Bài giảng Sinh lý gia súc: Chương 13

Chia sẻ: Na Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

185
lượt xem 27
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng Sinh lý gia súc: Chương 13 trình bày về sinh lý bài tiết gia súc bao gồm đặc tính, thành phần nước tiểu, cơ chế hình thành nước tiểu, vai trò của thận trong điều tiết, sự thải nước tiểu và một số nội dung khác. Đây là tài liệu tham khảo dành cho sinh viên ngành thú y.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Sinh lý gia súc: Chương 13

Bài gi ng SLGS 5/11/2009 Ch−¬ng 13 - Sinh lý bµi tiÕt Th¶i c¸c sp’ cuèi cïng T§C, c¸c chÊt k0 tham gia T§C (muèi, chÊt ®éc, thuèc…) gäi l chÊt b i tiÕt. T/d: + Duy tr× æn ®Þnh pH, Ptt, c©n b»ng néi m«i (m¸u) + Th¶i c¸c chÊt ®éc (urª, uric), cÆn b b i tiÕt: phæi, tuyÕn må h«i, n−íc tiÓu hoÆc ph©n I. §Æc tÝnh, thµnh phÇn n−íc tiÓu tr¹ng th¸i c¬ thÓ, chøc n¨ng thËn, chÈn ®o¸n cã thai … 1. §Æc tÝnh + M u s¾c: th−êng k0 m u hoÆc v ng ®Õn v ng ®Ëm + §a sè trong suèt, trõ ngùa ®ôc (CaCO3) + pH: ∈ T.¨n Tr©u bß (¨n cá): pH kiÒm = 7 - 8,7 (TV nhiÒu Na+, K+) Chã (¨n thÞt): pH axÝt = 5,7 (nhiÒu P, S) + L−îng: = lÝt/1ng y ®ªm, ∈ lo i: lîn: 2-5LÝt, bß: 6-20LÝt 2. Th nh phÇn: 95% H2O, 5% VCK gåm: a. ChÊt h÷u c¬ + Sp’ ph©n gi¶i protein: urª (80%), uric, creatinin, kiÒm purin, a.hippuric, NH3 - [Urª] ∈ TP, tû lÖ c¸c chÊt trong KF. Khi [] qu¸ cao → v o m¸u, tim, n o → h«n mª, cã thÓ chÕt (ngé ®éc Urª). - Gia cÇm sp’ ph©n gi¶i protein: uric + Ngo i ra cã thÓ cã: men, VTM, s¾c tè (urobilin), HCG b. ChÊt v« c¬: NaCl, NaHCO3, muèi sunphat ... → Khi [uric] cao → kÕt hîp Na+, K+ trong n−íc tiÓu → Xem b¶ng th nh phÇn c¸c chÊt trong huyÕt t−¬ng, n−íc tiÓu Ph m Kim ðăng - ðHNN1 1
Bài gi ng SLGS 5/11/2009 T. phÇn % trong HT % trong NT Tû lÖ NT/HT H2 O 90 – 95 93 – 95 t−¬ng ®−¬ng Protein 7-9 0 NhËn xÐt §−êng 0,1 0 Urª 0,03 2,00 70 lÇn k0 + N−íc tiÓu cã: protein, ®−êng Uric 0,002 0,05 25 lÇn + Creatinin], Na+ 0,32 0,35 t−¬ng ®−¬ng [sunph¸t], [Mg++], K+ 0,02 0,15 7 lÇn [uric], [urª], trong Ca++ 0,0025 0,006 2,4 lÇn n−íc tiÓu cao Mg++ 0,001 0,04 40 lÇn Cl- 0,37 0,6 1,6 lÇn SO4-- 0,002 0,18 90 lÇn Ph«tph¸t 0,009 0,27 30 lÇn Creatinin 0,001 0,1 100 lÇn II. C¬ chÕ h×nh thµnh n−íc tiÓu S¬ l−îc cÊu t¹o thËn vµ ®¬n vÞ thËn TiÓu cÇu H×nh th nh n−íc tiÓu: 2 g® (läc v t¸i hÊp thu) Ph m Kim ðăng - ðHNN1 2
