33(3): 40-42 T¹p chÝ Sinh häc 9-2011<br />
<br />
<br />
<br />
Bæ SUNG LOµI CRATEVA FORMOSENSIS (JACOBS) B. S. SUN<br />
(Hä MµN MµN - CAPPARACEAE JUSS.) CHO HÖ THùC VËT VIÖT NAM<br />
<br />
Sü DANH TH¦êNG<br />
Tr−êng ®¹i häc S− ph¹m Th¸i Nguyªn<br />
TRÇN THÕ B¸CH<br />
ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt<br />
<br />
Trªn thÕ giíi, chi Bón - Crateva L. thuéc hä ph¸t hiÖn loµi Crateva formosensis (Jacobs)<br />
Mµn mµn - Capparaceae cã 8 loµi, ph©n bè chñ B. S. Sun, bæ sung cho hÖ thùc vËt ViÖt Nam.<br />
yÕu ë vïng nhiÖt ®íi vµ cËn nhiÖt ®íi [5]. ë ViÖt<br />
Nam, chi nµy hiÖn biÕt cã 5 loµi, ph©n bè kh¾p I. PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU<br />
c¶ n−íc [1, 2]. Loµi Crateva formosensis<br />
(Jacobs) B. S. Sun ®−îc biÕt cã ph©n bè ë Trung §èi t−îng: lµ c¸c loµi thuéc chi<br />
Quèc (Qu¶ng §«ng, Qu¶ng T©y, §µi Loan), Bón - Crateva L. ë ViÖt Nam th«ng qua c¸c<br />
NhËt B¶n nh−ng ch−a tõng ®−îc ghi nhËn cã ë mÉu vËt ®−îc l−u gi÷ t¹i c¸c phßng tiªu b¶n<br />
ViÖt Nam [3-6]. Jacobs (1964) [3] trong thùc vËt.<br />
“Blumea” ®Æt loµi nµy d−íi d¹ng ph©n loµi víi Ph−¬ng ph¸p: chóng t«i ®[ ¸p dông ph−¬ng<br />
tªn gäi lµ C. adansonii DC. subsp. formosensis ph¸p so s¸nh h×nh th¸i trong nghiªn cøu nµy.<br />
Jacobs. Nh−ng ph©n loµi nµy kh¸c rÊt râ víi loµi<br />
gèc bëi ®Æc ®iÓm vÒ kÝch th−íc l¸, chãp l¸ vµ sè II. KÕT QU¶ NGHI£N CøU<br />
l−îng nhÞ. V× vËy B. S. Sun trong “Flora<br />
Reipublicae popularis sinicae” [6] n©ng bËc Sau khi nghiªn cøu ®Æc ®iÓm h×nh th¸i cña<br />
ph©n loµi nµy thµnh loµi víi tªn chÝnh thøc lµ c¸c loµi thuéc chi Crateva L. ë ViÖt Nam,<br />
Crateva formosensis (Jacobs) B. S. Sun. Trong chóng t«i x©y dùng khãa ®Þnh lo¹i c¸c loµi<br />
qu¸ tr×nh nghiªn cøu mÉu vËt c¸c loµi thuéc chi thuéc chi nµy vµ m« t¶ loµi ®−îc bæ sung,<br />
Bón t¹i phßng tiªu b¶n Thùc vËt cña ViÖn Sinh C. formosensis (Jacobs) B. S. Sun cho hÖ thùc<br />
th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt (HN), chóng t«i ®[ vËt ViÖt Nam.<br />
<br />
Khãa ®Þnh lo¹i c¸c loµi thuéc chi Crateva ® biÕt ë ViÖt Nam<br />
1a. Qu¶ khi chÝn hoÆc kh« cã mµu ®á, mµu tÝa hoÆc n©u; nh½n. C©y th−êng ra hoa tr−íc khi ra l¸ hay<br />
cïng lóc ra l¸ non.<br />
2a. L¸ chÐt trªn cµnh mang hoa cã kÝch th−íc 4,5-8,5 × 2,5-5,5 cm, trªn cµnh sinh d−ìng cã<br />
kÝch th−íc 10-10,5 ( 4,5-5,75 cm; chãp l¸ tï hoÆc trßn, hiÕm khi nhän; l¸ khi kh« cã mµu n©u<br />
®á. NhÞ 15-26......................................................................................................Crateva trifoliata<br />
2b. L¸ chÐt trªn cµnh mang hoa cã kÝch th−íc 10-11,5 ( 4-5 cm, trªn cµnh sinh d−ìng cã kÝch th−íc<br />
13-15 ( 6 cm; chãp l¸ nhän hoÆc thu«n dµi; l¸ khi kh« cã mµu xanh x¸m hoÆc xanh n©u.<br />
