Bài giảng Dung nạp, lệ thuộc, nghiện thuốc và chất gây nghiện - PGS.TS. Đào Thị Vui

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:105

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng Dung nạp, lệ thuộc, nghiện thuốc và chất gây nghiện, được biên soạn với mục tiêu nhằm giúp các bạn sinh viên có thể trình bày được các khác niệm: dung nạp, phụ thuộc và nghiện; Phân tích được cơ chế dung nạp, phụ thuộc, nghiện và các yếu tố ảnh hưởng đến phụ thuộc, nghiện các thuốc và chất gây nghiện; Phân tích được các triệu chứng và nguyên tắc điều trị lệ thuộc, nghiện và quá liều các thuốc và chất gây nghiện.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Dung nạp, lệ thuộc, nghiện thuốc và chất gây nghiện - PGS.TS. Đào Thị Vui

DUNG NẠP, LỆ THUỘC, NGHIỆN THUỐC VÀ CHẤT GÂY NGHIỆN PGS.TS. Đào Thị Vui
Ca lâm sàng • Bệnh nhân B. 25 tuổi, tiền sử dùng heroin. Theo lời kể, mới đầu anh ta chỉ hít heroin vài lần mỗi tháng “vào những dịp đăc biệt”. Về sau phải tiêm tĩnh mạch với liều lớn hơn và thường xuyên hơn. Cuối cùng, phải tiêm 2 lần mỗi ngày. Anh ta được đưa đến cấp cứu vì buồn nôn, nôn, tiêu chảy, chuột rút và lo âu xuất hiện từ 8 tiếng trước. • Anh B. cho biết lần dùng thuốc cuối cùng cách đó 24 tiếng. Anh ta có biểu hiện thèm heroin, rất bồn chồn, khó chịu. Khám thấy: nhiệt độ 39,8oC, đồng tử giãn, huyết áp 170/95 mm Hg, nhịp tim 108 lần/phút. Anh ta rất khó chụi, luôn cáu gắt và rất nhạy với kích thích đau.
Câu hỏi 1.Tại sao, theo thời gian, anh B lại phải dùng tăng liều heroin? 2.Nguyên nhân gây ra những triệu chứng và dấu hiệu lâm sàng trên anh B? 3. Cách xử trí triệu chứng trên? Giải thích
Ca lâm sàng • Anh B. được dùng 20 mg methadon thì thấy dễ chịu đôi chút và được dùng tiếp 20mg thấy dễ chịu hơn hẳn và các triệu chứng tồi tệ đã hết. Sau đó, anh B. được điều trị nội trú 28 ngày. Tiếp theo, được điều trị ngoại trú, rồi liều methadon của bệnh nhân được giảm dần xuống khoảng 20% mỗi ngày. • Anh B. Được mới tham gia chương trình “Bí mật ma túy” để tư vấn cho các bệnh nhân nghiện. Tuy nhiên chỉ vài tuần anh ta bị mất ngủ, lo âu, cảm giác thèm thuốc lại xuất hiện mặc dù xét nghiệm không tìm thấy ma túy trong nước tiểu. Hai tháng sau, anh ta lại tái nghiện, lại tiêm chích heroin. 4.Tại sao anh B lại thèm heroin sau khi các triệu chứng nghiện trên lâm sàng đã hết?
Mục tiêu học tập 1. Trình bày được các khác niệm: dung nạp, phụ thuộc và nghiện. 2. Phân tích được cơ chế dung nạp, phụ thuộc, nghiện và các yếu tố ảnh hưởng đến phụ thuộc, nghiện các thuốc và chất gây nghiện. 3. Phân tích được các triệu chứng và nguyên tắc điều trị lệ thuộc, nghiện và quá liều các thuốc và chất gây nghiện.
ĐẠI CƯƠNG - Vấn đề phụ thuộc thuốc và nghiện thuốc hiện nay là vấn đề được quan tâm của cộng đồng - Tại Việt Nam: lạm dụng dẫn đến nghiện chất gây nghiện heroin (90%), morphin, cần sa, các thuốc kích thích như amphetamin, ectasy ngày càng phổ biến. à Nhiều bệnh nhân không được sử dụng thuốc giảm đau, an thần trong chăm sóc giảm nhẹ và nâng cao chất lượng sống.
Tình trạng tử vong liên quan đến thuốc giảm đau opioid Canada Mỹ Pháp
Dung nạp thuốc v Khái niệm dung nạp thuốc Là trạng thái giảm đáp ứng với thuốc khi sử dụng nhiều lần à Để đạt cùng hiệu quả như ban đầu cần tăng liều Thuốc có nhiều tác dụng khác nhau thì các tác dụng có sự dung nạp giống nhau? Dung nạp làm giảm chỉ số điều trị : Đường cong đáp ứng độc tính không dịch sang phải theo đường cong đáp ứng điều trị
