intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Vai trò của toán tử tình thái trong tác phẩm của Nguyễn Công Hoan (Qua phân tích truyện ngắn Mất cái ví)"

Chia sẻ: Nguyễn Phương Hà Linh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST
Báo xấu
269
lượt xem 24
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tuyển tập những báo cáo nghiên cứu khoa học hay nhất của trường đại học vinh tác giả: 8. Trần Anh Thư, Vai trò của toán tử tình thái trong tác phẩm của Nguyễn Công Hoan (Qua phân tích truyện ngắn Mất cái ví)...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Vai trò của toán tử tình thái trong tác phẩm của Nguyễn Công Hoan (Qua phân tích truyện ngắn Mất cái ví)"

  1. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 §¹i häc Vinh VAI TRß CñA TO¸N Tö T×NH TH¸I TRONG T¸c phÈm cña NguyÔn C«ng Hoan (Qua ph©n tÝch truyÖn ng¾n MÊt c¸i vÝ) TrÇn Anh Th− (a) Tãm t¾t. Bµi viÕt ®i s©u t×m hiÓu vai trß quan träng cña to¸n tö t×nh th¸i trong viÖc thÓ hiÖn ®Æc ®iÓm tÝnh c¸ch nh©n vËt trong truyÖn ng¾n MÊt c¸i vÝ cña NguyÔn C«ng Hoan. NghÜa t×nh th¸i lµ mét trong hai bé phËn nghÜa trong c©u: bé phËn nghÜa thø nhÊt lµ nghÜa tõ vùng vµ bé phËn nghÜa thø hai lµ nghÜa t×nh th¸i. NghÜa t×nh th¸i lµ nghÜa ph¶n ¸nh th¸i ®é, c¶m xóc cña ng−êi nãi ®èi víi hiÖn thùc. Chóng ®−îc biÓu hiÖn th«ng qua c¸c to¸n tö t×nh th¸i. hay ng«n liÖu (dictum) vµ b) PhÇn thø 1. T×nh th¸i vµ to¸n tö t×nh th¸i hai thÓ hiÖn th¸i ®é cña ng−êi nãi ®−îc T×nh th¸i trong ng«n ng÷ lµ mét ®−a vµo trong c©u nãi, ®ã chÝnh lµ nghÜa ph¹m trï ng÷ nghÜa, tån t¹i trong t×nh th¸i (modality) – lµ c¸ch thøc thÓ nhiÒu ng«n ng÷ trªn thÕ giíi. Trªn thùc hiÖn mèi liªn hÖ gi÷a c¸c yÕu tè ng«n tÕ, vÊn ®Ò t×nh th¸i ®−îc c¸c nhµ ng«n liÖu víi hiÖn thùc th«ng qua th¸i ®é ng÷ häc quan t©m tõ sím nh−ng cho ng−êi nãi, cho biÕt hiÖn thùc ®ã cã thËt ®Õn nay vÉn ch−a cã mét h−íng quan hay kh«ng cã thËt, lµ tiÒm n¨ng hay ®· niÖm thèng nhÊt. Mét sè t¸c gi¶ ®i tr−íc x¶y ra, lµ gi¶ ®Þnh, −íc muèn, ®ång t×nh quan t©m ®Õn vÊn ®Ò t×nh th¸i: V. hay nghi vÊn, phñ ®Þnh b¸c bá…” (xem Vinogra®ov, J. Lyons (1977), B. Gak, F. 4, tr. 284). S. Palmer (1986), M. V. Liapon (1990), VÝ dô: ta cã tÝnh tõ ®Ñp vµ danh tõ F. Kiefer (1994)… ë ViÖt Nam cã c¸c nhµ lµ phÇn ng«n liÖu ®Ó t¹o nªn ph¸t t¸c gi¶ Cao xu©n H¹o, §ç ThÞ Kim Liªn, ng«n Nhµ ®Ñp. Tuy nhiªn, ta cã thÓ t¹o §ç H÷u Ch©u, Hoµng TuÖ, Hoµng Phª, nªn c¸c ph¸t ng«n mang nghÜa t×nh th¸i Lª §«ng, NguyÔn V¨n HiÖp, Ph¹m kh¸c