Báo cáo khoa học: "đánh giá các rủi ro trong dự án xây dựng công trình giao thông ở việt nam hiện nay"

Chia sẻ: Nguyễn Phương Hà Linh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

194
lượt xem 68
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tóm tắt: Trong các dự án xây dựng công trình giao thông, rủi ro hết sức đa dạng do bản chất phức tạp của các dự án này cũng nh- tác động của môi tr-ờng kinh tế - xã hội - luật pháp văn hoá luôn biến động và đầy rẫy những bất trắc khó l-ờng. Bài viết này nhằm tìm hiểu nguyên nhân gây ra rủi ro và phân tích hậu quả do các rủi ro mang lại trong các dự án. Đây là cơ sở cho việc đề xuất các giải pháp quản lý rủi ro cho các...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo khoa học: "đánh giá các rủi ro trong dự án xây dựng công trình giao thông ở việt nam hiện nay"

®¸nh gi¸ c¸c rñi ro trong dù ¸n x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng ë viÖt nam hiÖn nay TrÞnh thïy anh Bé m«n Qu¶n trÞ kinh doanh Tr−êng §¹i Giao th«ng VËn t¶i Tãm t¾t: Trong c¸c dù ¸n x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng, rñi ro hÕt søc ®a d¹ng do b¶n chÊt phøc t¹p cña c¸c dù ¸n nμy còng nh− t¸c ®éng cña m«i tr−êng kinh tÕ - x· héi - luËt ph¸p - v¨n ho¸ lu«n biÕn ®éng vμ ®Çy rÉy nh÷ng bÊt tr¾c khã l−êng. Bμi viÕt nμy nh»m t×m hiÓu nguyªn nh©n g©y ra rñi ro vμ ph©n tÝch hËu qu¶ do c¸c rñi ro mang l¹i trong c¸c dù ¸n. §©y lμ c¬ së cho viÖc ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p qu¶n lý rñi ro cho c¸c Dù ¸n x©y dùng C«ng tr×nh giao th«ng (DAXD CTGT). Tõ kho¸: rñi ro dù ¸n, dù ¸n x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng, ph©n tÝch rñi ro, qu¶n lý rñi ro Summary: Risks are diversified in transport construction projects due to their complicated features as well as continuous changing and unexpected impacts of the economic – social – legislation – cultural environment on the projects. This paper aims to analyze the causes and effects of risks in construction projects, which is a basis for countermeasures on risk management in the construction projects. Key words: project risk, transport construction project, risk analysis, risk management. CT 2 i. §Æt vÊn ®Ò Rñi ro lu«n tiÒm Èn trong mäi giai ®o¹n cña dù ¸n. KÓ tõ khi x¸c ®Þnh chñ tr−¬ng ®Çu t−, chuÈn bÞ ®Çu t−, cho ®Õn khi kÕt thóc ®−a dù ¸n vµo khai th¸c vµ sö dông, cã rÊt nhiÒu nh©n tè lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp g©y ra rñi ro, ®ång thêi rñi ro x¶y ra còng ®−a ®Õn c¸c hËu qu¶ nhÊt ®Þnh. Do vËy viÖc ®¸nh gi¸ nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña rñi ro ph¶i c¨n cø vµo c¸c kh©u, c¸c giai ®o¹n cña dù ¸n. H×nh 1 thÓ hiÖn nhãm c¸c c¸c rñi ro trong DAXD CTGT ë ViÖt Nam hiÖn nay ®Ó ®¸nh gi¸ nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ rñi ro. Giai ®o¹n Rñi ro do chñ tr−¬ng ®Çu t− Rñi ro trong triÓn khai & ®iÒu hµnh chuÈn bÞ dù ¸n sai lÖch kÕ ho¹ch ®Çu t− Rñi ro Rñi ro Rñi ro Rñi ro Rñi ro Rñi ro Rñi ro Rñi ro Giai ®o¹n thùc trong trong trong thñ trong ®Òn do biÕn trong trong bè trong lùa hiÖn dù ¸n qu¶n lý kh¶o s¸t, bï, gi¶i c«ng, thanh trÝ vµ sö chän nhµ ®éng vµ triÓn thiÕt kÕ nghiÖm phãng khai thùc nÒn kinh to¸n thÇu mÆt b»ng dông vèn thu, hiÖn dù vèn tÕ, gi¸ thanh ¸n to¸n c¶ Giai ®o¹n khai Rñi ro trong qu¸ tr×nh khai th¸c th¸c dù ¸n H×nh 1. §¸nh gi¸ rñi ro trong DAXD CTGT ë ViÖt Nam hiÖn nay
