30(1): 42-44 T¹p chÝ Sinh häc 3-2008<br />
<br />
<br />
<br />
bæ sung chi gyrocheilos W. T. Wang (hä Tai voi - Gesneriaceae)<br />
cho hÖ thùc vËt viÖt nam<br />
<br />
Vò Xu©n Ph−¬ng<br />
<br />
ViÖn Sinh th¸i vμ Tμi nguyªn sinh vËt<br />
<br />
Chi Gyrocheilos (Tai voi trßn) ®−îc W. T. 1(3): 28; id. 1990. Fl. Reip. Pop. Sin. 69: 451;<br />
Wang ph¸t hiÖn vμ c«ng bè n¨m 1981 víi 3 loμi W. T. Wang & al. 1998. Fl. China, 18: 359; L. K.<br />
vμ 1 thø míi lμ Gyrocheilos chorisepalus, G. Fu & T. Hong, 2004. High. Pl. China, 10: 300.<br />
microtrichus, G. retrotrichus vμ G. retrotrichus Cá sèng nhiÒu n¨m, gÇn nh− kh«ng th©n,<br />
var. oligolobus; mÉu vËt cña c¸c loμi trªn thu mäc ë trªn ®Êt hay b¸m trªn ®¸. L¸ tËp trung ë<br />
®−îc ë c¸c tØnh Qu¶ng §«ng vμ Qu¶ng T©y, gèc. PhiÕn l¸ gÇn trßn, h×nh trøng réng hay h×nh<br />
Trung Quèc. N¨m 1982, W. T. Wang c«ng bè thËn; chãp trßn hay tï, gèc h×nh tim, hai mÆt cã<br />
tiÕp 1 loμi vμ 1 thø míi cña chi Gyrocheilos lμ l«ng. Côm hoa xim ë n¸ch l¸, mang 5-nhiÒu<br />
G. lasiocalyx vμ G. chorisepalus var. hoa. L¸ b¾c 2, mäc ®èi. §μi ®Òu hay h¬i ®èi<br />
synsepalus, ®−a tæng sè loμi cña chi nμy ë xøng 2 bªn; 5 thïy b»ng nhau hay gÇn b»ng<br />
Trung Quèc lªn 4 loμi vμ 2 thø. Chi Gyrocheilos nhau, xÎ s©u ®Õn ®¸y hay h¬i dÝnh thμnh èng ë<br />
®−îc t¸c gi¶ ghi nhËn lμ ®Æc h÷u cña ®¸y. Trμng mμu ®á tÝa hay h¬i ®o ®á; ®èi xøng 2<br />
Trung Quèc. GÇn ®©y, cã dÞp nghiªn cøu c¸c t− bªn; èng trμng h×nh trô, kh«ng phång lªn; 4 thïy<br />
liÖu vμ c¸c mÉu vËt cña hä Gesneriaceae ë ViÖt t¹o thμnh 2 m«i: m«i trªn hoμn toμn nguyªn, dμi<br />
Nam ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c biªn so¹n Thùc b»ng 1/2 m«i d−íi; m«i d−íi 3 thïy gÇn b»ng<br />
vËt chÝ ViÖt Nam vÒ hä nμy, chóng t«i ®· ph¸t nhau, ®Ønh trßn. NhÞ h÷u thô 2, chôm l¹i ë bao<br />
hiÖn ra chi Gyrocheilos W. T. Wang kh«ng chØ phÊn, chØ nhÞ dÝnh ë phÇn gi÷a phÝa d−íi èng<br />
ph©n bè ë Trung Quèc mμ cßn gÆp c¶ ë ViÖt Nam trμng, nhÞ thôt trong trμng; bao phÊn 2 « ®Ýnh<br />
víi loμi Gyrocheilos chorisepalus W. T. Wang. l−ng; nhÞ bÊt thô 2, ®Ýnh gÇn gi÷a èng trμng.<br />
MÉu vËt cña loμi nμy thu ®−îc t¹i c¸c khu vùc TriÒn tuyÕn mËt d¹ng nhÉn. BÇu h×nh ®−êng 1 «;<br />
nói Tam §¶o thuéc ®Þa phËn 2 tØnh gi¸p giíi lμ gi¸ no·n 2, h¬i nh« ra h−íng vμo trong; nóm<br />
VÜnh Phóc vμ Th¸i Nguyªn. §©y lμ mét chi míi nhôy h×nh ®Çu. Qu¶ nang, th¼ng so víi cuèng,<br />
bæ sung cho hä Gesneriaceae ë ViÖt Nam. h×nh ®−êng, h¬n ®μi nhiÒu, më b»ng 2 van theo<br />
§Ó cã c«ng bè nμy, chóng t«i ®· ¸p dông chiÒu däc, kh«ng xo¾n vÆn. H¹t h×nh bÇu dôc<br />
ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu so s¸nh h×nh th¸i ®Ó hay h×nh trøng, kh«ng cã phÇn phô.<br />