nhau phô thuéc vµo th¸i ®é ng−êi Hïng ViÖt… nãi kh¸c nhau: Theo ®a sè ý kiÕn cña c¸c nhµ ng«n Nhµ ®Ñp ®©u mµ ®Ñp ng÷ häc, th× t×nh th¸i ®−îc hiÓu nh− Nhµ ®©u cã ®Ñp sau: ThÕ mµ b¶o lµ nhµ ®Ñp “Trong phÇn lín cuéc giao tiÕp, nh©n Nhµ ®Ñp qu¸ lµ ®Ñp vËt giao tiÕp th−êng sö dông c¸c ph¸t Nhµ thÕ mµ b¶o lµ ®Ñp ng«n ®¬n lÎ hay phèi hîp chóng thµnh Nhµ ®Êy cã g× mµ ®Ñp chuçi c¸c ph¸t ng«n cã ®Þnh h−íng vÒ néi dung ng÷ nghÜa h−íng ®Õn ng−êi Nh− vËy, t×nh th¸i lµ mét trong hai nghe. Néi dung ®ã gåm hai phÇn: a) bé phËn (bªn c¹nh nghÜa miªu t¶) cña PhÇn thø nhÊt mang nghÜa miªu t¶, cÊu tróc néi dung nghÜa ph¸t ng«n, biÓu phÇn nµy do c¸c yÕu tè tõ vùng ®−a l¹i thÞ c¶m xóc, th¸i ®é, sù ®¸nh gi¸ cña nªn cßn gäi lµ c¸c yÕu tè tõ vùng (lexis) ng−êi nãi ®èi víi néi dung ph¸t ng«n. NhËn bµi ngµy 07/5/2007. Söa ch÷a xong 12/5/2007. 69
  2. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 §¹i häc Vinh Trong ng«n ng÷ häc cã nh÷ng thÇn cña c¶m xóc ®· ®−a ng−êi viÕt ®Õn ph−¬ng tiÖn ng«n ng÷ dïng ®Ó biÓu thÞ víi nh÷ng tõ ng÷ ®¾t gi¸, hîp nghÜa nghÜa t×nh th¸i ®ã, gäi chung lµ to¸n tö nhÊt mµ ë ng÷ c¶nh ®ã kh«ng thÓ thay t×nh th¸i. thÕ b»ng tõ ng÷ nµo kh¸c. Râ rµng, vai “To¸n tö t×nh th¸i lµ nh÷ng ph−¬ng trß cña tÝn hiÖu ng«n ng÷ trong viÖc tæ tiÖn ng«n ng÷ mµ khi t¸c ®éng ®Õn c¸c chøc, t¹o nªn h×nh t−îng v¨n häc nghÖ ®¬n vÞ ng«n ng÷ thuéc cïng mét cÊp ®é thuËt lµ hÕt søc cÇn thiÕt. nµo ®ã th× cho ta nh÷ng ®¬n vÞ ng«n Trong rÊt nhiÒu tÝn hiÖu ng«n ng÷ ng÷ míi (th−êng lµ cïng cÊp ®é)” (5, ®−îc sö dông ®Ó x©y dùng h×nh t−îng tr.139). nh©n vËt v¨n häc (nh− nghÖ thuËt dïng Trong c¸c vÝ dô nãi trªn, c¸c ph−¬ng “nh·n tù” ®Ó kh¾c häa ngo¹i h×nh, néi tiÖn ng«n ng÷: ®Ñp ®©u mµ ®Ñp, ®©u cã, t©m nh©n vËt, dïng c¸c biÖn ph¸p tu thÕ mµ b¶o lµ, ®Ñp qu¸ lµ ®Ñp, Nhµ thÕ tõ, c¸c lo¹i kÕt cÊu v¨n b¶n…), th× viÖc mµ b¶o lµ ®Ñp… lµ c¸c to¸n tö t×nh sö dông to¸n tö t×nh th¸i trong lêi v¨n miªu t¶ cña nhµ v¨n vµ trong ph¸t ng«n th¸i. Cã thÓ nãi r»ng to¸n tö t×nh th¸i cña nh©n vËt ®· mang l¹i nh÷ng hiÖu cã ë tÊt c¶ c¸c cÊp ®é: ng÷ ©m, tõ vùng vµ ng÷ ph¸p (trËt tù tõ: Nhµ thÕ mµ qu¶ nghÖ thuËt míi mÎ. b¶o lµ ®Ñp). Vµ t¸c dông cña to¸n tö §èi víi néi dung ph¸t ng«n, cã thÓ t×nh th¸i ®èi víi néi dung cña mét ph¸t dïng c¸c to¸n tö t×nh th¸i kÕt hîp ng«n chøa nã lµ rÊt lín. nh»m t¹o nghÜa t×nh th¸i kh¸c nhau, thÓ hiÖn c¸c s¾c th¸i t×nh c¶m ®a d¹ng 2. Vai trß cña to¸n tö t×nh th¸i cña lêi: trong viÖc kh¾c häa h×nh t−îng nh©n vËt (1) èi giêi ¬i! Sao th©n