Báo cáo khoa học: " thú ăn thịt ở rừng quốc gia U Minh Thượng tỉnh Kiên Giang"

Chia sẻ: Trần Anh Hùng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

99
lượt xem 18
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tuyển tập những báo cáo nghiên cứu khoa học hay nhất của trường quốc gia Hà Nội tác giả: thú ăn thịt ở rừng quốc gia U Minh Thượng tỉnh Kiên Giang...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo khoa học: " thú ăn thịt ở rừng quốc gia U Minh Thượng tỉnh Kiên Giang"

Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ 25 (2009) 40-44 Thú ăn th t (Carnivora) Vư n Qu c gia U Minh Thư ng, t nh Kiên Giang Hoàng Trung Thành1,*, Ph m Tr ng n h2, Hoàng Văn Chính3 1 Khoa Sinh h c, Trư ng ð i h c Khoa h c T nhiên, ðHQGHN, 334 Nguy n Trãi, Hà N i, Vi t Nam 2 Phòng ð ng v t có xương s ng, Vi n Sinh thái và Tài nguyên Sinh v t, 18 Hoàng Qu c Vi t, Hà N i, Vi t Nam 3 Vư n Qu c gia U Minh Thư ng, Kiên Giang Nh n ngày 28 tháng 4 năm 2008 Tóm t t. Vư n Qu c gia U Minh Th ư ng thu c t nh Kiên Giang là m t trong nh ng khu b o v có tính ña d ng sinh h c cao nh t khu v c ñ n g b ng sông C u Long v i 243 loài th c v t, 201 loài côn trùng, 66 loài cá, 7 loài ch nhái, 34 loài bò sát, 170 loài chim và 32 loài thú. Nghiên c u ñư c th c hi n nh m góp ph n ñánh giá hi n tr ng và b sung d n li u v các loài thú ăn th t trong khu v c. K t qu ñã ghi nh n ñư c Vư n Qu c gia U Minh Th ư ng có 10 loài thú ăn th t thu c 4 h . Trong s ñó có 4 loài ñư c x p trong Sách ð Vi t nam 2007, 7 loài có trong Ngh ñ nh 32/2006/ND/CP c a Chính ph . M t s loài r t hi m trong c nư c cũng có ñây như Rái cá lông mũi Lutra sumatrana, Rái cá vu t bé Aonyx cinerea, Mèo cá Prionailurus viverrinus, C y giông ñ m l n Viverra megaspila. ð ng v t hoang dã Vư n Qu c gia u Minh Th ư ng ñang ph i ñ i m t v i m t s ñe d a, trong ñó ch y u là cháy r ng, săn b n và các ho t ñ ng du l ch. T khóa: Thú ăn th t, hi n tr ng, U Minh Thư ng. ∗ 1. ð t v n ñ bao g m r ng trên ñ t than bùn, tr ng c ng p nư c theo mùa và vùng ñ m l y tr ng [1]. Vư n Qu c gia U Minh Thư ng thu c ñ a VQG U Minh Thư ng ñư c ñ ánh giá là có ph n xã An Minh B c - huy n An Minh và xã tính ña d ng sinh h c cao nh t khu v c ð ng Minh Thu n - huy n Vĩnh Thu n, t nh Kiên b ng Sông C u L ong. Hi n ñã xác ñ nh ñây Giang, n m t a ñ 9°31' - 9°39' N, 105°03' - có 243 loài th c v t, 201 loài côn trùng, 7 loài 105°07' E v i t ng di n tích 8.053 ha. phía ch nhái, 34 loài bò sát, 170 loài chim [2], 66 B c c a m t vùng ñ m l y than bùn r ng l n loài cá [3]. thu c hai t nh Kiên Giang và Cà Mau, VQG U Cho ñ n nay, riêng v thú ñã xác ñ nh ñư c Minh Thư ng n m trong vùng ng p nư c ng t, ñây có 32 loài thu c 12 h , 8 b [2,4,5]. Nghiên c u ñư c ti n hành nh m góp ph n _______ ñánh giá hi n tr ng, b sung d n li u v các loài ∗ Tác gi liên h . ð T: 84-4-8582331. E-mail: thanhht_ksh@vnu.edu.vn 40
