Bài giảng Triết học (Chương trình Cao học ngành Công nghệ thông tin) - Chương 8: Lý luận về hình thái kinh tế - xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam

Chia sẻ: Lăng Mộng Như | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:23

Thêm vào BST

Báo xấu

38
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng Triết học (Chương trình Cao học ngành Công nghệ thông tin) - Chương 8: Lý luận về hình thái kinh tế - xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Chương này cung cấp cho học viên những nội dung về: lý luận hình thái kinh tế - xã hội và vai trò phương pháp luận của nó; nhận thức về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam;... Mời các bạn cùng tham khảo chi tiết nội dung bài giảng!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Triết học (Chương trình Cao học ngành Công nghệ thông tin) - Chương 8: Lý luận về hình thái kinh tế - xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam

Söï toàn taïi cuûa con ngöôøi hieän thöïc  “Ngöôøi ta phaûi coù khaû naêng soáng ñaõ roài môùi coù theå “laøm ra lòch söû”. Nhöng muoán soáng ñöôïc thì tröôùc heát caàn phaûi coù thöùc aên, thöùc uoáng, nhaø ôû, quaàn aùo vaø moät vaøi thöù khaùc nöõa. Nhö vaäy, haønh vi lòch söû ñaàu tieân laø vieäc SX ra nhöõng tö lieäu ñeå thoûa maõn nhöõng nhu caàu aáy, vieäc SX ra ñôøi soáng vaät chaát”.  Nhu caàu & lôïi ích cuûa CN quy ñònh haønh vi lòch söû ñaàu tieân & laø ñoäng löïc thuùc ñaåy CN hoïat ñoäng.  Ñeå thoûa maõn nhu caàu, ñaùp öùng lôïi ích cho mình CN phaûi lieân keát trong caùc coäng ñoàng, töùc heä thoáng caùc moái lieân heä giöõa caùc caù nhaân CN cuï theå, töø ñoù taïo thaønh XH. Ñeå toàn taïi & phaùt trieån, XH khoâng ngöøng SX & taùi SX ra cuûa caûi vaät chaát, cuûa caûi tinh thaàn, baûn thaân CN &ø caùc QHXH; trong ñoù, SX ra cuûa caûi vaät chaát laø cô baûn.
 “Baûn thaân CN baét ñaàu töï phaân bieät vôùi suùc vaät ngay khi CN baét ñaàu SX ra nhöõng tö lieäu sinh hoïat cho chính mình”.  Töø nghieân cöùu quaù trình SX, Maùc phaùt hieän ra 2 maët khoâng taùch rôøi nhau laø löïc löôïng SX & quan heä SX.  Töø nghieân cöùu caùc quan heä SX, Maùc khaùm ra ra caùc maët khaùc cuûa ñôøi soáng XH nhö ch.trò, ph.quyeàn, ñ.ñöùc, t.giaùo… coù lieân heä raøng buoäc vôùi nhau; taïi ñaây, Maùc phaùt hieän ra cô sôû h.taàng quyeát ñònh kieán truùc th.taàng, toàn taïi XH quyeát ñònh yù thöùc XH; thaáy ñöôïc ph.thöùc SX quyeát ñònh moïi maët ñôøi soáng XH.  Töø keát quaû naøy, trong tö duy Maùc hình thaønh quan nieäm cho raèng, XH laø moät heä thoáng, trong ñoù caùc maët lieân heä, taùc ñoäng laãn nhau, laøm cho XH v.ñoäng & ph.trieån theo caùc quy luaät kh.quan; tuy nhieân, caùc quy luaät ñoù khoâng taùc ñoäng beân ngoøai hoïat ñoäng soáng coù yù thöùc cuûa CN cuï theå. XH laø söï thoáng nhaát maët khaùch quan & maët chuû quan.
