An Nam đáng - Nguyễn Duy Chính

121 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (99) . 2013 TÖ LIEÄU AN NAM ÑAÙNG Nguyễn Duy Chính* An Nam ñaùng [安南檔] nguyeân nghóa laø “taøi lieäu thuoäc veà nöôùc An Nam” [Archives of An Nam] taäp hôïp nhöõng vaên kieän ñôøi Thanh lieân quan ñeán nöôùc ta. Tuy vôùi töïa ñeà roäng raõi nhö theá, khoâng hieåu sao hoà sô naøy chæ laø taäp hôïp vaên thö trong moät thôøi gian ngaén voûn veïn 8 naêm lieân quan ñeán giao thieäp ñôøi Taây Sôn töø cuoái ñôøi Caøn Long [Thanh Cao Toâng] cho ñeán ñaàu ñôøi Gia Khaùnh [Thanh Nhaân Toâng]. Theo Trang Caùt Phaùt trong Thanh söû luaän taäp [清史論集], quyeån XVI (tr. 174-6)(1) toaøn boä taøi lieäu naøy ñöôïc taäp hôïp thaønh ba quyeån: - Quyeån I töø ngaøy 17 thaùng Saùu naêm Caøn Long thöù 53 [Maäu Thaân, 1788] ñeán 15 thaùng Baûy naêm Caøn Long thöù 54 [Kyû Daäu, 1789]. Thôøi ñieåm naøy laø giai ñoaïn nhaø Thanh baét ñaàu can thieäp vaøo nöôùc ta, ñem quaân sang giuùp Leâ Duy Kyø, thua traän chaïy veà cho ñeán khi phong vöông cho Nguyeãn Quang Bình (töùc vua Quang Trung).(2) - Quyeån II töø naêm Caøn Long 57 [Nhaâm Tyù, 1792] ñeán Caøn Long 60 [AÁt Maõo, 1795], laø thôøi gian sau khi phaùi boä Quang Trung sang döï leã Baùt tuaàn khaùnh thoï ôû Baéc Kinh trôû veà ñeán khi Nguyeãn Quang Toaûn (vua Caûnh Thònh) leân noái nghieäp. - Quyeån III töø thaùng Gieâng ñeán thaùng Chaïp naêm Gia Khaùnh nguyeân nieân [Bính Thìn, 1796] , laø moät böôùc ngoaët trong bang giao Thanh-Vieät khi Thanh trieàu coù moät hoaøng ñeá môùi maø nöôùc ta thì vua Quang Trung cuõng ñaõ qua ñôøi.(3) An Nam ñaùng chuùng toâi phieân dòch döôùi ñaây laø quyeån II naèm trong Vaên hieán tuøng bieân [文獻叢編] do Coâng ty Quoác Phong aán haønh naêm 1964 ôû Ñaøi Baéc [Ñaøi Loan](4) ñöôïc xeáp thaønh moät muïc bao goàm 18 trang [theo kieåu vaên baûn cuõ], ñaùnh soá töø nhaát (一) ñeán thaäp baùt (十八), cheùp laïi 25 vaên kieän cuûa nhaø Thanh lieân quan ñeán An Nam trong khoaûng töø naêm Caøn Long 57 [1792] ñeán Caøn Long 60 [1795].(5) Nhöõng taøi lieäu naøy chöa töøng thaáy sao luïc ngay caû trong nhöõng taäp hôïp taøi lieäu lòch söû quan troïng veà ñôøi Thanh nhö Thanh thöïc luïc, Ñoâng Hoa tuïc luïc, Minh Thanh söû lieäu... Vieäc naøy cuõng deã hieåu vì vaán ñeà bang giao vôùi nöôùc ta chæ laø moät phaàn boä nhoû trong chính saùch chung cuûa caû Trung Hoa neân ñoái vôùi hoï khoâng phaûi