Bền vững phải từ cấu trúc tài chính của doanh nghiệp

BỀN VỮNG PHẢI TỪ CẤU TRÚC TÀI CHÍNH CỦA <br /> DOANH NGHIỆP<br /> <br /> Không thiếu doanh nghiệp sử  dụng vốn vay quá mức dẫn tới sụp đổ, hoặc lâm vào  <br /> tình trạng tài chính yếu kém buộc phải tái cấu trúc hay dừng hoạt động. Những bài <br /> học từ  thực tiễn cho thấy, cái gốc của bền vững phải từ  sức khỏe tài chính doanh <br /> nghiệp.<br /> <br /> Cấu trúc tài chính yếu ảnh hưởng đến tính bền vững của doanh nghiệp<br /> <br /> Tại Diễn đàn Kinh tế tư nhân năm 2019, lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước cho biết, vốn trung ­  <br /> dài hạn cho nền kinh tế vẫn chủ yếu dựa vào hệ thống ngân hàng.<br /> <br /> Tín dụng trung ­ dài hạn chiếm tỷ  trọng khá lớn (khoảng 50,6% tổng dư  nợ). Bên cạnh đó, <br /> năm 2019 cũng là năm bùng nổ của thị trường trái phiếu doanh nghiệp khi quy mô thị trường <br /> tăng mạnh, lên hơn 10% GDP.<br /> <br /> Điều đó cho thấy một  đặc điểm quan trọng trong bức tranh tăng trưởng của  các doanh  <br /> nghiệp Việt Nam trong một thập kỷ vừa qua, đó là vẫn dựa nhiều vào vay nợ.<br /> <br /> Cấu trúc tài chính của doanh nghiệp vững mạnh là tỷ lệ tối ưu giữa vốn chủ sở hữu và vốn  <br /> vay nhằm đảm bảo tối ưu giá trị của doanh nghiệp.<br /> <br /> Có nghĩa là doanh nghiệp sử dụng công cụ đòn bẩy tài chính hợp lý và linh hoạt trong điều <br /> kiện đáp ứng chiến lược kinh doanh, cũng như các điều kiện của thị trường vốn, đặc biệt là <br /> lãi suất.<br /> <br /> Trong quá khứ, không thiếu trường hợp doanh nghiệp sử dụng vốn vay quá mức dẫn tới sụp <br /> đổ, hoặc lâm vào tình trạng tài chính yếu kém buộc phải tái cấu trúc.<br /> <br /> Công ty Sông Đà Thăng Long (STL) nhiều năm trước đã trong tình trạng 10 đồng lợi nhuận  <br /> trước lãi vay (EBIT), thì có đến hơn 5 đồng được dùng để trả  lãi ngân hàng với cơ cấu vốn  <br /> vay/vốn chủ sở hữu lên đến 13 lần. Với tình trạng kinh doanh và tài chính kiệt quệ, STL sau <br /> đó buộc phải huỷ  niêm yết trên Sở  Giao dịch chứng khoán (HOSE) và gần như  vắng bóng <br /> trên thương trường.<br /> <br /> Một điển hình khác là Tập đoàn Hoàng Anh Gia Lai (HAG). Nợ vay trên báo cáo tài chính đầu  <br /> năm 2016 lên đến 31.000 tỷ đồng trong tổng tài sản khoảng 48.800 tỷ đồng, đó là chưa kể các  <br /> khoản vay dưới tên các cá nhân theo công bố của các ngân hàng chủ nợ.<br /> <br /> Gánh nặng nợ vay đã buộc HAG phải tái cấu trúc triệt để trong 3 năm qua và phải nhờ sự trợ <br /> giúp từ Tập đoàn Trường Hải (Thaco) thông qua hợp tác chiến lược được công bố năm 2018 <br /> để có thể tái thiết lại hoạt động kinh doanh.<br /> <br /> HAG đã buộc phải bán nhiều công ty con, bán các dự án đầu tư để giảm nợ vay.<br /> <br /> Trường hợp gần nhất là Tập đoàn Hoa Sen (HSG). Gánh nặng nợ vay lên đến 60% tổng tài  <br /> sản đã khiến lợi nhuận sụt giảm nghiêm trọng vào năm 2018 khi thị trường không thuận lợi.