73 đánh giá kết quả bước đầu phẫu thuật bệnh trượt đốt sống vùng thắt lưng cùng tại bệnh viện thanh hóa từ 8/2008 đến 8/2012

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 4 * 2012<br /> <br /> 73 ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ BƯỚC ĐẦU PHẪU THUẬT BỆNH TRƯỢT ĐỐT SỐNG<br /> VÙNG THẮT LƯNG CÙNG TẠI BỆNH VIỆN THANH HÓA<br /> TỪ 8/2008 ĐẾN 8/2012<br /> Trần Văn Thiết*; Lê Minh Biển*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, chẩn đoán hình ảnh và kết quả phẫu thuật trượt đốt sống vùng<br /> thắt lưng cùng.<br /> Phương pháp: Từ tháng 8/2008 – 8/2012 chúng tôi nghiên và cứu và phẫu thuật cho 42 bệnh nhân (BN) bị<br /> trượt đốt sống (TĐS) vùng thắt lưng cùng tại khoa Phẫu thuật Thần kinh (PTTK) bệnh viện Thanh Hoá bằng cố<br /> định cột sống qua cuống, ghép xương sau bên và ghép xương thân đốt.<br /> Kết quả sau mổ dựa theo thang điểm Prolo: tốt 28/42BN (66,6%) khá 12/42 BN (28,5%) trung bình<br /> 2/42BN (4,7%).<br /> Kết luận: Đây là một kỹ thuật mới được áp dụng nhưng mang lại kết quả khả quan, đáng khích lệ tại bệnh<br /> viện tuyến địa phương.<br /> Từ khóa: Trượt đốt sống vùng thắt lưng cùng.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> EVALUATION THE TREATMENT OF SPONDYLOLISTHESIS AT THANH HOA HOSPITAL FROM<br /> AUGUST 2008 TO AUGUST 2012<br /> Tran Van Thiet; Le Minh Bien** Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 4 - 2012: 398 400<br /> Objective: To evaluate clinical, radiological features and outcome of lumbar spondylolisthesis at Thanh Hoa<br /> Hospital by Pedicular screw instrumentation.<br /> Patient and method: From August 2008 to August 2012 we studied 42 patients of lumbar<br /> spondylolisthesis were operated at Departement of Neurosurgery in Thanh Hoa Hospital by Pedicular screw<br /> instrumentation, posterolateral fusion and interbody fusion technique. The post- operative results were evaluated<br /> by Prolo scale.<br /> Results: good result were 28/42 patients ( 66.6%), fair in 12/42 patients (28.5%) and poor in 2/42 patients<br /> (4.7%).<br /> Conclusion: Although the technique has just been used, the authors believe that the technique may be<br /> applied with satisfactory results in the loal hospitals.<br /> Keyword: lumbar spondylolisthesis<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Trượt đốt sống (TĐS) là bệnh lý cột sống<br /> thường gặp trong lâm sàng, do nhiều nguyên<br /> nhân khác nhau, trong đó nguyên<br /> nhân thường gặp nhất là TĐS do hở eo và do<br /> thoái hoá. Với BV tuyến tỉnh chúng tôi mạnh<br /> <br /> dạn triển khai kỹ thuật này, vậy kết quả phẫu<br /> thuật ra sao? Do vậy chúng tôi nghiên cứu đề<br /> tài: “Đánh giá kết quả bước đầu phẫu thuật<br /> bệnh trượt đốt sống vùng thắt lưng cùng tại<br /> bệnh viện Thanh Hoá từ 8/2008 – 8/2012”.<br /> Nhằm mục tiêu: Nghiên cứu đặc điểm lâm<br /> <br /> *Khoa PTTK Bệnh viện đa khoa Thanh Hoá.