Biến đổi cơ cấu xã hội ở Việt Nam trong tiến trình đổi mới

BiÕn ®æi c¬ cÊu x· héi ë ViÖt Nam<br /> trong tiÕn tr×nh ®æi míi<br /> <br /> <br /> NguyÔn §×nh TÊn(*)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> C ¬ cÊu x· héi, biÕn ®æi c¬ cÊu x· héi<br /> lµ nh÷ng chñ ®Ò lín, nh¹y c¶m vµ<br /> mang tÝnh "cèt lâi", "c¨n cèt" cña x· héi<br /> diÖn nÒn kinh tÕ x· héi ®Êt n−íc trong<br /> thêi gian tíi.(*)<br /> I. BiÕn ®æi c¬ cÊu x· héi giai cÊp, giai tÇng x· héi<br /> häc nãi riªng, cña c¸c khoa häc x· héi vµ<br /> Tõ §¹i héi §¶ng VI (§¹i héi ®æi míi<br /> nh©n v¨n nãi chung. Nghiªn cøu c¬ cÊu<br /> n¨m 1986), ®Æc biÖt lµ tõ nh÷ng n¨m 90<br /> x· héi, biÕn ®æi c¬ cÊu x· héi ®Ó hiÓu<br /> (thÕ kû XX) ®Õn nay, theo c¸c sè liÖu tõ<br /> ®−îc nh÷ng ®Æc tr−ng, ®Æc tÝnh cña x· Tæng côc Thèng kª, cã thÓ thÊy c¬ cÊu<br /> héi, ®Ó ®¸nh gi¸ ®−îc tr×nh ®é ph¸t x· héi giai cÊp, giai tÇng x· héi ë n−íc<br /> triÓn cña x· héi, ®Ó chØ ra ®−îc sù c©n ta ®· cã nh÷ng biÕn ®æi ®¸ng kÓ. Tû<br /> b»ng hay nh÷ng nghiªng lÖch trong x· träng c− d©n n«ng nghiÖp tõ chç chiÕm<br /> héi. §ã còng lµ “ch×a kho¸” ®Ó hiÓu ®−îc xÊp xØ 70% tr−íc ®©y ®· gi¶m xuèng chØ<br /> biÕn ®æi x· héi, tõ ®ã cho phÐp §¶ng vµ cßn 50% (n¨m 2007), tû träng lao ®éng<br /> Nhµ n−íc còng nh− c¸c tæ chøc ®oµn thÓ c«ng nghiÖp, x©y dùng vµ dÞch vô tõ chç<br /> x· héi ®−a ra ®−îc nh÷ng dù b¸o x· héi; cßn hÕt søc bÐ nhá tr−íc ®æi míi ®Òu ®·<br /> trªn c¬ së ®ã cã nh÷ng c¬ së khoa häc cÇn t¨ng lªn møc 30% trong nÒn kinh tÕ<br /> thiÕt ®Ó ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p (n¨m 2007). N¨m 2009, −íc tÝnh lao<br /> nh»m thóc ®Èy x· héi ph¸t triÓn theo ®éng c«ng nghiÖp kho¶ng trªn 12,5<br /> h−íng n¨ng ®éng, tÝch cùc, tiÕn bé, ®ång triÖu ng−êi, lao ®éng dÞch vô còng ë møc<br /> thêi ho¸ gi¶i nh÷ng xu h−íng tho¸i bé, t−¬ng tù kho¶ng 12 triÖu ng−êi. Nh−ng<br /> bÊt æn hoÆc nguy c¬ ®æ vì x· héi. ®iÒu ®¸ng nãi lµ ë chç: tû träng lao ®éng<br /> c«ng nghiÖp (thùc chÊt lµ lao ®éng cña<br /> Trªn c¬ së ph©n tÝch lý luËn vµ kh¸i<br /> ng−êi c«ng nh©n, giai cÊp c«ng nh©n<br /> qu¸t ho¸ thùc tiÔn biÕn ®æi c¬ cÊu x· héi<br /> theo c¸ch nãi truyÒn thèng) vµ lao ®éng<br /> n−íc ta thêi kú ®æi míi, chóng t«i xin<br /> dÞch vô sÏ cßn tiÕp tôc t¨ng lªn m¹nh<br /> nªu ra mét sè nÐt biÕn ®æi chÝnh trong<br /> mÏ trong nh÷ng n¨m tíi, tû träng lao<br /> c¸c ph©n hÖ c¬ cÊu x· héi c¬ b¶n ë n−íc ®éng n«ng nghiÖp sÏ tiÕp tôc gi¶m. Cho<br /> ta hiÖn nay víi hy väng cung cÊp mét ®Õn nay, c¶ n−íc ®· cã hµng tr¨m ngµn<br /> nguån tham kh¶o bæ Ých cho viÖc t¸i cÊu<br /> tróc l¹i c¬ cÊu x· héi theo h−íng phï (*)<br /> GS., TS., ViÖn tr−ëng ViÖn X· héi häc, Häc viÖn<br /> hîp víi xu h−íng héi nhËp, ®æi míi toµn ChÝnh trÞ-Hµnh chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh.<br /> 4 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 3.2010<br /> <br /> doanh nghiÖp, 3 triÖu hé s¶n xuÊt kinh t¸c gi¶ cña c¸c bµi b¸o gäi hä lµ "tÇng<br /> doanh víi hµng triÖu doanh nh©n. Lùc líp trung l−u" vµ hä nhËn ®Þnh r»ng: Sù<br /> l−îng lao ®éng trong khu vùc nhµ n−íc lín m¹nh cña tÇng líp nµy sÏ gãp phÇn<br /> chØ ë møc 3,975 triÖu ng−êi (n¨m 2007). thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ, t¨ng<br /> Trong khi ®ã lao ®éng khu vùc ngoµi c−êng søc m¹nh tæng hîp cña ®Êt n−íc;<br /> nhµ n−íc (cïng n¨m) lµ 40,197 triÖu t¹o ra ®−îc nhiÒu viÖc lµm, h¹n chÕ thÊt<br /> ng−êi, −íc tÝnh n¨m 2009 cã thÓ lµ 41- nghiÖp gãp phÇn æn ®Þnh x· héi, gi¶m<br /> 42 triÖu lao ®éng, lín gÊp 10 lÇn lùc thiÓu nh÷ng c¨ng th¼ng x· héi, nhÊt lµ<br /> l−îng lao ®éng khu vùc nhµ n−íc, chiÕm ¸p lùc vÒ viÖc lµm; thóc ®Èy c¶i c¸ch<br /> tuyÖt ®¹i lùc l−îng lao ®éng toµn x· héi. kinh tÕ, ®æi míi thÓ chÕ, thñ tôc hµnh<br /> Xu h−íng chung lµ, tû träng lao chÝnh, hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch, thóc<br /> ®éng trong khu vùc nhµ n−íc gi¶m, khu ®Èy sù liªn kÕt 4 nhµ: nhµ n«ng, nhµ<br /> vùc ngoµi nhµ n−íc liªn tôc t¨ng, lao n−íc, nhµ doanh nghiÖp, nhµ khoa häc;<br /> ®éng n«ng nghiÖp gi¶m, lao ®éng c«ng ®ãng gãp to lín vµo nguån thu ng©n<br /> nghiÖp, dÞch vô t¨ng. §¸ng chó ý lµ sù s¸ch nhµ n−íc th«ng qua viÖc nép thuÕ<br /> t¨ng nhanh sè l−îng c¸c doanh nghiÖp, còng nh− nhiÒu ho¹t ®éng phóc lîi x·<br /> theo ®ã lµ t¨ng sè l−îng c¸c doanh héi, cøu trî x· héi, tõ thiÖn x· héi...<br /> nh©n... Theo ®µ ph¸t triÓn nh− hiÖn Ph¶i thÊy r»ng, tÇng líp doanh nh©n<br /> nay, môc tiªu 500.000 doanh nghiÖp víi ®ang trë thµnh mét lùc l−îng chñ c«ng,<br /> c¶ triÖu doanh nh©n vµo n¨m 2010-2011 ®éi qu©n xung kÝch trong c«ng cuéc ph¸t<br /> nh− môc tiªu §¹i héi §¶ng X ®Æt ra triÓn kinh tÕ – x· héi n−íc ta.