Chương 1

TỔNG QUAN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN

GV: TS. Trần Thị Mộng Tuyết

1

Nội dung:

TTCK - Phân loại TTCK

Các chủ thể tham gia TTCK tập trung

Nguyên tắc, chức năng, vai trò của TTCK

Những mặt hạn chế của TTCK.

1. THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN

1.1 Cơ sở hình thành và phát triển TTCK Nhu cầu giao lưu vốn Sự xuất hiện các giấy tờ có giá Các nước trên thế giới đều có những chính sách kinh tế -tài chính nhằm thúc đẩy sự hình thành và phát triển củaTTCK, và được thể hiện:

+ Xây dựng luật, cải cách thuế,… + Hình thành nhiều công cụ tài chính mới + Phát triển thị trường phi tập trung (OTC – Over

The Counter)

+ Có sự đổi mới mạnh mẽ về mặt kỹ thuật + Thành lập các thị trường chứng khoán phái sinh

(Derivatives)

+ Mở rộng sự tham gia của các trung gian tài chính.

3

1.2. Khái niệm TTCK +  Theo  Giaùo  sö  Freùdeùric  Teulon  –  Vocabulaire  moneùtaire  et  financier  –  1993,  TTCK    laø  nôi  giao  dòch  nhöõng  coå  phieáu,  traùi  phieáu  vaø  nhöõng  saûn  phaåm  phaùi  sinh.  Cuøng  vôùi  heä  thoáng  ngaân  haøng,  TTCK  taïo moät doøng chaûy taøi chính trong  neàn kinh teá.

+  Theo  Longman  –  Dictionary  of  Business  English – 1985, TTCK laø moät thò tröôøng coù  toå  chöùc,  laø  nôi  caùc  chöùng  khoaùn    ñöôïc  mua  baùn  tuaân  theo  nhöõng  quy  taéc  ñaõ  ñöôïc aán ñònh.

4

Thị trường chứng khoán là nơi mua bán các loại chứng khoán trung và dài hạn thông qua cơ chế chuyển dịch các luồng vốn trực tiếp từ nhà đầu tư sang nhà phát hành.

5

1.3. Đặc trưng của TTCK ­ TTCK  xuaát hieän khi caùc chöùng khoaùn

ñöôïc phaùt haønh vaø trao ñoåi.

  ­  TTCK   laø  thò tröôøng  voán  trung vaø daøi

haïn.

  ­  TTCK    laø  thò  tröôøng  maø  ôû  ñoù  khoâng  coù söï can thieäp, ñoäc ñoaùn hay cöôõng cheá  veà  giaù  caû.  Giaù  mua  baùn  treân  TTCK    hoaøn toaøn do cung caàu quy ñònh.

 ­ TTCK  laø hình thöùc phaùt trieån cao cuûa  neàn saûn xuaát haøng hoaù, thò tröôøng naøy  chæ  toàn  taïi  vaø  phaùt  trieån  trong  cô  cheá  kinh teá thò tröôøng.

6

2. Cơ cấu TTCK

2.1 Căn cứ vào quy trình lưu thông chứng khoán

Thị trường sơ cấp

Thị trường thứ cấp

2.1.1 Thị trường sơ cấp Là thị trường trong đó các công cụ tài chính được phát hành lần đầu và được bán cho người đầu tiên mua chúng. (còn gọi là thị trường cấp 1)

8

2.1.2 Thị trường thứ cấp Là thị trường giao dịch các công cụ tài chính sau khi chúng đã được phát hành trên thị trường sơ cấp. (còn gọi là thị trường cấp 2)

9

2.2. Caên cöù vaøo phöông thöùc giao dòch, TTCK  ñöôïc

phaân chia thaønh 2 l ai:ọ

+  Thò  tröôøng  taäp  trung:  laø thò tröôøng coù toå chöùc, trong ñoù caùc chöùng khoaùn ñöôïc giao dòch mua baùn taïi moät nôi goïi laø SGDCK hay TTGDCK.

+   Th ò   t rö ô ø n g   p h i  t a ä p   t ru n g :  thò tröôøng giao dòch ngoaøi quaày (thò tröôøng OTC – Over The Counter)

10

Đặc điểm thị trường OTC: TT OTC giao dịch mua bán CK thông qua hệ thống

điện thoại và vi tính nối mạng.

CK niêm yết trên TT OTC có điều kiện niêm yết không quá nghiêm ngặt, chỉ cần được phép phát hành là có thể giao dịch  mức độ tín nhiệm không cao.

Quản trị TT OTC: Hiệp hội các nhà kinh doanh CK

quốc gia.