ph©n lo¹i c¸c taxon. MÉu vËt cña ViÖt Nam ®· Typus: G. chorisepalus W. T. Wang.<br />
®−îc so s¸nh víi c¸c mÉu vËt chuÈn cña Trung Trung Quèc cã 4 loμi, 2 thø. ViÖt Nam gÆp<br />
Quèc. D−íi ®©y lμ c¸c ®Æc ®iÓm cña chi vμ loμi 1 loμi.<br />
bæ sung cho hÖ thùc vËt ViÖt Nam.<br />
* Chi Gyrocheilos gÇn víi chi<br />
Gyrocheilos W. T. Wang - Didymocarpus bëi ®Æc ®iÓm nhÞ h÷u thô 2 chôm<br />
Tai voi trßn l¹i, nóm nhôy nguyªn nh−ng kh¸c bëi m«i trªn<br />
cña trμng nguyªn cßn ë Didymocarpus m«i trªn<br />
W. T. Wang, 1981. Bull. Bot. Res., Harbin, cña trμng ph©n 2 thïy.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
C«ng tr×nh ®−îc hç trî vÒ kinh phÝ cña Ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu c¬ b¶n.<br />
42<br />
Gyrocheilos chorisepalus W.T. Wang - 1(3): 31. Pl. 2. fig. 1-5; Pl. 4, fig. 2; id. 1990. Fl.<br />
Tai voi ®μi trßn Reip. Pop. Sin. 69: 452, Pl. 125, fig. 1-4; W. T.<br />
Wang & al. 1998. Fl. China, 18: 359; L. K. Fu<br />
W. T. Wang, 1981. Bull. Bot. Res., Harbin & T. Hong, 2004. High. Pl. China, 10: 300.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Gyrocheilos chorisepalus W. T. Wang<br />
1. c©y mang qu¶; 2. ®μi vμ nhôy; 3. qu¶<br />
(h×nh vÏ theo mÉu VH 5050, HN)<br />
<br />
Cá sèng nhiÒu n¨m, gÇn nh− kh«ng th©n, trøng réng, cì 4-6 × 3-4 mm, mÐp nguyªn, gÇn<br />
sèng trªn ®Êt hay b¸m trªn ®¸. L¸ tËp trung ë nh− nh½n. Hoa cã cuèng dμi 5-15 mm, gÇn nh−<br />
gèc. PhiÕn l¸ gÇn trßn hay h×nh trøng réng, cì 3- nh½n. §μi dμi 3-4 mm; 5 thïy xÎ s©u ®Õn ®¸y<br />
9,0 × 4,5-10 cm; chãp trßn hay tï; gèc h×nh tim, hay h¬i dÝnh thμnh èng ng¾n 1-2 mm; thïy ®μi<br />
mÐp l¸ xÎ r¨ng c−a kÐp hay cã khÝa s©u, mÆt h×nh trøng ng−îc, thu«n hay h×nh tam gi¸c, h×nh<br />
trªn cña phiÕn lÉn lén gi÷a 2 lo¹i l«ng nh− tãc ®−êng réng 1-3 mm, ®Ønh trßn, nh½n hay cã<br />
cã ®é dμi 0,2-0,3 mm vμ 0,8-1,2 mm, mÆt d−íi l«ng r¶i r¸c ë phÝa ngoμi gÇn ®Ønh. Trμng mμu<br />
cã l«ng r¶i r¸c, g©n bªn 5-7 ®«i, cuèng l¸ dμi 3- ®á, dμi 10-12 mm, nh½n, èng trμng dμi 6 mm; 4<br />
8 cm, cã l«ng dμi 0,7-1 mm mäc ng−îc. Côm thïy t¹o thμnh 2 m«i: m«i trªn dμi 2,8 mm,<br />
hoa d¹ng xim ë n¸ch l¸, mang 5-nhiÒu hoa, nguyªn, ®Ønh gÇn trßn; m«i d−íi 3 thïy gÇn<br />
cuèng côm hoa dμi 7-23 cm, cã l«ng mÒm mäc b»ng nhau, dμi 6 mm, ®Ønh trßn. NhÞ h÷u thô 2,<br />
ng−îc, l«ng dμi 0,5-1,2 mm. L¸ b¾c h×nh trøng, chôm l¹i ë bao phÊn, chØ nhÞ dμi 3 mm, dÝnh<br />
43<br />
c¸ch gèc èng trμng 2 mm, bao phÊn dμi 2,5 mm, Trung Quèc (Qu¶ng §«ng, Qu¶ng T©y).<br />
®Ýnh l−ng; nhÞ bÊt thô 2, dμi 0,8-0,9 mm, ®Ýnh MÉu nghiªn cøu: Th¸i Nguyªn, VH 5050<br />
c¸ch èng trμng 2,5 mm. TriÒn tuyÕn mËt d¹ng (HN). - VÜnh Phóc, LX-VN 238, LX-VN 1362,<br />
nhÉn. BÇu nh½n, dμi 5 mm; vßi nhôy dμi 5-6 LX-VN 1369 (HN); L. Q. Li 624 (HN).<br />