<br /> ch¾c ch¾n lµ sÏ kh«ng chØ ®¹t tíi mµ cã<br /> thÓ cßn v−ît xa h¬n. §éi qu©n nµy cïng víi nh÷ng ng−êi<br /> lao ®éng −u tó kh¸c ®ang “næi lªn”, “tréi<br /> Sù lín m¹nh kh«ng ngõng cña tÇng v−ît” lªn tõ kh¾p c¸c giai cÊp, tÇng líp<br /> líp doanh nh©n còng nh− sù ®a d¹ng, x· héi hîp thµnh mét tÇng líp x· héi<br /> phong phó cña nã (nguån gèc xuÊt th©n, “−u tréi”- tÇng líp bao gåm nh÷ng phÇn<br /> tuæi t¸c, c¸c ®Æc tr−ng theo giíi, tr×nh tö n¨ng ®éng nhÊt, tµi hoa, xuÊt s¾c<br /> ®é häc vÊn, quy m«, lo¹i h×nh, vèn ®Çu nhÊt. Hä trë thµnh nh÷ng m¹nh th−êng<br /> t− ho¹t ®éng, liªn kÕt tæ chøc, vïng qu©n, nh÷ng ®Çu tµu thËt sù sung m·n,<br /> miÒn s¶n xuÊt ®Çu t−, kinh doanh...) sÏ khoÎ m¹nh, ®i tiªn phong trong tÊt c¶<br /> t¹o ra mét côc diÖn míi cho nÒn kinh tÕ c¸c ho¹t ®éng x· héi. Hä sÏ lµ ng−êi l«i<br /> còng nh− ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu bøc kÐo, dÉn d¾t mçi nhãm x· héi còng nh−<br /> b¸ch h¬n ®èi víi nh÷ng thay ®æi trong toµn x· héi ®i lªn.<br /> chÝnh s¸ch, thÓ chÕ ph¸p luËt cho phï<br /> hîp. Sù lín m¹nh nµy diÔn ra kh«ng chØ Sù h×nh thµnh tÇng líp x· héi "−u<br /> ë c¸c ®Þa bµn ®« thÞ, trong c¸c lÜnh vùc tréi" g¾n chÆt víi qu¸ tr×nh h×nh thµnh<br /> c«ng nghiÖp, dÞch vô tµi chÝnh, kü thuËt, cÊu tróc ph©n tÇng x· héi hîp thøc.<br /> c«ng nghÖ cao mµ c¶ ë c¸c ®Þa bµn n«ng TÇng líp −u tó nµy cÇn ph¶i ®−îc §¶ng,<br /> th«n, rõng nói, biªn c−¬ng, h¶i ®¶o, c¶ Nhµ n−íc vµ c¸c ®oµn thÓ x· héi nh×n<br /> c¸c lÜnh vùc n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, nhËn mét c¸ch ®óng ®¾n, ®¸nh gi¸ ®óng<br /> thñy s¶n, c¶ nh÷ng n¬i ch−a ®ßi hái tµi n¨ng, c«ng lao vµ nh÷ng gi¸ trÞ ®ãng<br /> nhiÒu ®Õn c«ng nghÖ cao, kü thuËt cao, gãp cña hä, t«n vinh hä, vinh danh hä.<br /> nguån nh©n lùc chÊt l−îng cao. Mét sè §ång thêi, cÇn ph¶i chó ý theo dâi, thu<br /> BiÕn ®æi c¬ cÊu x· héi... 5<br /> <br /> hót, ®µo t¹o, s¾p xÕp, bæ nhiÖm hä vµo ng−êi ®au bÖnh, tµn tËt, gÆp nhiÒu rñi<br /> c¸c vÞ trÝ then chèt trong bé m¸y cña ro, thiªn tai, ®Þch ho¹... §ã lµ nh÷ng<br /> §¶ng vµ Nhµ n−íc. NÕu hä lµ doanh ng−êi sèng ë vïng s©u, vïng xa, ®Êt ®ai<br /> nh©n, nhµ khoa häc, chóng ta cÇn cã c¸c c»n cçi, thêi tiÕt kh¾c nghiÖt, ®Þa h×nh<br /> chÝnh s¸ch an toµn, th«ng tho¸ng, t¹o chia c¾t, giao th«ng ®i l¹i khã kh¨n, c¬<br /> ®iÒu kiÖn ®Ó hä cã thÓ ph¸t huy cao së h¹ tÇng thÊp kÐm, phong tôc lµm ¨n<br /> nhÊt n¨ng lùc kinh doanh vµ s¸ng t¹o l¹c hËu... Hä cã thÓ lµ nh÷ng ng−êi d©n<br /> cña m×nh. CÇn ph¶i t¹o ra cho hä nh÷ng ë diÖn "gi¶i to¶" ®Êt ®ai, nhµ ë..., sang<br /> hµnh lang, m«i tr−êng réng r·i, nh÷ng m«i tr−êng sèng míi hä ch−a ®−îc ®µo<br /> −u ®·i vÒ thuÕ, vèn, nh÷ng t− vÊn vµ hç t¹o nghÒ nghiÖp, ch−a ®−îc chuÈn bÞ vÒ<br /> trî ph¸p lý vµ nh÷ng chÕ tµi b¶o vÖ hä mÆt t©m lý ®Ó thÝch nghi vµ héi nhËp<br /> khi lîi Ých cña hä bÞ ®e däa, x©m h¹i. víi n¬i ë míi.