11

2.3 Caên cöù vaøo kyø haïn giao dòch, TTCK  coù theå

ñöôïc phaân chia thaønh:  + Thò tröôøng trao ngay

Thò tröôøng trao ngay ( coøn goïi laø thò tröôøng thôøi ñieåm ) laø thò tröôøng maø vieäc giao dòch mua baùn chöùng khoaùn theo giaù thoûa thuaän khi kyù hôïp ñoàng, nhöng thanh toaùn vaø giao nhaän chöùng khoaùn seõ dieãn ra tieáp theo sau ñoù moät hoaëc hai ngaøy.   + Thò tröôøng giao dòch kyø haïn

Thò tröôøng giao dòch kyø haïn laø thò tröôøng giao dòch theo giaù thoûa thuaän khi kyù hôïp ñoàng, nhöng thanh toaùn vaø giao nhaän chöùng khoaùn seõ dieãn ra sau moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh theo quy ñònh trong hôïp ñoàng.

+ Thò tröôøng giao dòch töông lai.

Thò tröôøng giao dòch töông lai laø thò tröôøng mua baùn chöùng khoaùn theo moät loaïi hôïp ñoàng ñònh saün, giaù caû ñöôïc thöïc hieän trong ngaøy giao dòch nhöng vieäc giao

nhaän vaø thanh toaùn seõ dieãn ra trong moät kyø haïn nhaát

ñònh trong töông lai.

12

Thị trường CK nợ - Trái phiếu

Thị trường CK vốn – Cổ phiếu

2.4 Căn cứ vào hàng hóa giao dịch

Thị trường CK phái sinh

3. Các chủ thể tham gia TTCK tập trung

UBCK QG

SGDCK

TTCK

ị Đ nh  chế Trung  gian

Nhà  phát  hành  CK

Nhà  Đ u tầ ư

 3.1 UÛy Ban Chöùng Khoaùn Quoác Gia.  UÛy Ban Chöùng Khoaùn Quoác Gia laø cô quan quaûn lyù ñieàu tieát vó moâ veà TTCK do Chính phuû thaønh laäp.

15

Chức năng:

Thực hiện các quy định quản lý ngành CK, điều hành và giám sát có hiệu quả hoạt động của TTCK Kiểm soát mọi vấn đề trong hoạt động thị trường. Quản lý trực tiếp các tổ chức tự quản. Thanh tra đối với cá nhân hay tổ chức để bảo vệ lợi ích chung của công chúng.

16

3.2  Sôû  giao  dòch  chöùng  khoaùn

( SGDCK).

SGDCK laø nôi gaëp gôõ giöõa caùc thaønh vieân cuûa TTCK ñeå thöông löôïng ñaáu giaù mua baùn chöùng khoaùn, vaø laø cô quan phuïc vuï cho hoaït ñoäng giao dòch mua baùn chöùng khoaùn.

17

SGDCK ñöôïc thaønh laäp theo quy ñònh cuûa phaùp luaät, laø moät toå chöùc coù tö caùch phaùp nhaân, coù theå ñöôïc toå chöùc theo moät trong nhöõng loaïi hình sôû höõu cô baûn sau: + Sôû höõu Nhaø nöôùc. + Sôû höõu tö nhaân: bao gồm sôû höõu thaønh vieân vaø sôû höõu cuûa caùc coå ñoâng ngoaøi SGDCK

18

Chức năng:

Điều hành các hoạt động diễn ra trên

Sở GD.

Giám sát, theo dõi các giao dịch giữa các Cty thành viên và khách hàng của họ.

Hoạt động điều hành và giám sát của Sở GD phải được thực hiện trên cơ sở phù hợp với các quy định pháp luật có liên quan đến ngành CK.

19

3.3 Caùc nhaø phaùt haønh chöùng

khoaùn.

Chín h phuû

Doan h nghie äp

Chính  quyeàn TW vaø chính  quyeàn ñòa  phöông

Caùc ñònh cheá taøi Ngaân  chính haøng,  Cty BH, Cty ñaàu tö,  Cty taøi  chính

Coâng ty  coå  phaàn  vaø  doanh  nghieäp  Nhaø  nöôùc

 3.4 Caùc nhaø ñaàu tö chöùng khoaùn.  +  Nhaø  ñaàu  tö  caù  nhaân: laø coâng chuùng, moät loaïi chuû theå coù khaû naêng cung öùng moät khoái löôïng tieàn teä raát lôùn.  +  Caùc  toå  chöùc  ñaàu  tö: bao goàm caùc quyõ höu boãng, quyõ töông hoã, caùc coâng ty baûo hieåm, caùc ngaân haøng thöông maïi, caùc coâng ty ñaàu tö quoác gia, caùc quyõ taøi chính coâng, caùc quyõ baûo hieåm xaõ hoäi, quyõ cöùu trôï…

21

 3.5 Caùc ñònh cheá taøi chính trung gian (financial

intermediaries).

