Bài giảng Chương 1: Tổng luận về phương pháp nghiên cứu khoa học

Chia sẻ: Nguyễn Thị Huyền | Ngày: | Loại File: PPT | Số trang:29

Thêm vào BST

Báo xấu

328
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mời các bạn cùng tìm hiểu nghiên cứu khoa học và các trường phái nghiên cứu khoa học; những thuật ngữ cơ bản trong nghiên cứu khoa học; các bước của quá trình nghiên cứu;... được trình bày cụ thể trong "Bài giảng Chương 1: Tổng luận về phương pháp nghiên cứu khoa học".

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Chương 1: Tổng luận về phương pháp nghiên cứu khoa học

CHƯƠNG 1: TỔNG LUẬN VỀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
1.1. NCKH và các trường phái NCKH • 1.1.1. Khái niệm về nghiên cứu khoa học • 1.1.2. Nghiên cứu hàn lâm và nghiên cứu ứng dụng • 1.1.3. Các trường phái nghiên cứu khoa học
1.1.1. Khái niệm NCKH • NCKH là sự tìm kiếm những điều mà khoa học chưa biết, hoặc là phát hiện bản chất sự việc, phát triển nhận thức khoa học về thế giới, hoặc là sáng tạo phương pháp và phương tiện kỹ thuật mới để làm biến đổi sự vật phục vụ cho mục tiêu hoạt động của con người (Vũ Cao Đàm) • Nghiên cứu khoa học là công việc tìm kiếm tri thức, sử dụng các phương pháp có chủ đích và có hệ thống để tìm giải pháp cho một vấn đề (Kothari)
1.1.2. Nghiên cứu hàn lâm và nghiên cứu ứng dụng • Nghiên cứu hàn lâm • Nghiên cứu ứng dụng • Là nghiên cứu nhằm • Là nghiên cứu nhằm mục đích mở rộng kho ứng dụng các thành tựu tàng tri thức của ngành khoa học của ngành đó khoa học đó. và thực tiễn cuộc sống. • Mục đích là trả lời cho • Mục đích là hỗ trợ trực các câu hỏi về bản chất tiếp cho việc ra quyết lý thuyết của khoa học định (xây dựng và kiểm định • Ví dụ: nghiên cứu ứng các lý thuyết khoa học) dụng trong kinh doanh nhằm mục đích hỗ trợ cho các nhà quản trị trong quá trình ra quyết định
1.1.3. Các trường phái NCKH • Suy diễn: • Quy nạp: • Từ lý thuyết khoa học để • Bắt đầu tư quan sát các xây dựng (suy diễn) các hiện tượng khoa học để giả thuyết trả lời cho vấn xây dựng mô hình giải đề nghiên cứu và dùng thích các hiện tượng quan sát (thu thập dữ khoa học (lý thuyết khoa liệu) để kiểm định các học) giả thuyết này
1.1.3. Các trường phái NCKH
1.2. Những thuật ngữ cơ bản trong NCKH • 1.2.1. Khái niệm • Khái niệm là một hình thức tư duy phản ánh những thuộc tính chung, bản chất vốn có của một sự vật/nhóm sự vật trong thế giới quan • Khái niệm là kết quả của quá trình trừu tượng hóa và khái quát hóa sự vật. • Khái niệm gồm 2 bộ phận: • Nội hàm: Tập hợp những dấu hiệu, thuộc tính bản chất của sự vật hiện tượng được phản ánh trong khái niệm • Ngoại diên: Tập hợp những sự vật hiện tượng có chứa những dấu hiện được phản ánh trong nội hàm • Người NCKH hình thành các “khái niệm” để tìm hiểu mối quan hệ giữa các "khái niệm" với nhau, để phân biệt sự vật này với sự vật khác và để đo lường thuộc tính bản chất của sự vật hay hình thành "khái niệm" nhằm mục đích xây dựng cơ sở lý luận
1.2. Những thuật ngữ cơ bản trong NCKH (tiếp) • 1.2.2. Định nghĩa • Định nghĩa là sự xác định bằng ngôn ngữ nhất định những đặc trưng cơ bản tạo thành nội dung của khái niệm về một sự vật, hiện tượng, hay quá trình, với mục đích phân biệt nó với các sự vật, hiện tượng hay quá trình khác. Định nghĩa có vai trò quan trọng trong khoa học và là bộ phận căn bản trong mọi lý thuyết khoa học. • Các nguyên tắc của định nghĩa: • Nguyên tắc tương xứng: ngoại diên của khái niệm được định nghĩa và ngoại diên của khái niệm dùng để định nghĩa phải bằng nhau • Không nói vòng quanh • Không nói theo cách phủ định • Phải rõ ràng, định nghĩa không chứa những thuộc tính có thể suy ra từ thuộc tính khác
