Các chế phẩm điều hòa sinh trưởng thực vật dùng trong nông nghiệp

Chia sẻ: Nguyễn Kiều Trinh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:40

Thêm vào BST

Báo xấu

277
lượt xem 123
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong những năm gần đây việc nghiên cứu sản xuất phân bón lá và chế phẩm tăng năng suất cây trồng đang phát triển mạnh. Đã xuất hiện nhiều cơ sở sản xuất tại các viện và các trung tâm nghiên cứu, các trường đại học, các cơ quan, í nghiệp cùng nhiều cơ sở tư nhân. Chưa kể đến những chế phẩm được nhập theo nhiều con đường không chính thức khác.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Các chế phẩm điều hòa sinh trưởng thực vật dùng trong nông nghiệp

L£ V¡N TRI Hái - §¸p vÒ C¸C CHÕ PHÈM §IÒU HßA SINH TR¦ëNG T¡NG N¡NG SUÊT C¢Y TRåNG NHµ XUÊT B¶N N¤NG NGHIÖP Hµ Néi - 1997
L£ V¡N TRI - Phã tiÕn sÜ khoa häc - C¸n bé nghiªn cøu,ViÖn C«ng nghÖ sinh häc,Trung t©m Khoa häc tù nhiªn vµ C«ng nghÖ quèc gia - Gi¸m ®èc xÝ nghiÖp Liªn doanh khoa häc vµ s¶n xuÊt FITOHOOCMON 2
LêI T¸C GI¶ Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y viÖc nghiªn cøu s¶n xuÊt ph©n bãn l¸ vµ chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt c©y trång ®ang ph¸t triÓn m¹nh. §· xuÊt hiÖn nhiÒu c¬ së s¶n xuÊt t¹i c¸c ViÖn vµ c¸c Trung t©m nghiªn cøu, c¸c tr−êng ®¹i häc, c¸c c¬ quan, xÝ nghiÖp cïng nhiÒu c¬ së t− nh©n. Ch−a kÓ ®Õn nh÷ng chÕ phÈm ®−îc nhËp theo nhiÒu con ®−êng kh«ng chÝnh thøc kh¸c. HiÖn nay, ë n−íc ta ch−a cã mét c¬ quan nµo ®øng ra kiÓm tra, ®¸nh gi¸, cho phÐp hoÆc ®×nh chØ l−u hµnh c¸c lo¹i s¶n phÈm míi trªn. Do vËy, rÊt nhiÒu mÆt hµng tr«i næi trªn thÞ tr−êng l¹i tr«ng chê vµo sù ®¸nh gi¸ cña ng−êi tiªu dïng. Víi mong muèn cung cÊp nh÷ng th«ng tin c¬ b¶n vÒ lÜnh vùc ph©n bãn l¸ vµ c¸c chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt c©y trång cho nh÷ng ng−êi quan t©m, trùc tiÕp sö dông trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, chóng t«i ®· biªn so¹n cuèn s¸ch nµy. D−íi h×nh thøc "Hái - §¸p", chóng t«i cè g¾ng b¸m s¸t nh÷ng vÊn ®Ò mµ ng−êi s¶n xuÊt th−êng th¾c m¾c trong qu¸ tr×nh chóng t«i chØ ®¹o triÓn khai øng dông ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng. Hy väng sÏ nhËn ®−îc nhiÒu ý kiÕn ®ãng gãp cña b¹n ®äc, ®Æc biÖt lµ cña c¸c b¹n ®ang tham gia chØ ®¹o vµ trùc tiÕp s¶n xuÊt. Mäi ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c b¹n sÏ lµ nguån t− liÖu míi bæ sung vµ hoµn thiÖn cho lÇn xuÊt b¶n sau ®−îc tèt h¬n. Mäi ý kiÕn ®ãng gãp xin göi vÒ ®Þa chØ: Nhµ XuÊt b¶n N«ng NghiÖp, D14, Ph−¬ng Mai, §èng §a, Hµ Néi Chóng t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n 3
Môc lôc LêI T¸C GI¶ ..........................................................................................................................3 1. Hái: ChÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng lµ g×? ...................................................................................7 2- Hái: H·y nãi vai trß cña c¸c chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng cho c©y trång? ................................7 3- Hái: C¸c chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng bæ sung cho c©y lÊy tõ ®©u? ..........................................8 4- Hái: Cã bao nhiªu c¸ch cung cÊp chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng cho c©y trång? ........................8 5- Hái: T¹i sao ph¶i bæ sung chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng cho c©y trång?. ...................................9 6- Hái: ¶nh h−ëng cña chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng lªn n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng n«ng s¶n nh− thÕ nµo? ........................................................................................10 7- Hái: C¸c vi l−îng cÇn cung cÊp cho c©y lµ nh÷ng chÊt g×? Nh÷ng chÊt ®ã c©y lÊy ë ®©u? ..............................................................................................10 8- Hái: §Êt trång ViÖt Nam cã thiÕu vi l−îng kh«ng?.............................................................11 9- Hái: Vi l−îng ¶nh h−ëng lªn c©y trång nh− thÕ nµo............................................................11 10- Hái: Cã bao nhiªu c¸ch bãn vi l−îng cho c©y? C¸c ph−¬ng ph¸p bãn trªn thÕ giíi?........12 11- Hái: N¨ng suÊt vµ chÊt l−îng n«ng s¶n cã thay ®æi g× khi bãn vi l−îng cho c©y? ............12 12 - Hái: ý nghÜa cña c¸c nguyªn tè vi l−îng trong thùc tiÔn n«ng nghiÖp lµ g×? ...................12 13 - Hái: Qu¸ tr×nh ph©n bè vµ di chuyÓn vi l−îng trong c©y nh− thÕ nµo? ............................13 14 - Hái: H·y ph©n biÖt ph©n bãn vµo gèc vµ ph©n bãn lªn l¸ cho c©y? .................................13 15 - Hái: L¸ c©y hÊp thô ph©n bãn qua l¸ nh− thÕ nµo?...........................................................14 16 - Hái: C¸c yÕu tè ngo¹i c¶nh cã ¶nh h−ëng g× tíi viÖc bãn ph©n qua l¸? ...........................14 17- Hái: Nguyªn t¾c s¶n xuÊt ph©n bãn qua l¸ nh− thÕ nµo?...................................................14 18 - Hái: C¸c chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt c©y trång cã ph¶i lµ ph©n bãn qua l¸ kh«ng?............15 19- Hái: §Ó bãn cho tõng c©y trång ph¶i cã tõng lo¹i ph©n bãn qua l¸ kh¸c nhau cã ®óng kh«ng? .................................................................................................................15 20- Hái: T×nh h×nh s¶n xuÊt c¸c chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt c©y trång ë trªn thÕ giíi vµ ë n−íc ta nh− thÕ nµo? Dïng lo¹i chÕ phÈm cña h·ng nµo lµ tèt nhÊt? ................................16 21- Hái: C¸ch ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña chÕ phÈm nh− thÕ nµo lµ ®óng? ....................................16 4
22- Hái: Dïng c¸c chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt c©y trång cã g©y ®éc cho ng−êi vµ c©y trång kh«ng?................................................................................................................17 23- Hái: Nh÷ng ®iÒu cÇn chó ý khi sö dông c¸c chÕ phÈm phun lªn l¸ lµ g×? .........................18 24- Hái: H·y nãi quy tr×nh trång lóa ®¹t n¨ng suÊt cao khi sö dông c¸c chÕ phÈm ®iÒu hoµ sinh tr−ëng?………………………………………………………….18 25- Hái: Khi c©y lóa bÞ nghÑt rÔ (kho¸c ¸o t¬i) th× ph¶i dïng chÕ phÈm g×? ...........................19 26- Hái: Cã nªn phun chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt lóa ë giai ®o¹n c©y lóa chuÈn bÞ lµm ®ßng kh«ng?................................................................................................................20 27- Hái: T¹i sao ph¶i phun chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt lóa vµo giai ®o¹n cã ®ßng giµ?.............20 28- Hái: ChÊt l−îng gièng lóa vµ h¹t g¹o cã g× thay ®æi khi phun chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt lóa?.....................................................................................................................21 29- Hái: HiÖn t−îng ngñ nghØ cña h¹t vµ cñ lµ g×? ..................................................................21 30- Hái: Muèn dïng h¹t lóa t−¬i lµm gièng th× ph¶i xö lý nh− thÕ nµo?................................22 31- Hái: H¹t ®· qua giai ®o¹n ngñ tr−íc khi gieo cã cÇn ng©m h¹t vµo chÕ phÈm kÝch thÝch nÈy mÇm kh«ng? T¹i sao?.................................................................................22 32- Hái: §Ó t¨ng kh¶ n¨ng ®Ëu hoa, ®Ëu qu¶ ph¶i lµm g×? ......................................................23 33- Hái: Gi¶i thÝch hiÖn t−îng ra hoa qu¶ c¸ch n¨m cña c©y lÊy qu¶ vµ biÖn ph¸p h¹n chÕ?.............................................................................................................24 34- Hái: Muèn cho c©y sím cho qu¶ ph¶i lµm g×? .................................................................24 35- Hái: Cã thÓ lµm qu¶ trªn c©y chËm chÝn ®Ó kÐo dµi thêi gian thu ho¹ch ®−îc kh«ng?.....25 36 - Hái: C¸c c©y trång lÊy qu¶ nh− cµ chua, cµ tÝm, d−a chuét, d−a lª... muèn cã n¨ng suÊt cao ph¶i dïng chÕ phÈm g×?...............................................................25 37- Hái: Dïng chÕ phÈm cã 2,4D ®Ó nhóng chïm hoa vµ phun lªn c©y lÊy qu¶ cã ®−îc kh«ng? ..................................................................................................................26 38- Hái: Muèn t¹o qu¶ kh«ng h¹t cã ®−îc kh«ng?..................................................................26 39- Hái: Cã thÓ lµm cho qu¶ chÝn ®ång ®Òu ®−îc kh«ng'' Cho vÝ dô? .....................................27 40- Hái: §Ó cã n¨ng suÊt ®Ëu t−¬ng cao th× cÇn dïng chÕ phÈm g×? Nãi râ c¸ch sö dông vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ? ..........................................................................27 41- Hái: §Ó cho n¨ng suÊt l¹c t¨ng th× cÇn dïng chÕ phÈm g×? Nãi râ c¸ch sö dông vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. ...........................................................................29 42- Hái: ChÕ phÈm T¨ng n¨ng suÊt l¹c cã ¶nh h−ëng tíi gièng vµ chÊt l−îng h¹t l¹c kh«ng? ..................................................................................................29 43- Hái: Trång d−a chuét muèn cã hoa c¸i nhiÒu trªn c©y th× ph¶i lµm g×?............................29 5
44- Hái: Muèn cho c©y rau lÊy l¸ ph¸t triÓn tèt th× nªn dïng chÕ phÈm g×?............................30 45- Hái: C©y b¾p c¶i, xµ l¸ch muèn cuén chÆt th× dïng chÕ phÈm lóc nµo lµ ®óng nhÊt?.......31 46- Hái: Vµo thêi ®iÓm chÝnh vô cã nªn dïng chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt cho c©y rau kh«ng? ....................................................................................31 47 - Hái: Muèn ph¸ ngñ cñ khoai t©y míi thu ho¹ch ®Ó lµm gièng th× ph¶i lµm nh− thÕ nµo? ..................................................................................................31 48- Hái: Muèn khoai t©y gièng trong kho b¶o qu¶n kh«ng bÞ n¶y mÇm ph¶i lµm thÕ nµo?....32 49- Hái: HiÖn nay ë n−íc ta ®· s¶n xuÊt ®−îc chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt cho c©y lÊy cñ ch−a? Khi sö dông cÇn chó ý g×? ...............................................................32 50- Hái: H·y nãi nh÷ng chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt cho c©y ng« vµ c¸ch dïng ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt? ......................................................................................33 51- Hái: §Ó cho qu¶ cµ phª chÝn tËp trung vµ t¨ng n¨ng suÊt th× cÇn dïng nh÷ng chÕ phÈm g×? Nãi râ c¸ch sö dông vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ? .........................................33 52- Hái: Cã chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt cho c©y chÌ kh«ng? Nãi râ c¸ch sö dông vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ? ..........................................................................34 53- Hái: Muèn cho døa chÝn ®ång ®Òu vµ thu ho¹ch tr¸i vô th× ph¶i lµm thÕ nµo? .................35 54- Hái: §Ó cho c©y hoa, c©y c¶nh cã chÕ phÈm g× kh«ng? ....................................................35 