Bài giảng Kinh tế lượng: Chương 1 (Mới nhất)

Kinh t Kinh t

ế ượ ế ượ l l

ng là gì ? ng là gì ?

đ ể

Là khoa h c ọ s d ng công c c a ố ụ ủ Th ng kê toán ử ụ khám phá các quy lu t ậ trong Kinh tế

CHÚ Ý:

(cid:0)

ố Th ng kê toán ế ượ ng Kinh t l

ố Th ng kê ố Th ng kê kinh t

ế

Thống kê toán trong Kinh tế = Kinh tế l

ngượ (Kinh trắc)

ố

Th ng kê toán trong S

inh h c = ọ Sinh tr cắ

ố

Th ng kê toán trong

Y h c = ọ D cị h tễ h cọ

ộ ọ

ố

Th ng kê toán trong Xã h i h c =

Dân s h cố ọ (Nhân tr c)ắ

ọ ọ

ố ố

Th ng kê Toán h c là gì ? Th ng kê Toán h c là gì ?

ậ ủ

ọ

Khoa h c khám phá quy lu t c a đám đông

ố

ằ

ể ả ờ

ỏ

đ tr l

i câu h i:

ứ Tìm b ng ch ng s đông

không ? khác không ?

Có gì khác bao nhiêu ? Khác bao nhiêu ?

ở ở đâu ? đâu ?

 Có gì  Khác  Khác Khác  Khác  Cái gì

lúc nào ? Khác lúc nào ? ự Cái gì gây ra s khác nhau ? … gây ra s khác nhau ? … ự

ọ ọ

ố ố

Th ng kê Toán h c là gì ? Th ng kê Toán h c là gì ?

ậ ủ

ọ

Khoa h c khám phá quy lu t c a đám đông

ầ

ổ

ể T ng th

Đám đông Qu n th (population): ầ

ố ượ

các đ i t

ể ứ ng c n nghiên c u

ư ủ ư ủ

ộ ộ

 Toàn b dân c c a m t n Toàn b dân c c a m t n

ộ ướ ộ ướ c c

ộ ộ

ự ệ ự ệ àn b các doanh nghi p trong m t khu v c  ToToàn b các doanh nghi p trong m t khu v c

ộ ộ

ố ố

 Các h gia đình trong m t thành ph Các h gia đình trong m t thành ph

ủ ủ

ẩ ẩ

ả ả

ộ ộ

 S n ph m c a m t nhà máy, … S n ph m c a m t nhà máy, …

ể ể ợ ợ

ụ ụ

ẩ ẩ

ỹ ỹ

ị ị

ị ế  Thí d : Th hi u s d ng Thí d : Th hi u s d ng ị ế

ử ụ m ph m / d ch v m ph m / d ch v ử ụ

làm đ p ẹ ụ làm đ p ẹ ụ

ứ ứ ố ậ ệ ố ):): T T p h p các đ i ứ h th ng ố ậ p h p các đ i ệ ố ứ h th ng T ng th nghiên c u ( T ng th nghiên c u ( ụ ế ế ự ụ ế ự ng liên quan tr c ti p đ n m c tiêu nghiên c u ế ng liên quan tr c ti p đ n m c tiêu nghiên c u ổ ổ ượ t ượ t

(sample)

M uẫ

Khi kh«ng thÓ rµ so¸t cÆn kÏ tõng ®èi t î ng cña quÇn thÓ, ng êi ta ph¶i tiÕn hµnh nghiªn cøu h¹n chÕ trªn mét nhãm t ¬ng ®èi nhá c¸c ®èi t î ng cña quÇn thÓ. Nhãm mét sè c¸c ®èi t î ng ® î c chän mét c¸ch thÝch hî p cho môc tiªu nghiªn cøu ® î c gäi lµ “mÉu”.

ẫ ẫ ọ ọ Ch n m u Ch n m u

ầ ầ

Qu n th ( Qu n th (

ệ ố )) ể h th ng h th ng ệ ố ể

MẫuMẫu

QUY LU TẬ QUY LU TẬ

ứơ ượ ứơ ược l c l ng ng

ể ể ị ị Ki m đ nh Ki m đ nh

Sè liÖu thèng kª (Data):

Th«ng tin thu thËp ® î c trªn c¸c ®èi t î ng cña mÉu rót ra tõ tæng thÓ nghiªn cøu.

Ph©n tÝch Sè liÖu (Data Analysis):

Dï ng c¸c ph ¬ng ph¸p kh¸c nhau (th êng lµ c¸c ph ¬ng ph¸p thèng kª to¸n häc) ®Ó tæng hî p rót ra tõ c¸c th«ng tin thu ® î c trªn mÉu nh÷ng kÕt luËn “hî p lÝ nhÊt” vÒ quÇn thÓ cÇn nghiªn cøu.