t«i khæ thÕ Trong v¨n häc, kh¸i niÖm tÝnh h×nh nµy h¶ giêi! t−îng ®−îc hiÓu theo mét trong ba c¸ch: [Ma V¨n Kh¸ng, Mïa l¸ rông trong v−ên, T. I] a) H×nh t−îng ®−îc xem nh− lµ mét Èn -> BiÓu thÞ sù ®au khæ, sù than v·n dô hoÆc tõ mét h×nh thøc chuyÓn nghÜa; mét c¸ch oan uæng. b) H×nh t−îng nh− lµ mét nh©n vËt v¨n Ph¸t ng«n cã to¸n tö t×nh th¸i hµm häc; c) H×nh t−îng nh− lµ mét kiÓu ®Æc chøa mét néi dung míi h¬n vµ lµ c¬ së biÖt cña nhËn thøc (2, tr.145). ®Ó t¹o hµm ng«n trong ph¸t ng«n: Tuy vËy, c¸ch hiÓu thø hai vµ ba lµ (2) Sinh buån rÇu, nãi mét c¸ch ch¸n phæ biÕn h¬n c¶. §Ó cã ®−îc h×nh t−îng n¶n: ®iÓn h×nh, ng−êi s¸ng t¹o kh«ng thÓ - Thãi ®êi vÉn thÕ, tr¸ch lµm g×. kh«ng b¾t ®Çu tõ viÖc “®iÒu khiÓn” c¸c [Th¹ch Lam, TruyÖn ng¾n chän läc]. tÝn hiÖu ng«n ng÷, sù gäi vÒ cña vèn tõ Tr¸ch lµm g× = ®õng tr¸ch -> Ng−êi tiÒm Èn cña mçi ng−êi. §ã lµ vèn sèng, nãi cã ý muèn an ñi ng−êi nghe. lµ kinh nghiÖm, lµ häc vÊn hoÆc sù xuÊt 70
  3. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 §¹i häc Vinh To¸n tö t×nh th¸i cã kh¶ n¨ng kiÖm Mét trong nh÷ng yÕu tè lµm nªn lêi khi cïng biÓu thÞ mét néi dung, mµ thµnh c«ng cña Nam Cao khi kh¾c häa nÕu thay vµo ®ã mét mét ®¬n vÞ ng«n nh©n vËt ®iÓn h×nh gian hïng B¸ KiÕn ng÷ b»ng hoÆc lín h¬n ch−a ch¾c ®· (bªn c¹nh nh÷ng c©u v¨n miªu t¶ giäng chÝnh x¸c, tinh tÕ b»ng chÝnh to¸n tö qu¸t “rÊt sang”, “c¸i c−êi T¸o Th¸o”) lµ t×nh th¸i ®ã: nhµ v¨n ®· t¹o nªn nh÷ng c©u tho¹i (3) Bµ C¶ th−¬ng chång vÊt v¶, mÊy ngät nh¹t, mang tÝnh chÊt rÊt “c¸o giµ”, lÇn nh¾c nhám : läc lâi cña l·o ®Ó ®èi tho¹i víi ChÝ khi - Th× mÆc nã cã ®−îc kh«ng? ViÖc g× ChÝ trë vÒ lµng víi bé mÆt “gím chÕt” vµ mµ thøc cho mÖt ng−êi. dë trß r¹ch mÆt ¨n v¹. Trong c¸c c©u [Kim L©n tuyÓn tËp] tho¹i l·o nãi víi ChÝ, l·o ®· sö dông ViÖc g× mµ thøc cho mÖt ng−êi sÏ nhiÒu to¸n tö t×nh th¸i thÓ hiÖn th¸i ®é ®−îc gi¶i thÝch b»ng ph¸t ng«n: Theo tá ra quan t©m mét c¸ch “th©n mËt, tr×u t«i, «ng kh«ng cÇn ph¶i thøc, kh«ng cÇn mÕn”, ®ång thêi lµ th¸i ®é nh−îng bé vµ thiÕt. Nh−ng viÖc g× ë ®©y cßn biÓu thÞ muèn hßa gi¶i: th¸i ®é phñ ®Þnh (cã phÇn gay g¾t) cña (4) - Anh ChÝ ¬i! Sao anh l¹i lµm ra ng−êi nãi ®èi víi vÊn ®Ò ®−îc nãi tíi. thÕ? §iÒu nµy ph¸t ng«n sau tuy dµi dßng - C¸i anh nµy nãi míi hay! Ai lµm g× nh−ng kh«ng lµm râ ®−îc. anh mµ anh ph¶i chÕt? §êi ng−êi chø cã Trong v¨n häc, chóng t«i nhËn thÊy ph¶i con ngãe ®©u? L¹i say råi ph¶i r»ng to¸n tö t×nh th¸i cã kh¶ n¨ng thÓ kh«ng? hiÖn ®Æc ®iÓm vÒ tÝnh c¸ch, lêi