laø nhöõng söï kieän noåi baät. Chi tieát quan troïng nhaát maø chuùng toâi ghi nhaän laø nhieàu vaên baûn thuoäc daïng “töï kyù” [字寄], do Quaân Cô Xöù(6) soaïn thaûo. Taøi lieäu ñöôïc chuù thích “töï kyù” thöôøng laø thöôïng duï (duï cuûa nhaø vua) do quaân cô ñaïi thaàn tröïc tieáp gôûi ñi theo loái maät phaùt (bí maät), khoâng qua noäi caùc theo loái minh phaùt (coâng khai).(7) Ngöôøi nhaän thöôøng laø quan ñaïi thaàn traán nhaäm ôû caùc tænh, vaø trong tröôøng hôïp An Nam ñaùng, moät soá gôûi thaúng cho quoác vöông nöôùc ta. Trong moät soá vaên baûn, chuùng ta thaáy ngöôøi ñaûm traùch vieäc * California, Hoa Kyø. 122 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (99) . 2013 “töï kyù” chính laø Hoøa Khoân - moät ñaïi thaàn thaân tín cuûa vua Caøn Long coù chöõ vieát raát ñeïp - nghóa laø baûn gôûi ñi do chính Hoøa Khoân vieát tay ñeå baûo ñaûm bí maät. Moät soá dòch giaû tieàn boái ñaõ hieåu laàm “töï kyù” nghóa laø coù teân töï laø kyù maø khoâng bieát raèng nhieàu vaên baûn do ngöôøi khaùc vieát cuõng ñeà laø “töï kyù” chöù khoâng phaûi chæ rieâng Hoøa Khoân. Tuy nhöõng taøi lieäu naøy khoâng chöùa ñöïng nhieàu chi tieát noåi baät nhöng neáu an baøi trong khung caûnh bang giao cuûa Trung Hoa thôøi Taây Sôn, chuùng ta coù theå nhìn laïi moät soá ñieåm quan troïng chaúng haïn vieäc ñoøi ñaát baûy chaâu Höng Hoùa hay phaûn öùng cuûa Thanh trieàu khi nghe tin vua Quang Trung qua ñôøi. Tröôùc ñaây, khi chæ söû duïng caùc vaên baûn cuûa nöôùc ta, caùc nhaø nghieân cöùu Vieät Nam tuy tìm ra ñöôïc moät soá ñaàu moái nhöng laïi khoâng bieát chaéc nhöõng yeâu caàu ñoù ñaõ ñi ñeán ñaâu, chính thöùc gôûi sang nhaø Thanh chöa hay môùi chæ trong voøng döï tính. Theâm vaøo ñoù, theo thôøi gian nhieàu chi tieát thuoäc loaïi tin ñoàn vaø töôûng töôïng ñöôïc theâm thaét tuøy tieän khieán cho nhöõng bieán coá lòch söû trôû thaønh huyeàn hoaëc, khoù tin hoaøn toaøn khaùc haún söï thaät. Töø nhöõng vaên thö trong soá taøi lieäu naøy, chuùng ta bieát raèng vua Quang Trung ñaõ sai Traán thuû Laïng Sôn ñem moät bieåu vaên gôûi sang Phuùc Khang An ñeå yeâu caàu nhaø Thanh traû laïi baûy chaâu thuoäc Höng Hoùa. Phuùc Khang An khi ñoù ñang chæ huy quaân ñaùnh vôùi Khueách Nhó Khaùch [Nepal ngaøy nay] neân bieåu vaên naøy khoâng tôùi tay oâng ta maø chæ môùi tôùi Thoâng phaùn Long Chaâu vaø bò traû veà. Tuy nhieân vieäc ñoù cuõng ñöôïc