Bài gi ng SLGS 5/11/2009 1. g® läc: m¸u qua mao qu¶n thËn tÊt c¶ c¸c TP (trõ protein) ®−îc läc v o xoang bao man n−íc tiÓu ®Çu do: - P m¸u trong tiÓu cÇu cao (cÊu t¹o tiÓu cÇu) - P läc bÞ tiªu hao bëi 2 th nh phÇn: P thÓ dÞch trong xoang bao man (5mmHg) P thÓ keo do c¸c protein k0 ®−îc läc (25 mmHg) - Nãi c¸ch kh¸c, b×nh th−êng: Pläc cã hiÖu lùc = Pm¸u trong tiÓu cÇu– (PttthÓ keo + PthÓ dÞch) = 70 - (25 + 5) = 40 mmHg → NÕu h/¸p
Bài gi ng SLGS 5/11/2009 III. ý nghÜa kiÓm tra n−íc tiÓu KiÓm tra søc khoÎ, 1. Th nh phÇn + Albumin niÖu: do viªm thËn (m u tr¾ng s÷a) (≠ albumin gi¶: mñ, muxin ®−êng s/d)→ lÊy mÉu? + §−êng niÖu: ®¸i th¸o ®−êng (nh−îc n¨ng tuþ) → thiÕu insulin + HuyÕt niÖu kÌm theo q/s¸t m u (ph©n biÖt ®Çu, cuèi, gi÷a) M u ®á k0 cÆn h/c → KST ®−êng m¸u → vì h/c M u ®á cã cÆn h/c → viªm cÇu thËn M u v ng ®Ëm nhiÒu s¾c tè mËt → viªm gan or t¾c èng mËt + [Urª] qu¸ cao → tróng ®éc 2. L−îng + V« niÖu: h/¸p gi¶m, mÊt p/x¹ th¶i n−íc tiÓu (h«n mª) + §a niÖu: viªm thËn 3. ChÈn ®o¸n cã thai * SVH * MDH: ng−êi cã thai chøa HCG → Trén n−íc tiÓu + KHCG + h/c (® röa s¹ch) NÕu ng−ng kÕt h/c → k0 cã thai NÕu kh«ng ng−ng kÕt → cã thai Bß: + K0 chöa Ýt oestrogen v progesteron → n−íc tiÓu nhiÒu SO4--. Cho BaCl2 v o → kÕt tña BaSO4 + Chöa nhiÒu oestrogen v progesteron kÕt hîp hÕt SO4--→ BaCl2 v o → kh«ng tña IV- Vai trß cña thËn trong ®iÒu tiÕt 1. §iÒu tiÕt ASTT + Khi Ptt↓ (uèng nhiÒu n−íc)→ HF c¬ quan nhËn c¶m Ptt m« b o→ ↓tiÕt ADH → ↓ t¸i hÊp thu H2O → ®¸i nhiÒu + Ptt↑(thiÕu n−íc, mÊt n−íc)→ ↑ADH→ ↑ t¸i hÊp thu H2O→ l−îng n.tiÓu ↓ 2. §iÒu tiÕt pH m¸u K/n ®Öm cña m¸u ∈ dù tr÷ kiÒm (NaHCO3). Khi cã axÝt: HA + NaHCO3 → NaA + H2CO3 ®Õn thËn (H2O + CO2) → dù tr÷ kiÒm tiªu hao: NaA(®Õn thËn)→ Na+(gi÷ l¹i) + A-(th¶i ra) → CÇn gi÷ Na+ ®Ó kh«i phôc dù tr÷ kiÒm = 3 ph−¬ng thøc: Ph m Kim ðăng - ðHNN1 4