II. §¸nh gi¸ nguyªn nh©n vμ hËu qu¶ cña c¸c rñi ro trong giai ®o¹n chuÈn bÞ dù ¸n §¸nh gi¸ nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña c¸c rñi ro cã nguyªn nh©n tõ chñ tr−¬ng ®Çu t− sai lÇm. ViÖc x¸c ®Þnh chñ tr−¬ng ®Çu t− cã ý nghÜa quan träng ®èi víi hiÖu qu¶ kinh tÕ, hiÖu qu¶ x· héi cña DAXD CTGT. C¸c rñi ro do sai lÇm vÒ chñ tr−¬ng ®Çu t− sÏ g©y mÊt hiÖu qu¶ ®Çu t−, g©y hËu qu¶ nghiªm träng nh− l·ng phÝ, thÊt tho¸t bao gåm c¶ l·ng phÝ trùc tiÕp vµ l·ng phÝ gi¸n tiÕp. C¸c rñi ro do chñ tr−¬ng ®Çu t− bao gåm: rñi ro trong c«ng t¸c quy ho¹ch, trong kh©u quyÕt ®Þnh ®Çu t−, ®−îc tr×nh bÇy cô thÓ nh− sau: C¸c rñi ro do ®Çu t− kh«ng cã quy ho¹ch, kh«ng theo quy ho¹ch, chÊt l−îng quy ho¹ch ch−a cao, quy ho¹ch kh«ng phï hîp víi ®Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi cña vïng… lµm c¸c môc tiªu cña dù ¸n kh«ng ®¹t ®−îc. Nguyªn nh©n g©y ra c¸c rñi ro nµy lµ do quy ho¹ch ch−a ®i tr−íc mét b−íc, tÇm nh×n ng¾n, thiÕu tÝnh chiÕn l−îc, thiÕu sù liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a c¸c quy ho¹ch, ch−a ®¸nh gi¸ hÕt c¸c yÕu tè kh¸ch quan nªn ®Þnh h−íng cña quy ho¹ch cßn yÕu, nhiÒu quy ho¹ch mang tÝnh chñ quan. QuyÕt ®Þnh ®Çu t− ch−a phï hîp víi quy ho¹ch, ch−a nghiªn cøu kü thÞ tr−êng, thiÕu th«ng tin, c«ng t¸c dù b¸o ch−a tèt, kh«ng tÝnh to¸n ®óng quy luËt cung - cÇu còng lµ nh÷ng nguyªn nh©n g©y rñi ro t¸c ®éng ®Õn hiÖu qu¶ dù ¸n. C¸c rñi ro do ®Çu t− theo phong trµo, bè trÝ vèn ®Çu t− ph©n t¸n, dµn tr¶i, thêi gian x©y CT 2 dùng kÐo dµi, nî ®äng vèn trong x©y dùng c¬ b¶n lín g©y hËu qu¶ nÆng nÒ ®Õn dù ¸n, lµm gi¶m hiÖu qu¶ ®Çu t−. C¸c rñi ro do chän sai ®Þa ®iÓm ®Çu t−, kh«ng phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Þa lý, kinh tÕ x· héi… cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ dù ¸n, t¸c ®éng ®Õn môc tiªu dù ¸n, lµm cho khi triÓn khai thùc hiÖn dù ¸n ph¶i söa ®æi, ®iÒu chØnh, g©y hËu qu¶ lµ t×nh tr¹ng l·ng phÝ, thÊt tho¸t lín vèn ®Çu t−, tèn kÐm chi phÝ gi¶i phãng mÆt b»ng, x©y dùng c«ng tr×nh... Rñi ro do thay ®æi chñ tr−¬ng ®Çu t−, x¸c ®Þnh quy m« dù ¸n, lùa chän thiÕt bÞ, c«ng nghÖ x©y dùng, ph−¬ng ¸n thi c«ng… kh«ng chÝnh x¸c còng dÉn ®Õn kh«ng phï hîp víi ®Æc ®iÓm, ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ kinh tÕ x· héi cña khu vùc, gi¶m hiÖu qu¶ ®Çu t−. C¸c rñi ro do c«ng t¸c thÈm ®Þnh dù ¸n cßn h¹n chÕ, thÓ hiÖn ë viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c mÆt kü thuËt, c«ng nghÖ, kinh tÕ tµi chÝnh… tr−íc khi ra quyÕt ®Þnh ®Çu t− thùc hiÖn ch−a ®Çy ®ñ: bá sãt néi dung, ®¸nh gi¸ sai lÖch c¸c néi dung dù ¸n lµ c¸c rñi ro lµm ¶nh h−ëng ®Õn môc tiªu dù ¸n. Ngoµi ra c«ng t¸c lËp vµ phª duyÖt dù ¸n, trong thùc tÕ còng cßn nhiÒu bÊt cËp nh− dù ¸n ch−a cã ®ñ ®iÒu kiÖn quy ®Þnh ®· ®−îc ghi kÕ ho¹ch cÊp vèn, mang l¹i hËu qu¶ nghiªm träng ®Õn hiÖu qu¶ dù ¸n. MÆt kh¸c cßn c¸c rñi ro kh¸c liªn quan ®Õn c«ng t¸c thÈm ®Þnh vµ ra quyÕt ®Þnh ®Çu t− nh− rñi ro do kÐo dµi thêi gian thÈm ®Þnh, do ý chÝ, chñ tr−¬ng cña cÊp cã thÈm quyÒn t¸c ®éng kh¸ m¹nh ®Õn hiÖu qu¶ dù ¸n. Nguyªn nh©n g©y c¸c rñi ro nµy lµ do hÖ thèng v¨n b¶n cßn bÊt cËp, th«ng tin yÕu kÐm.