 + Nhöõng ñònh cheá kyù thaùc (depository institutions) bao goàm caùc ngaân haøng thöông maïi, ngaân haøng tieát kieäm, hieäp hoäi tieát kieäm vaø cho vay.

(contractual saving

 + Nhöõng ñònh cheá tieát kieäm hôïp ñoàng institutions) goàm coù nhöõng coâng ty baûo hieåm (insurance companies), caùc quyõ trôï caáp höu boång (pension funds).

 + Caùc coâng ty ñaàu tö (investment

companies)

 + Caùc coâng ty taøi chính (financial

companies)

 + Caùc coâng ty kinh doanh vaø moâi giôùi

chöùng khoaùn

(security brokers and

dealers)

22

4. Nguyên tắc hoạt động, chức năng và vai trò của TTCK 4.1 Nguyên tắc hoạt động: Nguyên tắc trung gian.

23

Đây là nguyên tắc căn bản với vai trò của các Cty CK, các nhà môi giới làm cầu nối giữa cung và cầu CK.

Trên thị trường sơ cấp, NĐT không mua trực tiếp CK từ tổ chức phát hành mà từ các nhà bảo lãnh phát hành.

Trên thị trường thứ cấp khách hàng mua bán các CK thông qua các nghiệp vụ môi giới, kinh doanh của Cty CK

24

Nguyên tắc cạnh tranh:

tắc Theo nguyên tắc Theo nguyên trên này, giá cả trên này, giá cả ảnh phản TTCK ảnh phản TTCK quan hệ cung cầu về quan hệ cung cầu về thể hiện CK và thể hiện CK và tương quan cạnh tương quan cạnh tranh giữa các Cty. tranh giữa các Cty.

25

Trên thị trường sơ cấp, các nhà phát hành cạnh tranh nhau để bán CK cho NĐT, còn NĐT tự do lựa chọn CK theo mục tiêu của mình.

Trên thị trường thứ cấp, các NĐT cũng cạnh tranh tự

do để tìm kiếm cho mình lợi nhuận cao nhất

26

Nguyên tắc công khai: Nguyên tắc này nhằm đảm bảo lợi ích cho tất cả những người tham gia thị trường, thể hiện tính công bằng có nghĩa là mọi người tham gia thị trường đều phải tuân thủ những quy định, được bình đẳng trong việc chia sẻ thông tin và trong việc gánh chịu các hình thức xử phạt nếu vi phạm vào những quy định đó.

Nguyên tắc này nhằm bảo vệ NĐT, đồng thời NĐT phải chịu trách nhiệm về các quyết định đầu tư của mình.

27

4.2 Chức năng của TTCK:  Huy động VĐT cho nền KT.

Thông qua việc mua CK do các cty phát hành hoặc từ Cphủ, chính quyền địa phương, NĐT đã cung ứng một lượng vốn lớn cho hoạt động SXKD và góp phần mở rộng sản xuất xã hội.

28

Cung cấp môi trường ĐT cho công chúng.

TTCK cung cấp cho công chúng môi trường đầu tư lành mạnh với cơ hội lựa chọn phong phú (thông qua tính chất, thời hạn, độ rủi ro của CK)

29

Tạo môi trường giúp CPhủ thực hiện chính sách

kinh tế vĩ mô.

Các chỉ báo của TTCK phản ảnh động thái của nền kinh tế một cách nhạy bén và chính xác, là công cụ giúp Cphủ thực hiện các chính sách kinh tế vĩ mô.

30

4.3. Vai trò của thị trường chứng khoán

1

2

3

4

Thu hút VĐT nước ngoài.

Hỗ trợ và thúc đẩy các CTyCP ra đời và phát triển.

Tạo tính thanh khoản cho các CK.

Đánh giá hoạt động của các DN.

ủ

5 .  N h ö õ n g  m a ë t  h a ïn  c h e á   c a  TTCK.

luõng ñoaïn

*  TTCK luoân tieàm aån khaû thò naêng tröôøng vaø coù theå gaây neân khuûng hoaûng thò tröôøng.

32

* TTCK coù theå taïo ra caùc hieän töôïng giao dòch noäi giaùn.

33

*  TTCK coù theå phaùt sinh caùc thoâng tin khoâng ñuùng veà hoaït ñoäng cuûa doanh loaïi nghieäp hoaëc moät chöùng khoaùn.

34