Ph n th nh t: M ĐU
I. Đt v n đ
Nh chúng ta đã bi t giáo d c kĩ năng s ng là yêu c u c p thi t đi v i thư ế ế ế
h tr . Các em chính là nh ng ch nhân t ng lai c a đt n c, là nh ng ng i ươ ướ ườ
quy t đnh s phát tri n c a đt n c trong nh ng năm t i. N u không có kĩế ướ ế
năng s ng, các em s không th th c hi n t t trách nhi m đi v i b n thân, gia
đình, c ng đng và xã h i.
Trong tr ng h c, vi c giáo d c kĩ năng s ng và rèn luy n s c kh e choườ
h c sinh là v n đ h t s c c n thi t. Nó góp ph n hình thành nhân cách cho các ế ế
em, giúp các em t tin ch đng, bi t cách x lý tình hu ng trong cu c s ng và ế
quan tr ng h n là kh i g i nh ng kh năng t duy, sáng t o. ơ ơ ư
T năm 2010 2011, B Giáo d c - Đào t o đã đa n i dung giáo d c kĩ ư
năng s ng l ng ghép vào các môn h c nh : T nhiên và Xã h i, Ti ng Vi t, đo ư ế
đc, l ch s - Đa lí, Âm nh c, Mĩ thu t…. và các ho t đng ngoài gi lên l p
b c ti u h c. Tuy nhiên, đ giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh đt hi u qu đòi
h i nhi u y u t ch không ch t các bài gi ng. Kĩ năng s ng không ph i t ế
nhiên có đc mà ph i hình thành d n trong quá trình h c t p, lĩnh h i và rènượ
luy n trong cu c s ng. Quá trình hình thành kĩ năng s ng di n ra c trong và
ngoài h th ng giáo d c.
Th c t cho th y, l a tu i h c sinh là l a tu i đang hình thành nh ng giá tr ế
nhân cách, giàu c m , thích tìm tòi, khám phá song còn thi u hi u bi t sâu s cướ ơ ế ế
v xã h i, còn thi u kinh nghi m s ng, d b lôi kéo, kích đng... Đc bi t trong ế
b i c nh h i nh p qu c t và c ch th tr ng hi n nay, th h tr th ng ế ơ ế ườ ế ườ
xuyên ch u tác đng đan xen c a nh ng y u t tích c c và tiêu c c, luôn đc ế ượ
đt vào hoàn c nh ph i l a ch n nh ng giá tr , ph i đng đu v i nh ng khó ươ
khăn, thách th c. N u không đc giáo d c kĩ năng s ng, n u thi u kĩ năng s ng ế ượ ế ế
các em d b lôi kéo các hành vi tiêu c c, b o l c, l i s ng ích k , th c d ng, d
b phát tri n l ch l c v nhân cách. M t trong nguyên nhân d n đn các hi n ế
t ng tiêu c c c a m t b ph n h c sinh ph thông trong th i gian qua nh : đuaượ ư
xe, nghi n hút, b o l c, ăn ch i sa đo ... chính là do các em thi u nh ng kĩ năng ơ ế
s ng c n thi t nh : kĩ năng xác đnh giá tr , kĩ năng t ch i, kĩ năng kiên đnh, kĩ ế ư
năng gi i quy t mâu thu n, kĩ năng th ng l ng, kĩ năng giao ti p... ế ươ ượ ế Vì v y,
giáo d c kĩ năng s ng cho th h tr là r t c n thi t, giúp các em rèn luy n hành ế ế
vi và trách nhi m đi v i b n thân, gia đình, c ng đng và T qu c; giúp tr có
ng phó tích c c tr c các tình hu ng trong cu c s ng, xây d ng m i quan h ướ
t t đp v i gia đình, b n bè và m i ng i, s ng tích c c, ch đng, an toàn, hài ườ
hoà và lành m nh.