Bài gi ng SLGS 5/11/2009 a. Ph©n tiÕt ion H+ ®Ó t¸i hÊp thu NaHCO3 M¸u mao qu¶n TB biÓu m« èng thËn nhá Lßng èng thËn nhá quanh è. thËn nhá H2O anhydraza cacbonic NaA H2CO3 CO2 Na+ + A- HCO3- + H+ H+ + A- HA NaHCO3 HCO3- + Na+ Na+ + HCO-3 NaHCO3 H2CO3 HA H2O CO2 b. ChuyÓn phètph¸t kiÒm th nh muèi phètph¸t axÝt M¸u mao qu¶n TB biÓu m« èng thËn nhá Lßng èng thËn nhá quanh è. thËn nhá H2O anhydraza cacbonic Na2HPO4 CO2 H2CO3 Na+ + Na+ + HPO4-- HCO3- + H+ H+ + Na+ + HPO4-- NaHCO3 HCO3- + Na+ NaH2 PO4 c. H×nh th nh NH3 v th¶i NH4+ M¸u mao qu¶n TB biÓu m« èng thËn nhá Lßng èng thËn nhá quanh è. thËn nhá H2O anhydraza cacbonic NaCl CO2 H2CO3 Na+ + Cl- HCO3- + H+ H+ + NH3 NH4Cl NaHCO3 HCO3- + Na+ NH4 + Cl- (th¶i) V. Sù th¶i n−íc tiÓu + Th¶i: c¬ vßng b ng quang co c¬ vßng trong, vßng ngo i gi n + Trung khu ë tuû sèng h«ng khum chÞu sù ®iÒu tiÕt cña vá n o → cã thÓ th nh lËp PXC§K Khi P trong b ng quang cao → trung khu → vá n o → ra lÖnh → trung khu → theo c¸c nh¸nh TK t¸c ®éng c¬ vßng b ng quang co, vßng trong, vßng ngo i gi n → th¶i ./. Ph m Kim ðăng - ðHNN1 5
Bài gi ng SLGS 5/11/2009 Ch−¬ng 14 - Sinh lý tiÕt s÷a TuyÕn vó: tiÕt, th¶i s÷a (®éc lËp, ®iÒu tiÕt lÉn nhau) • Sp: s÷a, d2 cho gia sóc non • G/sóc non: bÇu vó ®ùc v c¸i nh− nhau • ♀: th nh thôc: oestrogen t/d → t/c ®Öm, èng dÉn↑ → kÝch thøc↑ (mì, t/c liªn kÕt). Khi chöa progesteron → tËn cïng èng dÉn ph¸t triÓn bao tuyÕn Cuèi kú chöa v sau ®Î, prolactin → bao tuyÕn tiÕt s÷a • TuyÕn vó k0 h/® liªn tôc m theo chu kú 1 chu kú = khi ®Î ®Õn kú c¹n s÷a (bß s÷a 270-300 ng y) Ph m Kim ðăng - ðHNN1 1
Bài gi ng SLGS 5/11/2009 I. S÷a vµ thµnh phÇn cña s÷a 1. S÷a th−êng: tõ ng y thø 6 –7 trë ®i + Chøa ®Çy ®ñ dinh d−ìng cÇn thiÕt cho g/s non + 70 – 80% H2O, 20 –30%VCK (P, L, ®−êng, kho¸ng, men, VTM, KT) B¶ng th nh phÇn s÷a mét sè lo¹i gia sóc (%) TP VCK Mì Protein Lactose Kho¸ng Lo¹i Bß 12,8 3,8 3,5 4,8 0,7 Tr©u 17,8 7,5 4,3 5,2 0,8 Dª 13,1 4,1 3,5 4,6 0,9 Ng−êi 4,3 1,4 6,9 0,2 Mì s÷a: P/¸nh gi¸ trÞ s÷a b¬ (thu hót ch¨n nu«i) - DÉn xuÊt: glyxerin + axÝt bÐo (4 –18C) Butyric (C4), Stearic (C18), Oleic (C18), Panmitic (C16) - Trong s÷a ë d¹ng nhò ho¸ g/s non tiªu ho¸ nhê lipaza hoÆc hÊp thu trùc tiÕp Protein: ®¸nh gi¸ chÊt l−îng cazein (bét), phomat - S÷a t−¬i m u tr¾ng do cazein ë d¹ng ho tan (80%) - Ngo i ra cßn: seroalbumin, lactoglobulin, γ globulin - Trong d¹ d y g/s non cazeinogen Kimozin cazein ng−ng kÕt (t¹o ®iÒu kiÖn men t/d). - Ngo i kh«ng khÝ vk lactic lªn men lactose → sinh axÝt