 XH laø moät heä thoáng phöùc taïp bao goàm caùc lónh vöïc cô baûn coù quan heä vôùi nhau: kinh teá, xaõ hoäi, chính trò, tinh thaàn. “Trong söï SX XH ra ñôøi soáng cuûa mình, CN coù nhöõng QH nhaát ñònh, taát yeáu, khoâng tuøy thuoäc vaøo yù muoán cuûa hoï; töùc nhöõng QHSX, nhöõng QH naøy phuø hôïp vôùi moät trình ñoä phaùt trieån nhaát ñònh cuûa caùc LLSX VC cuûa hoï. Toøan boä nhöõng QHSX aáy hôïp thaønh cô caáu kinh teá cuûa XH, töùc laø caùi cô sôû hieän thöïc, treân ñoù xaây döïng leân moät KTTT phaùp lyù & chính trò, vaø töông öùng vôùi cô sôû thöïc taïi ñoù thì coù nhöõng hình thaùi yù thöùc XH nhaát ñònh. PTSX ñôøi soáng VC quyeát ñònh caùc quaù trình sinh hoïat XH, chính trò & tinh thaàn noùi chung”.  HT KT-XH laø phaïm truø cuûa CNDVLS duøng ñeå chæ XH ôû moät giai ñoaïn lòch söû nhaát ñònh coù moät kieåu QHSX phuø hôïp vôùi trình ñoä nhaát ñònh cuûa LLSX, vaø coù KTTT töông öùng ñöôïc xaây döïng treân nhöõng QHSX - CSHT aáy.
a) Bieän chöùng cuûa LLSX & QHSX  PTSX laø caùch thöùc CN ôû moät giai ñoaïn l.söû nhaát ñònh thöïc hieän q.trình SX taïo ra cuûa caûi VC ñeå thoûa maõn nhu caàu t.taïi & ph.trieån cuûa XH. Noù bao goàm LLSX & QHSX.  LLSX laø QH giöõa CN vôùi GTN, laø naêng löïc thöïc tieãn cuûa CN trong q.trình SX ra cuûa caûi VC; noù laø söï keát hôïp giöõa NLÑ (giöõ vai troø quyeát ñònh) vôùi TLSX.  QHSX laø QH giöõa CN vôùi CN trong quaù trình SX; noù bao goàm 3 moái QHKT cô baûn:  QH veà sôû höõu TLSX (giöõ vai troø quyeát ñònh),  QH trong vieäc toå chöùc vaø quaûn lyù SX,  QH trong vieäc phaân phoái saûn phaåm SX ra.  Caùc QHSX hôïp thaønh heä thoáng töông ñoái oån ñònh (hình thöùc XH cuûa q.trình SX) so vôùi söï v.ñoäng & ph.trieån lieân tuïc cuûa LLSX (noäi dung XH cuûa q.trình SX). Söï thoáng nhaát & taùc ñoäng giöõa LLSX vaø QHSX ñöôïc theå hieän qua noäi dung Quy luaät QHSX phuø hôïp vôùi trình ñoä ph.trieån cuûa LLSX.