<br /> <br /> ThiÕt nghÜ, §¶ng vµ Nhµ n−íc ViÖt Hä cã thÓ lµ nh÷ng doanh nh©n,<br /> Nam nªn sím chØ ®¹o cho c¸c nhµ khoa nh÷ng tiÓu th−¬ng, tiÓu chñ, thî thñ<br /> häc, c¸c nhµ lý luËn nghiªn cøu thËt sù c«ng lµm ¨n thua lç, tôt hËu vÒ mÆt kü<br /> s©u s¾c, thÊu ®¸o, tõ ®ã tiÕn hµnh tæng thuËt, c«ng nghÖ, kh«ng theo kÞp hoÆc<br /> kÕt, ®¸nh gi¸ vµ rót ra nh÷ng nhËn ®Þnh kh«ng ®ñ n¨ng lùc c¹nh tranh ®Ó tån t¹i<br /> thËt sù kh¸ch quan, toµn diÖn, khoa häc vµ ph¸t triÓn. Hä còng cã thÓ lµ nh÷ng<br /> vÒ tÇng líp x· héi nµy. Chóng t«i tin ng−êi thuéc diÖn chÝnh s¸ch x· héi nh−<br /> t−ëng r»ng, nh÷ng ®¸nh gi¸ chÝnh thøc, th−¬ng binh, gia ®×nh liÖt sÜ, nh÷ng<br /> ®óng ®¾n vµ kÞp thêi cña §¶ng vµ Nhµ ng−êi cã c«ng víi c¸ch m¹ng..., nay<br /> n−íc ta sÏ cã ý nghÜa thùc sù quan träng thiÕu søc khoÎ, häc vÊn, chuyªn m«n<br /> trong viÖc gi¶i to¶, th¸o gì nh÷ng b¨n nghÒ nghiÖp...<br /> kho¨n, xao ®éng cña kh«ng Ýt c¸n bé, Nh÷ng ng−êi thuéc c¸c nhãm x· héi,<br /> ®¶ng viªn hiÖn nay ®èi víi hä. tÇng líp x· héi “yÕu thÕ” nµy kh¸ ®«ng<br /> ®¶o vµ ®ang lµ mét hiÖn t−îng x· héi<br /> Song hµnh víi sù h×nh thµnh nhãm<br /> nhøc nhèi, lµ nçi b¨n kho¨n, lo l¾ng vµ<br /> x· héi "v−ît tréi", tÇng líp x· héi "−u mèi quan ng¹i cho nhiÒu nhµ l·nh ®¹o,<br /> tréi" lµ sù xuÊt hiÖn mét c¸ch tÊt yÕu, qu¶n lý ë c¸c tæ chøc, ®Þa ph−¬ng còng<br /> kh«ng tr¸nh khái c¸c nhãm x· héi "yÕu<br /> nh− §¶ng, Nhµ n−íc vµ c¸c tæ chøc x· héi.<br /> thÕ", tÇng líp x· héi “yÕu thÕ”. Nh÷ng<br /> nhãm x· héi nµy ®−îc h×nh thµnh tõ II. BiÕn ®æi c¬ cÊu x· héi d©n sè ë ViÖt Nam<br /> kh¾p c¸c giai cÊp, tÇng líp, tæ chøc,<br /> Sù biÕn ®æi c¬ cÊu d©n sè ë n−íc ta<br /> nghÒ nghiÖp nh− c«ng nh©n, n«ng d©n,<br /> trong vµi thËp kû qua biÓu hiÖn râ nhÊt<br /> trÝ thøc, c«ng chøc, thî thñ c«ng, tiÓu<br /> vµ ®¸ng chó ý nhÊt lµ trong c¬ cÊu tuæi,<br /> th−¬ng, tiÓu chñ... §ã lµ nh÷ng ng−êi<br /> cïng víi ®ã lµ nh÷ng biÕn ®æi nhÑ trong<br /> kh«ng cã nghÒ nghiÖp æn ®Þnh, häc vÊn,<br /> c¬ cÊu giíi tÝnh, sau n÷a vµ g¾n víi nã<br /> tay nghÒ thÊp, kh«ng cã tay nghÒ hoÆc<br /> lµ sù biÕn ®æi trong møc sinh, møc tö.