Ộ

Mô hình kinh tế (MÔ HÌNH H P ĐEN

)

Tác đ ng ộ 1

. H é p .

Tác đ ng ộ 2

. ® e n .

Hiệu quả KT1 Hiệu quả KT2 Hiệu quả KT3

Tác đ ng ộ 3

Mục tiêu nghiên cứu của kinh tế lượng:

- Ước lượng các mối quan hệ kinh tế: QH cung c uầ của sản phẩm, d cị h vụ; QH gi aữ quảng cáo và doanh thu, l iợ nhuận; QH gi aữ đầu tư cho phúc l iợ xã h iộ , an toàn lao động và năng suất lao động, v.v.

cượ qua

- Kiểm định tính phù h pợ với thực tế của các quy luật phát hiện đ ước lượng - Đưa ra các giả thuyết kinh tế để định hướng các hoạt động trong tương lai

Đặt bài toán (nêu giả thuyết Kinh tế)

Thiết kế (lập mô hình) Thu thập số li uệ

ễ

ả

ứ ứ Quy trình nghiên c u Kinh t Quy trình nghiên c u Kinh t ế ượ l ế ượ l ng ng

Ước lượng tham số của mô hình Kiểm định giả thuyết ả ế Di n gi i k t qu Dự báo Ra quyết định và đề xuất chính sách

ế ế

ánh TKê KT và Kinh t So sSo sánh TKê KT và Kinh t

ế ượ ế ượ l l

ng ng

ê KTế TKTKê KTế

KTKT l

ộ ộ ơ ơ ụ ục tiêu MM c tiêu ố ượ ố ượ Đ i t Đ i t ng ng

ị ơ ị ơ ệ ố ệ ố ừ ừ ậ ậ các các ố ệ ố ệ li u SS li u

ả ả MMô tảô tả àn b các đ n v , ToToàn b các đ n v , ể cá th trong h th ng ể cá th trong h th ng ố ệ li u báo cáo t SS li u báo cáo t ố ệ ị đ n vơ đ n vơ ị ỉ ố CCác ch s mô t ác ch s mô t ỉ ố ông c PTụ CCông c PTụ

ả ả ả ả t quế KK t quế

ứ ứ

ươ ươ ệ ủ HHình nh c a h ình nh c a h ủ ệ ố th ng trong quá kh , ố th ng trong quá kh , không suy r ngộ không suy r ngộ

ự ự ươ ươ

ế ượ ế ượ l ng ng ám phá quy lu tậ KhKhám phá quy lu tậ ể ị CCác đ n v , cá th ác đ n v , cá th ể ị ẫ ọ ượ c ch n vào m u đ ượ ẫ ọ c ch n vào m u đ ề ố ệ li u thu th p, đi u SS li u thu th p, đi u ề ố ệ ừ ẫ tra t m u ừ ẫ tra t m u CCác PP phân tích ác PP phân tích ọ ố Th ng kê toán h c ọ ố Th ng kê toán h c ể ậ CCác quy lu t, có th ác quy lu t, có th ể ậ ệ ộ suy r ng cho các h ộ ệ suy r ng cho các h ặ ố ho c ng t th ng t ặ ố ho c th ng t ng t ự ng lai d báo cho t ự ng lai d báo cho t

1.C¸ c thµnh phÇn cña sè liÖu.

c¸c gi¸ trÞ ® î c ghi nhËn cña:

a) BiÕn sè:

ạ

(giới tính, quốc t chị

, lo i hình kinh doanh

, v.v.)

- C¸ c tÝnh chÊt PhÐp ®o (chiÒu cao, c©n nÆng, tuæi, thu nhËp hµng th¸ng, doanh thu, lãi, v.v.)

C©u tr¶ lêi (së thÝch cá nhân; quan ®iÓm riêng về một chính sách kinh tế,

v.v.)

Tr¹ ng th¸ i, h×nh thøc (h×nh thøc c¸ thÓ, tËp thÓ, quèc doanh cña mét tæ

chøc kinh tÕ; phương thức kinh doanh, v.v.)

b) Quan s¸ t: (c¸ thÓ, mÉu, ®¬n vÞ)

gi¸ trÞ cña tÊt c¶ c¸c biÕn thÓ hiÖn ë mçi ®èi t î ng, cá thể hay mét ®¬n vÞ mÉu, v.v.