41 H.T. Thành và nnk. / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự Nhiên và Công nghệ 25 (2009) 40-44 K t qu nghiên c u ñư c t ng h p q ua thú ăn th t, ñ c bi t là các loài thu c h C y nh ng d n li u thu ñư c t th c ñ a k t h p v i (Viverridae) có trong khu v c. vi c ñ i chi u, tham kh o các công trình khoa h c ñã công b có liên quan [2,4-6], k t qu các ñ t nghiên c u trư c (2000, 2004, 2005 – Ph m 2. Tư li u và phương pháp nghiên c u Tr ng nh). H th ng phân lo i theo Corbet and Hill 1992 [7]. ði u tra kh o sát: Kh o sát ñ ư c th c hi n trong 12 ngày trong kho ng th i gian t 16/08 ñ n 27/08/2007 trên các sinh c nh chính c a 3. K t qu nghiên c u VQG. Trong quá trình kh o sát có s d ng các 3.1. Thành ph n loài phương pháp ñi u tra theo tuy n, soi ñêm, ph ng v n và ñ t b y l ng (kích thư c Qua kh o sát ñi u tra và t ng h p tài li u ñã 1,2x0,5x0,4m). Tuy nhiên do th i gian ñ t b y ghi nh n Vư n Qu c gia U Minh Thư ng có không ñư c nhi u nên chưa thu ñư c m u v t. 10 loài thú ăn th t thu c 4 h (b ng 1). B ng 1. Danh sách các loài thú ăn th t Vư n Qu c gia U Minh Thư ng ð quý hi m B - H - Loài STT Ngu n thông tin Sð 2007 Nð32 Tên Vi t Nam Tên khoa h c B ĂN TH T CANIVORA H Ch n Mustelidae 1. Rái cá vu t bé Aonyx cinerea ( Illiger, 1815) VU IB QS Rái cá lông mũi 2. Lutra sumatrana (Gray, 1865) EN IB M H Cy Viveridae C y vòi hương 3. Paradoxurus hermaphroditus (Pallas, 1777) QS C y giông ñ m l n Viverra megaspila Blyth, 1862 4. VU IIB [2] 5. C y giông Viverra zibetha (Linnaeus, 1758) IIB PV, [2, 6, 2] C y hương 6. Viverricula indica (Desmarest, 1817) IIB PV, [2, 6, 2] H C yl n Herpestidae 7. C y móc cua Herpestes urva (Hodgson, 1836) [6, 2] 8. C yl n Herpestes javanicus (Geoffroy, 1818) [6, 2] H Mèo Felidae 9. Mèo r n g Prionailurus bengalensis (Kerr, 1792) IB M 10. Mèo cá Prionailurus viverrinus Bennett, 1833 EN IB M ð quý hi m: Sð 2007 – Sách ð Vi t Nam 2007, ph n ð ng v t [8] VU - Vulnerable (S nguy c p) EN - Endangered (Nguy c p) Nð 32 - Danh m c th c v t r ng, ñ ng v t r ng nguy c p, quý, hi m (Ban hành theo ngh ñ nh 32/2006/Nð-CP ngày 30 tháng 3 năm 2006 c a Chính ph ) [9]: IB: Nghiêm c m khai thác, s d ng vì m c ñích thương m i IIB: H n ch khai thác, s d ng vì m c ñích thương m i Ngu n thông tin: QS – quan sát; TL – Tài li u; PV – ph ng v n; M – m u Như v y Vư n Qu c gia U Minh Thư ng VQG Phong Nha – K Bàng [11] thu c mi n có s loài thú ăn th t chi m 25,6% t ng s l oài Trung, 22 loài KBTTN H u Liên [12]. Tuy thú ăn th t c a Vi t Nam (10/39), cao nh t trong nhiên s lư ng cá th c a m t s l oài thú ñây các vư n qu c gia và khu b o t n ñ ng b ng l i tương ñ i cao so v i các vùng khác, ñ c bi t sông C u Long, nhưng ít hơn nhi u so v i các là m t s loài quý hi m như Rái cá vu t bé, Rái cá lông mũi, Mèo cá, C y giông ñ m l n. vùng khác c a c nư c (so v i 22 loài vùng núi Tà ðùng [10] thu c Tây Nguyên, 27 loài