NhÞ 10-15.......................................................................................................Crateva formosensis<br />
1b. Qu¶ khi chÝn hoÆc kh« cã mµu x¸m, bÒ mÆt qu¶ kh«ng nh½n. C©y th−êng ra hoa sau khi ra l¸.<br />
3a. L¸ chÐt rÊt máng, th−êng kh«ng cã cuèng hoÆc gÇn kh«ng cuèng, hiÕm khi cã cuèng dµi<br />
3-5(7) mm, 2 mÆt l¸ cïng mµu. Nh¸nh khi kh« cã mµu vµng r¬m. Qu¶ dµi tõ<br />
1,8-2,6 cm...........................................................................................................Crateva religiosa<br />
<br />
<br />
40<br />
3b. L¸ chÐt dai, cuèng l¸ chÐt tèi thiÓu dµi 3 mm, 2 mÆt l¸ kh«ng cïng mµu. Nh¸nh khi kh« cã mµu<br />
n©u. Qu¶ dµi tõ 2,5-5 cm.<br />
4a. Qu¶ h×nh bÇu dôc, h×nh trøng hoÆc h×nh trøng ng−îc. BÒ mÆt qu¶ cã líp v¶y mµu tr¾ng, dÔ bong.<br />
G©n bªn cã (7)10-15(22) ®«i. MÆt l−ng cña h¹t cã mµo........................................Crateva magna<br />
4b. Qu¶ h×nh cÇu. BÒ mÆt qu¶ khi chÝn næi nhiÒu môn cãc. G©n bªn 5-10 cÆp. MÆt l−ng cña h¹t<br />
kh«ng cã mµo.................................................................................................Crateva unilocularis<br />
<br />
Sau ®©y lµ phÇn m« t¶ loµi ®−îc bæ sung cho hÖ thùc vËt ViÖt Nam.<br />
Crateva formosensis (Jacobs) B. S. Sun - Bón §µi Loan<br />
B. S. Sun in Wu. 1999. Fl. Reipubl. Pop. Sin. 32: 489. Crateva adansonii DC. subsp. formsensis<br />
Jacobs, 1964. Blumea. 12(2): 200; Liu & Liao, 1996. Fl. Taiwan. 2: 743.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Crateva formosensis (Jacobs) B. S. Sun<br />
1. cµnh mang l¸; 2. hoa bæ däc; 3. l¸ ®µi; 4. c¸nh hoa; 5. nhÞ; 6. bÇu c¾t ngang; 7. cµnh mang qu¶<br />
(vÏ tõ mÉu VN 478, HN, ng−êi vÏ: Lª Kim Chi)<br />
<br />
41<br />
C©y bôi hoÆc c©y gç cao 2-21m, cµnh cã lç ven biÓn ë ®é cao ®Õn 400 m.<br />
vá, cã hoa tr−íc khi ra l¸ hay khi l¸ cßn non. L¸ Ph©n bè: Cao B»ng (Trµ LÜnh). Cßn cã ë<br />
kÐp ch©n vÞt mang 3 l¸ chÐt, l¸ chÐt h×nh bÇu Trung Quèc (Qu¶ng §«ng, Qu¶ng T©y, §µi<br />
dôc hay trøng ng−îc, cì 10-11,5 × 4-5 cm, khi Loan), Nam NhËt B¶n.<br />
kh« cã mµu xanh x¸m hoÆc xanh n©u; trªn cµnh<br />
sinh d−ìng kÝch th−íc l¸ 13-15 x 6 cm; chãp l¸ MÉu nghiªn cøu: Cao B»ng, W17463, VN<br />
nhän hoÆc thu«n dµi; gèc l¸ nhän; g©n bªn 4- 478 (HN).<br />
6(7) ®«i, mµu ®á n©u; cuèng l¸ kÐp dµi 5,2-13<br />
cm, mµu n©u hoÆc ®en khi kh«; cuèng l¸ chÐt TµI LIÖU THAM KH¶O<br />
dµi 4-5 mm. Côm hoa mang 10-15 hoa, cuèng<br />
hoa dµi 2,5-4 cm. L¸ ®µi 4, h×nh thu«n, nhän 1. NguyÔn TiÕn B©n, Dorofeev V. I., 2003:<br />
dÇn vÒ phÝa ®Ønh, dµi 3-4 mm, khi kh« cã mµu Danh lôc c¸c loµi thùc vËt ViÖt Nam, 2: 420-<br />
n©u ®Ëm. C¸nh hoa mµu vµng, khi kh« mµu n©u 421. Nxb. N«ng nghiÖp, Hµ Néi.<br />
