Bong gân và sái cơ
Khi bạn làm việc quá sức, bạn có thể đột ngột bị sưng đau khớp hoặc
cơ. Ðiều này có thể xảy ra khi bạn phải với quá xa, thay đổi hướng hoặc cúi
đột ngột, ngã không khéo, va chạm với đối phương trong khi chơi thể thao.
Chấn thương mà bạn bị có thể là bong gân hoặc sái cơ.
Bong gân là tình trạng căng hoặc rách dây chằng. Dây chằng là những
dải mô xơ dai nối xương này với xương khác. Chúng giúp giữ ổn định khớp,
ngăn cử động quá tầm. Bong gân thường do thay đổi hướng nhanh hoặc va
chạm. Vị trí hay bị bong gân là cổ chân và đầu gối.
Sái cơ là tình trạng căng hoặc rách cơ. Loại chấn thương này thường
xảy ra khi cơ co mạnh và đột ngột, hoặc khi cơ bị kéo căng bất thường. Chấn
thương vùng khoeo là loại sái cơ hay gặp nhất.
Dấu hiệu và triệu chứng
Bong gân và sái cơ khác nhau về mức độ nặng. Dấu hiệu và triệu
chứng tùy thuộc vào mức độ nặng.
Bong gân
Bong gân có thể gây sưng nhanh. Nói chung, càng đau và sưng, chấn
thương càng nặng. Dấu hiệu và triệu chứng của bong gân gồm:
Nhẹ. Dây chằng bị căng quá mức hoặc rách nhẹ. Vùng chấn thương bị
đau, nhất là khi cử động, và thường nề đỏ. Không sưng nhiều. Bạn có thể
dồn trọng lượng lên khớp.
Vừa. Các sợi của dây chằng bị rách, nhưng chúng không đứt hoàn
toàn. Khớp sưng nề, đau và khó cử động. Vùng chấn thương bị sưng và có
thể đổi màu do xuất huyết. Bạn có thể cảm thấy không vững khi đứng trên
một chân.
Nặng. Một hoặc nhiều dây chằng bị đứt hoàn toàn. Vùng chấn thương
bị đau. Bạn không thể cử động khớp bình thường hoặc dồn trọng lượng lên
đó. Nếu bạn thử bước đi, chân của bạn sẽ đau như thể sắp rời ra. Khớp sưng
to và có thể đổi màu. Khó phân biệt loại chấn thương này với gãy xương
hoặc trật khớp cần điều trị. Bạn có thể cần nẹp để ổn định khớp hoặc phẫu
thuật trong một số trường hợp chấn thương dây chằng.
Sái cơ
Dấu hiệu và triệu chứng của sái cơ bao gồm
Nhẹ. Ðau và cứng xảy ra khi bạn cử động và kéo dài một vài ngày.
Vừa. Cơ bị rách một phần gây đau, sưng và bầm tím nhiều hơn. Ðau
có thể kéo dài 1-3 tuần.
Nặng. Cơ bị rách hoặc đứt. Bạn có dấu hiệu chảy máu trong rõ, sưng
và bầm tím quanh cơ. Cơ có thể hoàn toàn không hoạt động, và có thể bạn
phải mổ nếu cơ bị đứt rời khỏi xương.
Nguyên nhân
Bong gân và sái cơ rất hay xảy ra, và hầu hết là chấn thương nhẹ.
Cơ bị căng hoặc thậm chí có thể rách khi nó bị kéo quá mức hoặc đột
ngột. Loại chấn thương này thường xảy ra khi cơ co mạnh và đột ngột. Sái
cơ có thể xảy ra khi bạn trượt băng, chạy, nhảy, nâng vật nặng hoặc nâng sai
tư thế.
Bong gân xảy ra khi bạn bị giãn quá mức hoặc rách dây chằng trong
khi tỳ mạnh lên khớp. Bạn có thể bị bong gân cổ chân hoặc gối khi đi bộ
hoặc tập luyện trên bề mặt không phẳng. Bong gân cũng xảy ra khi bạn ngã
không khéo sau khi nhảy hoặc quay trong lúc tập điền kinh.
Các yếu tố nguy cơ
Các yếu tố nguy cơ góp phần gây bong gân và sái cơ gồm
Chăm sóc kém. Thiếu chăm sóc có thể làm cơ yếu và dễ bị chấn
thương.
Mệt mỏi. Cơ bị mỏi thường giảm khả năng chống đỡ tốt cho khớp.
Khi bạn mệt, bạn cũng dễ có cử động vụng về có thể tỳ mạnh lên khớp hoặc
làm cơ căng quá mức.
Kéo giãn và khởi động không đúng. Khởi động và kéo giãn đúng
trước khi hoạt động nặng làm mềm cơ và tăng tầm cử động của khớp, khiến
cơ ít cứng hơn và ít bị chấn thương và rách hơn.
Khi nào cần đi khám
Ðối với bong gân, hãy đi khám ngay nếu
Bạn nghe thấy tiếng khục khi khớp bị chấn thương và bạn
không thể cử động khớp hoặc bị sưng nhiều. Hãy chườm lạnh trên đường tới
bác sỹ.
Bạn bị sốt và vùng chấn thương đỏ và nóng. Bạn có thể đã bị
nhiễm trùng.
Bạn bị bong gân nặng. Ðiều trị không đúng hoặc chậm trễ có
thể gây tổn thương khớp về lâu dài hoặc đau mạn tính.
Ðối với sái cơ, hãy đi khám ngay nếu vùng chấn thương bị sưng
nhanh và đau nhiều hoặc nếu bạn nghi ngờ có rách cơ hoặc gãy xương. Hãy
gọi bác sỹ nếu đau, sưng và cứng không giảm nhiều trong 2 - 3 ngày.
Sàng lọc và chẩn đoán
Với cả bong gân và sái cơ, khó chịu ở vùng chấn thương là chìa khóa
để chẩn đoán. Khám có thể thấy sưng, xuất huyết ở khớp hoặc cơ, và nề đỏ.
Bác sỹ có thể chỉ định chụp X quang để loại trừ gãy xương hoặc các chấn
thương khác ở xương là nguyên nhân gây ra vấn đề.
Ðiều trị
Ðiều trị bong gân hoặc sái cơ tùy thuộc vào mức độ nặng của chấn
thương. Với bong gân và sái cơ nhẹ. Bác sỹ sẽ đề nghị các biện pháp tự
chăm sóc cơ bản và thuốc giảm đau không kê đơn như ibuprofen (Advil,