 LLSX quyeát ñònh QHSX: Söï phaùt trieån cuûa LLSX (naâng cao TÑ/TC) ñaõ laøm thay ñoåi QHSX sao cho phuø hôïp vôùi noù: PTSX môùi ra ñôøi, QHSX luoân phuø hôïp vôùi TÑ/TC cuûa LLSX; QHSX chaäm thay ñoåi, coøn LLSX (CCLÑ…) luoân thay ñoåi; Khi LLSX söï thay ñoåi ñeán moät TÑ (TC) naøo ñoù thì noù seõ khoâng coøn phuø hôïp (maâu thuaãn) vôùi QHSX hieän coù; Maâu thuaãn naøy ñöôïc giaûi quyeát baèng caùch xoaù boû QHSX cuõ, thay theá vaøo ñoù QHSX môùi cho phuø hôïp vôùi TÑ/TC môùi cuûa LLSX. PTSX cuõ maát ñi, PTSX môùi tieán boä hôn ra ñôøi.  Söï taùc ñoäng cuûa QHSX ñeán LLSX: Do coù tính ñoäc laäp töông ñoái so vôùi LLSX, do quy ñònh muïc ñích cuûa neàn SXXH vaø chi phoái tröïc tieáp ñeán lôïi ích cuûa NLÑ maø QHSX coù theå: Thuùc ñaåy LLSX phaùt trieån khi QHSX phuø hôïp vôùi LLSX; Kìm haõm LLSX phaùt trieån khi QHSX maâu thuaãn vôùi LLSX; tuy nhieân söï kìm haõm chæ mang tính taïm thôøi…
b) Bieän chöùng cuûa CSHT& KTTT  CSHT laø toøan boä caùc QHSX hôïp laïi thaønh keát caáu KT cuûa XH ôû moät giai ñoïan nhaát ñònh.  KTTT laø toaøn boä caùc quan ñieåm veà chính trò, phaùp quyeàn, toân giaùo,...; caùc theå cheá XH töông öùng nhö nhaø nöôùc, ñaûng phaùi,… ñöôïc hình thaønh treân moät CSHT nhaát ñònh.  CSHT quyeát ñònh KTTT (CSHT naøo thì KTTT naáy)  Traät töï KT, xeùt ñeán cuøng, quy ñònh traät töï CT;  Maâu thuaãn trong KT gaây ra maâu thuaãn trong CT;  Giai caáp naøo thoáng trò trong KT thì giai caáp ñoù seõ thoáng trò trong CT;  Taát caû caùc yeáu toá cuûa KTTT ñeàu tröïc tieáp hay giaùn tieáp phuï thuoäc vaøo CSHT vaø do CSHT quy ñònh;  CSHT thay ñoåi hay maát ñi thì sôùm hay muoän KTTT cuõng phaûi thay ñoåi hay maát ñi ñeå cho moät KTTT môùi ra ñôøi, tuy nhieân ñaây laø moät quaù trình phöùc taïp.
 Söï taùc ñoäng cuûa KTTT ñeán CSHT: Do KTTT & moãi yeáu toá cuûa noù coù tính ñoäc laäp töông ñoái & vai troø khaùc nhau neân chuùng taùc ñoäng ñeán CSHT theo nhöõng caùch, theo nhöõng xu höôùng khaùc nhau.  Chöùc naêng chính cuûa KTTT laø xaây döïng, cuûng coá, baûo veä CSHT ñaõ sinh ra noù, choáng laïi moïi nguy cô laøm suy yeáu hay phaù hoïai cheá ñoä KT hieän haønh.  KTTT taùc ñoäng maïnh ñeán KT-XH nhöng noù khoâng theå laøm thay ñoåi xu höôùng ph.trieån khaùch quan cuûa ñôøi soáng KT- XH. Söï taùc ñoäng cuûa noù chuû yeáu dieãn ra theo hai höôùng:  Neáu phuø hôïp vôùi CSHT, vôùi caùc QL KT thì KTTT thuùc ñaåy söï taêng tröôûng KT, baûo ñaûm söï phaùt trieån beàn vöõng cho CSHT.  Neáu khoâng phuø hôïp vôùi CSHT, vôùi caùc QL KT thì KTTT kìm haõm söï phaùt trieån KT vaø gaây baát oån cho ñôøi soáng XH.
c) Söï phaùt trieån cuûa caùc HT KT-XH laø moät QT lòch söû - töï nhieân  LS ph.trieån XH loaøi ngöôøi khoâng phaûi do moät löïc löôïng sieâu nhieân hay moät caù nhaân naøo ñoù taïo ra maø laø LS h.ñoäng cuûa CN tuaân theo caùc QL kh.quan cuûa XH:  Ñoù laø LS ph.trieån cuûa neàn SXVC; coøn söï ph.trieån cuûa neàn SXVC laø do söï ph.trieån cuûa LLSX gaây ra. LLSX keùo theo söï bieán ñoåi cuûa caùc QHSX, laøm caùc PTSX keá tieáp nhau ra ñôøi.  PTSX thay ñoåi  caáu truùc XH thay ñoåi (CSHT + KTTT…)  HT KT-XH thay ñoåi töø thaáp ñeán cao - xu höôùng ph.trieån chung cuûa XH loaøi ngöôøi;  Song, do söï chi phoái cuûa ñieàu kieän töï nhieân, vaên hoaù, CT, do tình hình quoác teá chi phoái maø lòch söû ph.trieån cuûa töøng quoác gia, daân toäc raát ña daïng; thaäm chí coù theå boû qua moät vaøi HT KT-XH naøo ñoù. Vieäc boû qua aáy cuõng phaûi ñöôïc dieãn ra theo moät q.trình lòch söû - töï nhieân, chöù khoâng töø yù muoán chuû quan cuûa CN.
SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUÛA XAÕ HOÄI SÖÏ PHAÙTTRIEÅN CUÛA LÖÏC LÖÔÏNG SAÛN XUAÁT TIEÁN HOÙA TIEÁN HOÙA TIEÁN HOÙA CAÙCH MAÏNG CAÙCH MAÏNG TIEÁN HOÙA CAÙCH MAÏNG CAÙCH MAÏNG TIEÁN HOÙA THÔØI GIAN PHAÙT TRIEÅN CUÛA CAÙC HTKT - XH (QHSX)
d)Lyù luaän HT KT-XH & lyù thuyeát caùc neàn vaên minh  Alvin Toffler & caùch tieáp caän lòch söû nhaân loïai theo lyù thuyeát caùc neàn vaên minh.  Söï khaùc nhau giöõa LL HTKT-XH & LT CNVM. e)YÙ nghóa & vai troø cuûa lyù luaän HT KT-XH  YÙ nghóa  Veà maët trieát hoïc, taïo ra moät böôùc ngoaët caùch maïng trong nhaän thöùc XH, khaéc phuïc söï thoáng trò laâu ñôøi cuûa CNDT- SH-TB, môû ra moät caùch nhìn DV-BC-KH veà lòch söû.  Veà maët khoa hoïc, mang laïi cho caùc ngaønh KHXH moät cô sôû TGQDV ñuùng ñaén, moät PPLBC hieäu quaû ñeå nghieân cöùu caùc hieän töôïng XH voâ cuøng phöùc taïp, goùp phaàn ñöa KHXH ñi vaøo “ñöôøng ray khoa hoïc”.  Veà maët chính trò, laø cô sôû lyù luaän ñeå cho caùc Ñaûng Coäng saûn,… hoaïch ñònh ñöôøng loái caûi taïo XH cuõ, xaây döïng XH môùi – XH XHCN.
Vai troø phöông phaùp luaän  Khoâng ñöôïc xuaát phaùt töø yù thöùc, tö töôûng ñeå lyù giaûi hieän töôïng ñôøi soáng XH maø phaûi tìm thaáy cô sôû saâu xa cuûa chuùng töø trong PTSX, phaûi thaáy ñöôïc raèng moät XH môùi chæ chieán thaéng XH cuõ khi noù taïo ra moät PTSX môùi mang laïi moät naêng suaát lao ñoäng cao hôn.  Muoán thaáu hieåu XH phaûi phaân tích moïi maët ñôøi soáng XH vaø quan heä giöõa chuùng; Muoán caûi taïo XH cuõ, xaây döïng XH môùi phaûi tieán haønh ñoàng boä treân taát caû caùc maët ñôøi soáng XH, trong ñoù xaây döïng LLSX coù yù nghóa quyeát ñònh.  Muoán hieåu ñuùng söï VÑ, PT cuûa XH phaûi tìm thaáy caùc quy luaät khaùch quan chi phoái XH; Muoán caûi taïo XH phaûi hieåu ñuùng vaø laøm theo quy luaät XH  Muoán thaáy ñöôïc con ñöôøng phaùt trieån cuûa moät quoác gia, daân toäc phaûi hieåu ñuùng quy luaät chung, ñoàng thôøi phaûi tìm hieåu ñieàu kieän cuï theå cuûa töøng quoác gia, daân toäc.