quan nhaø Thanh taâu leân vaø vua Caøn Long ñaõ gôûi duï cho quyeàn Toång ñoác Löôõng Quaûng luùc ñoù laø Quaùch Theá Huaân trong ñoù noùi raèng: “Nguyeãn Quang Bình töø khi naïp khoaûn ñeán nay ñaõ ñöôïc traãm ñaëc bieät ban aân maáy laàn, phong cho vöông töôùc, thöôûng laõi nhieàu phen, suûng vinh nhö theá laø cöïc ñieåm roài. Hay laø quoác vöông kia khoâng bieát caån laãm sinh ra kieâu caêng, hoaëc bò caùc traán muïc kia xuùc xieåm ñaâm ra töï chuyeân neân ñöa ra nhöõng ñoøi hoûi khoâng ñuùng phaän mình.” Vieäc naøy cho thaáy Thanh trieàu tuy coù nhieàu öu ñaõi beà maët nhöng moät khi coù nhöõng vaán ñeà cuï theå hoï vaãn raát cöùng raén vaø nguyeân taéc, khoâng khoan nhöôïng. Moät chi tieát khaùc cuõng khieán chuùng ta ñaët caâu hoûi laø vieäc vua Quang Trung gôûi bieåu leân vua Caøn Long ñeå xin caàu hoân moät coâng chuùa nhaø Thanh. Theo taøi lieäu cuûa nöôùc ta, laù thö ñoù ñaõ ñöôïc gôûi sang Toång ñoác Löôõng Quaûng khi ñoù laø Phuùc Khang An vaø hai beân ñaõ trao ñoåi qua laïi moät soá chi tieát. Ñeán khi Phuùc Khang An coù vieäc phaûi rôøi Quaûng Ñoâng-Quaûng Taây, oâng ta ñaõ heïn khi trôû veà seõ giaûi quyeát. Tuy nhieân, vieäc hoï Phuùc ñöôïc sai ñi chæ huy chieán dòch Taây Taïng ñaõ khieán cho söï vieäc bò ñình ñoán, vaø Quang Trung nhieàu laàn vieát thö rieâng thaêm hoûi coù leõ cuõng muoán tìm caùch thuùc ñaåy tieán haønh coâng vieäc naøy. Söù boä sau cuøng cuûa ñôøi Quang Trung cuõng gôûi leân Thanh trieàu xin ñöôïc ñoåi coáng kyø töø ba naêm leân hai naêm moät laàn [hai laàn goäp moät, boán naêm moät laàn sang coáng] vaø ñaõ ñöôïc chaáp thuaän. Treân hình thöùc, nhöõng phieân thuoäc caøng gaàn guõi thì coáng haïn caøng sít sao [Trieàu Tieân moät naêm coáng 4 kyø, goäp laïi mang sang moät laàn, Löu Caàu caùch moät naêm moät laàn, Tieâm La ba naêm moät laàn, An Nam hai naêm moät laàn, Mieán Ñieän möôøi naêm moät laàn…) neân vieäc xin chuû ñoäng ñöôïc “naâng caáp” naøy laø moät bieán coá lôùn trong lòch söû bang giao Trung Hoa-Vieät Nam. Haïn kyø naøy ñöôïc aùp duïng cho tôùi cuoái ñôøi Nguyeãn. Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (99) . 