Bài giảng Kiểm tra chất lượng thuốc có nguồn gốc dược liệu - ThS. Phan Hiền Lương

Chia sẻ: Nguyễn Thị Hiền Phúc | Ngày: | Loại File: PPT | Số trang:75

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng cung cấp cho người học các kiến thức: Kiểm tra chất lượng thuốc, thuốc có nguồn gốc dược liệu, kiểm tra chất lượng nguyên liệu, kiểm tra chất lượng bán thành phẩm,... Hi vọng đây sẽ là một tài liệu hữu ích dành cho các bạn sinh viên đang theo học môn dùng làm tài liệu học tập và nghiên cứu. Mời các bạn cùng tham khảo chi tiết nội dung tài liệu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Kiểm tra chất lượng thuốc có nguồn gốc dược liệu - ThS. Phan Hiền Lương

KIÊM TRA CHÂ ̉ ́ T LƯỢNG THUỐ C CÓ NGUỒ N GỐ CDƯỢC LIÊỤ ThS. Phan Hiề n Lương
NÔI DUNG ̣ 1 Kiêm tra châ ̉ ́ t lượng nguyên liêu ̣ 2 Kiêm tra châ ̉ ́ t lượng trong quá trình chiế t xuấ t 3 Kiêm tra châ ̉ ́ t lượng bán thành phâm ̉ 4 Kiêm tra châ ̉ ́ t lượng Thành phâm ̉ 5 Kỹ thuât ̣ kiêm ̉ tra các san ̉ phâm ̉ thuố c đông dược
I ĐĂT VÂ ̣ ́ N ĐỀ : Viêc kiêm tra châ ̣ ̉ ́ t lượng thuố c có nguồ n gố c từ dược liêu hiên nay la ̣ ̣ ̀ cấ p thiế t nhằ m muc đi ̣ ́ ch: + Kiêm soa ̉ ́ t chấ t lượng nguyên liêu d ̣ ược liêu ̣ sử̉ dung ̣ đê ̉ chắ c chắ n dược liêu ̣ là đú ng, đat ̣ chấ t lượng, trá nh tì nh trang ̣ nhầ m lẫ n dược liêu, ̣ dược liêu ̣ gia, ̉ dược liêu ̣ ké m chấ t lượng. + Chấ t lượng, hiêu suâ ̣ ́ t trong quá trì nh chiế t xuấ t. + Kiêm soa ̉ ́ t chấ t lượng bá n thà nh phâm ̉ và thà nh phâm, ̉ Đô ̣ ôn ̉ đinh ̣ cua ̉ thuố c trong
II KIÊM TRA CHÂ ̉ ́ T LƯỢNG NGUYÊN LIÊU ̣ Đố i vớ i cá c nguyên liêu d ̣ ược liêu viêc kiêm tra ̣ ̣ ̉ mỗ i dược liêu đê ̣ ̀ u phai kiêm tra ca ̉ ̉ ́ c chi tiêu sau ̉ đây: 1. Hì nh thá i hoc, vi phâ ̣ ̃ u, soi bôṭ 2. Đinh ti ̣ ́ nh Phương phá p hó a hoc̣ Phương phá p SKLM Phương phá p HPLC 3 Đinh l ̣ ượng : Đinh l ̣ ượng cá c chấ t có hoat ti ̣ ́ nh sinh hoc hoăc châ ̣ ̣ ́ t đá nh dấ u, nhó m chấ t.