Dung nạp thuốc v Các loại dung nạp • Dung nạp tự nhiên: cá thể có sẵn độ nhạy cảm khác nhau với thuốc tường do đa hình di truyền gen ảnh hưởng tới hấp thu, chuyển hoá, thải trừ thuốc hoặc gen của đích phân tử đáp ứng • Dung nạp mắc phải (dung nạp hình thành theo thời gian): - Dung nạp dược động học - Dung nạp dược lực học - Dung nạp học hỏi (dung nạp hành vi)
Dung nạp thuốc v Cơ chế dung nạp - Dung nạp dược động học Do khả năng chuyển hóa và thải trừ thuốc tăng lên qua quá trình dùng thuốc, thường liên quan đến tăng tổng hợp enzym chuyển hóa thuốc (Cyt P450) à Giảm nồng độ thuốc trong huyết tương
Dung nạp thuốc v Cơ chế dung nạp - Dung nạp dược lực học Do thay đổi tương tác giữa thuốc và các đích phân tử: các receptor, chất vận chuyển, chất truyền tin thứ 2 (giảm số lượng, ái lực liên kết với đích, thay đổi cơ chế..) - Trong thời gian ngắn: thay đổi về số lượng và ái lực liên kết như bất hoạt receptor (phosphoryl hoá), rút vào nội bào, thoái hoá receptor bề mặt, thay đổi đóng mở kênh ion, hoặc các đích phân tử khác ...
- Dung nạp dược lực học Trong thời gian ngắn Sự gắn chất chủ vận vào receptor !–adrenergic sẽ hoạt hoá adenyl cyclase tạo ra đáp ứng sinh học. Đồng thời hoạt hoá !-adrenergic receptor kinase (!ARK) gây phosphoryl hoá receptor, gắn !- arrestinà bất hoạt protein G, receptor à làm giảm số lượng receptor bề mặt Dung nạp có thể là kết quả của rút vào trong nội bào và/ hoặc thoái hóa các receptor bề mặt.
- Dung nạp dược lực học Trong thời gian dài - Trong thời gian dài: thay đổi về số lượng đích PT liên quan đến điều hoà gen mã hoá các đích phân tử trên CREB=Cyclic AMP response element binding protein Dùng morphin lâu dài sẽ gây điều hòa lên với CREB, kích thích quá trình phiên mã của AC đưa mức AMPv tăng lênà kích thích PKA gây hoạt hóa cả CREB và kênh natri. Như vậy, sự điều hòa lên của quá trình tổng hợp AMPv đã đối lại tác dụng cấp tính của thuốc, gây ra sự dung nạp.
Phụ thuộc, nghiện thuốc vKhái niệm phụ thuộc thuốc? - Phụ thuộc thể chất (phụ thuộc): là sự thay đổi sinh lý hay thích nghi sinh lý do dùng thuốc lặp lại à Triệu chứng bất thường về thể chất do cai thuốc - Phụ thuộc tâm lý: cảm giác dễ chịu do thuốc mang lại à Thèm thuốc, muốn tiếp tục dùng thuốc, hành vi tìm kiếm thuốc một cách bắt buộcà nghiện Theo Hiệp hội tâm thần Mỹ (APA) Nghiện: Dạng thích nghi không tốt của cơ thể đối với việc sử dụng chất nào đó, dẫn tới suy giảm hoặc khó chịu có ý nghĩa lâm sàng,
Các tiêu chuẩn chẩn đoán phụ thuộc (nghiện) thuốc Theo Hiệp hội tâm thần Hoa Kỳ Xác định khi có ≥3 đặc điểm trong 12 tháng qua: 1- Có sự dung nạp thuốc 2- Có hội chứng cai thuốc khi ngừng dùng thuốc 3- Dùng thuốc với số lượng lớn hơn hoặc với thời gian dài hơn qui định 4- Thèm thuốc dai dẳng, mất khả năng bỏ hay kiểm soát. 5- Dành nhiều thời gian để có được thuốc 6- Từ bỏ hoặc giảm các hoạt động xã hội, nghề nghiệp
Phụ thuộc, nghiện thuốc • Cơ chế gây phụ thuộc thuốc Liên quan đến dung nạp và cơ chế tương tự dung nạp dược lực học. Là nhu cầu cần dùng thuốc để duy trì chức năng sinh lý “bình thường”. Dấu hiệu của phụ thuộc thể chất là biểu hiện của hội chứng cai thuốc khi không dùng thuốc nữa