Bình luận án lệ đầu tư quốc tế vụ Công ty Philip Morris Asia Limitted kiện Chính phủ Úc

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết Bình luận án lệ đầu tư quốc tế vụ Công ty Philip Morris Asia Limitted kiện Chính phủ Úc trình bày lập luận của các bên và phán quyết của trọng tài; Mối quan hệ giữa phán quyết của Toà án quốc gia và tố tụng trọng tài quốc tế.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bình luận án lệ đầu tư quốc tế vụ Công ty Philip Morris Asia Limitted kiện Chính phủ Úc

BÌNH LUAÄN AÙN BÌNH LUẬN ÁN LỆ ĐẦU TƯ QUỐC TẾ VỤ CÔNG TY PHILIP MORRIS ASIA LIMITTED KIỆN CHÍNH PHỦ ÚC Nguyễn Thị Nhung1 Tóm tắt: Thu hút và đầu tư trực tiếp nước ngoài phải phù hợp với các mục tiêu phát triển bền vững là chính sách chung của các quốc gia. Khi phải cân nhắc giữ các lợi ích kinh tế và quyền ban hành các chính sách, quy định pháp luật để bảo vệ lợi ích công như môi trường, sức khoẻ cộng đồng…, các Chính phủ đã có những lựa chọn như thế nào? Vụ việc Phillip Morris, một công ty đa quốc gia trong ngành sản xuất thuốc lá khởi kiện Chính phủ Úc liên quan đến biện pháp mà Chính phủ Úc áp dụng đối với quy cách đóng gói, tiếp thị và quảng cáo thuốc lá, gọi là “đạo luật bao bì trắng” hiện vẫn còn là một ví dụ thú vị đối với chủ đề này. Xét về khía cạnh quyền tố tụng trong tranh chấp đầu tư quốc tế, vụ việc còn là một ví dụ về “lựa chọn hiệp định”(“treaty shopping”) để được hưởng quyền bảo hộ theo cam kết của các chính phủ dành cho nhà đầu tư. Đây là hiện tượng khá phổ biến trong bối cảnh các quốc gia ký rất nhiều cam kết quốc tế, chồng lấn, đan xen nhau bởi các khuôn khổ pháp lý phức tạp. Tuy nhiên, án lệ đầu tư quốc tế cũng cho thấy các trường hợp này thường không thành công. Từ khoá: Tranh chấp đầu tư; nhà đầu tư; khoản đầu tư; Đạo luật bao bì trắng thuốc lá; Úc; Hội đồng trọng tài. Nhận bài: 20/09/2019; Hoàn thành biên tập: 12/11/2019; Duyệt đăng: 19/12/2019. Abstract: Attracting foreign direct investment has been in line with the objectives of sustainable development of a country. When considering the balance between economic interest and rights to issue laws on public interests such as the environment and public health… How the Governments have made choice? The case of Phillip Morris, a multinational cooperation in cigarette industry sued the Government of Australia for enacting measure on packaging, marketing and advertising cigarettes called plain packaging, is an interesting example of the issue. With respect to the procedural right in the international investment dispute, the case is also an example of “treaty shopping” to gain the protection under the relevant treaties by which the contracting government committed to provide protection to the foreign investor of other contracting party/parties. This has been a common issue in the situation when countries have been negotiating many investment treaties and the agreements, which create a complex legal framework. However, this case again confirms a common practice that treaty shopping would be normally unsuccessful. Keywords: investment disputes, investors, investment, plain packaging, Australia, arbitration council. Date of receipt: 20/09/2019; Date of revision: 12/11/2019; Date of approval: 19/12/2019. 