Đi v i h c sinh l p 1, là l p h c đu tiên c a b c Ti u h c, các em m i
gia nh p cu c s ng nhà tr ng, ch a bi t ng x v i m i ng i xung quanh, ườ ư ế ườ
ch a bi t t tin tr c đám đông, lúng túng khi g p tình hu ng nguy hi m có thư ế ướ
1
x y ra b t c lúc nào… Vì v y, sáng ki n đc th c hi n áp d ng cho h c sinhế ượ
l p 1 dân t c thi u s qua môn đo đc ngay t l p h c đu tiên, b c h c đu
tiên trong h th ng giáo d c qu c dân là vô cùng c p thi t. ế
Giáo d c kĩ năng s ng trong môn Đo đc không nh ng th hi n n i
dung môn h c mà còn đc th hi n ph ng pháp d y h c đc tr ng c a môn ượ ươ ư
h c theo h ng phát huy tính tích c c, ch đng, sáng t o c a h c sinh. Qua đó, ướ
h c sinh đã đc t o c h i đ th c hành, tr i nghi m nhi u kĩ năng s ng c n ượ ơ
thi t, phù h p v i l a tu i.ế
Th c t cho th y, khi xã h i ngày càng phát tri n thì cha m có r t ít th i ế
gian chăm sóc con cái ho c có xu h ng trái ng c là quan tâm thái quá, vi c gì ướ ư
cũng mu n làm thay cho tr . V i h c sinh l p 1 đa s các em là ng i dân t c ườ
s ng t i đa bàn v a b c chân vào môi tr ng h c t p m i, các em ch a bi t ướ ườ ư ế
ng x v i m i ng i xung quanh, còn r t rè, nhút nhát… mà nguyên nhân b t ườ
đu t thi u kĩ năng s ng. ế
Nh v y, vi c giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh l p 1 dân t c thi u s nóiư
riêng, cho h c sinh b c h c ph thông nói chung là vô cùng quan tr ng. Và đo
đc là môn h c có ti m năng to l n trong vi c giáo d c kĩ năng s ng cho Ti u
h c.
T nh ng th c t trên, tôi xin m nh d n trình bày k t qu nghiên c u c a ế ế
mình thông qua đ tài: “M t s bi n pháp giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh
l p 1 dân t c thi u s qua môn Đo đc”.
II. M c đích nghiên c u
Tìm hi u th c tr ng vi c d y l ng ghép giáo d c KNS cho h c sinh l p 1
dân t c thi u s trong phân môn đo đc. Trên c s đó đ xu t ơ rút ra u đi m,ư
h n ch , nguyên nhân và nêu lên gi i pháp ch y u nâng cao ch t l ng giáo ế ế ượ
d c kĩ năng s ng cho h c sinh trong th i gian t i.
Giúp h c sinh có kh năng ng x tr c các tình hu ng x y ra trong cu c ướ
s ng nh t tin, t ph c v , m nh d n giao ti p và h p tác, trung th c, có khư ế
năng t gi i quy t v n đ. ế
Ph n th 2: GI I QUY T V N Đ
I. C s lí lu n c a v n đơ
1. Kĩ năng s ng là gì?
- Theo T ch c Y t th gi i (WHO), kĩ năng s ng là kh năng đ có hành ế ế
vi thích ng và tích c c, giúp các cá nhân có th ng x hi u qu tr c các nhu ướ
c u và thách th c c a cu c s ng hàng ngày.
- Theo UNICEF, kĩ năng s ng là cách ti p c n giúp thay đi ho c hình thành ế
hành vi m i. Cách ti p c n này l u ý đn s cân b ng v ti p thu ki n th c hình ế ư ế ế ế
thành thái đ và kĩ năng.
2
- Theo T ch c Giáo d c, Khoa h c và Văn hóa Liên H p Qu c (UNESCO),
kĩ năng s ng g n v i 4 tr c t c a giáo d c, đó là: H c đ bi t, h c làm ng i, ế ườ
h c đ s ng v i ng i khác, h c đ làm. ườ
T nh ng quan ni m trên có th th y kĩ năng s ng bao g m m t lo t các kĩ
năng c th , c n thi t cho cu c s ng hàng ngày c a con ng i. B n ch t c a kĩ ế ườ
năng s ng là kĩ năng t qu n lí b n thân và kĩ năng xã h i c n thi t đ cá nhân ế
t l c trong cu c s ng, h c t p và làm vi c hi u qu . Nói cách khác, kĩ năng
s ng là kh năng làm ch b n thân c a m i ng i, kh năng ng x phù h p ườ
v i nh ng ng i khác và v i xã h i, kh năng ng phó tích c c tr c các tình ườ ướ
hu ng trong cu c s ng.
Quá trình d y h c ti t Đo Đc là quá trình t ch c cho h c sinh th c hi n ế
các ho t đng h c t p phong phú, đa d ng nh : k truy n theo tranh; quan sát ư
hình nh, băng hình, ti u ph m; phân tích, x lý tình hu ng; ch i trò ch i, đóng ơ ơ
ti u ph m, múa hát,…Thông qua các ho t đng đó s t ng tác gi a GV - HS, ươ
HS - GV, HS - HS đc tăng c ng và h c sinh có th t phát hi n và chi mượ ườ ế
lĩnh tri th c m i.
2. Đo đc và v trí môn Đo đc trong giáo d c.