mm; nóm nhôy nguyªn, h×nh ®Çu. Qu¶ nang, dμi<br />
20-30 mm, nh½n, khi chÝn më b»ng 2 van theo tμi liÖu tham kh¶o<br />
chiÒu däc, kh«ng xo¾n vÆn. H¹t h×nh bÇu dôc-<br />
thu«n, dμi 0,3-0,4 mm, kh«ng cã phÇn phô.<br />
1. Fu L. K. & Hong T. (eds.), 2004: Higher<br />
Loc. class.: China, Guangxi. Typus: sine plants of China, 10: 300. Quingdao<br />
coll., 381 (IBSC). Publishing House (tiÕng Trung Quèc).<br />
Sinh häc vμ sinh th¸i: mïa hoa vμo c¸c 2. Wang W. T., 1955: Bull. Bot. Res., Harbin,<br />
th¸ng 4-5; qu¶ chÝn vμo c¸c th¸ng 6-7. Th−êng 1(3): 28-35.<br />
gÆp trong rõng nói ®¸, nói ®Êt lÉn ®¸ trªn c¸c<br />
v¸ch nói, c¸c hèc ®¸, ven bê suèi, n¬i Èm vμ 3. Wang W. T., 1990: Flora Reipublicae<br />
m¸t, ë ®é cao 600-900 m so víi mÆt biÓn. Popularis Sinicae, 69: 451-455. Science<br />
Press, Pekin. (tiÕng Trung Quèc).<br />
Ph©n bè: trªn ®−êng ®Ønh nói Tam §¶o<br />
thuéc 2 tØnh Th¸i Nguyªn (§¹i Tõ, nói Tam 4. Wang W. T. et al., in Z. Y. Wu & P. H.<br />
§¶o), VÜnh Phóc (nói Tam §¶o). Cßn cã ë Raven (eds.), 1998: Flora of China, 18:<br />
359-360. Beijing.<br />
<br />
<br />
gyrocheilos W. T. Wang (Gesneriaceae)<br />
a new genus For the flora of vietnam<br />
Vu Xuan Phuong<br />
<br />
<br />
Summary<br />
<br />
The genus Gyrocheilos W. T. Wang (Gesneriaceae) had 4 species and 2 varieties. It is recorded endemic<br />
to China. During the study of specimens and documents of Gesneriaceae of Vietnam, we have found one new<br />
occurrence species of Gyrocheilos: G. chorisepalus W. T. Wang for the flora of Vietnam. Gyrocheilos closed<br />
to Didymocarpus in stamens confluent at apex and stigma undivided but differ by adaxial lip undivided<br />
meanwhile in Didymocarpus adaxial lip 2 lobed.<br />
G. chorisepalus W. T. Wang is perennial herb, nearly stemless. petiole 3-8 cm, spreading pubescent,<br />
margin double dentate to deeply crenate, peduncle nearly glabrous. Calyx 3-4 mm long, 5 segments equal to<br />
unequal. Corolla reddish, ca. 1.0-1.2 cm long, tube ca. 6 mm long, adaxial lip undivided, ca 2.8 mm; abaxial<br />
lip 3 lobed, ca. 6 mm. Stamens 2, adnate to corolla ca. 2 mm above base; filaments ca. 3 mm long; anthers ca.<br />
2.5 mm long; staminodes 2, adnate to corolla ca. 2.5 mm above base, ca. 0.8-0.9 mm long. Stigma undivided,<br />
head. Capsule 2-3 cm.<br />
Voucher specimens were collected on ridges of the Tamdao mountain in the boundary of two provinces:<br />
Thainguyen and Vinhphuc, and deposited in the Herbarium of the Institute of Ecology and biological<br />
Resources, Hanoi, Vietnam (HN).<br />
<br />
<br />
Ngμy nhËn bμi: 16-10-2007<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
44<br />
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