1. Về thực tiễn của vụ việc -Nguyên đơn trong vụ kiện, có trụ sở khu vực Philip Morris International Inc (gọi tắt là Châu Á tại Hồng Kông. Philip Morris Limitted PMI), một công ty thành lập ở New York, Hoa (Australia) gọi tắt là PM Australia đồng thời là Kỳ chuyên kinh doanh ngành nghề sản xuất chủ sở hữu vốn duy nhất của Philip Morris thuốc lá. PMI sở hữu một số chi nhánh và công Limited (gọi tắt là PML). PML là chi nhánh ty con trên toàn cầu (gọi tắt là Tập đoàn PMI) thành lập tại Úc kinh doanh sản phẩm của Tập bao gồm cả Công ty Philip Morris Asia Limited đoàn PMI theo giấy phép của Công ty Philip 1 Vụ Pháp luật Quốc tế, Bộ Tư pháp. 84
Soá 7/2019 - Naêm thöù Möôøi boán Morris tại Thuỵ Sĩ và Hoa Kỳ. PM Australia và 23/02/2011, Nguyên đơn đã chính thức mua PM PMLđược sở hữu bởi Phillip Morris (Hoa Kỳ) Australia và PML (Đoạn 163)6. đến năm 1998 và Phillip Morris (Thuỵ Sỹ) trong Ngày 21/11/2011 khi đạo luật yêu cầu bao bì vòng 12 năm tiếp theo. Đến tháng 2 năm 2011, trắng đối với thuốc lá được ban hành, cùng ngày trước khi được mua bởi Nguyên đơn, PM Nguyên đơn đã nộp Thông báo trọng tài (Đoạn Australia và PML vẫn được hữu bởi Phillip 176) theo Điều 3 của Quy tắc tố tụng UNCITRAL Morris (Thuỵ Sỹ) là Công ty thành viên của Tập và Điều 10 của Hiệp định khuyến khích và bảo đoàn PMI (Đoạn 95 đến 97)2. hộ đầu tư đầu tư giữa Hồng Kông và Úc năm Tháng 12 năm 2007, sau khi Đảng Lao động 1993. Tháng 12/2011 Bị đơn nộp Bản trả lời Úc đắc cử, Thủ tướng Kevin Rudd khởi xướng Thông báo trọng tài theo Điều 4 của Quy tắc tố một chương trình Quốc gia về bảo vệ sức khoẻ, tụng UNCITRAL, Bị đơn phản đối thẩm quyền trong đó thực hiện hàng loạt các cuộc tham vấn và thông báo sẽ yêu cầu phản đối thẩm quyền và điều tra về các chương trình, chiến lược bảo được xem xét từ giai đầu tiên của tố tụng. Theo vệ sức khoẻ của người dân, bao gồm cả quy định lịch trình tố tụng, tháng 2 năm 2014, Hội đồng cho ngành công nghiệp thuốc lá thông qua việc trọng tài (gọi tắt là HĐTT) đã xét xử và quyết quy định về bao bì trắng thuốc lá. Tập đoàn PMI định việc chia tách vụ kiện thành hai giai đoạn và PML tham gia và bày tỏ quan điểm phản đối (thẩm quyền và nội dung). Sau khi các bên nộp dự luật về bao bì trắng thuốc lá tại các cuộc tham các bản đệ trình cho giai đoạn xem xét về thẩm vấn nêu trên (Đoạn 104, 111, 121, 127 và 163)3. quyền của vụ việc, tháng 12/2015 HĐTT đã ra Tháng 4 năm 2010, Chính quyền Rudd tuyên phán quyết về thẩm quyền. bố ý định của Chính phủ Úc trong việc ban hành 2. Lập luận của các bên và phán quyết của quy định về bao bì trắng đối với sản phẩm thuốc trọng tài lá vào ngày 01/7/2012 (Đoạn 119)4. Nguyên đơn yêu cầu HĐTT buộc bị đơn huỷ Từ cuối 2010 đến đầu 2011, Tập đoàn PMI bỏ biện pháp về bao bì trắng đối với thuốc lá thực hiện kế hoạch cải tổ dựa trên cân nhắc về hoặc không áp dụng biện pháp đó với nguyên rủi ro chính trị mà Tập đoàn này phải đối mặt ở đơn, nếu không bị đơn sẽ phải trả khoản bồi nhiều quốc gia liên quan đến các dự thảo quy thường 4,160 tỉ USD cùng với lãi suất, chi phí định về bao bì trắng đối với thuốc lá (Đoạn 98). luật sư. Nguyên đơn cũng đề nghị huỷ bỏ hai Tháng 1/2011, luật sư của Tập đoàn PMI nộp Yêu phản đối ban đầu của bị đơn, thủ tục chia tách vụ cầu về đầu tư nước ngoài cho việc thay đổi chủ kiện làm hai giai đoạn và toàn bộ chi phí liên sở hữu của PM Australia và PML mà theo đó quan đến thủ tục chia tách (Đoạn 90), trong khi Nguyên đơn (Philip Morris) sẽ mua lại hai công bị đơn yêu cầu phản đối ban đầu của mình được ty này (Đoạn 157)5. xem xét và HĐTT bác các yêu cầu của nguyên Ngày 11/02/2011, Cơ quan Tài chính ngân đơn, phán quyết HĐTT không có thẩm quyền sách (Treasury) ban hành văn bản với nội dung xem xét vụ việc và toàn bộ chi phí tố tụng do không phản đối đề xuất thay đổi cơ cấu của Nguyên đơn phải chịu7. Nguyên đơn liên quan tới chính sách đầu tư nước Vấn đề được HĐTT xem xét trong giai đoạn ngoài của Úc (No-objection Letter). Ngày đầu của quá trình xét xử là tư cách nhà đầu tư của 2 https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/italaw7303_0.pdf 3 https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/italaw7303_0.pdf 4 https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/italaw7303_0.pdf 5 https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/italaw7303_0.pdf 6 https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/italaw7303_0.pdf 7 https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/italaw7303_0.pdf 85
HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP nguyên đơn với việc mua cổ phần của PML trong tái cấu trúc. Nguyên đơn cho rằng giám sát và thời gian Tập đoàn PMI tái cấu trúc khi Úc đang quản lý được coi là kiểm soát trong khi bị đơn xem xét ban hành đạo luật yêu cầu bao bì trắng cho rằng kiểm soát phải đặt trong mối quan hệ đối với thuốc lá (Đoạn 185)8. kinh tế mà ở đó nhà đầu tư phải có quyền đối với 2.1. Về lập luận chứng minh tư cách nhà khoản đầu tư thông qua các ràng buộc pháp lý đầu tư mà việc thực hành các quyền lực đó ảnh hưởng Nguyên đơn cho rằng họ là công ty được tới các lợi ích kinh tế có thể đem lại từ khoản đầu thành lập tại Hồng Kông, thoả mãn điều kiện tư. Theo bị đơn đánh giá, từ trước năm 2011, theo quy định của Hiệp định về kiểm soát và sở nguyên đơn không có mối quan hệ kinh tế như hữu các khoản đầu tư một cách trực tiếp và gián mô tả đối với PM Autralia hoặc PML mà có thể tiếp tại Úc thông qua cổ phần tại PM Australia trông đợi lợi ích nhận được từ sự kiểm soát của và PML, bao gồm các quyền sở hữu về nhãn nguyên đơn đối với hai công ty trên. Ngay cả khi hiệu, hình ảnh, giấy phép hoặc quyền sở hữu trí có sự kiểm soát quản lý thì nó cũng không được tuệ của hai công ty này. Khoản đầu tư của thể hiện trước năm 2011 vì PMI mới là chủ thể nguyên đơn được chấp nhận và hợp pháp theo có quyền quyết định duy nhất. pháp luật Úc, do vậy các điều khoản về giải Đồng ý với lập luận của bị đơn, HĐTT cho quyết tranh chấp tại Hiệp định khuyến khích và rằng nguyên đơn đã không chứng minh được họ bảo hộ đầu tư giữa Hồng Kông và Úc (gọi tắt là đã thực hiện quyền kiểm soát đáng kể đối với Hiệp định BIT) được thoả mãn (Đoạn 183). hoạt động của PM Autralia hay PML trước giai Bên cạnh đó nguyên đơn luôn luôn kiểm soát đoạn tái cấu trúc. và quản lý hoạt động kinh doanh của PML từ 2.2. Về lập luận khoản đầu tư có được chấp năm 2001 cho dù có hoạt động tái cấu trúc năm nhận một cách hợp pháp theo pháp luật và 2011 hay không (Đoạn 186)9. chính sách về đầu tư nước ngoài của Úc hay Bị đơn nêu ba lập luận về phản đối thẩm không quyền, trong đó nhấn mạnh khoản đầu tư mà Nguyên đơn khẳng định khoản đầu tư của nguyên đơn nêu không được thừa nhận theo pháp mình là hợp pháp theo quy định pháp luật cũng luật Úc, các cáo buộc của nguyên đơn nằm ngoài