TËp hî p tÊt c¶ c¸c gi¸ trÞ cã kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn

c) T©p c¸ c gi¸ trÞ cña biÕn:

ThÝ dô: C¸ c biÕn Tª n, Tuæi, Gií i tÝnh, ChiÒu cao, C©n nÆng, Xem TV, Nhµ cöa

TGT(Tª n) = {A ,. . . , Ba , . . . , TiÕn , . . . , Y ªn , . . . , Xu©n , . . . } ,

TGT(Tuæi) = { 1 , 2 , . . . , 100 , . . . } ,

TGT(Gií i tÝnh) = { Nam , N÷ } ,

TGT(ChiÒu cao) = [ 0.6 m , 2.30 m ] ,

TGT(C©n nÆng) = [ 2 Kg , 150 Kg ] ,

TGT(Xem TV) = {Kh«ng xem bao giê, Ýt xem, xem th êng xuyªn} ,

TGT(Nhµ cöa) = {Kh«ng cã, cã nhµ l¸, nhµ gç, nhµ x©y, . . . } .

2. C¸ c lo¹ i biÕn

(Th êng c¸c sè ®o)

a) BiÕn ®Þnh l î ng:

BiÕn thùc liª n tôc. ThÝ dô: C©n nÆng, chiÒu cao, nång ®é cña mét chÊt trong n í c, …

BiÕn thùc rêi r¹ c. ThÝ dô: Møc l ¬ng, Gi¸ vÐ tµu, ...

BiÕn nhËn c¸c gi¸ trÞ nguyª n ThÝ dô: Tuæi, Sè con, v.v.

b) BiÕn ®Þnh tÝnh:

x¸c ®Þnh mét tÝnh chÊt nµo ®ã cña ®èi t î ng nghiªn cøu, th êng gi¸ trÞ kh«ng ph¶i lµ c¸c sè.

ThÝ dô: Gií i tÝnh, Lý do vay m î n, § Þa ®iÓm c tró, Quan ®iÓm vÒ n¹o thai, § i ®Õn bÖnh viÖn b»ng ph ¬ng tiÖn g×, v.v.

BiÕn ®Þnh tÝnh cã thø tù:

C¸c gi¸ trÞ cã thÓ cña biÕn cã kh¶ n¨ng s¾p xÕp theo mét thø tù nµo ®ã, biÓu thÞ møc ®é quan träng kh¸c nhau cña chóng.

ThÝ dô: Nhµ cöa, Nguån n í c sö dông, Ph ¬ng tiÖn ®i l¹i, v.v.

BiÕn ®Þnh tÝnh kh«ng cã thø tù:

Gi¸ trÞ cña biÕn kh«ng cã thø tù h¬n kÐm.

ThÝ dô: D©n téc, T«n gi¸o, Lý do vay m î n, v.v.

c) BiÕn ®éc lËp:

(biÕn m« t¶) - c¸c ®Æc tr ng mang tÝnh chÊt nguyª n nh©n, t¸ c ®éng vµo qu¸ tr×nh ®ang ® î c nghiªn cøu..

(biÕn ® î c m« t¶) thÓ hiÖn kÕt qu¶ cña hiÖn t î ng

d) BiÕn phô thuéc:

,...,

(cid:0) (cid:0) (cid:0)

k X

, ,

,...,

Y 1 Y 2

(cid:0) (cid:0) (cid:0)

,...,

Y m

f X X 1 2 1 f X X , 1 2 2 . . . . . X X , 1

. H é p .

. ® e n .

(cid:0) (cid:0) (cid:0)

ế ộ ậ Bi n đ c l p 1 ế ộ ậ Bi n đ c l p 2 ế ộ ậ Bi n đ c l p 3

Biến phụ thu cộ 1 Biến phụ thu cộ 2 Biến phụ thu cộ 3

ThÝ dô:

- KÕt qu¶ kiÓm tra c¸c m«n häc lµ c¸c biÕn phô thuéc (ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng tiÕp thu).

- Tuæi, gií i tÝnh cña häc viªn, ph ¬ng ph¸p d¹y, tr×nh ®é häc vÊn cña gi¸o viªn lµ c¸c biÕn ®éc lËp

b) Kü thuËt m∙ hãa.

i) M∙ hãa biÕn ®Þnh l î ng:

Gi¸ trÞ cña c¸c biÕn ®Þnh l î ng th êng lµ c¸c sè ®o

lÊy c¸c sè ®o lµm m· cña biÕn.

ii) M∙ hãa biÕn ®Þnh tÝnh:

BiÕn ®Þnh tÝnh cã thø tù:

cho t ¬ng øng c¸c møc thÊp – cao cña biÕn ví i mét sè c¸c sè nguyªn.