42 H.T. Thành và nnk. / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự Nhiên và Công nghệ 25 (2009) 40-44 3.2. Giá tr b o t n và hi n tr ng m t s loài Vi t Nam, C y giông ñ m l n có phân b thú ăn th t t i VQG U Minh Thư ng các t nh phía nam. Cho ñ n nay ñã ghi nh n ñư c chúng Tây Ninh, TP. H Chí Minh [13], Trong s 10 loài thú ăn th t ñã ñư c xác ðăk Lăk, Lâm ð ng, ð ng Nai, Kiên Giang ñ nh Vư n Qu c gia U Minh Thư ng, 4 loài [14]. Trong vùng phân b c a C y giông ñ m có trong Sách ð Vi t Nam 2007, 7 loài có l n, các ghi nh n trư c ñây ch phát hi n ñư c trong Danh m c các loài th c v t r ng, ñ ng chúng r ng thư ng xanh, m t s r ng cây v t r ng quý hi m c n ñư c b o v c a Chính r ng ñã b tàn phá [15]. lá d u r ng lá, m t s ph [9]. C th : Ngoài các d ng sinh c nh trên, ð ng b ng * Rái cá vu t bé – Aeonyx cinerea (Illiger, sông C u Long ñã phát hi n c y giông ñ m l n 1815), ti ng ñ a phương g i là “Rái cá cùi”: trong h sinh thái r ng tràm – m t d ng ñ t ñư c x p trong Sách ð Vi t Nam 2007 m c ng p nư c [2]. Ch ng t C y giông ñ m l n có VU và Nð32/2006/Nð-CP nhóm IB. th s ng nhi u d ng sinh c nh khác nhau. Tuy nhiên s lư ng cá th c a loài này trong vùng Rái cá vu t bé có phân b r ng trên toàn còn t ương ñ i ít và qu n t h C y giông ñ m l n qu c, tuy nhiên chúng s ng r i rác theo ñàn ch VQG U Minh Thư ng có th là r t nh , ít 4 – 5 cá th . U Minh Thư ng và các vùng lân ñư c ghi nh n trong vùng. c n loài này tương ñ i ph bi n [2]. Trong ñ t kh o sát tháng 8/2007 ñã 3 l n chúng tôi g p rái * Mèo cá - Prionailurus viverrinus Bennett, cá vu t bé trên ñ ư ng t tr s VQG ñi h Hoa 1833, ti ng ñ a p hương g i là “Cáo c c”: Sách Mai, t a ñ N09036’52,6’’; E105005’48,4’’. ð Vi t Nam 2007 x p m c EN và Tìm hi u qua m t s ngư i dân và qua kh o sát Nð32/2006/Nð-CP nhóm IB. cho th y Rái cá vu t bé tương ñ i p h bi n ðây là loài thú r t hi m trong toàn qu c, t trong khu v c và có s lư ng cá th cao, m i trư c ñ n nay m i ch m t vài l n ghi nh n ñàn có 10 – 20 cá th . ñư c Tây Ninh [13], Khánh Hòa, TP. H Chí * Rái cá lông mũi - Lutra sumatrana (Gray, Minh [14,16], Cao B ng, Kiên Giang (Ph m 1865), ti ng ñ a phương g i là “Rái cá vu t”: Tr ng nh, 2000). Tuy nhiên loài này l i r t ph ñư c x p trong Sách ð Vi t Nam 2007 m c bi n VQG U Minh Thư ng. Năm 2000 d án EN và Nð32/2006/Nð-CP nhóm IB. CARE ñã thu ñ ư c m t s hình nh và m u v t c a loài này [2]. Trong