lactic. Khi pH ®¹t 4,5 - 4,7→ cazeinogen l¾ng xuèng ng−ng kÕt th nh cazein (s÷a chua) §−êng s÷a (lactose) do glucose + galactose t¹o th nh. Ngo i ra cßn: - Men: men oxy ho¸, thuû ph©n (oxydaza, proteaza) - VTM: A, B, C, D - Kho¸ng: ®Çy ®ñ muèi: K, Na, Mg, Ca, P. Riªng Fe trong s÷a rÊt Ýt, chñ yÕu dùa v o dù tr÷ ë gan VD: nhu cÇu Fe lîn con 7 mg/ng y, s÷a th−êng chØ ®¸p øng 1mg/ng y cÇn bæ sung Fe (Dextran Fe) - Kh¸ng thÓ: γ globulin chñ yÕu trong s÷a ®Çu. Ph m Kim ðăng - ðHNN1 2
Bài gi ng SLGS 5/11/2009 2. S÷a ®Çu: ®Î ®Õn hÕt ng y thø 5 - §Æc, m u v ng (VTM A), h¬i mÆn B¶ng: BiÕn ®éng th nh phÇn s÷a bß qua c¸c ng y sau ®Î (Norman, L.Jacobson v Dare Me Gilliar, 1984) Th nh phÇn (%) Ng y sau ®Î Ng y ®Çu Ng y thø 3 Ng y thø 5 - VCK 220 100 100 - Lactose 45 90 100 - Lipit 150 90 100 - Kho¸ng tæng è 120 100 100 - Protein : Cazein 210 110 110 Albumin 500 120 105 Globulin 3500 300 200 - Vitamin: A 600 120 100 Caroten 1200 250 125 E 500 200 125 NhËn xÐt • Globulin (γ) cao nhÊt. K/n hÊp thu γ globulin ng y c ng γ gi¶m → bó c ng sím c ng tèt - Thêi gian sau ®Î (giê): 4 6 12 20 - Tû lÖ hÊp thu (%): 25 20 17 10 •VTM ®Æc biÖt vitamin A thóc ®Èy sinh tr−ëng •Albumin l chÊt cÇn cho sinh tr−ëng cña ®éng vËt non • S÷a ®Çu nhiÒu muèi, ®.biÖt MgSO4 tÈy “cøt xu” • Lactose thÊp h¬n, mì cao → ®.b¶o E, tr¸nh lªn men • §é chua s÷a ®Çu øc chÕ vsv ®−êng ruét II. Sù sinh s÷a 1. Sinh tæng hîp c¸c th nh phÇn + TB th−îng b× bao tuyÕn thu nhËn d.d−ìng tõ m¸u, tæng hîp th¶i v o xoang bao tuyÕn + 1lÝt s÷a cÇn 540lÝt m¸u qua bÇu vó chän bß s÷a (kÝch th−íc v sè l−îng TM vó) + Sù tæng hîp rÊt phøc t¹p Vó = 2 –3%P c¬ thÓ nh−ng 1 n¨m tiÕt s÷a víi l−îng VCK gÊp 3-4 lÇn P c¬ thÓ. §−êng > 90-95 lÇn ®−êng huyÕt, mì >19 lÇn, Pr
Bài gi ng SLGS 5/11/2009 * Tæng hîp protein. - Cazein: sö dông a.a huyÕt t−¬ng - Albumin: a.a huyÕt t−¬ng hoÆc hÊp thu tùc tiÕp tõ m¸u - γ globulin: thÈm thÊu tõ m¸u * Tæng hîp lactose = glucose + galactose (80% glucose huyÕt + 20% tõ axÝt bÐo) * Tæng hîp mì = glyxerin + axÝt bÐo - Glyxerin: tõ thuû ph©n mì m¸u v oxi ho¸ glucose - AxÝt bÐo: 25% tõ thøc ¨n, 50% tõ huyÕt t−¬ng 2. Sù ®iÒu tiÕt sinh s÷a: TK - TD a. TK: bó, v¾t → KT ®Çu mót TK tuyÕn vó → tuû sèng → hypothalamus → vá n o