2013 123 Tin chaán ñoäng nhaát coù leõ laø caùi cheát ñoät ngoät cuûa vua Quang Trung ñeán trieàu ñình nhaø Thanh trong khoaûng ñaàu naêm Quyù Söûu [1793], khi ñoù moät (hay hai?) phaùi boä quan troïng cuûa nöôùc ta coøn ñang ôû Baéc Kinh. Tröôùc ñoù khoâng laâu, vua Caøn Long coøn thö töø trao ñoåi vaø ban nhieàu aân ñieån cho Nguyeãn Quang Bình, nhaát laø sau chieán thaéng Khueách Nhó Khaùch, oâng ñaõ laøm baøi kyù “Thaäp toaøn voõ coâng” ñeå ñaùnh daáu nhöõng thaønh töïu cuûa mình trong 60 naêm trò vì. Nghe tin vua Quang Trung qua ñôøi, vua Caøn Long ngoaøi vieäc laäp töùc phong vöông cho Nguyeãn Quang Toaûn coøn sai ngöôøi sang phuùng ñieáu vaø ban thuïy hieäu ñoàng thôøi hoûa toác ñieàu Phuùc Khang An veà Quaûng Taây ñeå ñem troïng binh can thieäp neáu coù noäi loaïn ôû nöôùc ta. Tuy thöïc teá vieäc ñoäng binh naøy chöa xaûy ra, kinh nghieäm cho thaáy vieäc xích laïi gaàn Trung Hoa ñeå nhôø caäy, nöông töïa raát deã ñöa tôùi nhöõng can thieäp saâu hôn vaøo noäi tình duø trong tröôøng hôïp noäi loaïn hay ngoaïi hoaïn. Khi ñaët trong khung caûnh chung cuûa tình hình cuoái theá kyû XVIII, nhieàu vaán ñeà coù theå ñöôïc ñaùnh giaù laïi, nhaát laø khi chuùng ta bieát ñöôïc hai beân ñaõ coù nhöõng ñoäng thaùi naøo ñeå ño löôøng phaûn öùng cuûa ñoái phöông. Moät chi tieát môùi giuùp giaûi quyeát ñöôïc nhieàu nghi vaán tröôùc ñaây chöa coù caâu traû lôøi laø vieäc Leâ Duy Phoå [Trò] chaïy sang Trung Hoa. Trong söû nöôùc ta coù ñeà caäp ñeán hai vò hoaøng thaân ñöôïc vua Leâ sai khôûi binh ôû Thanh Hoa ñaùnh vôùi Taây Sôn laø Leâ Duy Troïng vaø Leâ Duy Phaùc. Leâ Duy Troïng thì veà sau coøn bieát tung tích, rieâng Leâ Duy Phaùc thì thaát tung, vaäy coù leõ Leâ Duy Trò chính laø ngöôøi naøy. Ñeå cho töôøng taän, Thanh trieàu cuõng ñaõ cho ñoái chaát vaø tra hoûi nhöõng ngöôøi theo vua Leâ sang Trung Hoa trong ñoù coù caû Leâ Duy AÙn, Thaùi haäu vaø Leâ Quyùnh ñuùng nhö töôøng thuaät trong Baéc haønh tuøng kyù (Leâ Quyùnh) khieán cho Giaùo sö Hoaøng Xuaân Haõn ñaõ neâu leân moät vaøi phoûng ñoaùn nhöng phaàn nhieàu khoâng phuø hôïp vì hieåu sai laïc ñöôøng loái cuûa nhaø Thanh vôùi trieàu ñình Quang Trung.(8) Döôùi ñaây, chuùng toâi xin giôùi thieäu toaøn vaên baûn dòch An Nam ñaùng, quyeån II, in trong Vaên hieán tuøng bieân. Lôøi daãn (trong saùch Vaên hieán tuøng bieân) [1a] An Nam ñaùng laø taøi lieäu coøn giöõ ñöôïc cuûa Quaân Cô Xöù nhaø Thanh coù lieân quan ñeán vieäc tranh chaáp hoï Nguyeãn vaø hoï Leâ cuûa nöôùc An Nam vaø vieäc Thanh Cao Toâng saùch phong cho Nguyeãn Quang Bình töø khoaûng naêm Caøn Long 57 ñeán naêm 60 thì heát (Taây lòch 1792 ñeán 1795) ñöôïc luïc ra