§¸nh gi¸ nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña c¸c rñi ro trong c«ng t¸c triÓn khai vµ ®iÒu hµnh kÕ ho¹ch ®Çu t− hµng n¨m NhiÒu rñi ro cã kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn trong qu¸ tr×nh triÓn khai vµ ®iÒu hµnh kÕ ho¹ch ®Çu t− hµng n¨m. C¸c rñi ro nµy cã thÓ do nhiÒu nguyªn nh©n g©y ra, vµ ®−a ®Õn hËu qu¶ lµ l·ng phÝ, thÊt tho¸t, tiªu cùc, tham nhòng trong c¸c DAXD CTGT. Cã thÓ kÓ ®Õn c¸c vÊn ®Ò sau: - C¸c rñi ro do bè trÝ danh môc c¸c dù ¸n ®Çu t− trong kÕ ho¹ch ®Çu t− hµng n¨m qu¸ ph©n t¸n, kh«ng s¸t víi tiÕn ®é thi c«ng ®· ®−îc phª duyÖt, g©y hËu qu¶ kh¸ nÆng nÒ, thÓ hiÖn ë chç danh môc ®Çu t− cµng nhiÒu, thêi gian ®Çu t− cµng bÞ kÐo dµi, hËu qu¶ cña rñi ro nh− g©y l·ng phÝ vèn ®Çu t− c¶ vÒ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp cµng lín. - C¸c rñi ro do bè trÝ vèn ®Çu t− ph©n t¸n, dµn tr¶i, kh«ng ®óng quy ®Þnh, thiÕu tËp trung, thiÕu tÝnh kÕ thõa trong quy ho¹ch, kÕ ho¹ch, sè l−îng dù ¸n nhãm B, C n¨m sau lín h¬n n¨m tr−íc, hoÆc c¸c dù ¸n kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó bè trÝ kÕ ho¹ch vÉn ghi vµo kÕ ho¹ch vèn ®Çu t− hµng n¨m lµm cho viÖc triÓn khai kÕ ho¹ch gÆp khã kh¨n, ph¶i chê ®îi, hoÆc khi cã khèi l−îng thùc hiÖn vÉn kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn thanh to¸n… còng lµ c¸c rñi ro t¸c ®éng ®¸ng kÓ ®Õn môc tiªu dù ¸n. C¸c rñi ro nµy g©y nªn t×nh tr¹ng chiÕm dông vèn vµ nî ®äng lín, kÐo dµi g©y l·ng phÝ, thÊt tho¸t. - C¸c rñi ro do bè trÝ kÕ ho¹ch ®Çu t− hµng n¨m cho c¸c dù ¸n kh«ng theo s¸t c¸c môc tiªu ®Þnh h−íng cña chiÕn l−îc, cña kÕ ho¹ch 5 n¨m, hoÆc kh«ng theo s¸t tiÕn ®é ®Çu t− thùc hiÖn dù ¸n ®· ®−îc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt trong quyÕt ®Þnh ®Çu t− … lµ c¸c rñi ro g©y hËu qu¶ nÆng nÒ, gi¸n tiÕp lµm thÊt tho¸t, l·ng phÝ vèn ®Çu t− sau nµy, bëi khi dù ¸n hoµn thµnh ®−a CT 2 vµo khai th¸c, sö dông sÏ thiÕu ®ång bé víi c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña c¸c ngµnh vµ c¶ x· héi. III. §¸nh gi¸ nguyªn nh©n vμ hËu qu¶ cña rñi ro trong giai ®o¹n thùc hiÖn dù ¸n §¸nh gi¸ nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña c¸c rñi ro trong kh¶o s¸t thiÕt kÕ ë ViÖt Nam, c¸c rñi ro trong kh©u kh¶o s¸t thiÕt kÕ kh¸ nhiÒu vµ phæ biÕn. Theo sè liÖu thèng kª, khi thanh tra nhµ n−íc tiÕn hµnh kiÓm tra 31 dù ¸n th× cã tíi 40% dù ¸n gÆp rñi ro trong kh©u thiÕt kÕ. C¸c rñi ro do kh©u thiÕt kÕ: chÊt l−îng hå s¬ thiÕt kÕ ch−a cao, kh«ng theo ®óng c¸c quy ph¹m, quy chuÈn vÒ kü thuËt; hå s¬ thiÕt kÕ kh«ng phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ vÒ ®Þa chÊt, ®Þa h×nh, thuû v¨n, ®iÒu kiÖn thêi tiÕt, ®Æc ®iÓm tµi nguyªn, nguyªn vËt liÖu, thiÕt bÞ ®Çu vµo, nguån nh©n lùc lµ c¸c rñi ro mang l¹i hËu qu¶ nÆng nÒ ®èi víi dù ¸n, dÉn ®Õn nh÷ng thÊt tho¸t, l·ng phÝ trong qu¸ tr×nh thi c«ng DAXD, ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ ®Çu t−. C¸c rñi ro do chÊt l−îng c«ng t¸c kh¶o s¸t kh«ng tèt, kh«ng ®óng quy chuÈn, tiªu chuÈn… lµ c¸c rñi ro t¸c ®éng ®¸ng kÓ ®Õn dù ¸n, lµm cho c«ng tr×nh ph¶i ®iÒu chØnh thiÕt kÕ, ph¸ ®i lµm l¹i, g©y hËu qu¶ kÐo dµi thêi gian thi c«ng, ph¸t sinh chi phÝ, lµm gi¶m hiÖu qu¶ ®Çu t−.