<br /> cã nghÒ råi song ch−a kiÕm ®−îc viÖc<br /> lµm... §ã lµ nh÷ng ng−êi sèng trong c¸c Do thµnh qu¶ cña c«ng t¸c d©n sè<br /> gia ®×nh ®«ng con, Ýt nh©n lùc lao ®éng, vµ KHHG§ trªn ph¹m vi toµn x· héi,<br /> ®«ng nh©n khÈu phô thuéc, søc khoÎ ®Æc biÖt râ nÐt lµ tõ sau NghÞ quyÕt<br /> yÕu, hay èm ®au, hoÆc gia ®×nh cã nhiÒu Trung −¬ng 4 kho¸ VII (n¨m 1993), møc<br /> 6 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 3.2010<br /> <br /> sinh gi¶m liªn tôc, møc tö còng gi¶m, cã kh¶ n¨ng lao ®éng ®èi víi nhãm d©n<br /> ®êi sèng nh©n d©n kh«ng ngõng ®−îc sè ngoµi ®é tuæi lao ®éng. Tû lÖ d©n sè<br /> c¶i thiÖn, tuæi thä b×nh qu©n cña ng−êi phô thuéc ë n−íc ta ch−a bao giê ®¹t ë<br /> d©n t¨ng ®¸ng kÓ... ®· dÉn ®Õn sù thay møc thÊp 54% (nh− n¨m 2007), thÊp<br /> ®æi lín trong c¬ cÊu tuæi cña d©n sè n−íc h¬n nhiÒu so víi 98% (n¨m 1979) vµ ®©y<br /> ta. Tû träng d©n sè phô thuéc (bao gåm lµ khëi ®Çu cña mét thêi kú "d− lîi d©n<br /> nhãm d©n sè d−íi 15 tuæi, céng víi sè sè", "c¬ cÊu d©n sè vµng" (1, 2).<br /> ng−êi trªn 60 tuæi) tõ 49,6% d©n sè<br /> (n¨m 1979) gi¶m xuèng 35% d©n sè C¬ cÊu d©n sè nµy ®· vµ ®ang t¸c<br /> (n¨m 2007). Tû träng d©n sè trong ®é tuæi ®éng m¹nh mÏ ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ<br /> lao ®éng (bao gåm nh÷ng ng−êi tõ 15 ®Õn x· héi n−íc ta. §ã cã thÓ sÏ lµ c¬ héi ®Ó<br /> d−íi 60 tuæi) t¨ng nhanh tõ 50,4% (n¨m chóng ta cÊt c¸nh t¨ng kho¶ng 1/3 møc<br /> 1979) lªn 65% (n¨m 2007) (1). t¨ng tr−ëng kinh tÕ hµng n¨m vµ kÐo<br /> dµi kho¶ng 30 n¨m nh− nh÷ng con hæ<br /> Nh÷ng thay ®æi vÒ c¬ cÊu tuæi trªn ch©u ¸ (NhËt B¶n, Hµn Quèc, Trung<br /> ®©y chøng tá ViÖt Nam kh«ng cßn lµ Quèc) mÊy thËp kû tr−íc ®©y nhê nguån<br /> mét quèc gia d©n sè trÎ mµ ®ang b−íc lao ®éng dåi dµo, ®«ng ®¶o, l¹i “mang<br /> vµo giai ®o¹n "d− lîi d©n sè" (c¸c nhµ v¸c” nhãm d©n sè phô thuéc Ýt nhÊt.<br /> nh©n khÈu häc gäi ®ã lµ thêi kú d©n sè<br /> vµng). "D− lîi nh©n khÈu" hay "lîi tøc Mét sè nhµ khoa häc cho r»ng, thêi<br /> nh©n khÈu" lµ giai ®o¹n tû träng trÎ em kú vËn héi do d− lîi d©n sè ë ViÖt Nam<br /> d−íi 15 tuæi Ýt h¬n 30% vµ tû träng mang l¹i sÏ kÐo dµi kho¶ng 30 n¨m: tõ<br /> ng−êi cao tuæi tõ 65 tuæi trë lªn Ýt h¬n n¨m 2010 ®Õn n¨m 2040. Víi vËn héi<br /> 15%. N¨m 2007, trÎ em d−íi 15 tuæi ë nµy, nÕu ChÝnh phñ cã chÝnh s¸ch tèt<br /> n−íc ta lµ 25,5%, ng−êi cao tuæi trªn 65 trªn c¶ 3 lÜnh vùc: gi¸o dôc-®µo t¹o,<br /> tuæi lµ 7,2%. C¬ cÊu d©n sè vµng hay kinh tÕ-x· héi vµ qu¶n lý th× −íc m¬ ho¸<br /> cßn gäi lµ d− lîi d©n sè lµ kh¸i niÖm rång cña n−íc ta kh«ng cßn chØ lµ mong<br /> dïng ®Ó chØ mét d©n sè cã ng−êi lao muèn mµ cã thÓ sÏ trë thµnh hiÖn thùc.