BiÕn ®Þnh tÝnh kh«ng cã thø tù:

+ C¸ch 1 : M∙ hãa nh ®èi ví i biÕn ®Þnh tÝnh cã thø tù, cho t ¬ng øng c¸c gi¸ trÞ cña biÕn ví i d· y mét sè c¸c sè nguyªn,

+ C¸ch 2 : T¸ ch biÕn nµy thµnh mét lo¹ t nh÷ng biÕn “dÉn xuÊt“ ví i m· nhÞ nguyªn (01)

ThÝ dô:

a) M· hãa biÕn ®Þnh tÝnh cã thø tù

“Ph ¬ng tiÖn ®i l¹ i”

 0  1

 2

~ § i bé ~ § i b»ng xe ®¹p ~ § i b»ng xe m¸y

“Ý kiến về việc thu thuế nhà“

 1

 0

~ Ph¶n ®èi ~ Kh«ng cã ý kiÕn g× ~ T¸ n thµnh

 1

 0

 1

 3

 5

 6

“Së h÷u nhµ cöa” ~ Kh«ng cã nhµ ~ Cã nhµ l¸ ~ Nhµ gç lî p ngãi ~ Nhµ x©y g¹ ch lî p ngãi ~ Nhµ x©y lî p ngãi, cã t êng bao

b) BiÕn ®Þnh tÝnh kh«ng thø tù

“Lý do vay m î n: “S¶n xuÊt, Mua s¾m, Ch÷a bÖnh, Häc hµnh, HiÕu hØ

C¸ch 1 : ~ S¶n xuÊt  1 ~ Mua s¾m  2 ~ Ch÷a bÖnh  3 ~ Häc hµnh  4 ~ HiÕu hØ  5

C¸ch 2 : T¸ch thµnh 5 biÕn dÉn xuÊt nhÞ nguyªn

Gi¸ trÞ cña biÕn chÝnh

BiÕn 1 “S¶n xuÊt“

BiÕn 2 “Mua s¾m” 0

BiÕn 3 “Ch÷a bÖnh” 0

BiÕn 4 “Häc hµnh“ 0

BiÕn 5 “HiÕu hØ” 0

S¶n xuÊt Mua s¾m

1 0

Ch÷a bÖnh

0 0

1 0

0 1

Häc hµnh HiÕu hØ

0 0

c) T¸ i m∙ hãa sè liÖu.

i) ChuyÓn c¸ c biÕn cã gi¸ trÞ chuçi kÝ tù thµnh biÕn cã gi¸ trÞ sè:

Trong c¸c sè liÖu ®iÒu tra cã thÓ gi¸ trÞ cña biÕn lµ c¸c chuçi ch÷ c¸i mµ mét sè kü thuËt PTSL l¹i ®ßi hái biÕn ph¶i cã gi¸ trÞ sè ChuyÓn gi¸ trÞ cña biÕn tõ c¸c chuçi ch÷ c¸i thµnh c¸c sè.

ThÝ dô: BiÕn “Häc vÊn” cã thÓ mang c¸c gi¸ trÞ “MUCHU”, “CAP1”, “CAP2”, “CAP3”, “TRUNGCAP” vµ “DAIHOC”. § Ó cã thÓ tiÕn hµnh mét sè kü thuËt PTSL cÇn m· l¹i thµnh biÕn “V¨n hãa” ví i c¸c gi¸ trÞ t ¬ng øng lµ 0, 1, 2, 3, 4 vµ 5.

ii) § æi mét biÕn ®Þnh l î ng thµnh biÕn ®Þnh tÝnh:

ậ

quân đầu người” của hộ gia đình là cượ dùng để xếp hạng gia đình vào

Thí dụ: “Thu nh p bình một biến định lượng, đ diện “Nghèo” nếu có thu nh pậ < 300 000 đ/ tháng:

Thu nhập <= 300000 Thu nhập > 300000

Nghèo = 1 Nghèo = 0

Chia c¸ c quan s¸ t theo gi¸ trÞ cña mét biÕn ®Þnh l î ng thµnh k nhãm cã sè

l î ng b»ng nhau:

+ ThÝ dô 1 : Nhãm QUINTILE chia thµnh 5 nhãm ®Òu nhau (nhãm quintile “thu nhËp” (income), nhãm quintile “chi phÝ” (expenditure), v.v ) + ThÝ dô 2 : Chia thµnh nhiÒu nhãm: 4 nhãm “quartile”, 3 nhãm “trio”, 10 nhãm “decile”, v.v.

4. Tæ chøc sè liÖu.

Ma trËn sè liÖu:

C¸c cét t ¬ng øng ví i c¸c biÕn, C¸c hµng t ¬ng øng ví i c¸c quan s¸t.

ThÝ dô: Sè liÖu ®iÒu tra x· héi:

Tªn

650000 980000 . . .

Tuæi Gií i tÝnh 27 N÷ 46 Nam . . . . . . 31 Nam 77 N÷

1m55 1m68 . . . 775000 1m73 325000 1m49

55Kg 67Kg . . . 58Kg 46Kg

NhiÒu Ýt xem . . . NhiÒu Kh«ng

. . .

1 27 VAN 2 BUONG 46 . . . . . . . . . 40 VIET 31 41 CANH 77