<br /> <br /> HSG buộc phải tái cấu trúc toàn diện, chuyển đổi và cắt giảm nhiều chi nhánh tại các tỉnh,  <br /> thành phố, giảm hàng tồn kho để có thể giảm nợ vay khoảng 4.000 tỷ đồng năm 2019.<br /> <br /> Cấu trúc tài chính yếu  ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả kinh doanh trong ngắn và dài hạn. <br /> Trường hợp của HSG cho thấy vay nợ quá mức đã khiến lợi nhuận sụt giảm nghiêm trọng, <br /> mất cân đối về dòng tiền.<br /> <br /> Lợi nhuận biên của HSG giảm mạnh từ 8,4% năm 2016 xuống còn 1,2% trong năm 2018. Giá  <br /> cổ phiếu của HAG và HSG hiện đã giảm về dưới mệnh giá (10.000 đồng/cổ phiếu), gây ảnh  <br /> hưởng lớn đến lợi ích của cổ đông.<br /> <br /> Xu hướng ngắn hạn<br /> <br /> TS. Chris D’Souza, Giám đốc Tài chính (CFO) của CMA Australia đã chia sẻ  trong một sự <br /> kiện gần đây về xu hướng ngắn hạn của các doanh nghiệp: "Mục tiêu chính là đáp ứng ngay <br /> tức thì những thông tin tài chính tác động đến giá cổ  phiếu ngắn hạn, thay vì mục tiêu phát  <br /> triển bền vững trong dài hạn. Sử dụng đòn bẩy tài chính thông qua vay nợ  quá mức là công <br /> cụ có thể giúp doanh nghiệp thúc đẩy ngắn hạn doanh thu và lợi nhuận trên báo cáo tài chính,  <br /> đồng thời đẩy giá cổ  phiếu trước mắt, nhưng có thể  tác động xấu đến kết quả  kinh doanh  <br /> trong dài hạn".<br /> <br /> Các doanh nghiệp Việt Nam có xu hướng đẩy mạnh đi vay khi dễ tiếp cận các khoản vay từ <br /> ngân hàng thương mại.<br /> <br /> Bên cạnh đó, Nghị  định 163/2018/NĐ­CP đã tạo ra hành lang pháp lý thông thoáng cho thị <br /> trường trái phiếu doanh nghiệp, càng khiến các doanh nghiệp Việt Nam tăng cường vay vốn <br /> thông qua phát hành trái phiếu.<br /> <br /> Năm 2019, các doanh nghiệp Việt Nam đã huy động được trên 230.000 tỷ đồng từ trái phiếu  <br /> doanh nghiệp, con số  cao kỷ  lục, hơn cả  giá trị  trái phiếu chính phủ  huy động được trong <br /> năm.<br /> <br /> Đã có những cảnh báo về rủi ro liên quan đến một lượng lớn trái phiếu doanh nghiệp được  <br /> phát hành với lãi suất cao so với mặt bằng lãi suất thị trường trong năm qua, đặc biệt đối với  <br /> trái phiếu phát hành bởi các công ty kinh doanh bất động sản.<br /> <br /> Việc vay nợ dễ dàng có thể khiến doanh nghiệp đa dạng hóa ngành nghề kinh doanh vào các  <br /> lĩnh vực rủi ro cao với kỳ vọng trước mắt có thể mang lại những con số báo cáo làm hài lòng  <br /> thị trường.<br /> <br /> Những lĩnh vực kinh doanh rủi ro là những lĩnh vực mà doanh nghiệp chưa xây dựng được <br /> năng lực lõi và thường có biến động không thể lường trước trong dài hạn. Những rủi ro mà <br /> HAG đã phải đối mặt khi quyết định phát triển sang lĩnh vực trồng cao su với nợ vay lớn từ <br /> giai đoạn 2010­2011 là một ví dụ điển hình.<br /> <br /> Hướng tới phát triển bền vững<br /> Chia sẻ  của một chủ  doanh nghiệp lớn về tình hình vay nợ  quá mức gần đây đã khiến lợi <br /> nhuận biên của công ty sụt giảm nghiêm trọng,  ảnh hưởng lớn đến chiến lược phát triển, <br /> thậm chí có thể khiến công ty buộc phải bán tài sản, cắt giảm quy mô để trả nợ.