nãi cña - VÒ bao giê thÕ? Sao kh«ng vµo t«i c¸ nh©n mét c¸ch râ nÐt, qua ®ã gi¸n ch¬i? §i vµo nhµ uèng n−íc. tiÕp kh¾c häa h×nh t−îng nh©n vËt. - Nµo ®øng lªn ®i. Cø vµo ®©y uèng Kh¶o s¸t truyÖn ng¾n cña Nam Cao, n−íc ®·.... ta cã thÓ b¾t gÆp mét sè lêi tho¹i nh©n - Khæ qu¸, gi¸ t«i ë nhµ th× ®©u ®Õn vËt sö dông to¸n tö t×nh th¸i, mµ nÕu nçi. Ta nãi chuyÖn víi nhau, thÕ nµo nh¾c ®Õn nh©n vËt ®ã th× lËp tøc liªn còng xong… ChØ t¹i th»ng lÝ C−êng t−ëng ngay ®Õn c©u nãi cöa miÖng cña nãng tÝnh, kh«ng nghÜ tr−íc nghÜ sau. nh©n vËt ®ã víi c¸ch sö dông to¸n tö Ai chø anh víi nã cßn cã hä kia ®Êy. t×nh th¸i rÊt sinh ®éng. Nãi ®Õn bµ phã Vµ tiÓu x¶o läc lâi cña l·o c−êng hµo Thô trong Mét b÷a no, ta nghÜ ®Õn ®· ®¸nh lõa ®−îc ChÝ. Nh÷ng c©u nãi nh÷ng c©u nãi phò måm cña bµ khi ®èi ngät nh¹t, th©n mËt cña l·o B¸ KiÕn ®· ®¸p víi c¸i TÝ: ói dµo «i! VÏ c¸i con lµm ChÝ PhÌo “mÒm nhòn”, h¾n hÓ h¶, chuét chÕt, cø nång nçng, tr«ng nh− con ®¾c th¾ng, råi trë thµnh tay sai cña l·o giun chÕt, c¹y gØ mòi cßn ch−a s¹ch, c¸o giµ kÓ tõ phót nµy. tr¬n l«ng ®á da…” (tr.308). 71
  4. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 §¹i häc Vinh dông mét lo¹t to¸n tö t×nh th¸i khÐo lÐo 3. Vai trß cña to¸n tö t×nh th¸i bäc cho «ng mét bé mÆt tö tÕ vµ “ngo¹i ®èi víi viÖc kh¾c häa h×nh t−îng ph¹m” ®èi víi sù viÖc cho tíi phót cuèi. nh©n vËt trong truyÖn ng¾n MÊt Më mµn tÊn kÞch, «ng dïng nh÷ng c¸i vÝ cña nhµ v¨n NguyÔn C«ng c©u nãi mang t×nh th¸i nöa däa n¹t bän Hoan ®Çy tí trong cuéc ®iÒu tra, nöa bãng giã TruyÖn ng¾n MÊt c¸i vÝ cña nhµ v¨n ¸m chØ tªn thñ ph¹m lÊy c¾p vÝ: NguyÔn C«ng Hoan thùc ra lµ mét “vë (5) - Råi tao sÏ kh«ng ®Ó yªn cho kÞch” víi nhiÒu c©u tho¹i gi÷a c¸c nh©n chóng bay vËt (nh÷ng c©u tho¹i võa cã t¸c dông c¸ -> Th¸i ®é däa n¹t vµ c¨ng th¼ng, tÝnh hãa nh©n vËt, võa cã c«ng n¨ng quyÕt lµm ®Õn cïng sù viÖc cña «ng lµm bïng næ t×nh tiÕt, thóc ®Èy vô viÖc Tham. diÔn biÕn). Hai h×nh t−îng nh©n vËt (6) - Chóng bay lµm g× mµ to måm trung t©m cña vë kÞch nµy lµ «ng Tham thÕ, nãi khÏ cho cô ngñ. (kiªm ®¹o diÔn, lµ ng−êi lµm chñ sù - Êy, mî khÏ ®Ó «ng ngñ, ®ªm qua viÖc) vµ «ng cËu ruét «ng Tham, mét ng−êi chÊt ph¸c vµ kh¸i tÝnh, n¹n nh©n «ng lñng cñng m·i, giê míi chîp m¾t cña trß ch¬i t©m lý mµ «ng Tham bµy ra ®Êy. víi nh÷ng c©u nãi chøa ®Çy c¸c to¸n tö B»ng c¸c to¸n tö “lµm g× mµ to måm t×nh th¸i mang ý nghÜa Èn ý, võa “chã thÕ”, “Êy, mî khÏ ®Ó «ng ngñ”, «ng ®Óu” (lêi cña «ng cËu), võa t¹o nªn Tham ®· võa tá th¸i ®é quan t©m ®Õn nh÷ng bÊt ngê trong c¸c ®iÓm th¾t më giÊc ngñ vµ t©m lý cña «ng cËu, tù t« vÏ nót c©u chuyÖn. ®−îc tÊm lßng son tr−íc ®¸m gia nh©n a) To¸n tö t×nh th¸i trong lêi tho¹i (vµ c¶ ng−êi ®äc truyÖn); mÆt kh¸c, mÆt cña nh©n vËt «ng Tham nghÜa s©u xa cña nh÷ng to¸n tö, ®ã lµ “Mét trong nh÷ng thñ thuËt hãm «ng Tham ®· thùc hiÖn ®−îc ®éng t¸c hØnh nhÊt cña nhµ v¨n lµ dïng nh÷ng gi¶, mét sù t¸c ®éng h÷u ý khiÕn «ng chi tiÕt ®¸nh l¹c h−íng ®éc gi¶ khái c¸i cËu b¸n tÝn b¸n nghi vÒ t©m ®Þa ng−êi ®Ých thùc sù cña c©u chuyÖn. Ng−êi ®äc ch¸u. cµng bÞ l¹c ®i xa bao nhiªu th× khi kÕt Nh÷ng ph¸t ng«n ngay sau ®ã, «ng thóc, cµng bÞ bÊt ngê bÊy nhiªu. §©y lµ ®· gi¸n tiÕp th«ng b¸o kÕt qu¶ nghi vÊn chç mµ nhµ v¨n trµo phóng cã thÓ nghÜ b»ng nh÷ng ®¸nh gi¸, nhËn ®Þnh cña ra ®ñ thø “c¹m bÉy” thó vÞ” (NguyÔn m×nh ®èi víi sù viÖc: §¨ng M¹nh, Nhµ v¨n, t− t−ëng vµ (7) - Tao th× tao kh«ng ngê cho con phong c¸ch, tr.129). “C¹m bÉy” mµ nhµ vó em ®©u (sau khi ®· lo¹i trõ kh¶ v¨n NguyÔn C«ng Hoan bµy ra trong n¨ng ¨n c¾p vÝ cña “th»ng xe”, “th»ng truyÖn ng¾n MÊt c¸i vÝ lµ nh÷ng c©u bÕp”). nãi cña «ng Tham, nh÷ng c©u nãi sö 72
  5. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 §¹i häc Vinh (8) - Tao nhí r»ng khi tao ®i n»m, l¾m biÓu thÞ sù khã gi·i bµy cña m×nh, tao cßn më vÝ ra ®Ó ®Õm l¹i giÊy b¹c, råi vµ h¬n hÕt lµ th¸i ®é nhòn nhÆn mong tao gèi ë ®Çu g−êng, chç nµy. Tao n»m muèn dÑp yªn sù viÖc: bªn c¹nh cô… Tao ch¾c lµ lóc tao ®Õm (10) - C¸i g×? C¸i g×? ThÕ nµo? ThÕ tiÒn, cã ®øa nµo tr«ng thÊy. nµo? - Kh«ng ¹. -> Mét lo¹t c¸c to¸n tö mang ý nghÜa kh¼ng ®Þnh mét c¸ch ch¾c ch¾n - Kh«ng. T«i xem trong nhµ nh− mÊt sù viÖc: “tao th× tao kh«ng ngê cho con c¸i g× kia mµ? - Kh«ng ¹. Ch¸u mÊt ®ång xu, vó em”, “tao nhí r»ng”, “tao ch¾c lµ”… nh−ng ®· t×m thÊy råi ¹. MÆc dï ®· nãi nh÷ng c©u mang th¸i ®é kh¼ng ®Þnh nh− ®inh ®ãng cét, - Kh«ng ph¶i. To h¬n kia. - ThÕ th× «ng chiªm bao ®Êy ¹. nh−ng «ng Tham vÉn tiÕp tôc khÐo lÐo ch¬i trß ch¬i t©m lý cña m×nh: - Râ rµng lµ t«i võa tØnh dËy, thÊy (9) - Chóng bay b¶o tao ngê cho ai? anh Tham g¾t g× to l¾m kia mµ. Cho bµ µ? - Kh«ng ¹. §ã lµ ch¸u m¾ng chóng - L¹y «ng bµ, chóng con ®©u d¸m nã tõ nay thÊy tiÒn nong, kh«ng cø lµ nghÜ thÕ. cña ai, kh«ng ®−îc t¬ hµo. - ThÕ th× chóng bay b¶o tao ngê cho (11) - Ch¸u l¹y «ng, vî chång ch¸u thÊt thè ®iÒu g× xin «ng bá qu¸ ®i, «ng cô µ? µ, qu©n nµy l¸o. ®õng ®Ó bông. Th«i, kh«ng nãi ®Õn Th¸i ®é lµ nghi vÊn, nghi vÊn mét chuyÖn Êy n÷a. H«m nay phiªn