1.2. Những thuật ngữ cơ bản trong NCKH (tiếp) • 1.2.3. Biến số • Là những đại lượng hay đặc tính có thể thay đổi từ người này sang người khác, từ thời điểm này sang thời điểm khác… • Các loại biến số: • Biến định lượng và biến định tính • Biến độc lập và biến phụ thuộc
1.2. Những thuật ngữ cơ bản trong NCKH (tiếp) • 1.2.4. Định đề và giả thiết • Định đề: tiên đề cơ bản của một lí thuyết khoa học được coi là điểm xuất phát của chứng minh, còn bản thân định đề không được chứng minh trong khuôn khổ của lí thuyết ấy. • Giả thiết: Giả thiết là một điều kiện giả định trong quan sát hoặc thực nghiệm • Chú ý phân biệt với giả thuyết
1.2. Những thuật ngữ cơ bản trong NCKH (tiếp) • 1.2.5. Lý thuyết • Lý thuyết khoa học là một tập của những khái niệm, định nghĩa và giả thuyết trình bày có hệ thống thông qua các mối quan hệ giữa các khái niệm, nhằm mục đích giải thích và dự báo các hiện tượng khoa học. (Kerlinger, 1986)
1.2. Những thuật ngữ cơ bản trong NCKH (tiếp) • 1.2.6. Mô hình
1.2. Những thuật ngữ cơ bản trong NCKH (tiếp) • 1.2.7. Các khái niệm khác • Đối tượng nghiên cứu: Là bản chất của sự vật hay hiện tượng cần xem xét và làm rõ trong nhiệm vụ nghiên cứu • Khách thể nghiên cứu: là hệ thống sự vật tồn tại khách quan trong các mối liên hệ mà người nghiên cứu cần khám phá, là vật mang đối tượng nghiên cứu. • Đối tượng khảo sát: Là bộ phận đủ đại diện của khách thể nghiên cứu được người nghiên cứu lựa chọn để xem xét • Ví dụ:
1.2. Những thuật ngữ cơ bản trong NCKH (tiếp) • 1.2.7. Các khái niệm khác • Phạm vi nghiên cứu: đối tượng nghiên cứu được khảo sát trong trong phạm vi nhất định về mặt thời gian, không gian và lãnh vực nghiên cứu • Mục đích và mục tiêu nghiên cứu: • Mục đích nghiên cứu: • hướng đến một điều gì hay một công việc nào đó trong nghiên cứu mà người nghiên cứu mong muốn để hoàn thành • Mục đích khó có thể đo lường hay định lượng. • Mục đích trả lời câu hỏi “nhằm vào việc gì?”, hoặc “để phục vụ cho điều gì?” và mang ý nghĩa thực tiển của nghiên cứu, nhắm đến đối tượng phục vụ sản xuất, nghiên cứu. • Mục tiêu nghiên cứu: • thực hiện điều gì hoặc hoạt động nào đó cụ thể, rõ ràng mà người nghiên cứu sẽ hoàn thành theo kế hoạch đã đặt ra trong nghiên cứu. • Mục tiêu có thể đo lường hay định lượng được. • Mục tiêu trả lời câu hỏi “làm cái gì?”.
1.2. Những thuật ngữ cơ bản trong NCKH (tiếp) • 1.2.7. Các khái niệm khác • Phương pháp nghiên cứu • Dưới góc độ thông tin: Phương pháp nghiên cứu khoa học là cách thức, con đường, phương tiện thu thập, xử lý thông tin khoa học (số liệu, sự kiện) nhằm làm sáng tỏ vấn đề nghiên cứu, giải quyết nhiệm vụ nghiên cứu và cuối cùng đạt được mục đích nghiên cứu • Dưới góc độ hoạt động: Phương pháp nghiên cứu khoa học là hoạt động có đối tượng, chủ thể (người nghiên cứu) sử dụng những thủ thuật, biện pháp, thao tác, tác động, khám phá đối tượng nghiên cứu nhằm làm biến đổi đối tượng theo mục tiêu mà chủ thể tự giác đặt ra để thỏa mãn nhu cầu nghiên cứu của bản thân
1.3. Các bước của quá trình nghiên cứu • 1.3.1. Lựa chọn vấn đề • 1.3.2. Xây dựng luận điểm khoa học • 1.3.3. Chứng minh luận điểm khoa học • 1.3.4. Trình bày luận điểm khoa học
1.3.1. Lựa chọn vấn đề Sự kiện khoa học: Sự kiện ở đó tồn tại những mâu thuẫn (giữa lý thuyết và thực tế) phải giải quyết bằng các luận cứ / phương pháp khoa học
1.3.2. Xây dựng luận điểm khoa học
1.3.2. Xây dựng luận điểm khoa học • Giả thuyết khoa học: • Câu trả lời sơ bộ cho câu hỏi nghiên cứu • Nhận định sơ bộ, kết luận sơ bộ về bản chất sự vật •  Giả thuyết khoa học: Một phán đoán cần chứng minh về bản chất sự vật • Tiêu chí kiểm tra giả thuyết khoa học: • Phải dựa trên cơ sở quan sát • Không trái với lý thuyết khoa học • Có thể kiểm chứng được • Giả thuyết khoa học được chứng mình  Luận điểm khoa học
1.3.3. Chứng minh luận điểm khoa học • Cơ sở logic • Luận cứ • Phương pháp