<br /> Tác giả liên lạc: BS Trần Văn Thiết, ĐT: 0912061500, Email: thietbvtinh@yahoo.com.vn.<br /> <br /> 398<br /> <br /> Chuyên đề Phẫu thuật Thần Kinh<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 4 * 2012<br /> sàng, chẩn đoán hình ảnh và kết quả phẫu<br /> thuật trượt đốt sống vùng thắt lưng cùng.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG-PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Gồm 42 ca TĐS vùng thắt lưng cùng đã<br /> được phẫu thuật tại khoa PTTK- Bệnh viện<br /> Thanh Hoá từ 8/2008 đến 8/2012.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Hồi cứu mô tả<br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân<br /> BN được chẩn đoán là TĐSTL ở người<br /> trưởng thành, đã được điều trị nội khoa một<br /> cách hệ thống nhưng không kết quả, bệnh<br /> TĐS có liên quan đến eo cung sau đốt sống,<br /> TĐS có kèm mất vững cột sống, TĐS có chèn<br /> ép rễ thần kinh.<br /> <br /> Xử lý số liệu<br /> Tính tỷ lệ phần trăm (%), so sánh sự thay đổi<br /> các triệu chứng trước và sau mổ với test X2, sự<br /> khác biệt có ý nghĩa khi p< 0,05. Sử dụng phần<br /> mềm EPIINPO 6.<br /> <br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN<br /> Một số đặc điểm chung<br /> Tuổi trung bình 51 ± 10,8, cao nhất là 69 tuổi,<br /> thấp nhất 28 tuổi, phân bố chủ yếu ở nhóm<br /> người > 37 tuổi (68,9%), nữ: 25/42 BN (chiếm<br /> 59,5%), nam: 17/42 BN (chiếm 40,5%), tỷ lệ<br /> nữ/nam là 1,4. Cả hai yếu tố tuổi và giới không<br /> có sự khác biệt nhiều so với các nghiên cứu<br /> khác. Tuổi trung bình theo nghiên cứu của<br /> Meyerding là 48 ± 9,5, của Phạm Hòa Bình (1) là<br /> 50,5 ± 10, của chúng tôi là 51 ± 10,8. Các nghiên<br /> cứu đều cho thấy BN đều ở độ tuổi trưởng<br /> thành, độ tuổi lao động với cường độ cao và<br /> cũng là độ tuổi có tỷ lệ thoái hóa cột sống cao.<br /> Có 27/42 BN (chiếm 64,9%) là người lao động<br /> nặng, đa số các nghiên cứu đều đưa ra nhận xét<br /> bệnh lý trượt ĐSTL có liên quan đến lao động<br /> nặng.<br /> <br /> Chuyên đề Phẫu thuật Thần Kinh<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Những biểu hiện lâm sàng<br /> Bảng 1: Những biểu hiện lâm sàng.<br /> Biểu hiện<br /> Hội chứng cột sống<br /> Hội chứng chèn ép rễ<br /> Đau cách hồi<br /> Dấu hiệu nhát rìu<br /> <br /> Số BN<br /> 42<br /> 20<br /> 12<br /> 29<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 100<br /> 47,5<br /> 28,5<br /> 69,2<br /> <br /> Những biểu hiện cận lâm sàng<br /> Mức độ trượt trên phim X quang quy ước<br /> Bảng 2: Mức độ trượt trên phim X- quang quy ước.