chî c¸ch c¨ng th¼ng vµ gay g¾t, v× ®©y lµ §ång Xu©n mêi «ng lªn ch¬i chî. nh÷ng “nghi can” cuèi cïng cña vô mÊt (12) - Anh nghi cho ai lÊy tiÒn cña c¾p. Liªn tiÕp c¸c to¸n tö nghi vÊn ®Æt anh? c¹nh nhau, “µ”, “thÕ th×”, “µ”… vµ c¶ - K×a! TiÒn nong g×, th−a «ng? c©u qu¸t c−¬ng quyÕt: “µ, qu©n nµy l¸o”. (13)- BÈm «ng nguyªn thÕ nµy: T−ëng nh− «ng Tham quyÕt lµm ra lÏ Ch¸u cã bèn m−¬i ®ång b¹c ®Ó vµo mét lÇn, quyÕt t×m thñ ph¹m b»ng trong c¸i vÝ… ®−îc. - BÈm cã thÕ th«i ¹? ThÕ nh−ng, tÊt c¶ l¹i chïng xuèng - Khæ qu¸! Ch¸u kh«ng biÕt nãi thÕ vµ biÕn hãa tr¸i ng−îc kÓ tõ khi «ng cô nµo b©y giê. Tù «ng ®æ cho «ng ®Êy. tØnh dËy vµ ho¶ng hèt: C¸i g×? C¸i g×? - Th−a «ng, ch¸u cã lßng nµo nh− ThÕ nµo? ThÕ nµo?. Lêi cña «ng Tham thÕ! ¤ng t−ëng vËy mµ oan ch¸u. kÓ tõ phót nµy trë nªn dÞu xuèng víi - Khæ l¾m! Vî chång ch¸u cã ®iÒu g× mét lo¹t to¸n tö t×nh th¸i ¹ ë cuèi c©u kh«ng ph¶i, th× «ng lµ ng−êi trªn, «ng nãi, l¹y, bÈm, th−a ë ®Çu c©u nãi biÓu cø m¾ng chöi, sao «ng l¹i ®Ó t©m lµm thÞ th¸i ®é lÞch sù, lÔ phÐp cña kÎ d−íi vËy? ®èi víi kÎ trªn, c¸c th¸n tõ khæ qu¸, khæ 73
  6. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 §¹i häc Vinh TÊt c¶ to¸n tö t×nh th¸i trong nh÷ng kÞch, rÊt ®Óu cña «ng vµ nh÷ng sù tö tÕ c©u nãi cña «ng Tham chÝnh lµ “c¹m cã tÝnh to¸n tõ tr−íc ®ã. bÉy” mµ «ng gi¨ng ra víi «ng cËu téi b) To¸n tö t×nh th¸i trong lêi tho¹i nghiÖp, vµ còng chÝnh lµ “c¹m bÉy” mµ cña nh©n vËt «ng cËu NguyÔn C«ng Hoan ®· gµi ng−êi ®äc. Tr¸i h¼n víi th¸i ®é chñ ®éng vµ Bëi sù lÔ phÐp, lÞch sù, tö tÕ vµ cã phÇn diÔn biÕn t©m lý cã thÓ hiÓu ®−îc cña ®au khæ cña «ng Tham khi bÞ «ng cËu «ng Tham lµ sù gi»ng xÐ b¸n tÝn b¸n hiÓu lÇm ®· ®−îc kh¾c häa râ trong nghi trong néi t©m cña nh©n vËt «ng tõng c©u nãi. Vµ sù viÖc chØ thËt sù vì cËu. Theo dâi qu¸ tr×nh ®iÒu tra vô ¸n, lë khi vë kÞch khÐp mµn, sù vì lë còng «ng cËu ®· bÞ cuèn s©u vµo trß ch¬i t©m ®−îc kh¾c häa b»ng chÝnh t×nh th¸i lý cña th»ng ch¸u l−u manh. ChØ cÇn trong lêi nãi cña nh©n vËt «ng Tham: ®äc nh÷ng ®o¹n ®éc tho¹i nghi vÊn (14) Mét l¸t bµ Tham ra d¸ng ©n mang th¸i ®é b¸n tÝn b¸n nghi, víi sù hËn, g¾t víi chång: ph©n v©n, bøt røt, khã chÞu… vµ cuèi - ChØ t¹i cËu l¬ ®Ônh, ®¸nh mÊt vÝ cïng lµ vì ßa b»ng c©u hái dån th¶ng tiÒn, nªn míi sinh ra l¾m c¸i r¾c rèi. thèt C¸i g×? C¸i g×? ThÕ nµo? ThÕ nµo? ¤ng Tham ung dung, tñm tØm c−êi, vµ mét chuçi nh÷ng lêi nãi, hµnh ®éng ®¸p: ph¶n øng d÷ déi cña nh©n vËt nµy, - Th× ®· lµm sao? ng−êi ®äc ®· cã thÓ h×nh dung