ñ t kh o sát tháng Rái cá lông mũi là m t trong s nh ng loài 8/2007 ñã ghi nh n d u v t c a Mèo cá nhà thú quý hi m trên th gi i, hi n nay ch có Thái dân g n kênh s 8 (N09038’33,9’’, E Lan và Vi t Nam có b ng ch ng tr c ti p v s 105006’20,5’’), trong tháng 4/2007 máy i xu t hi n c a loài này [2]. Cho ñ n th i ñi m trong khi làm vi c ñã ñè ch t 01 mèo cá còn trư c năm 2000, Rái cá lông mũi ñư c cho là non khu v c này. 10/8/2007 m t ngư i dân tuy t ch ng Vi t Nam. Tháng 3-2000, ñoàn kênh s 2 ñã b y ñ ư c 02 mèo cá. Như v y cán b nghiên c u c a d án CARE ñã ghi nh n ch ng t Mèo cá r t ph bi n VQG U Minh và thu ñư c nh c a loài này Vư n Qu c gia Thư ng và hi n ñây là qu n th l n nh t c a U Minh Thư ng, t nh Kiên Giang. ðây là nơi loài này ñư c ghi nh n Vi t Nam. ñ u tiên phát hi n l i rái cá lông mũi Vi t Ngoài ra còn có 3 loài khác cũng ñư c x p Nam [2]. S lư ng cá th ít hơn Rái cá vu t bé, trong Danh m c các loài th c v t r ng, ñ ng m i ñàn ch có t 3 – 5 cá th . v t r ng quý hi m c n ñ ư c b o v c a Chính ph (Nð32/ 2006/Nð-CP) là C y giông – * C y giông ñ m l n - Viverra megaspila Viverra zibetha (IIB), C y hương – Viverricula Blyth, 1862, ti ng ñ a phương g i là “Cáo indica (IIB), Mèo r ng – Prionailurus ng a”: ñ ư c x p trong Sách ð Vi t Nam 2007 bengalensis (IB) m c VU, Nð32/2006/Nð-CP x p nhóm IB.
43 H.T. Thành và nnk. / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự Nhiên và Công nghệ 25 (2009) 40-44 3.3. Nh ng thách th c và nguyên nhân gây suy 4. K t l u n gi m ña d ng sinh h c Vư n Qu c gia U Minh Thư ng Cho ñ n nay ñã ghi nh n Vư n Qu c gia U Minh Thư ng, t nh Kiên Giang có 10 loài thú Hi n nay m i ñe d a ch y u ñ i v i ña ăn th t thu c 4 h , trong ñó H Ch n – d ng sinh h c c a VQG U Minh Thư ng g m Mustelidae có 2 loài, H C y – Viverridae có 4 cháy r ng, săn b n và phát tri n du l ch. loài, H C y l n – Herpestidae có 2 loài và H Trong khi cháy r ng là m t ñ c ñi m t Mèo Felidae có 2 loài. nhiên c a r ng tràm và x y ra ñ nh kỳ hàng Trong s 10 loài thú ăn th t ñây có 4 loài năm thì vi c qu n lý, ki m soát ch ñ th y văn ñư c x p trong Sách ð Vi t Nam 2007, 7 loài không phù h p ñã ñ m c nư c kênh r ch quá có trong Ngh ñ nh 32/2006 c a Chính ph , ñ c th p trong mùa khô nên th m h a cháy r ng ñã bi t m t s loài r t hi m trên toàn qu c nhưng liên ti p x y ra năm 2002 [1]. G n ñây ñã có s lư ng ñây tương ñ i p hong phú như Rái cá m t s bi n pháp ñư c ti n hành ñ gi nư c lông mũi Lutra sumatrana, Mèo cá m c tương ñ i n ñ nh. Tuy nhiên n u tr nư c Prionailurus viverrinus, Rái cá vu t bé Aonyx liên t c thì có th nh hư ng ñ n s p hát tri n cinerea, C y giông ñ m l n Viverra megaspila. c a cây tràm và h th y sinh v t trong vùng. Hi n nay các loài ñ ng