C¸c rñi ro trong kh©u lËp vµ qu¶n lý tæng dù to¸n, dù to¸n, thùc chÊt lµ rñi ro liªn quan ®Õn vÊn ®Ò qu¶n lý chi phÝ hay qu¶n lý gi¸ trong ho¹t ®éng ®Çu t−. C¸c rñi ro do kª khèng khèi l−îng, thiÕt kÕ sai dÉn ®Õn ph¶i ph¸ ®i lµm l¹i theo thiÕt kÕ ®iÒu chØnh hoÆc bæ sung, tÝnh to¸n khèi l−îng sai quy ph¹m quy chuÈn… sÏ dÉn ®Õn hËu qu¶ lµ thÊt tho¸t, l·ng phÝ, tiªu cùc trong qu¶n lý dù ¸n. Sö dông sai ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt còng lµ nh÷ng rñi ro g©y t¸c ®éng nhiÒu ®Õn viÖc ®¶m b¶o ®¹t ®−îc môc tiªu dù ¸n. ¸p dông sai gi¸ c¶ hoÆc tÝnh sai khèi l−îng; tæng dù to¸n ph¶i chØnh söa nhiÒu lµ c¸c rñi ro g©y hËu qu¶ nÆng nÒ. §¸nh gi¸ nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña c¸c rñi ro trong ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng §©y lµ lÜnh vùc nh¹y c¶m c¶ vÒ kinh tÕ vµ x· héi, dÔ béc lé nh÷ng s¬ hë g©y ra rñi ro. C«ng t¸c ®Òn bï dÔ dÉn ®Õn c¸c rñi ro do tiªu cùc nh− sau: - Rñi ro do ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng kh«ng ®óng ®èi t−îng, kh«ng tho¶ ®¸ng, kª khai khèng khèi l−îng ®Òn bï, lµm gi¶ hå s¬ ®Ó nhËn tiÒn ®Òn bï, bít xÐn tiÒn ®Òn bï cña d©n… dÉn ®Õn hËu qu¶ lµ lµm t¨ng thªm vèn ®Çu t− XDCT. MÆt kh¸c ng−êi d©n lµ ®èi t−îng chÞu t¸c ®éng nÆng nÒ nhÊt, nhiÒu hé gia ®×nh ®· di chuyÓn khái m¶nh ®Êt cña m×nh nhiÒu n¨m mµ ch−a nhËn ®−îc ®ñ tiÒn ®Òn bï, ch−a ®−îc bè trÝ t¸i ®Þnh c−. - Rñi ro do bµn giao mÆt b»ng x©y dùng kh«ng ®óng thêi h¹n quy ®Þnh lµm chËm tiÕn ®é thi c«ng cña c«ng tr×nh, g©y l·ng phÝ, mÊt hiÖu qu¶ ®Çu t−. Nh×n chung, c¸c rñi ro nµy lµ do c¬ chÕ ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c− ch−a râ rµng, tho¶ ®¸ng, cßn nhiÒu bÊt cËp vÒ gi¸, chÕ ®é ®Òn bï dÉn ®Õn c¸c bÊt cËp khi tiÕn hµnh CT 2 triÓn khai thùc hiÖn gi¶i phãng mÆt b»ng, g©y t¸c ®éng ®Õn hiÖu qu¶ dù ¸n. §èi t−îng chÞu rñi ro kh«ng chØ lµ chñ ®Çu t−, nhµ thÇu, t− vÊn, mµ céng ®ång ng−êi d©n lµ ®èi t−îng chÞu rñi ro nhiÒu h¬n c¶. §¸nh gi¸ nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ rñi ro trong bè trÝ vµ sö dông vèn Rñi ro trong bè trÝ vµ sö dông vèn cã thÓ do nhiÒu nguyªn nh©n g©y ra, ®ång thêi chóng còng mang l¹i c¸c hËu qu¶ nghiªm träng ®èi víi dù ¸n, thÓ hiÖn cô thÓ nh− sau: - C¸c rñi ro trong bè trÝ kÕ ho¹ch vèn ë mét sè ®Þa ph−¬ng, nhiÒu c«ng tr×nh khëi c«ng kh«ng ®−îc bè trÝ vèn, khèi l−îng x©y dùng c¬ b¶n hoµn thµnh kh«ng cã vèn thanh to¸n døt ®iÓm g©y t¸c ®éng nÆng nÒ, thiÖt h¹i vÒ kinh tÕ cho c¸c nhµ thÇu. - C¸c rñi ro do triÓn khai kÕ ho¹ch gi¶i ng©n hµng n¨m bÞ chËm, bè trÝ vèn ®èi øng chËm, ®ång thêi víi viÖc chËm vµ thiÕu vèn sÏ g©y hiÖn t−îng tiªu cùc lµ ch¹y chØ tiªu kÕ ho¹ch, ch¹y vèn. §©y lµ mét trong c¸c rñi ro g©y hËu qu¶ lµ l·ng phÝ, thÊt tho¸t vµ lµm cho ®ång vèn sö dông kÐm hiÖu qu¶. Së dÜ cã c¸c rñi ro nãi trªn lµ do c¬ chÕ ph©n bæ vèn ch−a râ rµng, nhÊt qu¸n; v× thÕ vèn ®−îc sö dông l·ng phÝ, sai môc ®Ých, vµ kh«ng ®óng chÕ ®é. HËu qu¶ lµ t×nh h×nh nî ®äng kh¸ phæ biÕn trong x©y dùng ®· ®Èy c¸c doanh nghiÖp vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n do ph¶i chÞu l·i suÊt