II KIÊM TRA CHÂ ̉ ́ T LƯỢNG NGUYÊN LIÊU ̣ 4. Đô âm ̣ ̉ 5. Tap châ ̣ ́t 6. Ty lên vun na ̉ ̣ ̣ ́t 7. Kim loai năng ̣ ̣ 8. Dư lượng thuố c bao vê th ̉ ̣ ực vâṭ Ngoà i cá c chi tiêu chung mô ̉ ̃ i loai d ̣ ược liêu ̣ cò n có cá c chi ̉ tiêu riêng biêt ̣ phai ̉ được kiêm ̉ tra theo tiêu chuân ̉ dược điên ̉ VN IV, DĐ Trung quố c, DD Nhât….. ̣
II KIÊM TRA CHÂ ̉ ́ T LƯỢNG NGUYÊN LIÊU ̣ Viêc ̣ kiêm ̉ tra chấ t lượng dược liêu ̣ tai ̣ Danapha hiên nay đ ̣ ược thực hiên theo tiêu chuân ̣ ̉ cơ sở, DĐVN IV……. Danapha đã xây dựng được bô ̣ dược liêu ̣ chuân cua 34 d ̉ ̉ ược liêu co ̣ ́ đố i chiế u vớ i dược liêu ̣ chuân ̉ được cung cấ p bởi cá c Viên ̣ KN thuố c TW và TPHCM, là m cơ sở cho công tá c kiêm tra châ ̉ ́ t lượng dược liêu.̣ Trong bô ḍ ữ liêu chuân na ̣ ̉ ̀ y Danapha đã sử dung ̣ cá c phương phá p đinh ̣ tí nh đá nh dấ u vân tay TLC và đăc biêt la ̣ ̣ ̀ HPLC. Vớ i kiêm tra ̉ đinh ti ̣ ́ nh bằ ng HPLC có cá c ưu điêm sau: ̉
II KIÊM TRA CHÂ ̉ ́ T LƯỢNG NGUYÊN LIÊU ̣ Thờ i gian đinh ̣ tí nh nhanh chó ng do : Cá ch pha mẫ u đơn gian ̉ (chu ̉ yế u pha trong MeOH, hoăc ̣ Ethanol) không cầ n chiế t, cô…; Pha đông ̣ phân tí ch đơn gian ̉ (Acid H3PO4 0.1% và ACN hoăc ̣ MeOH), Thờ i gian đinh ̣ tí nh nhanh ca ̉ mẫ u chuân va ̉ ̀ mẫ u thử từ 1h3h; í t tố n nhân lực. Đô ̣ chí nh xá c cao dựa trên sự so sá nh cá c peak chí nh. Sơ bô ̣ đá nh giá được chấ t lượng dược liêu ̣ dựa trên khố i lượng cân chí nh xá c giữ a mẫ u chuân va ̉ ̀ mẫ u thử.
II KIÊM TRA CHÂ ̉ ́ T LƯỢNG NGUYÊN LIÊU ̣ + Đinh l ̣ ượng: Hiên nay đa ̣ ̃ đinh l ̣ ượng được nhiề u hoat ̣ chấ t có tí nh sinh hoc ̣ cũ ng như chấ t đá nh dấ u sau đây: Stt Tên dược liêu ̣ Chấ t đinh l ̣ ượng 1 Diêp ha châu đă ̣ ̣ ́ ng Phylanthin, hyphophylanthin 2 Co m ̉ ực Wedolelacton 3 Nghệ Curcumine 4 Đan sâm Tanshinon 5 Hoàng bá Berberine 6 Kim Tiề n thaỏ Isovitexin 7 Artiso cinarin 8 Quế Cinamandehyd 9 Sâm Rb1, Rg1 10 Liên tâm Nuciferine
II KIÊM TRA CHÂ ̉ ́ T LƯỢNG NGUYÊN LIÊU ̣ + Đinh l ̣ ượng: Cá c tinh dầ u, dư lượng thuố c bao vê th ̉ ̣ ực vât đ ̣ ược đinh l ̣ ượng bằ ng phương phá p GCMS Stt Tên tinh dầ u Chấ t đinh l ̣ ượng 1 Bac hà ̣ 2 Quế 3 Camphor 4 Menthol 5 Eugenol 6 Trà m 60, 90 % 7 Methyl salicylate 8 Cineol 9 Thuố c bao vê th ̉ ̣ ực vât. Nho ̣ ́ m 32 chấ t Chlo, phosphor, hoa cú c
II KIÊM TRA CHÂ ̉ ́ T LƯỢNG NGUYÊN LIÊU ̣ + Đinh l ̣ ượng: Viêc ̣ đinh ̣ lượng hoat ̣ chấ t trong dược liêu ̣ bằ ng PP HPLC, GCMS… có tầ m quan trong ̣ trong kiêm soa ̉ ́ t chấ t lượng dược liêu đâ ̣ ̀ u và o, đinh ̣ hướ ng sử dung ̣ dung môi, xá c đinh ̣ điề u kiên ̣ chiế t xuấ t, thờ i gian chiế t tố i ưu nhằ m giam ̉ thiêu ̉ cá c chi phí nhưng vẫ n chiế t được hầ u hế t cá c chấ t có trong dược liêu. La ̣ ̀ m cho chấ t lượng điề u tri gia tăng ro ̣ ̃ rêt. ̣ vd: Nguyên liêu ̣ Diêp ̣ ha ̣ châu đắ ng, nhân trầ n và cá c loai tinh dâ ̣ ̀ u…. Link 36