như đã thông báo trước đến các cơ quan có liên phạm vi điều chỉnh của Hiệp định BIT bởi vì nó quan của bị đơn (Đoạn 244 và 266) và khẳng là tranh chấp được tồn tại trước, hay nói cách định việc vi phạm quy định kỹ thuật của Úc khác nguyên đơn đã lạm dụng quyền bằng việc không đủ để bị tước quyền bảo vệ theo Hiệp định tái cấu trúc công ty với mục đích được hưởng BIT. Bị đơn khẳng định Yêu cầu về đầu tư nước quyền bảo vệ theo Hiệp định đối với một tranh ngoài của nguyên đơn nộp năm 2011 là sai và chấp đã tồn tại từ trước và có khả năng đoán gây hiểu nhầm, do đó không thể được bảo vệ bởi trước. Theo bị đơn, PML và tài sản của công ty Hiệp định BIT. Cụ thể, tại thời điểm nộp đơn đề này không phải là khoản đầu tư theo quy định của nghị về đầu tư nước ngoài trước khi mua lại PM Hiệp định BIT tuy nhiên phản đối này không nằm Autralia và PML, nguyên đơn không thể hiện ý trong phạm vi các chủ đề được xem xét ở giai định khởi kiện theo Hiệp định BIT và không làm đoạn phản đối thẩm quyền (Đoạn 184-185)10. rõ mục đích của khoản đầu tư sẽ giúp nguyên Như vậy, câu hỏi mà HĐTT cần xem xét đó đơn ở vào vị thế có thể khởi kiện bị đơn theo là, liệu nguyên đơn có kiểm soát PML trước khi Hiệp định BIT, và việc có ý định nêu trên liên 8 https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/italaw7303_0.pdf 9 https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/italaw7303_0.pdf 10 https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/italaw7303_0.pdf 86
Soá 7/2019 - Naêm thöù Möôøi boán quan tới việc áp dụng Hiệp định BIT là trái với Công ty Amco kiệnIn-đô-nê-xi-a, vụ Công ty lợi ích quốc gia của bị đơn (Đoạn 268-271)11. Lao Holdings kiện Cộng hòa dân chủ nhân dân HĐTT cho rằng việc Bị đơn có thông báo Lào, bị đơn khẳng định các án lệ đầu tư trên liên chấp nhận việc Đơn đề nghị về đầu tư nước ngoài quan tới lựa chọn các khuôn khổ pháp lý và Hiệp của nguyên đơn trước khi nguyên đơn mua lại định BIT không thể được xem là vũ khí pháp lý PM Autralia và PML đã cho thấy khoản đầu tư để nhà đầu tư sử dụng cho mục tiêu giải quyết này là hợp pháp. Bị đơn không chứng minh được các tranh chấp trước đó (Đoạn 357). nguyên đơn có nghĩa vụ phải làm rõ ý định t́m Nguyên đơn cho rằng HĐTT không cần thiết kiếm sự bảo hộ theo Hiệp định BIT trong quyết phải xem xét Điều 10 Hiệp định BIT có áp dụng định đầu tư của mình trong đơn đề nghị và việc cho các tranh chấp trở về trước hay không khi không làm rõ nêu trên dẫn tới việc khoản đầu tư mà cả hai bên đều đồng ý rằng tranh chấp tồn tại không được thừa nhận. HĐTT không cho rằng vào thời điểm nguyên đơn nộp thông báo trọng việc nguyên đơn không làm rõ ý định tìm kiếm tài và sau thời điểm Hiệp định BIT có hiệu lực. sự bảo hộ theo Hiệp định BIT có mối liên hệ với Thứ hai, thẩm quyền của HĐTT giới hạn bởi thời lợi ích quốc gia của Úc trong bối cảnh bị đơn biết điểm tranh chấp kết thúc không phải bởi thời rõ về Hiệp định cũng như ý định khởi kiện của điểm tranh chấp bắt đầu. Dẫn chiếu Công ước nguyên đơn về đạo luật bao bì trắng thuốc lá. Do Viên 1969 về điều ước quốc tế, nguyên đơn đó, khoản đầu tư của nguyên đơn được thừa nhận. khẳng định cụm từ “tranh chấp” bản thân nó 2.3. Về lập luận khiếu kiện của nguyên đơn được hiểu là chấp nhận thẩm quyền với tất cả loại có liên quan đến tranh chấp đã tồn tại từ trước tranh chấp tồn tại sau thời