vÒ mét - ThÕ sao cËu l¹i ngê cho «ng lµm vËy? «ng cô thËt thµ, chÊt ph¸c vµ rÊt kh¸i - T«i vê thÕ, chø vÝ ®©y nµy, cã mÊt tÝnh. ®Õch ®©u! Mét lo¹t to¸n tö t×nh th¸i biÓu thÞ ý Kh«ng cÇn biÕt ®Õn c¸i “ung dung nghÜa nghi vÊn, kh¼ng ®Þnh, phñ ®Þnh tñm tØm c−êi” cña «ng ta, chØ cÇn nghe ®an xen nhau trong lêi tho¹i cña nh©n lêi nãi víi to¸n tö thÓ hiÖn th¸i ®é tr©ng vËt «ng cËu cho thÊy sù gi»ng xÐ khã tr¸o vµ th¸ch thøc Th× ®· lµm sao, to¸n chÞu cña «ng cô thËt thµ khÝ kh¸i khi bÞ tö thÓ hiÖn th¸i ®é “chã ®Óu” khi ®−a ra ng−êi ta l¨ng nhôc: kh¼ng ®Þnh cuèi cïng: cã mÊt ®Õch ®©u! (16) -M×nh ch¼ng g× còng lµ cËu ruét (trong mèi quan hÖ víi th¸i ®é nhòn nã, em mÑ nã, mµ sao nã kh«ng biÕt nÓ nhÆn, tö tÕ ë trªn) ng−êi ®äc còng ®· cã mÆt. Ch¼ng biÕt nã cã d¸m ngê m×nh thÓ dÔ dµng h×nh dung vÒ mét vÞ t©n trÝ hay kh«ng, mµ sao nã nãi l¾m c©u nghe mÊt nh©n phÈm, mét kÎ cã sù kh«n tr¸i tai qu¸. khÐo ®Óu gi¶, l−u manh: (17)- õ, hay lµ nã nghi cho m×nh (15) - T«i chØ cèt lµm thÕ ®Ó bËn sau thËt mµ ch¼ng nãi ra… Nh−ng ch¼ng cã «ng ®õng ra ch¬i n÷a. Tèn kÐm l¾m!... lÏ. Hay lµ nã ngê th»ng bÕp, th»ng xe, -> To¸n tö “chØ cèt” trong lêi nãi cña s¸ng sím dËy, cã ®øa nµo lªn nhµ trªn, «ng Tham ®· tè c¸o chÝnh bé mÆt rÊt 74
  7. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 §¹i häc Vinh råi thÊy c¸i vÝ Êy ®Ó chç nµo, mµ lÊy §äc MÊt c¸i vÝ, râ rµng ng−êi ®äc ch¨ng?. kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i chó ý ®Õn tõng (18)-“µ, nÕu nã ®æ riÖt cho th»ng lêi dÉn, lêi kÓ cña nhµ v¨n ®Ó theo dâi bÕp, th»ng xe, sao nã kh«ng ®¸nh, diÔn biÕn c©u chuyÖn, hoÆc ®Ó h×nh kh«ng tra, kh«ng tr×nh b¸o g× c¶? QuyÕt dung Ên t−îng vÒ nh©n vËt. Bëi v×, lêi lµ nã nãi xa x«i cho m×nh hiÓu ®©y. Hay tho¹i cña hai nh©n vËt ®· nãi lªn hÇu lµ nã nghi m×nh ®ång t×nh víi lò kia, v× nh− ®Æc ®iÓm t×nh c¸ch cña mçi ng−êi, thÊy m×nh l¹ nhµ kh«ng ngñ ®−îc, ph¶i còng nh− c¸c cao trµo th¾t më nót cña x× xôc suèt ®ªm, hÕt hót thuèc l¹i uèng vë bi hµi kÞch nµy. T×nh th¸i trong diÔn n−íc, råi më cöa ra sau ®i tiÓu. NÕu thÕ biÕn lêi cña «ng Tham cho thÊy sù th©m th× thùc nã chã ®Óu qu¸!. thóy l−u manh cña con ng−êi nµy, cßn (19- Nh−ng ch¾c ®©u? Lì m×nh t×nh th¸i trong diÔn biÕn lêi cña «ng cËu ®o¸n lÇm th× oan vî chång nã cho thÊy sù thùc thµ, khÝ kh¸i, kh«ng (20)- Th«i, ®Ých l¾m råi. ChØ lµ nã chÞu ®−îc sù l¨ng nhôc cña «ng l·o. kh«ng d¸m nãi ®Õn n¬i mµ th«i. Cã thÓ thÊy, tÇn sè sö dông to¸n tö 4. KÕt luËn t×nh th¸i trong lêi tho¹i cña «ng cô