ôû ñaây. VAÊN LIEÄU 1 (Vaên hieán tuøng bieân, trang 412) Ñaïi hoïc só töôùc baù hoï Hoøa [Khoân] [töï kyù]: Ngöôøi nhaän: Quoác vöông Nguyeãn nöôùc An Nam. Thöôïng duï ngaøy moàng 10 thaùng Ba naêm Caøn Long 57 [Nhaâm Tyù, 1792]. Cöù theo Tuaàn phuû Quaûng Taây Traàn Duïng Phu ñeä leân moät tôø bieåu taï aân cuûa quoác vöông, noäi dung tình töï khaån thieát toû ra heát söùc chaân thaønh neân ñaõ ñöôïc ngöï pheâ baèng buùt son. Vì chöng ngaøy xuaân tuyeát ñaõ tan, thaân theå thoaûi maùi neân ngaøy moàng 8 thaùng Ba traãm ñaõ khaûi loan ñi tuaàn du Nguõ Ñaøi ñeå chieâm baùi Phaät töôïng ôû 124 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (99) . 2013 Thu Lan [秋瀾]. Treân ñöôøng ñi khi pheâ duyeät taáu chöông cuûa quoác vöông, tuy ôû xa vaïn daëm maø chaúng khaùc gì ñang ôû döôùi theàm, loøng traãm heát söùc vui veû. Muøa thu naêm ngoaùi, nhaân dòp sinh nhaät baûy möôi tuoåi thaân maãu cuûa Phuùc Khang An, traãm ñaõ gôûi duï ra leänh cho y veà kinh chuùc thoï. Nhaân vì, coù boä laïc ngöôøi Khueách Nhó Khaùch [廓爾喀](9) ôû ngoaøi bieân giôùi Taây Taïng cuøng vôùi ngöôøi Ñöôøng Coå Thaéc [唐古忒] ôû trong ñaát Taây Taïng gaây haán laøm roái loaïn, khoâng theå khoâng chinh thaûo. Traãm ñaõ ñaëc meänh cho Phuùc Khang An tieãu bieän, ñeán nôi ñoù thoáng binh ñaùnh deïp Khueách Nhó Khaùch, ñeå cho nhöõng nöôùc phieân nhoû ôû ngoaøi bieát raèng neáu khoâng chòu yeân thì ñaïi binh chæ xuoáng laäp töùc deïp ñöôïc yeâu ma, ñaùnh vaøo taän hang oå giaëc ñeå bieân cöông bình yeân maõi maõi. Ñôïi khi naøo tieäp thö [thö baùo thaéng traän] gôûi veà traãm seõ gôûi duï cho quoác vöông noùi roõ tình hình ñeå cuøng vui möøng. Tình traãm ñoái vôùi quoác vöông cuõng khoâng khaùc gì nhöõng caän thaàn thaân thieát [1b] neân ñaëc bieät gôûi cho bieát. Laïi ñem vieân ngoïc noaõn [玉暖] vaãn duøng haøng ngaøy ban cho, ñeå töôûng nhö gôûi keû haàu haï ôû beân caïnh ñeán vöông vaäy [khoâng caàn phaûi gôûi bieåu taï ôn]. Ñem duï naøy gôûi cho bieát. Khaâm thöû tuaân chæ gôûi ñi. VAÊN LIEÄU 2 (Vaên hieán tuøng bieân, trang 412) Ñaïi hoïc só töôùc coâng hoï A [töùc A Queá], Ñaïi hoïc só töôùc baù hoï Hoøa [Khoân] [töï kyù]: Ngöôøi nhaän: Hieäp bieän Ñaïi hoïc só, Ñaïi töôùng quaân töôùc coâng hoï Phuùc [Khang An], vaø ngöôøi taïm quyeàn Toång ñoác Löôõng Quaûng laø Tuaàn phuû Quaûng Ñoâng hoï Quaùch [Theá Huaân]. Thöôïng duï ngaøy 23 thaùng Tö [nhuaän] naêm