điểm Hiệp định BIT có và nằm ngoài phạm vi thẩm quyền xem xét của hiệu lực (Đoạn 361). Theo bị đơn ngôn ngữ của hợp đồng trọng tài hoặc là sự lạm dụng quyền Điều 10 Hiệp định BIT và các điều khoản khác của nguyên đơn? không thể được hiểu là loại trừ tranh chấp tồn tại Bị đơn cho rằng Điều 10 Hiệp định BIT trước đó ra khởi phạm vi giải quyết tranh chấp. không cho phép các bên gửi đơn kiện ra trọng tài Bên cạnh đó Điều 2 và Điều 6 Hiệp định BIT khi mà tranh chấp đã tồn tại trước thời điểm không ngầm giới hạn phạm vi tạm thời của Điều khoản đầu tư được xác lập (Đoạn 354). Viện dẫn 10 Hiệp định BIT. Việc bị đơn viện dẫn vụ Công Điều 31.1 Công ước Viên 1969 về điều ước quốc ty Lao Holdings kiện Chính phủ Lào cũng vấp tế, bị đơn cho rằng cụm từ “tranh chấp liên quan phải phản đối của nguyên đơn vì Hiệp định có đến khoản đầu tư” được hiểu rằng phải có một liên quan trong tranh chấp này nêu rõ giới hạn khoản đầu tư trước khi có tranh chấp. Do đó mục tạm thời về thẩm quyền giải quyết tranh chấp đích của Hiệp định không thể hiểu Điều 10 Hiệp trong Hiệp định. định BIT theo cách cho phép công ty nước ngoài, 2.4. Về việc có tồn tại tranh chấp hay không khi có tranh chấp với Chính phủ một quốc gia, thì Bị đơn đề xuất về cách tiếp cận mà mọi bất trước hết là chuyển quyền sở hữu từ chi nhánh đồng về luật hoặc thực tế, mâu thuẫn trong quan của mình sang công ty được thành lập tại quốc điểm pháp lý hoặc lợi ích giữa hai bên đều có thể gia đó, sau đó đưa tranh chấp ra giải quyết (Đoạn được hiểu là tranh chấp. Dẫn chiếu phán quyết 355)12. Bị đơn dẫn chiếu Điều 6.1 và 2.1 Hiệp của Toà công lý quốc tế trong vụ Georgia kiện định BIT để củng cố lập luận về việc Điều 10 Liên bang Nga, bị đơn khẳng định việc tồn tại Hiệp định BIT không áp dụng cho tranh chấp trở một tranh chấp hay không cần dựa vào xác định về trước. Dẫn chiếu các án lệ liên quan như vụ khách quan xem khiếu kiện của một bên bị phản 11 https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/italaw7303_0.pdf 12 https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/italaw7303_0.pdf 87
HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP đối tích cực bởi bên kia. Theo đó, bị đơn không Trong vụ việc này, HĐTT phát hiện rằng việc đồng ý với quan điểm của nguyên đơn cho rằng áp dụng các biện pháp bao bì trắng là có thể thấy để xác định xem có tranh chấp hay không cần trước tại thời điểm quyết định tái cơ cấu của phải xem dự thảo Đạo luật bao bì trắng đối với nguyên đơn được đưa ra (chứ chưa nói đến việc thuốc lá có được thông qua hay không. Vì vậy, thực hiện). Vào ngày 29 tháng 04 năm 2010, Thủ việc dự thảo có được thông qua hay không là giải tướng Úc, Kevin Rudd và Bộ trưởng Y tế Roxon pháp thay thế để tranh chấp được giải quyết chứ đã tuyên bố một cách dứt khoát ý định của chính không phải là căn cứ để chối bỏ sự tồn tại của phủ về việc ban hành các biện pháp bao bì trắng. tranh chấp đó (Đoạn 369). Bị đơn cũng phản đối Theo quan điểm của HĐTT, hoàn toàn chắc chắn lập luận của nguyên đơn cho rằng hành động của về ý định của Chính phủ về việc ban hành biện hai bên trước thời điểm dự thảo được ban hành là pháp bao bì trắng vào thời điểm đó. Kể từ đó ít những công việc chuẩn bị và không phải là điểm nhất có một triển vọng hợp lý rằng biện pháp bao phát sinh của tranh chấp mà theo phán quyết tại bì trắng chắc chắn