lµ Cã thÓ nãi tÝn hiÖu ng«n ng÷ - to¸n dµy ®Æc, tËp trung biÓu thÞ sù tr¨n trë, tö t×nh th¸i - cã vai trß quan träng ph©n v©n, gi»ng xÐ b¸n tÝn b¸n nghi trong viÖc thÓ hiÖn ®Æc ®iÓm vÒ tÝnh mét c¸ch khã chÞu vÒ vÊn ®Ò x¶y tíi vµ c¸ch, lêi nãi cña nh©n vËt mét c¸ch râ vÒ nh÷ng c©u nãi Èn ý cña «ng Tham.. nÐt. Bªn c¹nh c¸c biÖn ph¸p, c¸c thñ Nghi vÊn, kh¼ng ®Þnh, råi l¹i nghi vÊn, ph¸p nghÖ thuËt x©y dùng h×nh t−îng phñ ®Þnh, råi l¹i kh¼ng ®Þnh… nh©n vËt ®iÓn h×nh, ta cßn b¾t gÆp Cuèi cïng, lßng tù träng cña «ng l·o nh©n vËt sö dông tãan tö t×nh th¸i khÝ kh¸i ®· ®−îc cô thÓ hãa b»ng hµnh trong lêi nh»m béc lé c¶m xóc chñ quan ®éng vµ lêi nãi. Mét lo¹t to¸n tö t×nh cña m×nh trong mét hoµn c¶nh giao tiÕp th¸i trong lêi tho¹i thÓ hiÖn sù ph¶n cô thÓ. Chóng lµm nªn mét bé phËn øng quyÕt liÖt cña «ng: Th¸i ®é giËn d÷ mang nghÜa, ®ã lµ nghÜa t×nh th¸i, kh¸c mØa mai (Xin quan «ng quan bµ ®õng víi nghÜa miªu t¶, nghÜa nµy gãp phÇn nãi khÐo, Th«i kÎ c¾p ch¶ d¸m ë chung lµm nªn c¸c s¾c th¸i riªng cña mçi víi ng−êi!), Th¸i ®é kiªn quyÕt phñ nh©n vËt, qua ®ã gãp phÇn kh¾c häa ®Þnh (§å ®Óu! Tao thÒ r»ng tõ nay tao h×nh t−îng nh©n vËt trong t¸c phÈm kh«ng hä hµng g× víi vî chång nhµ mµy v¨n häc. n÷a!). 75
  8. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 §¹i häc Vinh T i liÖu tham kh¶o [1] TuyÓn tËp NguyÔn C«ng Hoan, tËp I, NXB V¨n häc, Hµ Néi, 1983. [2] §inh Träng L¹c, 99 ph−¬ng tiÖn vµ biÖn ph¸p tu tõ trong tiÕng ViÖt, NXB Gi¸o dôc, 1999. [3] §ç ThÞ Kim Liªn, T×nh th¸i lêi héi tho¹i, Kû yÕu Ng÷ häc trÎ, Hµ Néi, 2001. [4] §ç ThÞ Kim Liªn, Gi¸o tr×nh Ng÷ dông häc, NXB §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, 2005. [5] Hoµng Phª, To¸n tö logic t×nh th¸i, T¹p chÝ Ng«n ng÷, 1984, sè 4. Summary Role of modality operators in literary works by Nguyen Cong Hoan In this article we carry out a thorough study on the importance role of modality operator in the manifestation of character’s personality features in the short story “MÊt c¸i vÝ” (losing a wallet) by Nguyen Cong Hoan. Modality meaning is one of two meaning elements in sentances: the first one is lexical and the second is modality. This meaning expresses the attitude, emotion of speaker to reality. They are expressed by modality operators. (a) Cao häc 13 LÝ luËn Ng«n ng÷, Tr−êng ®¹i häc Vinh. 76
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

TL.01: Bộ Tiểu Luận Triết Học
207 tài liệu
1477 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2