<br /> Số BN<br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Độ I<br /> 2<br /> 1,76<br /> <br /> Độ II<br /> 18<br /> 42,8<br /> <br /> Độ III<br /> 19<br /> 45,2<br /> <br /> Độ IV<br /> 3<br /> 7,1<br /> <br /> Tất cả các BN chúng tôi đều chụp tư thế<br /> đứng, ở tư thế này các biến dạng ở cột sống<br /> được bộc lộ rõ rệt nhất. Di lệch trượt chúng tôi<br /> được chia độ theo Mayerding (4 độ) , trong<br /> nghiên cứu của chúng tôi trượt độ III chiếm chủ<br /> yếu (45,2 %) , nghiên cứu của Nguyễn Đắc<br /> Nghĩa độ III chiếm 56,4%(5), của Vũ Hùng Liên<br /> thì độ IV và độ III ngang nhau 31,6% và 34%(8).<br /> <br /> Tổn thương trên phim MRI<br /> Trong nghiên cứu này chúng tôi thấy có<br /> tới trên 90;4% BN có tăng sinh dây chằng<br /> vàng, hẹp ống sống có 78,5%, hẹp lỗ tiếp hợp<br /> 50%, TVĐĐ 64,2%.<br /> Vị trí trượt đốt sống<br /> Bảng 3: Vị trí trượt đốt sống.<br /> Vị trí đốt sống<br /> L4 - L5<br /> L5 – S1<br /> <br /> Số BN<br /> 28<br /> 14<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 66,6<br /> 33,3<br /> <br /> Qua nghiên cứu chúng tôi gặp chủ yếu trượt<br /> L4 - L5 (66,6%), L5 - S1 (33,3%); các đốt khác<br /> không trượt và chỉ có trượt một tầng.<br /> <br /> Kết quả điều trị<br /> Các kỹ thuật trong quá trình phẫu thuật<br /> Tất cả các BN được gây mê nội khí quản, tư<br /> thế mổ nằm sấp, sử dụng dụng cụ kết hợp<br /> xương bằng nẹp- vít titan của hãng Metronic và<br /> Xirong- Best với các vít đơn trục và đa trục,<br /> không BN nào phải truyền máu.<br /> Theo Stauffer(7) và Hà Kim Chung(2) thì<br /> nguyên nhân đau được cho là do rễ thần kinh bị<br /> <br /> 399<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 4 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> kích thích trong tình trạng cột sống không vững,<br /> triệu chứng đau sẽ hết khi khắc phục được hai<br /> yếu tố này. Trong nghiên cứu chúng tôi có 42/42<br /> BN (100%) phải cắt dây chằng vàng tăng sinh,<br /> mở rộng đường ra của rễ 39/42 BN (92,8%) và<br /> lấy đĩa đệm 30/42 BN (71,4%).<br /> Ghép xương làm liền xương vững chắc giữa<br /> các đốt sống, loại bỏ chuyển động bất thường<br /> giữa các đốt sống mất vững, mặc dù có nhiều kỹ<br /> thuật ghép xương nhưng chúng tôi áp dụng kỹ<br /> thuật kết hợp ghép xương sau bên và ghép<br /> xương thân đốt.<br /> <br /> Các biến chứng trong và sau phẫu thuật<br /> Trong và sau phẫu thuật, không gặp các<br /> biến chứng nhiễm trùng vết mổ, dò dịch não<br /> tủy, vít sai tầng và tổn thương rễ thần kinh. Có<br /> 01 BN (2,3%) màng cứng bị rách trong quá trình<br /> gỡ dính, có 03 BN bí tiểu sau khi rút sonde tiểu<br /> nhưng trở lại bình thường sau 4-5 ngày qua các<br /> biện pháp chườm ấm, kích thích bàng quang…<br /> <br /> Kết quả sau mổ theo Prolo<br /> Bảng 4: Kết quả sau mổ theo Prolo.<br /> Prolo<br /> Tốt (>8 điểm)<br /> Khá (6-7 điểm)<br /> Trung bình (≤ 5 điểm)<br /> Tổng số<br /> <br /> Số BN<br /> 28<br /> 12<br /> 2<br /> 42<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 66,6<br /> 28,5<br /> 4,7<br /> 100<br /> <br /> mổ 10,14 ± 0,95 (7-21), JOA sau mổ 17,12 (10-26).