Maùc ñaõ vaän duïng LL HTKT-XH vaøo phaân tích XH TBCN, vaïch ra QL v.ñoäng, ph.trieån cuûa noù, töø ñoù Ngöôøi döï baùo söï ra ñôøi HTKT-XH CSCN, maø giai ñoïan ñaàu cuûa noù laø CNXH.  Cuoäc caùch maïng VS mang tính daân toäc, xaûy ra ñoàng thôøi ôû caùc nöôùc vaên minh.  Söï giuùp ñôõ cuûa GC voâ saûn caùc nöôùc tieân tieán cho pheùp caùc nöôùc laïc haäu quaù ñoä “ruùt ngaén” leân CNXH. Leânin ñaõ vaän duïng LL HTKT-XH vaøo phaân tích XH TBCN ôû giai ñoïan ÑQCN, phaùt hieän ra quy luaät phaùt trieån khoâng ñoàng ñeàu veà kinh teá vaø chính trò; töø ñoù Ngöôøi ñöa ra döï ñoaùn veà söï noå ra caùch maïng VS ôû nöôùc Nga; vaø vaïch ra 2 con ñöôøng cô baûn quaù ñoä leân CNXH.  Quaù ñoä tröïc tieáp ñoái vôùi caùc nöôùc TBCN phaùt trieån.  Quaù ñoä giaùn tieáp ñoái vôùi caùc nöôùc laïc haäu, keùm phaùt trieån. Chính saùch “kinh teá môùi” ôû Nga.
 Töø 1924, Lieân Xoâ ñaõ chuyeån sang xaây döïng CNXH keá hoaïch hoùa taäp trung. Ñaëc tröng cuûa noù laø:  Döïa treân cheá ñoä coâng höõu veà TLSX, chuû yeáu döôùi 2 hình thöùc laø sôû höõu toøan daân & sôû höõu taäp theå.  Vieäc SX caùi gì, nhö theá naøo, phaân phoái saûn phaåm cho ai, vôùi giaù caû nhö theá naøo ñeàu mang tính phaùp leänh do NN quyeát ñònh.  Phaân phoái saûn phaåm mang tính bình quaân, tröïc tieáp baèng hieän vaät laø chuû yeáu, xem nheï caùc QH haøng hoùa - tieàn teä.  NN quaûn lyù baèng meänh leänh haønh chính laø chuû yeáu, xem nheï caùc bieän phaùp kinh teá…  Moâ hình naøy giuùp Lieân Xoâ huy ñoäng söùc ngöôøi, söùc cuûa vaøo söï nghieäp x.döïng ñaát nöôùc trong thôøi kyø bò caùc nöôùc ñeá quoác bao vaây & giai ñoïan chieán tranh veä quoác vó ñaïi.  Thaéng lôïi cuûa moâ hình naøy ôû Lieân Xoâ ñaõ loâi cuoán caùc quoác gia ñi theo con ñöôøng XHCN. Nhöng nhöõng haïn cheá cuûa noù ngaøy caøng boäc loä roõ vaø noù ñaõ suïp ñoå vaøo cuoái TK qua.
 Söï khuûng hoaûng daãn ñeán söï suïp ñoå CNXH ôû Lieân Xoâ vaø Ñoâng Aâu  Nhöõng thaønh töïu to lôùn veà kinh teá, khoa hoïc & coâng ngheä,… cuûa caùc nöôùc TBCN.  Nhöõng ngoä nhaän vaø keát luaän voäi vaøng.  Cuoäc caùch maïng khoa hoïc & coâng ngheä xaûy ra töø giöõa tk.20 cho ñeán nay laøm thay ñoåi saâu saéc LLSX  thay ñoåi moïi maët ñôøi soáng XH  taïo ra nhöõng tieàn ñeà vaät chaát cho söï ra ñôøi cuûa CNXH.