sẽ được ban hành và tranh vụ Achmeakiện Cộng hòa Slovakia (II) tranh chấp sẽ phát sinh. Các diễn biến trên chính chấp đã thực sự phát sinh nếu hai bên có quan trường sau ngày 29 tháng 04 năm 2010 không điểm trái ngược về cách hiểu các điều khoản của liên quan đến bất kỳ thay đổi nào trong ý định một Hiệp định (Đoạn 374)13. của chính phủ về việc đưa ra các biện pháp bao Nguyên đơn phản đối quan điểm của bị đơn bì trắng và do đó, không làm thay đổi các đánh cho rằng việc xung đột quan điểm giữa hai bên về giá trước đó. một biện pháp không có nghĩa là phát sinh tranh Kết luận của HĐTT được củng cố bằng cách chấp ngay cả khi biện pháp đó không được ban xem xét các chứng cứ liên quan đến yêu cầu bồi hành (Đoạn 379). Dẫn chiếu một số án lệ, nguyên thường của nguyên đơn và các lựa chọn có thể đơn cho rằng vụ Georgia kiện Liên bang Nga chỉ có thay vì tái cấu trúc. Hồ sơ cho thấy, về cơ bản, liên quan đến thẩm quyền của Toà Công lý quốc mục đích của tái cấu trúc là để hưởng bảo hộ theo tế đối với hành động của quốc gia. Một số án lệ Hiệp định với các biện pháp đang tranh chấp tại khác, ví dụ như vụ Công ty Teinver kiện vụ việc trọng tài này. Theo HĐTT việc ban hành Argentina, vụ Công ty RosInvestCo kiện Liên biện pháp bao bì trắng không chỉ được thấy trước bang Nga, vụ Công ty RDC kiện Guatemala ủng mà bản thân nguyên đơn cũng đã thấy trước khả hộ quan điểm của Nguyên đơn cho rằng để một năng ban hành này trước khi chọn tái cấu trúc biện pháp phải được ban hành trở thành luật trước công ty (Đoạn 585-587). khi là chủ thể của tranh chấp pháp lý (Đoạn 382)14. Theo đó, các khiếu nại đưa ra trong trọng tài 2.5. Kết luận của Hội đồng trọng tài này là không thể chấp nhận được và HĐTT HTTT cho rằng vụ việc trọng tài này được không có quyền tài phán đối với tranh chấp này15 khởi xướng dựa trên Hiệp định BIT là hành vi lạm (Đoạn 588). dụng quyền khi nhà đầu tư tái cấu trúc công ty tại 3. Bình luận thời điểm tranh chấp có thể dự đoán được sẽ phát 3.1. Mối quan hệ giữa phán quyết của Toà sinh với mục đích đạt được sự bảo hộ của Hiệp án quốc gia và tố tụng trọng tài quốc tế định. Tranh chấp thấy trước khi có những triển Đạo luật bao bì trắng thuốc lá năm 2011 là một vọng hợp lý rằng một biện pháp có thể phát sinh phần trong các chính sách tổng thể của Chính phủ quyền khởi kiện theo Hiệp ước sẽ thành hiện thực. Úc nhằm giảm thiểu số lượng người người trẻ hút 13 https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/italaw7303_0.pdf 14 https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/italaw7303_0.pdf 15 https://www.italaw.com/sites/default/files/case-documents/italaw7303_0.pdf 88
Soá 7/2019 - Naêm thöù Möôøi boán thuốc lá. Ngày 05/10/2012 Toà tối cao Úc đã ra vào tháng 2 năm 2012. Việc nguyên đơn, một phán quyết từ chối khiếu kiện liên quan đến Đạo công ty Hồng Kông, đã mua 100% cổ phần của luật về bao bì trắng đối với thuốc lá năm 2011. Vụ PM Australia và PML và như vậy có kiểm soát việc khởi xướng khi nguyên đơn là một số công ty gián tiếp với chi nhánh này của Philip Morris, thuốc lá được hậu thuẫn bởi nhà đầu tư Philip được cho là một thủ đoạn bởi nhà đầu tư muốn lợi Morris. Nguyên đơn cho rằng Đạo luật này là sự dụng hiệp định đầu tư song phương, điều thường vi phạm quyền sở hữu trí tuệ của họ liên quan đến được gọi là “lựa chọn điều ước” (treaty shopping) nhãn