<br /> ®éng (tõ 15-59 tuæi) ®¹t tû lÖ cao nhÊt, ChÝnh s¸ch gi¸o dôc, ®µo t¹o tèt nh»m<br /> vµ nhãm d©n sè phô thuéc ë møc thÊp sím ®−a nhãm d©n sè trÎ n−íc ta trë<br /> nhÊt (nh÷ng ng−êi cã ®é tuæi tõ 0 ®Õn thµnh mét lùc l−îng lao ®éng cã tr×nh<br /> 14 tuæi vµ tõ 60 tuæi trë lªn) (1, 2).<br /> ®é häc vÊn, tay nghÒ cao, chuyªn m«n<br /> Sù ph¸t triÓn cña mçi quèc gia phô giái, n¨ng ®éng thÞ tr−êng, lao ®éng cã<br /> thuéc vµo nhiÒu yÕu tè, trong ®ã ®¸ng n¨ng suÊt cao. ChÝnh s¸ch kinh tÕ vµ<br /> kÓ nhÊt vµ trùc tiÕp nhÊt lµ nguån lùc chÝnh s¸ch x· héi tèt ®Ó khuyÕn khÝch<br /> con ng−êi (nguån lùc lao ®éng, bao gåm c¸c doanh nghiÖp më mang ®Çu t− vµ<br /> c¶ sè l−îng lao ®éng vµ chÊt l−îng lao t¹o ra nhiÒu viÖc lµm; t¹o m«i tr−êng<br /> ®éng). Nguån lùc lao ®éng l¹i ®−îc xem th«ng tho¸ng, linh ho¹t ®Ó lùc l−îng lao<br /> xÐt trong mèi quan hÖ víi nhãm d©n sè ®éng trÎ t×m ®−îc viÖc lµm, c¬ ®éng, linh<br /> phô thuéc (ch−a lao ®éng hoÆc th«i lao ho¹t trong thÞ tr−êng viÖc lµm. ChÝnh<br /> ®éng). Tû sè phô thuéc lµ mét trong c¸c s¸ch qu¶n lý vÜ m« vµ vi m« tèt nh»m<br /> chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt l−îng d©n sè, cho t¨ng c−êng ph¸p luËt, ®æi míi thÓ chÕ,<br /> biÕt g¸nh nÆng cña d©n sè trong ®é tuæi t¨ng hiÖu lùc qu¶n lý, gi¶m thiÓu sù<br /> BiÕn ®æi c¬ cÊu x· héi... 7<br /> <br /> phiÒn hµ, tham nhòng, kÕt hîp tèt gi÷a duy tr× sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn cña x·<br /> c¸c nhµ (nhµ n−íc, nhµ doanh nghiÖp, héi (3, tr.4).<br /> nhµ khoa häc), kÕt hîp tèt gi÷a c¸c chñ<br /> Ngoµi 3 vïng kinh tÕ träng ®iÓm,<br /> doanh nghiÖp víi chÝnh quyÒn së t¹i vµ<br /> hµng chôc khu kinh tÕ víi hµng tr¨m<br /> ng−êi lao ®éng...<br /> c¸c ®« thÞ lín, nhá mäc lªn vµ ®−îc më<br /> Nh−ng "c¬ cÊu d©n sè vµng" cña réng, kÐo theo lµ sù ph¸t triÓn c¬ së h¹<br /> chóng ta còng cã thÓ sÏ lµ mét th¸ch tÇng nhµ x−ëng, khu c«ng nghiÖp... ®·<br /> thøc lín, nÕu chóng ta kh«ng lµm tèt ba lµm cho c¬ cÊu l·nh thæ n−íc ta cã sù<br /> vÊn ®Ò nãi trªn. Bëi lùc l−îng lao ®éng thay ®æi kh¸ m¹nh mÏ. C− d©n n«ng<br /> ®¹t møc tèi ®a (−íc tÝnh mçi n¨m t¨ng th«n gi¶m, c− d©n ®« thÞ, lèi sèng ®« thÞ<br /> thªm kho¶ng 1,6 triÖu lao ®éng), song t¨ng. §©y