<br /> <br /> Vay nợ  quá mức đã khiến công ty phải luôn tạo ra dòng tiền định kỳ  đủ  trả  lãi vay và đặc <br /> biệt là gốc vay.<br /> <br /> Từ đó, doanh nghiệp phụ thuộc lớn vào bán hàng và tính ổn định của thị  trường kinh doanh  <br /> để  tạo ra dòng tiền. Để  đẩy mạnh bán hàng, bất kể  thị  trường có thuận lợi hay không, đội <br /> ngũ bán hàng của công ty đã phải thực hiện rất nhiều đợt khuyến mại, giảm giá..., dẫn đến  <br /> lợi nhuận biên ngày càng co hẹp.<br /> <br /> Điều đó ngày càng khiến công ty khó khăn về dòng tiền và không thoát ra khỏi vòng xoáy đi <br /> xuống do cấu trúc tài chính yếu kém.<br /> <br /> “Năm 2019, có gần 200 doanh nghiệp đã thực hiện phát hành trái phiếu huy động vốn,  <br /> qua đó huy động được trên 233.000 tỷ đồng. Việc vay nợ dễ dàng có thể khiến doanh  <br /> nghiệp đa dạng hóa ngành nghề  kinh doanh vào các lĩnh vực rủi ro cao với kỳ  vọng  <br /> ngắn hạn làm hài lòng thị trường.”<br /> <br /> Trong môi trường kinh doanh biến động, tái tạo liên tục là yêu cầu cấp thiết với mọi doanh  <br /> nghiệp, cho dù quy mô lớn hay nhỏ, hoạt động ổn định hay khó khăn. Tái cấu trúc tài chính sẽ <br /> là một trong những nội dung quan trọng nhất.<br /> Doanh nghiệp sẽ  phải xác định một cấu trúc vốn tối  ưu để  đảm bảo luôn trong tình trạng <br /> dòng tiền vững mạnh để tài trợ cho các kế hoạch phát triển, cũng như đặt mình vào vị thế an  <br /> toàn tài chính để tránh ảnh hưởng bị động khi môi trường kinh doanh thay đổi.<br /> Những doanh nghiệp đang vay nợ quá lớn cần xây dựng chiến lược tái cấu trúc tài chính phù  <br /> hợp nhằm giảm nợ vay về mức tối ưu. <br /> Trên góc độ kinh doanh, doanh nghiệp nên tránh chiến lược “quả mít”, có nghĩa là phát triển  <br /> đa dạng hoá quá mức ra khỏi các hoạt động kinh doanh mà doanh nghiệp có lợi thế  cạnh  <br /> tranh và năng lực cốt lõi.<br /> Phát triển đa dạng hoá sẽ  khiến doanh nghiệp phụ  thuộc vào khả  năng huy động vốn, đặc <br /> biệt khi doanh nghiệp huy động lượng lớn vốn vay để  tài trợ  cho các dự  án mới, trong khi  <br /> không thể lường trước hết những rủi ro của lĩnh vực mới phải đối mặt.<br /> Những dự  án kinh doanh đa dạng, vượt khỏi năng lực lõi thường “ăn” rất nhiều tiền của  <br /> doanh nghiệp, trong khi chưa tạo ra dòng tiền tương ứng để có thể chi trả chi phí vốn và gốc  <br /> đầu tư.<br /> Để  đáp  ứng yêu cầu tăng trưởng, doanh nghiệp nên tính đến các kế  hoạch mở  rộng thị <br /> trường cho các sản phẩm sẵn có, hoặc phát triển các sản phẩm mới trên thị  trường quen  <br /> thuộc nhằm đảm bảo duy trì năng lực lõi và lợi thế cạnh tranh.<br /> Phát triển kinh doanh sản phẩm mới trên thị trường mới có thể khiến doanh nghiệp chịu rủi <br /> ro rất cao trong việc đạt mục tiêu chiến lược, nhất là trong điều kiện không huy động được <br /> đủ nguồn lực tài chính.<br /> Điều này ảnh hưởng lớn đến sự phát triển bền vững, tạo giá trị tối ưu cho cổ đông trong dài <br /> hạn của bất kỳ doanh nghiệp nào.<br />