hàng hoá, thiết kế, bản quyền đối với thuốc hoặc “lựa chọn quốc tịch”. Bởi vì Úc và Hồng lá và bao bì thuốc lá. Họ cũng cho rằng sự thâu Kông có Hiệp định đầu tư song phương. tóm mà không bồi thường này là vi phạm Điều 51 Hiệp định đầu tư song phương giữa Chính (xxxi) Hiến pháp Úc. Với đa số thẩm phán ủng hộ, phủ Úc và Hồng Kông ký năm 1993 là một hiệp phán quyết của Toà tối cao cho rằng Đạo luật này định điển hình trong khu vực và trên thế giới. không có hệ quả như một sự thâu tóm. Phán quyết Điều 2 Hiệp định BIT này quy định khoản đầu được tóm tắt như sau: Việc thay đổi làm tiêu tan tư của nhà đầu tư một quốc gia thành viên sẽ hoặc tước đoạt quyền liên quan đến tài sản không được bảo hộ công bằng và thoả đáng. Theo nghĩa phải và bản thân nó không cấu thành hành vi thâu đó, Điều 6 Hiệp định BIT một lần nữa khẳng tóm tài sản16. định tiêu chuẩn đối xử công bằng, chống lại các Vụ việc này đã bị HĐTT từ chối về thẩm hành vi được coi là “tước quyền sở hữu”, theo quyền. Nếu vụ việc được tiếp tục và HĐTT bác đó nhà đầu tư của nước ký kết sẽ không bị tước phản đối thẩm quyền của bị đơn, câu hỏi đặt ra là đoạt hoặc phải chịu các biện pháp tương tự như liệu có hay không hành vi tước quyền sở hữu đối tước đoạt quyền sở hữu, trừ khi vì mục đích công với khoản đầu tư của Philip Morris Asia. Như đã cộng và việc tước đoạt đó không phân biệt đối phân tích trước đó, Toà tối cao Úc cho rằng không xử giữa các nhà đầu tư và sẽ được nước chủ nhà có hành vi thâu tóm quyền sở hữu theo Điều 51 bồi thường thoả đáng. Điều 10 Hiệp định BIT xxxi của Hiến pháp Úc. Vấn đề đặt ra là sự phân quy định về biện pháp giải quyết tranh chấp bằng định giữa thâu tóm và tước hữu hoá quyền sở hữu. trọng tài theo quy tắc tố tụng UNCITRAL. Dù bối cảnh vụ việc đã không bị đẩy xa tới mức Bất chấp thất bại trước đó của nhóm các công vấn đề tước quyền sở hữu sẽ được tiếp tục xem xét ty thuốc lá khởi kiện biện pháp của Chính phủ về ở giai đoạn xét xử nội dung của vụ việc. Các ý kiến yêu cầu bao bì trắng thuốc lá tại Toà án tối cao tranh luận và quan điểm còn khá đa dạng, ví dụ Úc, nguyên đơn, công ty trước đó 04 tháng đã theo giáo sư Mark Davion của Đại học Monash, mua lại PM Australia và PML, gửi đơn kiện “sẽ rất khó để tìm thấy kết luận rằng tước quyền sở Chính phủ Úc ra trọng tài đầu tư quốc tế theo hữu được hiểu là hành vi thâu tóm tài sản”17. Hiệp định BIT Úc - Hồng Kông, với cáo buộc Úc 3.2. “Treaty shopping” và vấn đề từ chối bảo đã vi phạm nghĩa vụ của mình theo Hiệp định hộ theo các cam kết quốc tế về bảo hộ đầu tư BIT Úc - Hồng Kông, trong đó bao gồm hành vi Đạo luật bao bì trắng đối với thuốc lá đã được tước quyền sở hữu của nhà đầu tư theo Điều 6 thảo luận trước công chúng rất lâu khi Toà tối cao Hiệp định BIT, không bảo hộ nhà đầu tư theo tiêu đưa ra phán quyết. Trước đó từ tháng tư năm 2010, chuẩn công bằng và thoả đáng theo Điều 2 Hiệp Chính phủ Úc đã tuyên bố họ sẽ ban hành đạo luật định BIT. 16 (2012) 86 ALJR 1297, 1331 [152] citing Mutual Pools & Staff Pty Ltd v Commonwealth (1994) 179 CLR 155, 185. 17 Mark Davison, 'The Bilateral Investment Treaty Dispute between Australia and Philip Morris Asia: What Rights are Relevant and How Have they Been Affected?' (2012) 9(5) Transnational Dispute Management. 89
HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP Vụ việc này củng cố thêm một thực tiễn trong quyền hạn ban hành chính sách liên quan đến lợi tranh chấp đầu tư quốc tế, đó là “treaty shopping” ích công, như phòng chống tác hại của thuốc lá sẽ không được chấp nhận. So với Hiệp định BIT là khá điển hình. Đây cũng có thể là bài học kinh giữa Úc và Hồng Kông, cam kết đầu tư đa phương nghiệm cho các quốc gia trong ký kết và thực thi gần đây nhất mà Chính phủ Úc ký kết như CPTPP, các cam kết bảo hộ đầu tư quốc tế./. đã bổ sung thêm điều khoản về từ chối bảo hộ cho TÀI LIỆU THAM KHẢO các khoản đầu tư bởi các nhà đầu tư không phải 1. Philip Morris Asia Limited v. The của quốc gia ký kết18, và Chương 29 của Hiệp định Commonwealth of Australia, UNCITRAL, PCA ngoại lệ theo đó các quốc gia được từ chối các Case No. 2012-12 https: //www.italaw.com/ sites/ khiếu kiện liên quan đến biện pháp áp dụng với default/files/case- documents/italaw7303_0.pdf thuốc lá19. Xa hơn nữa, thực tiễn đàm phán các hiệp 2. Mutual Pools & Staff Pty Ltd v định thương mại tự do trên thế giới gần đây đã ghi Commonwealth (1994) 179 CLR 155, 185 nhận việc bổ sung các điều khoản về chống lẩn 3. Mark Davison, ‘The Bilateral Investment tránh, áp dụng cho trường hợp các nhà đầu tư cấu Treaty Dispute between Australia and Philip trúc lại công ty, mua bán sáp nhập doanh nghiệp Morris Asia: What Rights are Relevant and How để đủ tư cách pháp lý khởi kiện theo các hiệp định Have they Been Affected?’ (2012) 9(5) đầu tư, ví dụ như Hiệp định bảo hộ đầu tư giữa Transnational Dispute Management. Liên Minh Châu Âu EU và Việt Nam20. 4. Hiệp định CPTPP đối tác Toàn diện và Có thể nói, sự lựa chọn chính sách của Úc và Tiến bộ CPTPP các quốc gia để đối phó với hiện tượng “lựa chọn 5. Hiệp định bảo hộ đầu tư song phương Việt diễn đàn giải quyết tranh chấp” và bảo lưu các Nam-Liên minh Châu Âu. 18 Điều 9.15 Hiệp định CPTPP. 19 Điều 29.5 Hiệp định CPTPP. 20 Điều 3.43 Hiệp định bảo hộ đầu tư song phương Việt Nam-EU. BÀN VỀ NGUYÊN TẮC QUỐC TỊCH THEO LUẬT QUỐC TỊCH... (Tiếp theo trang 83) + Cần đánh giá, rà soát toàn diện hệ thống TÀI LIỆU THAM KHẢO pháp luật về người không quốc tịch nhằm nội 1. Công ước năm 1954 về quy chế người luật hóa 2 công ước kể trên do Việt Nam chưa có không quốc tịch. văn bản quy phạm pháp luật riêng biệt nào qui 2. Công ước năm 1961 về hạn chế tình trạng định về địa vị pháp lý, biện pháp ngăn ngừa, người không quốc tịch. giảm thiểu tình trạng người không quốc tịch cũng 3. Dự thảo Nghị định quy định chi tiết một như biện pháp đảm bảo quyền cho người người số điều và biện pháp thi hành Luật Quốc tịch Việt không quốc tịch Nam để thay thế Nghị định số 78/2009/NĐ-CP + Hiện nay công tác thống kê về người không của Bộ Tư pháp. quốc tịch chưa được kiểm tra, rà soát toàn diện 4. Nguyễn Công Khanh - Vũ Thu Hằng nên sẽ không có số liệu chính xác. Do vậy, Việt (04/2019), Đảm bảo quyền có quốc tịch của trẻ Nam sẽ khó khăn trong việc báo cáo với ủy ban em Việt Nam trong luật quốc tịch Việt Nam, Tạp điều hành của các Công ước Liên hợp quốc về chí Dân chủ & pháp luật, Bộ Tư pháp. kết quả cũng như khó khăn trong việc giải quyết 5. Nguyễn Công Khanh (04/2019), Nguyên tình trạng không quốc tịch tại Việt Nam. Do vậy, tắc một quốc tịch Việt Nam trong pháp luật quốc Nhà nước cần chuẩn bị nguồn lực cho công tác tịch qua các thời kỳ, Tạp chí Dân chủ & pháp quản lý này./. luật, Bộ tư pháp. 90