III KTCL TRONG QUÁ TRÌ NH CHIẾ T XUẤ T Quá trì nh chiế t xuấ t đó ng vai trò rấ t quan trong ̣ trong chấ t lượng san ̉ phâm ̉ (Vớ i nguyên liêu ̣ tố t nhưng qui trì nh, điề u kiên ̣ chiế t xuấ t (dung môi, nhiêt đô, a ̣ ̣ ́ p xuấ t, kha năng giai nhiêt…)không ̉ ̉ ̣ tố i ưu tao ̣ ra san ̉ phâm ̉ ké m chấ t lượng, phân huy…); ̉ giá thà nh san phâm. ̉ ̉ Do đó viêc khao sa ̣ ̉ ́ t quá trì nh chiế t xuấ t đê ̉ tì m điề u kiên ̣ tố i ưu hó a cho qui trì nh chiế t xuấ t (Dựa trên thiế t bi ̣ thực tế cua ̉ cơ sở) là môt ̣ đò i hoi ̉ rấ t cấ p thiế t hiên ̣ nay đố i vớ i ngà nh thuố c có nguồ n gố c từ dược liêu no ̣ ́ i chung và Danapha nó i riêng. Đây là viêc ̣ khó khăn đò i hoi phai co ̉ ̉ ́ trì nh đô chuyên sâu, thờ i
III KTCL TRONG QUÁ TRÌ NH CHIẾ T XUẤ T Đê ̉ kiêm ̉ soá t được chấ t lượng san ̉ phâm ̉ trong quá trì nh chiế t xuấ t cầ n phai: ̉ a. Thiế t lâp ̣ được tiêu chuân, chi tiêu kiêm ̉ ̉ ̉ tra cá c công đoan ̣ cầ n kiêm ̉ tra (KTCL, KT quá trì nh): * Cao long ̉ * Cao đăc̣ * Cao khô Mỗ i công đoan ̣ cầ n kiêm ̉ tra cá c chi ̉ tiêu cu ̣ thê: nh ̉ ư ty trong, đô âm, khô ̉ ̣ ̣ ̉ ́ i lượng, đinh ti ̣ ́ nh, đinh l ̣ ượng….
III KTCL TRONG QUÁ TRÌ NH CHIẾ T XUẤ T b. Viêc ̣ thiế t lâp ̣ tiêu chuân ̉ tiêu chuân ̉ phai ̉ dựa trên nề n tang ̉ qui trì nh chiế t xuấ t nế u không sẽ không thê ̉ tì m ra cá c loai ̣ dược liêu ̣ trong hỗ n hợp dược liêu ̣ hoăc ̣ hà m lượng nho ̉ khó xá c đinh. ̣ Vd: Qui trì nh chiế t xuấ t cá c dược liêu ̣ trong môi trườ ng nướ c nhưng qui trì nh phân tí ch mẫ u lai chiê ̣ ́ t mẫ u trong môi trườ ng cá c dung môi hữ u cơ ké m phân cực. c. Viêc thiê ̣ ́ t lâp qui tri ̣ ̀ nh kiêm tra phai d ̉ ̉ ựa trên kha ̉ năng thiế t bi ̣ và nguồ n nhân lực hiên ̣ có phò ng kiêm tra châ ̉ ́ t lượng, cá c đơn vi co ̣ ́ liên quan.
IV KTCL TRONG QUÁ TRÌ NH SAN XUÂ ̉ ́T 1. Kiêm tra ca ̉ ́ c thông số trong quá trì nh Viêc kiêm tra ca ̣ ̉ ́ c thông số trong quá trì nh san ̉ xuấ t cho mỗ i san ̉ phâm ̉ đã được ban hà nh . IPC đã kiêm ̉ tra trong xuyên suố t quá trì nh san xuâ ̉ ́ t. + Cá c thông số được đá nh giá theo từ ng công đoan. ̣ Tuy nhiên đố i vớ i san ̉ phâm ̉ thuố c có nguồ n gố c từ dược liêu co ̣ ́ sự ôn đinh kha ̉ ̣ ́ thấ p do chấ t lượng cá c nguồ n nguyên liêu ̣ đầ u và o phu thuôc râ ̣ ̣ ́ t nhiề u và o vù ng miề n, mù a vu, khi ̣ ́ hâu, qui tri ̣ ̀ nh canh tá c…. Chí nh vì vây viêc san xuâ ̣ ̣ ̉ ́ t găp nhiê ̣ ̀ u khó khăn