 Muïc tieâu: Xaây döïng moät nöôùc VN daân giaøu, nöôùc maïnh, xaõ hoäi coâng baèng, daân chuû, vaên minh.  Quan ñieåm: Ñoäc laäp daân toäc & CNXH khoâng taùch rôøi nhau.  Ñaëc tröng cuûa CNXH maø nhaân daân ta xaây döïng. Ñoù laø XH:  daân giaøu, nöôùc maïnh, coâng baèng, daân chuû, vaên minh;  Do nhaân daân laøm chuû;  Coù moät neàn kinh teá phaùt trieån cao döïa treân LLSX hieän ñaïi vaø QHSX phuø hôïp vôùi trình ñoä phaùt trieån cuûa LLSX;  Coù neàn vaên hoùa tieân tieán, ñaäm ñaø baûn saéc daân toäc;  CN ñöôïc giaûi phoùng khoûi aùp böùc baát coâng, coù cuoäc soáng aám no, töï do haïnh phuùc, phaùt trieån toøan dieän;  Caùc daân toäc trong coäng ñoàng VN bình ñaúng, ñoaøn keát, töông trôï vaø giuùp ñôõ laãn nhau cuøng tieán boä;  Coù Nhaø nöôùc phaùp quyeàn XHCN cuûa nhaân daân, do nhaân daân, vì nhaân daân döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng CSVN;  Coù quan heä höõu nghò & hôïp taùc vôùi nhaân daân taát caû caùc nöôùc treân theá giôùi.
a) Quaù ñoä leân CNXH boû qua cheá ñoä TBCN  Boû qua vieäc xaùc laäp vò trí thoáng trò cuûa QHSX & KTTT TBCN, nhöng tieáp thu, keá thöøa caùc thaønh töïu maø nhaân loïai ñaït ñöôïc döôùi cheá ñoä TBCN, ñaëc bieät veà khoa hoïc & coâng ngheä ñeå phaùt trieån nhanh LLSX, xaây döïng neàn kinh teá hieän ñaïi.  Ñaây laø moät söï nghieäp raát khoù khaên, phaûi taïo ra söï bieán ñoåi veà chaát treân khaép caùc lónh vöïc;  Ñaây laø moät thôøi kyø laâu daøi vôùi nhieàu chaëng ñöôøng, nhieàu hình thöùc toå chöùc kinh teá, xaõ hoäi coù tính quaù ñoä;  Ñaây laø moät söï nghieäp raát phöùc taïp, trong moïi lónh vöïc ñôøi soáng XH dieãn ra söï ñan xen & ñaáu tranh laãn nhau giöõa caùi môùi & caùi cuõ.
b) Xaây döïng & phaùt trieån neàn KT thò tröôøng ñònh höôùng XHCN  Thöïc hieän nhaát quaùn & laâu daøi chính saùch phaùt trieån neàn KT thò tröôøng ñònh höôùng XHCN. Ñoù laø neàn KT:  Coù nhieàu hình thöùc sôû höõu, nhieàu thaønh phaàn KT, trong ñoù KT nhaø nöôùc giöõ vai troø chuû ñaïo, KT nhaø nöôùc & KT taäp theå ngaøy caøng trôû thaønh vöõng chaéc.  Muïc ñích laø phaùt trieån LLSX, phaùt trieån KT ñeå xaây döïng cô sôû vaät chaát – kyõ thuaät cuûa CNXH, naâng cao ñôøi soáng nhaân daân. Phaùt trieån LLSX hieän ñaïi gaén lieàn vôùi xaây döïng QHSX môùi phuø hôïp treân caû ba maët: sô höõu, quaûn lyù & phaân phoái.  Khoâng boû qua vai troø quaûn lyù cuûa NN XHCN. NN quaûn lyù neàn KT baèng phaùp luaät, chieán löôïc, quy hoïach, keá hoaïch, chính saùch, söû duïng cô cheá thò tröôøng ñeå kích thích SX, giaûi phoùng söùc SX, phaùt huy maët tích cöïc, haïn cheá & khaéc phuïc maët tieâu cöïc cuûa cô cheá thò tröôøng, baûo veä lôïi ích nhaân daân lao ñoäng, toøan theå nhaân daân.