2.1 Khái ni m v đo đc
- Đo đc (đo: l ph i, đc: đi u t t lành) là nguyên lí ph i theo trong
quan h gi a ng i v i ng i, gi a cá nhân v i xã h i, tùy theo yêu c u c a ườ ườ
ch đ chính tr và kinh t nh t đnh. (T đi n Ti ng Vi t Nhà xu t b n vănế ế ế
hóa và thanh niên, năm 2001)
- Đo đc là nh ng tiêu chu n, nguyên t c đc xã h i th a nh n, quy đnh ượ
hành vi, quan h c a con ng i đi v i nhau và đi v i xã h i, là ph m ch t t t ườ
đp c a con ng i do tu d ng theo nh ng tiêu chu n nh t đnh mà có. ườ ưỡ
2.2 V trí c a môn Đo đc
Môn Đo đc có v trí đc bi t quan tr ng mà không m t môn h c nào có
th thay th đc. B i l , ch c năng c a nó là giáo d c đo đc cho h c sinh ế ượ
Ti u h c v i h th ng chu n m c hành vi đo đc đc quy đnh trong ch ng ượ ươ
trình môn h c này. Môn đo đc th c hi n ba nhi m v sau:
+ Hình thành cho h c sinh ý th c v nh ng chu n m c hành vi đo đc (tri
th c và ni m tin), t đó đnh h ng cho các em nh ng giá tr đo đc phù h p ướ
v i nh ng chu n m c đc quy đnh trong ch ng trình môn Đo đc. ượ ươ
+ Giáo d c cho h c sinh nh ng xúc c m, thái đ, tình c m đo đc đúng
đn liên quan đn các chu n m c hành vi quy đnh. ế
+ Hình thành cho các em nh ng kĩ năng, hành vi phù h p v i các chu n m c
và trên c s đó, rèn luy n thói quen đo đc tích c c.ơ
2.3 T m quan tr ng c a vi c giáo d c k năng s ng cho h c sinh l p 1 dân
t c thi u s qua môn Đo đc
3
Đo đc là m t môn h c đc d y t l p 1 đn l p 5 tr ng Ti u h c, ượ ế ườ
nh m giáo d c h c sinh b c đu bi t cách s ng và ng x phù h p v i các ướ ế
chu n m c xã h i. D y h c môn đo đc k t h p hài hòa gi a vi c trang b ế
ki n th c v i b i d ng tình c m, ni m tin và hình thành kĩ năng hành vi choế ưỡ
h c sinh.
B n thân n i dung môn Đo đc ch a đng nhi u n i dung liên quan đn kĩ ế
năng s ng nh : kĩ năng giao ti p, ng x (v i ông bà, cha m , anh ch em, b n ư ế
bè, th y cô giáo và m i ng i xung quanh); kĩ năng bày t ý ki n c a b n thân, ườ ế
kĩ năng ra quy t đnh và gi i quy t v n đ phù h p v i l a tu i; kĩ năng gi gìnế ế
v sinh cá nhân, kĩ năng t ph c v và t qu n lí th i gian, kĩ năng thu th p và
x lí thông tin v các v n đ trong th c ti n đi s ng nhà tr ng, c ng ườ
đng có liên quan đn chu n m c hành vi đo đc … ế
Nh v y, vi c giáo d c kĩ năng s ng qua môn đo đc cho h c sinh l pư
1dân t c thi u s nói riêng, cho h c sinh b c h c ph thông nói chung có t m
quan tr ng r t l n trong vi c giáo d c h c sinh nh ng kĩ năng c n thi t khi các ế
em m i b c vào l p h c đu tiên c a b c Ti u h c.. ướ
II. Th c tr ng v n đ
1. Đc đi m tình hình
Tr ng ti u h c Ea Bông có t ng s h c sinh l p M t là 66 em đc chiaườ ượ
thành 03 l p, trong đó có 02 l p n m trên đa bàn vùng khó khăn c a xã Ea Bông
huy n Krông Ana t nh Đăk Lăk. Năm h c 2018 2019, tôi đc nh n nhi m ượ
v ch nhi m l p 1C, v i 22 em và 100% là h c sinh con em đng bào dân t c
thi u s . Trong s đó có nhi u gia đình có v , ch ng ho c c v và ch ng đi
làm ăn xa. Có em b m ly hôn ph i v i ông bà t khi còn nh .
Th c t , khi các em r i tr ng M m non và b c chân vào l p 1, t t c ế ườ ướ
m i n n p, gi gi c h c t p, sinh ho t còn xa l ch a vào m t khuôn kh nh t ế ư
đnh, các em khá r t rè ch a quen v i cách h c cũng nh m nh d n bày t ý ư ư
ki n nh t là các em h c sinh dân t c thi u s có s chênh l ch r t l n v kế
năng s ng so v i các em h c sinh vùng thu n l i, kh năng giao ti p, ng x ế
c a các em th p, nhi u em r t rè, nhút nhát, không t tin, buông th không đi u
ch nh đc hành vi c a mình. Chính vì l đó mà vi c giáo d c kĩ năng s ng cho ượ
các em l ng ghép vào môn h c Đo đc là r t c n thi t, đ h c sinh m nh d n ế
h n tr c ch đông ng i, t tin ch đng trong tình hu ng cũng nh bi t cáchơ ướ ườ ư ế
ng x đn gi n nh t trong đi s ng h ng ngày. ơ
2. Nh ng thu n l i và khó khăn
2.1 Thu n l i
- Đc s quan tâm c a Ban giám hi u nhà tr ng, t kh i và các th y côượ ườ
trong nhà tr ng th ng xuyên trao đi qua các ti t d y t t, d y chuyên đ, dườ ườ ế
gi , sinh ho t ngo i khóa tôi đã rút ra đc nhi u đi u b ích. ượ
4
- Qua các ph ng ti n thông tin nh : ti vi, đài, sách, báo….tài li u gi ngươ ư
d y.