ng©n hµng mµ kh«ng ®−îc bªn A thanh to¸n. §¸nh gi¸ nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña c¸c rñi ro trong kh©u lùa chän nhµ thÇu Trong kh©u nµy dÔ xuÊt hiÖn c¸c rñi ro nh− sau: - C¸c rñi ro do kh«ng thùc hiÖn ®óng tr×nh tù ®Êu thÇu; xÐt thÇu, ®¸nh gi¸ ®Ó xÕp lo¹i vµ lùa chän nhµ thÇu kh«ng chÝnh x¸c, thiÕu chuÈn mùc; viÖc chuÈn bÞ tæ chøc ®Êu thÇu kh«ng ®¶m b¶o chÊt l−îng… C¸c rñi ro nµy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng tiªu cùc vµ thÊt tho¸t vèn vµ tµi s¶n trong ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh. HiÖn t−îng th«ng thÇu gi÷a c¸c nhµ thÇu hoÆc chñ ®Çu t− th«ng ®ång víi mét hoÆc nhiÒu ®¬n vÞ tham gia ®Êu thÇu ®Ó n©ng gi¸ c«ng tr×nh ®Ó chia. Ngoµi ra, chñ ®Çu t− cã thÓ thèng nhÊt c¸c nhµ thÇu tham gia ®Çu thÇu ®Ó mét nhµ thÇu tróng thÇu víi ®iÒu kiÖn −u ®·i. §©y lµ c¸c rñi ro g©y hËu qu¶ cùc kú nghiªm träng ®Õn viÖc ®¶m b¶o hoµn thµnh môc tiªu dù ¸n. - C¸c rñi ro do nhµ thÇu bá thÇu gi¸ qu¸ thÊp, hoÆc chñ ®Çu t− cã thÓ thèng nhÊt gi¸ bá thÇu thÊp ®Ó tróng thÇu, khi thi c«ng sÏ cho phÐp ph¸t sinh vµ quyÕt to¸n cao h¬n gi¸ tróng thÇu (R039) còng g©y hËu qu¶ cùc kú nghiªm träng. C¸c nguyªn nh©n g©y ra c¸c rñi ro nµy chñ yÕu lµ do c¬ chÕ lùa chän nhµ thÇu ch−a râ rµng, ch−a cã c¬ chÕ ®Ó thùc hiÖn ®Êu thÇu minh b¹ch. §¸nh gi¸ nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña rñi ro trong thi c«ng, nghiÖm thu CT 2 Trong qu¸ tr×nh thi c«ng, nghiÖm thu khèi l−îng cã thÓ x¶y ra c¸c rñi ro nh− sau: - C¸c rñi ro do ¸p dông ®Þnh møc, ®¬n gi¸ sai; c¸c rñi ro do thi c«ng kh«ng ®¶m b¶o khèi l−îng x©y l¾p theo thiÕt kÕ ®−îc duyÖt, mét sè khèi l−îng x©y l¾p kh«ng ®ñ so víi thiÕt kÕ ®−îc duyÖt vÉn ®−îc thanh to¸n; c¸c rñi ro do kª khai, nghiÖm thu khèng khèi l−îng hoÆc ®¸nh gi¸ sai chÊt l−îng c«ng tr×nh; khi thÈm tra thÈm ®Þnh kh«ng ®óng lµm t¨ng vèn ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh… lµ c¸c rñi ro g©y hËu qu¶ nÆng nÒ ®Õn hiÖu qu¶ cña dù ¸n, thÓ hiÖn ë viÖc g©y l·ng phÝ thÊt tho¸t vèn ®Çu t−, ®ång thêi chÊt l−îng c«ng tr×nh khã ®¶m b¶o. - C¸c rñi ro do ph−¬ng ¸n ®Çu t− x©y dùng bá sãt hoÆc kh«ng cã gi¶i ph¸p b¶o vÖ m«i tr−êng, gi¶i ph¸p an toµn lao ®éng trong qu¸ tr×nh thi c«ng lµ c¸c rñi ro dÉn ®Õn viÖc dù ¸n kh«ng ®¹t ®−îc môc tiªu, ch¼ng h¹n x¶y ra c¸c sù cè kü thuËt g©y hËu qu¶ lµm thÊt tho¸t, l·ng phÝ vÒ ng−êi vµ tµi s¶n. Ngoµi ra cßn cã c¸c rñi ro kh¸c nh− rñi ro do ¸p lùc ®Èy nhanh tiÕn ®é (R053) còng g©y t¸c ®éng ®Õn dù ¸n vÒ mÆt chÊt l−îng. C¸c rñi ro do khan hiÕm, biÕn ®éng vµ gi¸ nguyªn vËt liÖu, m¸y mãc thiÕt bÞ, lao ®éng thay ®æi lµ c¸c rñi ro g©y t¸c ®éng lín ®Õn dù ¸n, lµm gia t¨ng chi phÝ vµ kÐo dµi thêi gian thùc hiÖn dù ¸n. §¸nh gi¸ nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ rñi ro trong c«ng t¸c qu¶n lý vµ triÓn khai thùc