th c v t hoang dã M i ñe d a th hai ñ i v i ña d ng sinh h c Vư n Qu c gia U Minh Thư ng ñang b ñe d a VQG U Minh Thư ng là các ho t ñ ng ñánh suy gi m b i m t s nguyên nhân, trong ñó ch b t và b y các loài ñ ng v t m t cách b t h p y u là cháy r ng, săn b t và ho t ñ ng du l ch. pháp. Trong vùng lõi ch y u ho t ñ ng ñánh C n có bi n p háp ki m soát và qu n lý ch t ch b t cá. vùng ñ m ñó là ho t ñ ng b y, b t các các v n ñ này. loài thú t trong vùng lõi ra ngoài ki m ăn và b t gia c m c a dân, g m các loài thú ăn th t: c y hương, mèo r ng, mèo cá. Tuy nhiên ho t Tài li u tham kh o ñ ng này cũng r t khó ki m soát, ch sau khi ngư i dân ñã b y b t và tiêu th trót l t thì [1] Birdlife Indochina, B Nông nghi p và phát tri n nông thôn, Thông tin các khu b o v hi n thông tin m i ñ n cơ quan ch c năng. có và ñ xu t Vi t Nam, T p 2, mi n Nam Vi t M i ñe d a th ba ñ i v i ñ a d ng sinh h c Nam, 2004. VQG U Minh Thư ng là ho t ñ ng du l ch. [2] CARE, Biodiversity survey – U Minh Thuong National Park, Vietnam, Agriculture Publishing Ngoài vi c phát tri n cơ s h t ng dành cho du House, 2004. l ch [1,5], ho t ñ ng c a khách du l ch cũng nh [3] Nguy n Kiêm Sơn, H Thanh H i, ða d ng v hư ng ñ n ña d ng sinh h c c a VQG. Hi n thành ph n loài cá Vư n Qu c gia U Minh Thư ng, Nh ng v n ñ nghiên c u cơ b n trong nay ngoài du khách ñ n tham quan còn có m t Khoa h c S s ng, Nxb KH&KT, Hà N i, 2005, s khách ñ n câu cá trong vùng lõi. Khi s 264. khách này tăng lên, n u không có bi n pháp [4] Ph m Tr ng nh, Nguy n Xuân ð ng, Nguy n qu n lý ch t ch có th d n ñ n khai thác quá Trư ng Sơn, ð c ñi m khu h thú (Mammalia) trong h sinh thái r ng tràm ð ng b ng sông m c làm gi m sút s ña d ng các loài cá trong C u Long, Nh ng v n ñ nghiên c u cơ b n vùng, ñ c bi t lư ng rác th i khách du l ch th i trong Khoa h c S s ng, Nxb KH&KT, Hà N i, ra có th gây ô nhi m môi trư ng s ng trong 2004, 749. khu v c. [5] Lê Xuân C nh và nnk, Báo cáo ñ tài “ði u tra ñánh giá hi n tr ng tài nguyên sinh v t b sung và hoàn thi n cơ s d li u, ñ xu t và ki n ngh
44 H.T. Thành và nnk. / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự Nhiên và Công nghệ 25 (2009) 40-44 Nha – K Bàng t nh Qu ng Bình, Nh ng v n ñ vi c quy ho ch và bi n pháp qu n lý h u hi u h th ng khu b o t n thiên nhiên trên ñ t li n, Giai nghiên c u cơ b n trong Khoa h c S s ng. Nxb ño n 3: Khu v c ð n g b ng Sông C u Long”, KH&KT, Hà N i, 2004, 236. ð ng Ng c C n, Nguy n Xuân ð ng, Nguy n 2007. [12] Ph m Tr ng nh, Nguy n Xuân ð ng, Nguy n Trư ng Sơn, ða d ng sinh h c c a khu h thú [6] Trư ng Sơn, ð c ñi m khu h thú ð ng b ng H u Liên – L ng Sơn, T p chí Sinh h c 22A, 1B sông C u Long, T p chí Sinh h c 27, 4A (2005) 11. (2000) 