nh¹t; phÇn “cuèng” c¸nh hoa dµi cì 4 mm; phÇn 2. Ph¹m Hoµng Hé, 1999: C©y cá ViÖt Nam,<br />
phiÕn h×nh bÇu dôc, dµi 1,5-1,7 cm. NhÞ 10-15; 1: 597-598. Nxb. Mekong, Montreal.<br />
chØ nhÞ dµi 2,5-3 cm; bao phÊn dµi cì 3 mm. 3. Jacobs M., 1964: Blumea, 12(2): 175-208.<br />
Cuèng bÇu dµi 2,4-3,2 cm. BÇu h×nh trøng, gi¸<br />
Holland.<br />
no[n 2. Qu¶ h×nh trßn hoÆc h×nh bÇu dôc, mµu<br />
®á hoÆc ®á n©u, bÒ mÆt qu¶ nh½n, dµi (2)3-4,5 4. Liu Tang-Shui & Liao Jih-Ching, 1996:<br />
cm. H¹t nhá, mµu n©u, mÆt l−ng cña h¹t kh«ng Flora of Taiwan, 2(2): 738-743. Taipei,<br />
cã mµo. Taiwan.<br />
Loc. class.: Formosa. 5. Zhang Mingli, Gordon C. Tucker, 2008:<br />
Flora of China, 7: 433-450. Missouri<br />
Holotypus: E. H. Wilson 11114 (K).<br />
Botanical Garden Press.<br />
Sinh häc vµ sinh th¸i: mïa hoa vµo c¸c<br />
th¸ng 6-7, mïa qu¶ vµo c¸c th¸ng 8-1 (n¨m 6. Wu. C., 1999: Flora Reipublicae popularis<br />
sau). Mäc ë thung lòng, ven khe suèi, rõng dµy, sinicae, 32: 485-490. Science Press.<br />
<br />
CRATEVA FORMOSENSIS (JACOBS) B. S. SUN, (CAPPARACEAE JUSS.) -<br />
A NEW RECORD FOR FLORA OF VIETNAM<br />
Sy danh thuong, tran the bach<br />
<br />
SUMMARY<br />
We have found that Crateva formosensis (Jacobs) B. S. Sun has also distributed in Vietnam, with<br />
specimens collected in Tra Linh district, Cao Bang province. The specimens are preserved in HN Herbarium,<br />
Institute of Ecology and Biological Resources. This species is closely related to Crateva trifoliata (Roxb.) B.<br />
S. Sun but differs in characters: size and apex of leaflet blade and number of stamens, hence, Crateva<br />
formosensis (Jacobs) B. S. Sun is a new record for the flora of Vietnam.<br />
The main characters of Crateva formosensis: shrub or tree, 2-21m tall, with flowers before having leaves<br />
or when having young leaves. Twigs with flowers: leaflet blades ovate to obovate, 10-11.5 × 4-5 cm, dried<br />
leaves green-grey color to green-brown; twigs without flowers: leaflet blade 13-15 × 6 cm, apex acuminate to<br />
long acuminate. Inflorescences 10-15 flowered, pedicel 2.5-4 cm. Sepals 4, oblong. Petals yellow, claw 4 mm,<br />
blade elliptic. Stamens 10-15. Gynophore 2.4-3.2 cm. Ovary ovate. Fruits circular to oval, red to red-brown,<br />
smooth. Seeds small, brown.<br />
Loc. class.: Formosa. Holotypus: E. H. Wilson 11114 (K).<br />
Ecology and Biology: Flowering June - July, fruting August - January. In valley, near stream, dense forest<br />
and coastal region to 400 m alt..<br />
Distribution: Cao Bang (Tra Linh). Also in China, Japan.<br />
Studied specimens: Cao Bang (Tra Linh), W17463, VN 478 (HN).<br />
Ngµy nhËn bµi: 12-1-2011<br />
<br />
42<br />
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
