguyªn t¾c lý luËn, lµ ph−¬ng t©m linh... trªn thùc tÕ vÉn ®−îc t«n<br /> ph¸p luËn c¬ b¶n cho mäi nghiªn cøu, träng vµ ®èi xö b×nh ®¼ng. Ngµy nay,<br /> øng dông vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn, trong c¸c ho¹t ®éng phong phó, thËm chÝ phøc<br /> khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n ViÖt Nam t¹p trong ®êi sèng v¨n ho¸, häc thuËt,<br /> ngµy nay, c¸c nhµ nghiªn cøu vµ trÝ t«n gi¸o, tÝn ng−ìng, t©m linh... ®· ®−îc<br /> thøc nãi chung l¹i s½n sµng ®èi tho¹i víi nh×n nhËn vµ ®èi xö mÒm dÎo h¬n, hîp<br /> c¸c häc thuyÕt kh¸c, s½n sµng tiÕp thu, lý h¬n. Nh÷ng quan ®iÓm kh«ng ®óng<br /> häc hái nh÷ng häc thuyÕt, nh÷ng t− hoÆc kh¾c nghiÖt víi c¸c hiÖn t−îng t©m<br /> t−ëng, nh÷ng quan ®iÓm hîp lý. linh, tÝn ng−ìng, t«n gi¸o, c¸ nh©n (chñ<br /> nghÜa), thÇn giao c¸ch c¶m, v¨n ho¸<br /> Trong khi thõa nhËn phÐp biÖn<br /> chøng lµ nguyªn t¾c ph−¬ng ph¸p luËn (*)<br /> §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1998), V¨n kiÖn Héi<br /> c¬ b¶n cho mäi ho¹t ®éng t− t−ëng, lý nghÞ lÇn thø n¨m BCH Trung −¬ng kho¸ VIII,<br /> luËn vµ t− duy tõ nghiªn cøu c¬ b¶n ®Õn Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. tr. 55, 56.<br /> 24 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 12.2013<br /> <br /> <br /> ngo¹i lai... ®· ®−îc ®iÒu chØnh vµ trë vÒ th«ng tin vµ trong t− vÊn chÝnh s¸ch.<br /> víi tr¹ng th¸i hîp lý h¬n, phï hîp h¬n HiÖn nay, ViÖn Hµn l©m Khoa häc x·<br /> víi quy luËt vËn ®éng cña ®êi sèng x· héi. héi ViÖt Nam vÉn ch−a cã nhiÒu c¸c t¸c<br /> Trong khi kiªn ®Þnh víi môc tiªu phÈm khoa häc tÇm cì khu vùc vµ thÕ<br /> ®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa x· héi giíi; ch−a cã nhiÒu bµi b¸o khoa häc<br /> trong x©y dùng, ph¸t triÓn vµ b¶o vÖ Tæ ®−îc c«ng bè trªn c¸c t¹p chÝ uy tÝn thÕ<br /> quèc, chñ tr−¬ng coi kinh tÕ nhµ n−íc giíi. Còng kh«ng nhiÒu nhµ khoa häc<br /> gi÷ vai trß chñ ®¹o..., c¸c thµnh phÇn tÇm cì khu vùc vµ thÕ giíi. C«ng t¸c ®µo<br /> kinh tÕ ho¹t ®éng b×nh ®¼ng vµ ®−îc t¹o t¹o, ®éi ngò khoa häc ë tr×nh ®é sau ®¹i<br /> mäi ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn, trong ®ã coi häc vÉn ch−a ®¸p øng ®−îc nhu cÇu rÊt<br /> kinh tÕ t− nh©n lµ mét trong c¸c ®éng cao cña thùc tiÔn vµ cña khoa häc;<br /> lùc cña sù ph¸t triÓn. Khoa häc x· héi kho¶ng c¸ch so víi c¸c nÒn khoa häc<br /> vµ nh©n v¨n kh«ng chØ lµm cho x· héi quèc tÕ vÉn ch−a ®−îc rót ng¾n. Th«ng<br /> thõa nhËn vai trß cña kinh tÕ thÞ tin khoa häc tõ bªn ngoµi, nãi chung,<br /> tr−êng, mµ cßn coi kinh tÕ thÞ tr−êng lµ thiÕu ®ång bé, thiÕu hÖ thèng vµ ch−a<br /> ph−¬ng thøc víi tÝnh c¸ch lµ thµnh tùu ®ñ s©u s¾c ë mét sè lÜnh vùc.<br /> chung cña nh©n lo¹i ®Ó ph¸t triÓn. Kinh *<br /> tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ<br /> nghÜa, Nhµ n−íc ph¸p quyÒn x· héi chñ * *<br /> nghÜa vµ nÒn d©n chñ x· héi chñ nghÜa B−íc vµo thÕ kû XXI, khoa häc x·<br /> trë thµnh c¸c trô lùc ph¸t triÓn cña ViÖt héi víi tÝnh nh©n v¨n vèn cã cña nã ®·<br /> Nam trong bèi c¶nh ®Èy m¹nh c«ng trë thµnh c«ng cô kh«ng thÓ thiÕu cña<br /> nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc vµ héi mäi chiÕn l−îc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch vµ<br /> nhËp quèc tÕ. chÝnh s¸ch ph¸t triÓn. ThiÕu khoa häc<br /> Ph−¬ng thøc ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n−íc x· héi vµ nh©n v¨n, c¸c ®Ò ¸n kinh tÕ -<br /> ngµy nay ®−îc ra ®êi tõ chÝnh nh÷ng x· héi sÏ thiÕu ®i sù thÈm ®Þnh, ph¶n<br /> quan niÖm míi cña khoa häc x· héi: c¸c biÖn cÇn thiÕt vÒ mÆt x· héi vµ con<br /> quan ®iÓm vÒ ®æi míi t− duy, viÖc nhËn ng−êi. Coi nhÑ sù thÈm ®Þnh, ph¶n biÖn<br /> thøc l¹i nhiÒu vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c cña khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n vÒ c¸c<br /> trong lý luËn, trªn thùc tÕ ®· dÉn ®Õn chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi sÏ dÔ r¬i vµo<br /> ®æi míi, c¶i c¸ch trong ho¹t ®éng thùc t×nh tr¹ng chñ quan, thiÕu luËn cø, cã<br /> tiÔn. Ngµy nay, ph−¬ng thøc ph¸t triÓn thÓ lµm h¹n chÕ tÝnh kh¶ thi vµ do vËy,<br /> cña ViÖt Nam ®−îc ®¸nh gi¸ lµ hîp lý, cã thÓ sÏ lµ c¸i lµm n¶y sinh thªm c¸c vÊn<br /> thùc tÕ, mÒm dÎo h¬n vµ còng chuÈn ®Ò x· héi. H¬n thÕ n÷a, ngµy nay, khoa<br /> mùc, b¶n lÜnh h¬n trong xu thÕ chung häc x· héi víi søc m¹nh ®Þnh tÝnh vµ kh¶<br /> cña thÕ giíi… so víi tr−íc ®©y. n¨ng ®Þnh l−îng hiÖn ®¹i cña nã cßn lµ<br /> “thuéc tÝnh”, lµ nh©n tè rÊt c¬ b¶n kiÕn<br /> 2.3. Tuy vËy, khoa häc x· héi vµ<br /> t¹o nªn c¸c chiÕn l−îc, c¸c quy ho¹ch, kÕ<br /> nh©n v¨n ViÖt Nam nãi chung vµ ViÖn<br /> ho¹ch vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn.<br /> Hµn l©m Khoa häc x· héi ViÖt Nam nãi<br /> riªng, kh«ng ph¶i kh«ng cßn nh÷ng h¹n V÷ng vµng vÒ khoa häc c¬ b¶n, n¨ng<br /> chÕ, yÕu kÐm. §ã lµ nh÷ng h¹n chÕ ®éng vµ thùc tiÔn vÒ khoa häc triÓn<br /> trong nghiªn cøu chuyªn s©u, trong khai, hiÖn ®¹i vµ tiªn tiÕn vÒ c«ng cô vµ<br /> chÊt l−îng ®µo t¹o, trong tiÕp nhËn ph−¬ng ph¸p ®Ó ph¸t triÓn khoa häc x·<br /> 60 n¨m ViÖn Hµn l©m… 25<br /> <br /> héi ngang tÇm víi tr×nh ®é khu vùc vµ b¶n s¾c, víi nh÷ng thµnh tùu to lín vµ<br /> thÕ giíi nh»m phôc vô ®¾c lùc cho sù quan träng cña sù nghiÖp nghiªn cøu<br /> ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, cho sù khoa häc mµ ViÖn Hµn l©m ®· cèng hiÕn<br /> nghiÖp x©y dùng, ph¸t triÓn vµ b¶o vÖ cho Tæ quèc qua c¸c cuéc kh¸ng chiÕn<br /> ®Êt n−íc lµ t©m nguyÖn cña toµn thÓ tr−êng kú còng nh− qua c¸c chÆng ®−êng<br /> c¸n bé, c«ng thøc, viªn chøc ®· vµ ®ang x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n−íc cßn<br /> c«ng t¸c t¹i ViÖn Hµn l©m Khoa häc x· nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc, ch¾c ch¾n<br /> héi ViÖt Nam. ViÖn Hµn l©m Khoa häc x· héi ViÖt Nam<br /> 60 n¨m ch−a ph¶i lµ dµi so víi lÞch sÏ ngµy cµng cã néi lùc m¹nh mÏ h¬n ®Ó<br /> sö cña c¸c ViÖn Hµn l©m khoa häc cã uy gãp søc m×nh vµo sù nghiÖp x©y dùng<br /> tÝn trªn thÕ giíi. Nh−ng 60 n¨m còng chñ nghÜa x· héi vµ b¶o vÖ v÷ng ch¾c Tæ<br /> kh«ng cßn lµ ng¾n nÕu so víi lÞch sö cña quèc ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa, thùc<br /> nh÷ng trung t©m khoa häc m¹nh ë c¸c hiÖn môc tiªu “d©n giµu, n−íc m¹nh,<br /> quèc gia míi næi quanh ta. Nh×n l¹i d©n chñ, c«ng b»ng, v¨n minh”.<br /> chÆng ®−êng 60 n¨m ®· qua, ViÖn Hµn<br /> l©m Khoa häc x· héi ViÖt Nam cã ®ñ c¬ GS. TS. NguyÔn Xu©n Th¾ng<br /> së ®Ó tù hµo, hy väng vµ tin t−ëng r»ng, Chñ tÞch ViÖn Hµn l©m<br /> víi nÒn t¶ng lµ lÞch sö hµng ngh×n n¨m Khoa häc x· héi ViÖt Nam<br /> v¨n hãa, v¨n minh ViÖt Nam ®Ëm ®µ<br />