hypothalamus → tuû sèng v TK g/c → KT bao tuyÕn sinh s÷a b. TD: hypothalamus tiÕt yÕu tè gi¶i phãng c¸c H. tiÒn yªn: FSH, LH, prolactin, STH, TSH, ACTH. - FSH:→ TB h¹t tiÕt oestrogen → èng dÉn ↑ - LH:→ thÓ v ng tiÕt progesteron → bao tuyÕn ↑ - Prolactin: m« tuyÕn ↑ → t¹o s÷a - STH: KT sÞnh s÷a th«ng qua ↑ trao ®æi ®−êng, protein - ACTH: duy tr× k/n tiÕt s÷a = thóc ®Èy T§C 3. C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng s¶n l−îng, chÊt l−îng s÷a Gièng v di truyÒn - HÖ sè h2 biÓu thÞ kiÓu gen cña mét ®Æc tr−ng h2 cña c¸c chØ tiªu n¨ng suÊt chÊt l−îng s÷a cña bß ChØ tiªu h2 S¶n l−îng s÷a 0.32 – 0.44 → dÔ T/D Tû lÖ mì s÷a 0.61 – 0.78 Protein 0.50 - 0.70 §−êng 0.36 Chi phÝ thøc ¨n/ 1kg s÷a 0.2 – 0.48 - Gièng: s¶n l−îng v chÊt l−îng kh¸c - Nu«i d−ìng: d.d−ìng protein, VTM, kho¸ng chÊt - C¸c n.n khÝ hËu (nãng), viªm vó → gi¶m sè l−îng v chÊt l−îng Ph m Kim ðăng - ðHNN1 4
Bài gi ng SLGS 5/11/2009 III. th¶i s÷a vµ c¬ së sinh lý v¾t s÷a 1. Sù th¶i s÷a TB biÓu m« → xoang bao tuyÕn → bÓ s÷a (khi bó, v¾t thay ®æi P xoang v søc c¨ng bÇu vó → s÷a theo èng dÉn bÓ s÷a) Bó, v¾t P bÓ lªn xuèng cã quy luËt (30-40 6-12 mmHg) s÷a liªn tôc v o bÓ s÷a. NÕu P cao kÐo d i → ø/c t¹o s÷a Th¶i s÷a = p/x theo 2 pha øng víi 2 g®: + Pha TK: thay ®æi P bÓ (nhiÒu s÷a) KT TK → t/sèng → trung khu tiÕt s÷a (d’ ®åi) → vá n o → t/sèng → c¬ vßng ®Çu vó → th¶i s÷a + Pha TK – TD: tiÕp pha 1, KT do ®éng t¸c th¶i s÷a vïng d’ ®åi → tuyÕn yªn → tiÕt oxytoxin → co bãp c¬ tr¬n èng dÉn v tuyÕn vó → dån s÷a vÒ bÓ → P t¨ng → KT c¬ vßng gi n → th¶i s÷a 2. C¬ së viÖc v¾t s÷a hîp lý Pha th¶i s÷a liªn quan vá n o → th nh lËp PXC§K. Khi v¾t chó ý: ®óng kü thuËt, phï hîp h/® tiÕt s÷a. - Xoa bãp bÇu vó: röa, xoa bãp KT thô quan nhËn c¶m P, T0 ë nóm vó → g©y p/x¹ th¶i s÷a - Thêi gian xoa bãp ph¶i phï hîp thêi kú tiÒm phôc p/x¹ th¶i s÷a (co bãp m¹nh ban ®Çu ®Èy s÷a tõ c¸c xoang vÒ bÓ s÷a). - Tèc ®é v¾t: phï hîp c¬ quan nhËn c¶m (®Çu vó, t/s: 80- 120lÇn/phót) v¾t tay, tèi thiÓu 60lÇn/phót. V¾t chËm →ø/c - Sè lÇn v¾t trong ng y: tuú n¨ng suÊt, th−êng 2 - Ph−¬ng thøc v¾t: m¸y (4 ®Çu vó 1 lóc), nÕu tay (lu©n phiªn ®«i vó tr−íc; sau hoÆc v¾t chÐo tr−íc sau) - Tèt nhÊt ® v¾t l ph¶i thËt kiÖt Ph m Kim ðăng - ðHNN1 5