117. [7] G. B. Corbert, J. E. Hill, The mammals of the [13] Osgood h. Wilfred, Mammals of the Kelly- Indomalayan region: A systematic review, Rosevelts and Delacour Asiatic Expedition, Oxford University Press, New York, 1992. Zoological series XVIII, 10 (1932), Chicago, B Khoa h c và Công ngh , Sách ð Vi t Nam, [8] USA. Ph n ð ng v t. NXB KH&KT, Hà N i 2007. ð ng Huy Hu ỳnh, Cao Văn Sung, ðào Văn [14] Chính ph nư c CHXHCNVN, Danh m c th c [9] Ti n, Ph m Tr ng nh, Hoàng Minh Khiên, v t r ng, ñ ng v t r ng nguy c p, quý, hi m Danh l c các loài thú (Mammalia) Vi t Nam, (Ban hành theo Ngh ñ nh 32/2006/Nð-CP ngày NXb Kh & KT, Hà N i, 1994. 30 tháng 3 năm 2006 c a Chính ph ), 2006. [15] J. Lynam, Myint Maung, Saw Htoo Tha Po and ð ng Huy Huỳnh, Lê Xuân C nh, Nguy n Xuân [10] J. W. Duckworth, Recent records of Large- ð ng, Hoàng Minh Khiên, Ph m Tr ng nh, sported civet Viverra megaspila from Thailand Tr n Văn Th ng, ð ng Huy Phương, Khu h t hú and Myanmar, The Newsletter and Journal of (mammalia) vùng núi Tà ðùng huy n ðăk Nông the IUCN/SSC Small Carnivore Specialist Group -ðăk Lăk, T p chí Sinh h c 22A, 1B (2000), 99. 32 (2005) 8. Nguy n Nghĩa Thìn, Lê Vũ Khôi, Nguy n Xuân [11] [16] P.F.D. Van Peenen, Prliminary Identification Hu n, Nguy n Xuân Quýnh, Nguy n Văn Manual for Mammals of South Vietnam, Qu ng, Ngô Sĩ Vân, ð ng Th ðáp, ðánh giá Smithsonian Institution Press, Washington, 1969. tính ña d ng sinh h c Vư n Qu c gia Phong Carnivores in U Minh Thuong National Park, Kien Giang province Hoang Trung Thanh1, Pham Trong Anh2, Hoang Quoc Chinh3 Faculty of Biology, College of Science, VNU, 334 Nguyen Trai, Hanoi, Vietnam 2 Department of Vertebrate, Institute of Ecology and Biological Resources 3 U Minh Thuong National Park, Kien Giang province U Minh Thuong National Park located in Kien Giang province is the highest biodiversity in Me Kong River Delta with 243 plant species, 201 insect species, 7 amphibian species, 34 reptilian species, 170 bird species and 66 fish species. Research have conducted to assess status of carnivores and supplement data on carnivores in the area, emphasized on viverrids. Results have recognized in U Minh Thuong National Park 10 carnivore species belongs to 4 families, four of them are listed in Vietnam Red Data Book 2007, seven ones listed in Government’s Decree No. 32/2006/ND/CP. Some of them are rarest species in Vietnam, including Hairy-nosed otter Lutra sumatrana, Oriental small-clawed otter Aonyx cinerea, Fishing cat Prionailurus viverrinus, Large-sported civet Viverra megaspila. Wildlife in U Minh Thuong National Park are facing with many threats, major are forest fire, hunting and tourism. Keywords: Carnivores, status, U Minh Thuong.