hiÖn dù ¸n C¸c rñi ro liªn quan ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý vµ triÓn khai thùc hiÖn dù ¸n lµ nh− sau: - C¸c rñi ro do mét sè c¬ chÕ, chÝnh s¸ch chËm ban hµnh, söa ®æi cho phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ, mét sè c¬ chÕ ch−a ®ñ m¹nh, ch−a cã c¸c chÕ tµi nghiªm kh¾c ®èi víi c¸c bªn liªn quan tham gia vµo DAXD (c¸c cÊp cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh ®Çu t−, chñ ®Çu t−, t− vÊn, nhµ thÇu)… lµ c¸c rñi ro g©y hËu qu¶ nghiªm träng, lµm l·ng phÝ vèn ®Çu t− vµ g©y kÐo dµi thêi gian dù ¸n. Nguyªn nh©n cña c¸c rñi ro nµy lµ do chËm nghiªn cøu, ban hµnh c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr−êng; mét sè chÝnh s¸ch ®−îc ban hµnh khi ph¸t hiÖn ch−a phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ th× chËm söa ®æi, bæ sung. - C¸c rñi ro do tiªu cùc cã thÓ nãi lµ c¸c rñi ro cùc kú nghiªm träng, g©y hËu qu¶ l·ng phÝ vèn ®Çu t−, g©y kÐo dµi thêi gian vµ ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng c«ng tr×nh. Nguyªn nh©n do c¬ chÕ xin - cho, thñ tôc hµnh chÝnh cßn nhiÒu bÊt cËp. - C¸c rñi ro liªn quan ®Õn n¨ng lùc cña c¸c chñ thÓ tham gia ho¹t ®éng x©y dùng bao gåm chñ ®Çu t−, ban qu¶n lý dù ¸n, t− vÊn, nhµ thÇu ch−a t−¬ng xøng víi yªu cÇu cña c«ng viÖc qu¶n lý vµ thùc hiÖn dù ¸n, g©y ra c¸c hËu qu¶ lín ¶nh h−ëng ®Õn môc tiªu dù ¸n vÒ mÆt chi phÝ, thêi gian, vµ chÊt l−îng dù ¸n. - Rñi ro liªn quan ®Õn yÕu tè con ng−êi nh− rñi ro do ý thøc chÊp hµnh, kû c−¬ng, c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt cña c¸c tæ chøc c¸ nh©n tham gia ho¹t ®éng x©y dùng cßn ch−a nghiªm (R036); do t− c¸ch, ®¹o ®øc yÕu kÐm, ý thøc tu©n thñ ph¸p luËt, n¨ng lùc, tr¸ch nhiÖm cña c¸n CT 2 bé cßn h¹n chÕ (R040) t¸c ®éng ®Õn môc tiªu dù ¸n. - C¸c rñi ro liªn quan ®Õn qu¶n lý hîp ®ång nh− ®iÒu kiÖn, thêi gian hîp ®ång dù kiÕn kh«ng ®Çy ®ñ, phï hîp g©y t¸c ®éng ®¸ng kÓ ®Õn môc tiªu dù ¸n. - Rñi ro do thiÕu sù hç trî, quan t©m, céng t¸c cña c¸c bªn liªn quan còng g©y hËu qu¶ lµm ph¸t sinh chi phÝ, vµ kÐo dµi thêi gian dù ¸n. §¸nh gi¸ nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña c¸c rñi ro trong kh©u quyÕt to¸n vèn ®Çu t−, bµn giao ®−a c«ng tr×nh vµo khai th¸c sö dông Trong kh©u nghiÖm thu, quyÕt to¸n vèn ®Çu t−, bµn giao ®−a c«ng tr×nh vµo khai th¸c sö dông cã thÓ x¶y ra c¸c rñi ro nh− sau: - C¸c rñi ro do nî ®äng, khã kh¨n vÒ tµi chÝnh, kh«ng x¸c ®Þnh râ nguån vèn, kh«ng cã vèn g©y hËu qu¶ lµ nhµ thÇu ph¶i chÞu nhiÒu thiÖt h¹i vÒ mÆt kinh tÕ. - C¸c rñi ro do qu¸ nhiÒu thñ tôc trong qu¸ tr×nh thanh to¸n, g©y t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn viÖc hoµn thµnh môc tiªu dù ¸n, kÐo dµi thêi gian, thiÖt h¹i kinh tÕ cho nhµ thÇu. - C¸c rñi ro do ch−a ®ñ ®iÒu kiÖn, thñ tôc, hå s¬ hoµn c«ng ®Ó cã thÓ thanh to¸n vèn ®Çu t− còng lµ c¸c rñi ro g©y nhiÒu t¸c ®éng bÊt lîi nh− lµm kÐo dµi thêi gian, g©y ph¸t sinh chi phÝ cho