- L a tu i các em h c mà ch i, ch i mà h c nên các em r t d thâm nh p, ơ ơ
ti p thu năng đng và sáng t o.ế
2.2 Khó khăn
Tr ng ti u h c Ea Bông là m t tr ng thu c vùng khó khăn có hai phânườ ườ
hi u thu c xã Ea Bông huy n Krông Ana t nh Đk L k. Đa s các em là dân
t c thi u s ch y u là dân t c Ê đê chi m trên 70%. Trình đ dân trí còn th p, ế ế
cu c s ng c a ng i dân còn g p nhi u khó khăn. Đi ngũ giáo viên trong t ườ
ch a đng đu, kinh nghi m gi ng d y còn h n ch . Ch t l ng giáo d c cònư ế ượ
th p.
Năm h c 2018 2019, v i t ng s h c sinh là 66 em chia thành 3 l p, trong
đó h c sinh dân t c thi u s là 51 em chi m t l 77,3%. Đa s ế ph huynh không
có ngh nghi p n đnh, kinh t khó khăn nên ít có đi u ki n quan tâm các em.ế
Ph n l n các em ch a đc gia đình chú ý quan tâm b i d ng v n kinh nghi m ư ượ ưỡ
trong giao ti p nên đn l p các em th ng hay nhút nhát. M c dù các em đã quaế ế ườ
l p M m non song trong th c t các em còn h n ch v ngôn ng , v kĩ năng ế ế
giao ti p, kĩ năng bày t ý ki n c a b n thân, kĩ năng t ph c v …. Khi tôi nh nế ế
l p, đã sau m t th i gian h c nh ng v n còn m t s em đn l p còn hay khóc. ư ế
G i đc bài không dám đc, không dám xung phong phát bi u, nhi u em còn
ch a bi t nói l i th a g i, còn nói tr ng không, ng i giao ti p v i các b n vàư ế ư ế
th y cô giáo.
Các em ch a bi t cách ng x đn gi n nh t v i cô giáo và các b n, nhi uư ế ơ
em ch a nói đc c th h và tên mình, h tên b m , ch a phân bi t đcư ượ ư ượ
anh em trong nhà v i anh em h . M t s h c sinh g n nh ng i im, ch a bi t nói ư ư ế
đ m t câu, ch a có ý th c v h c t p nghe gi ng, ch a bi t lĩnh h i ki n th c. ư ư ế ế
Đa s các em là ng i dân t c thi u s s ng t i đa bàn s d ng c hai ườ
ngôn ng : ti ng m đ và Ti ng Vi t, trong đó ngôn ng Ti ng Vi t còn h n ế ế ế
ch và có nhi u khó khăn, các em nói ti ng ph thông ch a rành nên khi gi ngế ế ư
d y Kĩ năng s ng cho các em r t khó ti p c n nh t là các kĩ năng giao ti p, ng ế ế
x đi v i ông bà, cha m , anh ch em, b n bè, th y cô giáo và m i ng i xung ườ
quanh, kĩ năng bày t ý ki n c a b n thân, kĩ năng gi gìn v sinh cá nhân, kĩ ế
năng t ph c v v các v n đ trong th c ti n đi s ng nhà tr ng, nhà có ườ
liên quan đn chu n m c hành vi đo đc….. h u nh các em còn h n ch .ế ư ế
Nhà tr ng, đoàn đi ch a t ch c đc nhi u các ho t đng ngo i khóaườ ư ượ
nh : Thi k chuy n đo đc, h c t p t m g ng ng i t t vi c t t đ h c sinhư ươ ườ
đc th c hành hành vi đã h c vào nh ng tình hu ng c th trong cu c s ng.ư
Đi v i b n thân là giáo viên ch nhi m , tôi th y vi c giáo d c k năng s ng
cho h c sinh còn khá nhi u b ng v n i dung giáo d c, ph m vi giáo d c,
ch a có k ho ch c th , rõ ràng nên ch a có đc s ph i h p ư ế ư ượ đng đi u gi a
5