lµ thêi kú ®« thÞ ho¸ m¹nh mÏ<br /> Nhµ n−íc, c¸c tæ chøc ®oµn thÓ x· héi nhÊt ë n−íc ta. Nã sÏ cßn mang l¹i<br /> kh«ng t¹o ®ñ viÖc lµm cho ng−êi lao nhiÒu thay ®æi c¨n b¶n (c¶ nh÷ng c¬ héi,<br /> ®éng hoÆc chØ t¹o ra nh÷ng viÖc lµm còng nh− th¸ch thøc) cho con ng−êi ViÖt<br /> nhµm ch¸n, thu nhËp thÊp, ®iÒu kiÖn Nam, x· héi ViÖt Nam. Nã sÏ lµ dÊu<br /> lµm viÖc yÕu kÐm, tham nhòng trµn hiÖu tèt, triÓn väng tèt nÕu qu¸ tr×nh ®«<br /> lan... th× nguy c¬ khñng ho¶ng, ®æ vì, thÞ ho¸ ®−îc g¾n kÕt chÆt chÏ víi qu¸<br /> rèi lo¹n x· héi sÏ lµ ®iÒu bÊt kh¶ kh¸ng. tr×nh CNH, H§H, ph¶n ¸nh tÝnh tÊt<br /> yÕu kinh tÕ-chÝnh trÞ, x· héi vµ ®−îc<br /> III. BiÕn ®æi c¬ cÊu x· héi l·nh thæ vµ c¸c ph©n hÖ<br /> quy ho¹ch, ®iÒu hµnh, qu¶n lý mét c¸ch<br /> c¬ cÊu x· héi c¬ b¶n kh¸c<br /> bµi b¶n, khoa häc, kh«ng "nh¶y cãc".<br /> Cïng víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, NÕu kh«ng, nã sÏ lµ nguy c¬ cña nh÷ng<br /> hiÖn ®¹i ho¸, m¹ng l−íi ®« thÞ quèc gia vÊn n¹n vÒ « nhiÔm m«i tr−êng, ¸ch t¾c<br /> ®· ®−îc më réng, tõ 629 ®« thÞ chiÕm giao th«ng, tÖ n¹n x· héi, t×nh tr¹ng<br /> 20,7% (n¨m 1999) t¨ng lªn 754 ®« thÞ thiÕu viÖc lµm, thiÕu ®iÖn, thiÕu n−íc,<br /> chiÕm xÊp xØ 30% (n¨m 2009). §« thÞ lai c¨ng v¨n ho¸ vµ nh÷ng vÊn ®Ò bøc<br /> lo¹i mét t¨ng thªm 5 ®« thÞ, trong khi xóc ®¸ng c¶nh b¸o kh¸c...<br /> ®ã ®« thÞ lo¹i n¨m t¨ng thªm 99 ®« thÞ.<br /> BiÕn ®æi c¬ cÊu x· héi l·nh thæ lµ<br /> KÐo theo ®ã lµ sù gia t¨ng liªn tôc quy<br /> mét trong nh÷ng chØ b¸o hÕt søc quan<br /> m« d©n sè ®« thÞ, tõ 14,9 triÖu ng−êi<br /> träng ®Ó cã thÓ xem xÐt vµ dù b¸o bao<br /> (n¨m 1998) lªn 23,9 triÖu ng−êi chiÕm<br /> giê ViÖt Nam sÏ trë thµnh con rång, con<br /> 20/7% d©n sè c¶ n−íc (n¨m 2005), −íc<br /> hæ cña khu vùc. §ã còng lµ chØ b¸o ®¸nh<br /> tÝnh kho¶ng 25-26 triÖu ng−êi chiÕm<br /> gi¸ tr×nh ®é v¨n minh mµ chóng ta sÏ<br /> kho¶ng 29% d©n sè c¶ n−íc (n¨m 2009).<br /> ®¹t ®−îc ë møc ®é nµo sau nhiÒu n¨m<br /> T¨ng tr−ëng kinh tÕ trung b×nh ë khu<br /> t×m tßi, ®æi míi.<br /> vùc ®« thÞ ®¹t tõ 12-15%, cao gÊp 1,5-2<br /> lÇn so víi mÆt b»ng chung cña c¶ n−íc Nghiªn cøu sù biÕn ®æi c¬ cÊu x·<br /> (n¨m 2007), vµ ®¹t kho¶ng 8-10% (n¨m héi, chóng ta còng cÇn ph¶i xem xÐt<br /> 2009). HiÖn nay, nguån thu ®« thÞ chiÕm nh÷ng biÕn ®æi trong c¬ cÊu x· héi t«n<br /> tû lÖ 70% trong c¬ cÊu GDP c¶ n−íc. Sù gi¸o ë n−íc ta - mét quèc gia ®a t«n gi¸o<br /> ph¸t triÓn