nhµ thÇu vµ chñ ®Çu t−. - C¸c rñi ro do thanh quyÕt to¸n khèng so víi gi¸ trÞ thùc tÕ thùc hiÖn, bít xÐn hoÆc sö dông chi phÝ x©y dùng c«ng tr×nh kh«ng ®óng quy ®Þnh… còng g©y c¸c hËu qu¶ nÆng nÒ. IV. §¸nh gi¸ nguyªn nh©n vμ hËu qu¶ cña c¸c rñi ro trong giai ®o¹n khai th¸c dù ¸n Trong giai ®o¹n khai th¸c dù ¸n næi lªn mét sè vÊn ®Ò nh− sau: ViÖc qu¶n lý khai th¸c ch−a chÆt chÏ, triÖt ®Ó, cßn x¶y ra c¸c hiÖn t−îng nh− vi ph¹m ®Þnh møc t¶i träng, ng−êi d©n v« ý thøc vµ cè ý ph¸ ho¹i c«ng tr×nh, g©y hËu qu¶ lµ vèn ®· bá ra ®Çu t− kh«ng thu håi ®−îc, c«ng tr×nh xuèng cÊp nhanh chãng, g©y thiÖt h¹i lín cho x· héi vµ toµn bé céng ®ång. C¸c rñi ro do qu¶n lý yÕu kÐm, do c«ng t¸c thu phÝ kh«ng hiÖu qu¶. Chi phÝ cho duy tu, söa ch÷a kh«ng cung cÊp ®Çy ®ñ. Chi phÝ cho b¶o d−ìng söa ch÷a lµ kho¶ng 20% chi phÝ x©y dùng CTGT ®èi víi c¸c quèc lé, cßn c¸c ®−êng tØnh, huyÖn lé, ®−êng x·, th«n… chi phÝ nµy thËm chÝ kh«ng cã. Chi phÝ duy tu b¶o d−ìng ®−êng ph¶i ®ñ (®èi víi n−íc ngoµi chiÕm tû lÖ kh¸ lín), th× míi cã thÓ ®¶m b¶o duy tr× t×nh tr¹ng khai th¸c tèt, duy tr× tuæi thä c«ng tr×nh. NÕu sau 5 n¨m con ®−êng kh«ng ®−îc duy tu b¶o d−ìng thÝch hîp th× ®· xuèng cÊp nghiªm träng, thËm chÝ h− háng hoµn toµn, vµ tiÒn söa ch÷a lóc nµy sÏ b»ng tiÒn x©y dùng mét tuyÕn ®−êng míi. Chi phÝ duy tu söa ch÷a nÕu qu¸ Ýt ái sÏ lµm gi¶m chÊt l−îng c«ng tr×nh, ¶nh CT 2 h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ dù ¸n. Khi chi phÝ cho duy tu, söa ch÷a kh«ng ®−îc cung cÊp ®Çy ®ñ, t×nh tr¹ng nî ®äng kÐo dµi triÒn miªn sÏ khiÕn cho c¸c ®¬n vÞ trùc tiÕp qu¶n lý vµ b¶o tr× ®−êng bé gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, hä ph¶i vay tiÒn víi mét l·i suÊt nhÊt ®Þnh nµo ®ã ®Ó duy tu söa ch÷a nh»m tån t¹i c«ng ty ®¶m b¶o c«ng ¨n viÖc lµm cho c¸n bé c«ng nh©n viªn. MÆt kh¸c, CTGT do kh«ng ®−îc b¶o tr× kÞp thêi ®· xuèng cÊp nhanh chãng, ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn chi phÝ khai th¸c vËn t¶i vµ an toµn trong vËn hµnh. L·i suÊt trong t−¬ng lai thay ®æi sÏ ¶nh h−ëng ®Õn nguån thu, chi vµ suy cho cïng lµ ¶nh h−ëng ®Õn môc tiªu cña dù ¸n. MÆt kh¸c gi¸ c¶ nguyªn vËt liÖu dïng cho duy tu söa ch÷a cã thÓ thay ®æi. Trong thêi gian khai th¸c, c¸c chi phÝ ®Çu vµo thay ®æi sÏ dÉn ®Õn sai lÖch môc tiªu cña dù ¸n, t¸c ®éng ®Õn c¸c hiÖu qu¶ tµi chÝnh vµ kinh tÕ x· héi. KÕt qu¶ ®Çu ra cña DAXD CTGT lµ sè l−îng ph−¬ng tiÖn sö dông dù ¸n vµ c¸c kho¶n thu tõ ng−êi sö dông ®−êng kh«ng chÝnh x¸c do c«ng t¸c dù b¸o cßn nhiÒu sai sãt, sÏ dÉn ®Õn hai hiÖn tr¹ng: mét lµ ïn t¾c giao th«ng do l−u l−îng ph−¬ng tiÖn thùc tÕ cao h¬n dù kiÕn, g©y tæn thÊt chi phÝ x· héi mµ ng−êi sö dông ®−êng vµ toµn bé céng ®ång ph¶i g¸nh chÞu; hai lµ ®−êng to réng trong khi ph−¬ng tiÖn tham gia giao th«ng th−a thít do l−u l−îng thùc tÕ qu¸ thÊp h¬n dù kiÕn, sÏ g©y thÊt thu cho dù ¸n. C¶ hai t×nh tr¹ng nµy ®Òu dÉn ®Õn hËu qu¶ lµ gi¶m sót hiÖu qu¶ tµi chÝnh, kinh tÕ x· héi cña dù ¸n.