IV KTCL TRONG QUÁ TRÌ NH SAN XUÂ ̉ ́T 1. Kiêm tra ca ̉ ́ c thông số trong quá trì nh + Mỗ i san ̉ phâm ̉ có nhiề u loai ̣ dược liêu ̣ khá c nhau, có khi nhiề u loai cao kha ̣ ́ c nhau cho 1 san phâm do vây nhiê ̉ ̉ ̣ ̀ u khi có sự nhầ m lẫ n, quên hoăc ̣ thiế t khố i lượng trong quá trì nh pha chế . Chí nh vì vây ̣ viêc ̣ giá m sá t trong quá trì nh san ̉ xuấ t là rấ t quan trong ̣ và có ý nghĩ a trong viêc đam bao châ ̣ ̉ ̉ ́ t lượng cá c loai ̣ thuố c đông dược. Link 56
IV KTCL TRONG QUÁ TRÌ NH SAN XUÂ ̉ ́T 1. Kiêm tra chât l ̉ ượng bá n thà nh phâm ̉ + Viêc kiêm tra châ ̣ ̉ ́ t lượng bá n thà nh phâm ̉ là rấ t quan trong. ̣ Cá c chi tiêu kiêm tra châ ̉ ̉ ́ t lượng BTP: Đô âm ̣ ̉ Đinh ti ̣ ́ nh Đinh l ̣ ượng (nế u có ) Chi tiêu vi sinh ̉
IV KTCL TRONG QUÁ TRÌ NH SAN XUÂ ̉ ́T 1. Kiêm tra chât l ̉ ượng Thà nh phâm ̉ + Viêc kiêm tra châ ̣ ̉ ́ t lượng thà nh phâm ̉ Cá c chi tiêu kiêm tra châ ̉ ̉ ́ t lượng TP: Hì nh thứ c, qui cá ch đó ng gó i Đô ra ̣ ̃ Đô âm ̣ ̉ Đinh ti ̣ ́ nh Đinh l ̣ ượng (nế u có ) Chi tiêu vi sinh ̉
V PHƯƠNG PHÁ P KTCL THUỐ C ĐÔNG DƯỢC 1. Điề u chế chấ t chuân ̉ a Dựa trên qui trì nh chiế t xuấ t đê ̉ điề u chế chấ t chuân cho phu ̉ ̀ hợp. Vd: Cá c chấ t chiế t trong môi trườ ng nướ c thì thông thườ ng chấ t chuân ̉ phai ̉ chiế t trong môi trườ ng nướ c hoăc ̣ MeOH, Ethanol 5080%. (nên sử dung 02 dung môi trên) ̣ b Tiế n hà nh chiế t cá c chấ t nằ m trong từ ng phân đoan ̣ (ether dầ u hoa, ̉ Chloroform, Ethyl acetat, n Butanol (saponin)). Ethanol….. Đê ̉ có được môt ̣ nhó m, phân đoan ̣ chấ t chuân. ̉ Ở dang cao đăc. ̣ ̣
V PHƯƠNG PHÁ P KTCL THUỐ C ĐÔNG DƯỢ ̉ C 1. Điề u chế chấ t chuân c Sấ y khô cao đăc, hoăc thông th ̣ ̣ ườ ng trôn ̣ vớ i cá c chấ t trơ về đăc ̣ tí nh hó a hoc, ̣ hầ u như không phan ̉ ứ ng vớ i cá c hoat châ ̣ ́ t, không tan khi pha trong cá c dung môi pha mẫ u đê tao ̉ ̣ cá c Peak vớ i kí ch thướ c lớ n. Vớ i sự khao ̉ sá t thực tế cho thấ y silicagen dù ng trong sắ c kí côt pha thuân ki ̣ ̣ ́ ch thướ c 4063 µm là đá p ứ ng được cá c yêu cầ u trên. dTinh chế chấ t chuân ̉ tinh khiế t bằ ng phương phá p sắ c kí côt. ̣ Là phương phá p phô biể ́ n hiên nay. Tuy nhiên v ̣ ớ i phương phá p nà y đò i hoi ̉ phai ̉ có nhiề u kỹ năng và hiêu ̉
V PHƯƠNG PHÁ P KTCL THUỐ C ĐÔNG DƯỢ 1. Điề u chế chấ t chuân ̉ C + Có 02 loai côt th ̣ ̣ ườ ng sử dung la ̣ ̀ côt să ̣ ́ c kí điề u chế pha thuân va ̣ ̀ côt să ̣ ́ c kí pha đao.̉ Kí ch thướ c côt thông th ̣ ườ ng đườ ng kí nh trong từ 15 cm chiề u dà i từ 250500 cm, kí ch thướ c hat ̣ 10100 µm. Tố c đô ̣ dò ng pump 250 ml/phú t. + Đố i vớ i côt pha thuân th ̣ ̣ ườ ng hay được sử dung ̣ vì thông thườ ng dù ng cá c hê ̣ dung môi ké m phân cực như Ethyl acetat, chloroform, Dichlômethan, ̉ kế t hợp vớ i MeOH, EtOH đê ̉ rửa giai. Ca ̉ ́ c hê dung môi na ̣ ̀ y thườ ng có nhiêt đô bay ̣ ̣