<br /> Tỷ lệ hồi phục trung bình là 34,7 (13,4 – 41,8%).<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> Chúng tôi rút ra một số kết luận sau:<br /> Tất cả các BN (100%) có hội chứng cột sống,<br /> chèn ép rễ có 20/40 BN (47,5%); đau cánh hồi<br /> 12/42 BN (28,5%)<br /> Trượt độ II và III chiếm 37/42BN (88%); có<br /> 2/42BN trượt độ I (1,70%) và độ IV có 2/42 BN<br /> chiếm 7,1%; vị trí trượt L4-5 có 28/42 BN (69,9%)<br /> còn L5 – S1 13/42 BN (30,9%), tăng sinh dây<br /> chằng vàng 38BN (90,4%); hẹp ống sống<br /> 33/42BN (78,5%), hẹp lỗ tiếp hợp 21/42 BN<br /> (50%).<br /> <br /> Kết quả điều trị<br /> Kết quả sau mổ theo Prolo: Tốt 28/42BN<br /> chiếm 66,6%; khá 12/42 BN (28,5%); trung bình<br /> 2/42BN (4,7%).<br /> Sau 03 tháng có 34/42BN (80,9%) tái khám<br /> kết quả theo tiêu chuẩn JOA và Prolo tốt 25/34<br /> BN (73,5%); khá 7/34 BN (20,%%) và trung bình<br /> 2/34BN (5,8%) và tỷ lệ hồi phục bình quân là<br /> 34,7% (13,4% – 41,8%).<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> <br /> Kết quả cho thấy các triệu chứng đều cải<br /> thiện rõ rệt so với trước mổ, còn mức độ trượt<br /> thì có 5/42 BN (11,9%) từ trượt độ III đươc nắn<br /> chỉnh xuống độ I, có 33/42 BN (78,5%) giảm 1<br /> độ, có 4/42 BN (9,4%) không giảm độ nào.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> Các bệnh nhân được tái khám sau 3 tháng,<br /> 01 năm. Chúng tôi dựa vào tiêu chuẩn JOA và<br /> Prolo, số BN tái khám là 34/42BN (80,9%). Có kết<br /> quả tốt 25/34 BN (73,5%), khá 7/34BN (20,5%),<br /> trung bình 2/34 BN (5,8%).<br /> <br /> 5.<br /> <br /> Dựa vào bảng JOA chúng tôi đánh giá BN<br /> sau phẫu thuật 03 tháng thì cho kết quả trước<br /> <br /> 400<br /> <br /> 3.<br /> 4.<br /> <br /> 6.<br /> <br /> 7.<br /> 8.<br /> <br /> Denis F, Armstrong GW, Searls K, Matta L (1984). Post-surgical<br /> spondylolis. Thesis, 189: pp 142-149.<br /> Hà Kim Trung (2005). Chấn thương cột sống lưng - thắt lưng có<br /> tổn thương thần kinh. Cấp cứu ngoại khoa thần kinh. Nhà xuất<br /> bản Y học.<br /> Meyerding HW (1943). Spondylolisthesis: surgical treatment and<br /> results. JBJS, VolXXV: pp 65–779.<br /> Mulholand RC (1992). Lumbar spondylolisthesis. Surgery of the<br /> spine, 2: pp 737–753.<br /> Nguyễn Đắc Nghĩa (1999). Kết quả phẫu thuật cố định trượt thân<br /> đốt sống thắt lưng bằng nẹp vít phía sau. Y học thực hành, 332: tr<br /> 76 – 79<br /> Phạm Hòa Bình, Nguyễn Văn Ngạn, Nguyễn Trọng Yên (2002).<br /> Điều trị trượt đốt sống thắt lưng tại Bệnh viện TƯQĐ 108 từ<br /> 6/1990 đến 6/2002. Y hoc thực hành số 436.<br /> Stauffer RN (1972). Posterolateral lumbar–spine fusion. JBJS 54A:<br /> pp 1195–1204.<br /> Vũ Hùng Liên (2007). Điều trị trượt đốt sống thắt lưng tại bệnh<br /> viện 103. Báo cáo hội nghị ngoại khoa thần kinh toàn quốc lần<br /> VIII- Đà Nẵng – 2007.<br /> <br /> Chuyên đề Phẫu thuật Thần Kinh<br /> <br />