Caøn Long thöù 57 [Nhaâm Tyù, 1792]. Veà tôø bieåu cuûa Quaùch Theá Huaân taâu vieäc tôø baåm cuûa quyeàn Thoâng phaùn Long Chaâu laø Vöông Phuû Ñöôøng. Traán muïc Laïng Sôn cuûa nöôùc An Nam gôûi ñeán moät ñaïo bieåu vaên cuûa quoác vöông Nguyeãn Quang Bình gôûi cho Phuùc Khang An trình leân moät böùc ñòa ñoà, moät vaên kieän veà vieäc baûy chaâu thuoäc traán Höng Hoùa laø Tung Laêng [嵩陵], Leã Tuyeàn [醴泉], Hoaøng Nham [黄岩], Tuy Phuï [綏阜], Hôïp Phì [合肥], Thaùi Chaâu [菜州], Khieâm Chaâu [謙州] tieáp giaùp vôùi phuû Khai Hoùa thuoäc tænh Vaân Nam cuûa noäi ñòa, tröôùc ñaây do ngöôøi cuûa hoï Maïc laø cha con Hoaøng Coâng Toaûn traán thuû. Ñeán thôøi [khuyeát hai chöõ], thoå daân xöù naøy laø Di Duyeân [夤緣] noäi phuï [töùc phuï thuoäc vaøo Trung Hoa], quan vieân noäi ñòa môùi ñem binh ñeán kieåm tra ñoùng giöõ. Khi ñoù thöï Thoâng phaùn Vöông Phuû Ñöôøng thaáy vieäc quoác vöông kia ñoøi hoûi khoâng theå thi haønh ñöôïc neân gôûi thö baùc khöôùc keøm vaên baûn, ñòa ñoà gôûi traû laïi. Vieân thöï Thoâng phaùn bieän söï nhö theá thaät laø ñuùng caùch. Nguyeãn Quang Bình töø khi naïp khoaûn ñeán nay ñaõ ñöôïc traãm ñaëc bieät ban aân maáy laàn, phong cho vöông töôùc, thöôûng laõi nhieàu phen, suûng vinh nhö theá laø cöïc ñieåm roài. Hay laø quoác vöông kia khoâng bieát caån laãm sinh ra kieâu caêng, hoaëc bò caùc traán muïc kia xuùc xieåm ñaâm ra töï chuyeân neân ñöa ra nhöõng ñoøi hoûi khoâng ñuùng phaän mình. [2a] Thöï Thoâng phaùn Vöông Phuû Ñöôøng nhaän ñöôïc vaên thö gôûi ñeán lieàn vieát thö keøm tôø bieåu vaø ñòa ñoà traû laïi, laïi raønh reõ baùc ñi töøng ñieåm trong thö, Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (99) . 2013 125 lôøi leõ chính ñaùng, nghieâm chænh thaät ñöôïc vieäc. Neáu nhö Phuùc Khang An luùc ñoù coù ôû ñoù thì cuõng bieän lyù nhö vaäy. Vieân thöï Thoâng phaùn chöa baåm thænh leân ñoác phuû ñaõ moät maët laäp töùc baùc khöôùc ngay. Trong thö gôûi traû cuõng noùi roõ laø chöa baåm leân ñoác phuû maø chæ laø theo yù mình. Vöông Phuû Ñöôøng chæ laø moät haï lieâu caáp hai maø cuõng hieåu bieát nhö theá thaät laø ñaùng möøng. Traãm ñònh nhaân vieäc naøy thaêng caáp cho Vöông Phuû Ñöôøng nhöng e raèng Nguyeãn Quang Bình nghe bieát seõ thaáy beõ maët, sinh loøng nghi sôï. Vaäy haõy truyeàn chæ cho Quaùch Theá Huaân thöôûng Vöông Phuû Ñöôøng hai taám ñoaïn lôùn. Ñem kyù tín duï chæ naøy cuøng nguyeân