V. KÕt luËn PhÇn lín c¸c rñi ro g©y hËu qu¶ nÆng nÒ ®Õn dù ¸n, ®Òu cã nguyªn nh©n lµ do thiÕu c¸c chÕ tµi nghiªm kh¾c, ®ñ m¹nh ®Ó xö lý c¸c chñ thÓ tham gia ho¹t ®éng x©y dùng khi cã vi ph¹m, nh−: quy ho¹ch ch−a ®¶m b¶o, quyÕt ®Þnh ®Çu t− sai, bè trÝ vèn ph©n t¸n, dµn tr¶i, ®Òn bï vµ gi¶i phãng mÆt b»ng thiÕt kÕ kh«ng tu©n thñ quy tr×nh kü thuËt, kh«ng ®¶m b¶o chÊt l−îng, sai ph¹m trong ®Êu thÇu nh− th«ng thÇu, b¸n thÇu, thi c«ng c«ng tr×nh kh«ng ®¶m b¶o chÊt l−îng, qu¶n lý dù ¸n kh«ng tèt g©y l·ng phÝ, thÊt tho¸t, c¬ chÕ cho duy tu b¶o d−ìng söa ch÷a kh«ng cã… C¬ chÕ "xin-cho", t×nh tr¹ng "khÐp kÝn" thùc hiÖn cña qu¸ tr×nh ®Çu t− x©y dùng trong cïng mét Bé, ngµnh nh− hiÖn nay ®· lµm n¶y sinh nhiÒu rñi ro g©y hËu qu¶ nghiªm träng ®Õn dù ¸n. Ngoµi ra, n¨ng lùc cña c¸c ®èi t−îng tham gia dù ¸n yÕu kÐm, ch−a t−¬ng xøng víi nhiÖm vô c«ng viÖc thùc hiÖn còng lµ nguyªn nh©n g©y nhiÒu rñi ro trong dù ¸n. §Ó cã thÓ qu¶n lý dù ¸n mét c¸ch hiÖu qu¶ ®¹t c¸c môc tiªu ®Ò ra, cÇn chó träng c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro dù ¸n, trong ®ã ph©n tÝch nguyªn nh©n vµ c¸c hËu qu¶ do rñi ro g©y ra rÊt quan träng vµ cã ý nghÜa ®èi víi viÖc ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p cô thÓ. Tµi liÖu tham kh¶o [1]. TrÞnh Thuú Anh (2005). "Mét sè vÊn ®Ò vÒ x¸c ®Þnh rñi ro dù ¸n", T¹p chÝ Khoa häc Giao th«ng VËn t¶i, sè 11, th¸ng 6 n¨m 2005. CT 2 [2]. TrÞnh Thuú Anh (2005). "Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch rñi ro dù ¸n", T¹p chÝ Khoa häc Giao th«ng VËn t¶i, sè 12, th¸ng 11 n¨m 2005. [3]. Bé X©y dùng (2004). §Ò ¸n chèng l·ng phÝ, thÊt tho¸t trong ®Çu t− x©y dùng, Hµ Néi. [4]. PGS. TS. Th¸i B¸ CÈn (2003). Qu¶n lý tµi chÝnh trong lÜnh vùc ®Çu t− x©y dùng, NXB Tµi chÝnh - 2003. [5]. GS. TS. NguyÔn V¨n Chän (1999). Qu¶n lý nhµ n−íc vÒ kinh tÕ vµ qu¶n trÞ kinh doanh trong x©y dùng, NXB X©y dùng. [6]. GS. TSKH. Nghiªm V¨n DÜnh (chñ biªn) (2000). Kinh tÕ x©y dùng CTGT, NXB Giao th«ng vËn t¶i, Hµ Néi. [7]. Caltrans (2003). Project Risk Management Handbook, 1st edition, Office of Project Management Process Improvement. [8]. Chris Chapman and Stephen Ward (1999). Project Risk Management - Processes, Techniques and Insights, John Wiley & Sons. [9]. David Hilson (1998). "Managing Risk", Project Management Review January. p31. [10]. Roger Flanagan and George Norman (1993). Risk Management and Construction, Blackwell Scientific Publication