kinh tÕ ®« thÞ ®· vµ ®ang t¹o (víi 6 t«n gi¸o lín: PhËt gi¸o, Thiªn<br /> ra hµng triÖu viÖc lµm cho ng−êi lao Chóa gi¸o, Tin Lµnh gi¸o, Håi gi¸o, Hoµ<br /> ®éng, gãp phÇn quan träng trong viÖc H¶o gi¸o, Cao §µi gi¸o) trong thêi kú<br /> 8 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 3.2010<br /> <br /> më cöa ®ang cã rÊt nhiÒu sù biÕn ®æi. chóng ta. Tr−íc bèi c¶nh hiÖn nay, viÖc<br /> Tõ n¨m 2007 ®Õn nay, ®· cã thªm nhiÒu n¾m ch¾c c¸c quan ®iÓm vÒ ®oµn kÕt<br /> t«n gi¸o víi hµng chôc c¸c tæ chøc t«n d©n téc cña §¶ng, nh÷ng chØ ®¹o s©u<br /> gi¸o, “nh¸nh ph¸i t«n gi¸o” kh¸c nhau s¾c vµ ch©n thùc trong c¸c Di huÊn t−<br /> ®−îc Nhµ n−íc chÝnh thøc thõa nhËn vµ t−ëng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, tËp<br /> ®i vµo ho¹t ®éng. ChÝnh trong bèi c¶nh hîp mét c¸ch th«ng minh, khoa häc,<br /> nµy, §¶ng vµ Nhµ n−íc ta cÇn ch¨m chó nhÊt qu¸n, trung thùc c¸c d©n téc xung<br /> theo dâi vµ cã nh÷ng chÝnh s¸ch th«ng quanh ngän cê ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n téc<br /> minh, trÝ tuÖ nh»m ho¸ gi¶i ®−îc nh÷ng cña §¶ng d−íi ¸nh s¸ng cña ®æi míi - ®ã<br /> m©u thuÉn, xung ®ét, t¨ng tÝnh ®ång lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt vµ con<br /> thuËn x· héi, x©y dùng v÷ng ch¾c khèi ®−êng duy nhÊt ®óng ®¾n ®−a ®Êt n−íc<br /> ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n téc, kÕt hîp hµi ®i ®Õn x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa<br /> hoµ gi÷a ®êi vµ ®¹o, ®¹o ph¸p vµ CNXH. x· héi, mét x· héi t−¬i ®Ñp, nh©n v¨n,<br /> “nh©n ®¹o hoµn bÞ” mµ chóng ta quyÕt<br /> Song hµnh víi sù biÕn ®æi c¬ cÊu x·<br /> t©m h−íng tíi.<br /> héi t«n gi¸o lµ sù biÕn ®æi kh«ng kÐm<br /> phÇn quan träng trong c¬ cÊu x· héi<br /> d©n téc. Mét quèc gia 54 d©n téc ph¶i<br /> ®èi mÆt víi rÊt nhiÒu th¸ch thøc cña ®æi Tµi liÖu trÝch dÉn<br /> míi, më cöa, héi nhËp khu vùc, quèc tÕ. 1. Tæng côc Thèng kª. Tæng ®iÒu tra<br /> C¸c lùc l−îng thï ®Þch lu«n t×m mäi d©n sè vµ nhµ ë 1979, 1989, 1999 vµ<br /> c¸ch “chäc” vµo nh÷ng ®iÓm yÕu, nh÷ng §iÒu tra biÕn ®éng d©n sè – KÕ<br /> s¬ hë trong c¸c chÝnh s¸ch vµ sù vËn ho¹ch ho¸ gia ®×nh 2007.<br /> hµnh chÝnh s¸ch d©n téc, t«n gi¸o ë<br /> 2. UNDP. Human Development Report<br /> n−íc ta ®Ó kÝch ®éng chñ nghÜa d©n téc<br /> 1998-2008.<br /> cùc ®oan, g©y chia rÏ, mÊt ®oµn kÕt lµm<br /> yÕu ®i søc m¹nh cña quèc gia, d©n téc 3. T¹p chÝ X©y dùng, sè 11/2009.<br />