trieäp cuûa Quaùch Theá Huaân, vaên bieåu cuûa Nguyeãn Quang Bình vaø baùc caûo cuûa Vöông Phuû Ñöôøng taát caû sao laïi gôûi cho Phuùc Khang An ñoïc. Ñem duï leänh naøy gôûi cho moïi ngöôøi bieát. Khaâm thöû. VAÊN LIEÄU 3 (Vaên hieán tuøng bieân, trang 412) Baûn taâu cuûa Ñaïi hoïc só töôùc coâng hoï A [Queá]. Veà vieäc tuaân chæ nghò taáu quoác vöông An Nam cung hieán nhung tieäp [baùo tin chieán thaéng], keøm theo nghò aùn veà chæ duï neâu ra toäi traïng cuûa boïn Leâ Duy Kyø, Ñinh Nhaï Haønh, Leâ Quyùnh, Phan Khaûi Ñöùc trong tôø bieåu ngaøy moàng 2 thaùng Naêm naêm Caøn Long 57 [Nhaâm Tyù, 1792]. Khaâm phuïng chaâu pheâ: Quaân cô ñaïi thaàn nghò taáu. Khaâm thöû. Cöù nhö tôø bieåu khai raèng nhöõng quyeán thuoäc cuûa Leâ Duy Kyø ôû noäi ñòa ñöôïc traû veà [An Nam] an thaùp goàm hôn 80 ngöôøi trong ñoù coù thuû haï cuûa Ñinh Nhaï Haønh, Leâ Quyùnh, Phan Khaûi Ñöùc ñöôïc Leâ Duy Kyø bí maät daën doø thoâng tin cho Leâ Duy Chæ tröôùc ñaây ôû bieân giôùi thuoäc Baûo Laïc, duï doã haøo muïc caùc xöù ñeå khôûi binh, laáy danh nghóa ñöa Leâ Duy Kyø veà nöôùc. Hai tuø tröôûng nöôùc Vaïn Töôïng laø Thuûy vaø Hoûa cuõng laø ñoàng ñaûng cuûa y, [2b] noåi leân ôû Hoan Dieãn laøm theá yû gioác. Caùc xöù Traán Ninh, Trònh Cao, Quy Hôïp vaø Tieâm La cuõng ñoàng thôøi noåi leân ñònh ñaùnh laáy kinh ñoâ Ngheä An. Vaäy nay xin thaùnh thöôïng nhuû loøng troâng xuoáng ra leänh cho caùc ty phaân xöû minh baïch toäi traïng cuûa boïn Leâ Duy Kyø, Ñinh Nhaï Haønh, Leâ Quyùnh, Phan Khaûi Ñöùc.  Boïn thaàn laäp töùc tra xeùt Leâ Duy Kyø laøm caùch naøo coù theå aùm thoâng tin töùc vôùi nhöõng ngöôøi ñöôïc ñöa veà An Nam, vieát thö theá naøo, giao phoù cho ai daën Leâ Duy Chæ caáu keát ra laøm sao? Duï doã tuï taäp choã naøo? Nhöõng vieäc ñoù tra hoûi thaät laø gaét gao. Leâ Duy Kyø khai raèng: Duy Kyø töø khi ñeán kinh ñoâ, ñöôïc ôn trôøi cuûa ñaïi hoaøng ñeá, cho gia nhaäp vaøo kyø binh, cho chöùc vuï boång loäc. Duy Kyø vì nhaàm laãn nghe lôøi Hoaøng Ích Hieåu xin ñöôïc an thaùp ôû Cao Baèng, Laïng Sôn caùc nôi ñoù ñeán noãi bò caùch caû choûm muõ vaø ñai [töùc chöùc töôùc cuûa nhaø Thanh, phaân bieät theo choûm muõ vaø maøu ñai] cuøng boång loäc, bò caám coá khoâng cho ñi ñaâu, do Ñoâ thoáng cuûa chuùng toâi [Leâ Duy Kyø bò nhaäp vaøo kyø binh döôùi quyeàn cuûa Ñoâ thoáng] laø Kim ñaïi nhaân [Kim Giaûn] quaûn thuùc cöïc kyø nghieâm maät.