55- Hái: Cã mét sè c©y trång cÇn lµm cho chËm ph¸t triÓn th× ph¶i dïng chÕ phÈm g×? ........36 56- Hái: Lµm sao ®Ó c¸c c©y hoa (cóc, hång, cÈm ch−íng, th−îc d−îc...) ra hoa nhiÒu vµ ®Ñp?...........................................................................................................36 57- Hái: Muèn cã hoa loa kÌn tr¸i vô ®−îc kh«ng? Nãi râ c¸ch lµm? ....................................37 58- Hái: B¶o qu¶n hoa t−¬i l©u b»ng c¸ch nµo?.......................................................................38 59- Hái: §iÒu kiÖn ®Ó chiÕt gi©m cµnh tèt nhÊt lµ g×? .............................................................38 60- Hái: C¸c chÊt diÒu hßa sinh tr−ëng nµo dïng trong c«ng t¸c nh©n gièng c©y b»ng ph−¬ng ph¸p gi©m, chiÕt cµnh? H·y nãi ph−¬ng ph¸p xö lý?...................................39 TµI LIÖU THAM KH¶O .....................................................................................................40 6
1. Hái: ChÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng lµ g×? §¸p: C¸c chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng néi bµo thùc vËt cßn gäi lµ phytohormon. §©y lµ nh÷ng s¶n phÈm b×nh th−êng cña qu¸ tr×nh sèng ë thùc vËt ®−îc tham gia vµo ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt vµ c¸c qu¸ tr×nh h×nh thµnh míi c¸c c¬ quan ë tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n sinh tr−ëng, ph¸t triÓn cña c©y. Nh÷ng phytohormon hiÖn nay ®−îc biÕt nhiÒu nhÊt lµ auxin, gibberellin, sitocinin, axit absizic vµ etylen. §iÒu l−u ý lµ trong qu¸ tr×nh sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña c©y ®· cã mÆt cïng lóc nhiÒu phytohormon kh¸c nhau, nh−ng víi nh÷ng tû lÖ rÊt kh¸c nhau. §Æc ®iÓm quan träng cña c¸c chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng thùc vËt nµy lµ: víi mét hµm l−îng rÊt Ýt ®· cã kh¶ n¨ng g©y nªn t¸c ®éng lµm thay ®æi nh÷ng ®Æc tr−ng vÒ h×nh th¸i sinh lý cña thùc vËt vµ chóng cã thÓ di chuyÓn trong c©y ®−îc. 2- Hái: H·y nãi vai trß cña c¸c chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng cho c©y trång? §¸p: C¸c chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng ®ãng vai trß rÊt quan träng trong qu¸ tr×nh ®iÒu khiÓn sinh tr−ëng, ph¸t triÓn cña c©y. Nãi c¸ch kh¸c, hÇu nh− tÊt c¶ c¸c qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña c©y ®Òu cã sù tham gia cña c¸c chÊt ®iÒu hoµ sinh tr−ëng. Tïy thuéc vµo tõng lo¹i chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng mµ chóng cã thÓ tham gia vµo c¸c qu¸ tr×nh c¬ b¶n nh−: - §iÒu khiÓn c¸c qu¸ tr×nh ra l¸, ph¸t chåi, t¨ng tr−ëng chiÒu cao vµ ®−êng kÝnh th©n c©y. - §iÒu khiÓn qu¸ tr×nh ra hoa, ®Ëu qu¶ chÝnh vô vµ tr¸i vô. - §iÒu khiÓn qu¸ tr×nh ra rÔ cho c©y, cµnh gi©m, cµnh chiÕt. - §iÒu khiÓn qu¸ tr×nh b¶o qu¶n hoa, qu¶ trªn c©y vµ trong kho. - §iÒu khiÓn qu¸ tr×nh giµ cña c¸c bé phËn cña c©y. 7
§Ó nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña tõng chÊt, ng−êi ta cã thÓ phun trùc tiÕp lªn tõng bé phËn cña c©y trång c¸c chÊt riªng biÖt ë c¸c nång ®é kh¸c nhau. 3- Hái: C¸c chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng bæ sung cho c©y lÊy tõ ®©u? §¸p: HiÖn nay cã ba con ®−êng thu nhËn c¸c chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng: ChiÕt xuÊt tõ thùc vËt, b»ng con ®−êng lªn men vi sinh vËt, vµ b»ng con ®−êng tæng hîp hãa häc. + Con ®−êng chiÕt xuÊt tõ thùc vËt: C¸c chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng ®Òu cã mÆt trong c¸c bé phËn cña c©y trång, nh−ng chóng ë nång ®é rÊt thÊp, do vËy b»ng con ®−êng chiÕt xuÊt tõ thùc vËt th× hiÖu suÊt thu håi thÊp, dÉn tíi gi¸ thµnh cao. V× vËy, trong thùc tÕ nÕu chÊt nµo cã thÓ thu nhËn ®−îc b»ng con ®−êng hãa häc hoÆc vi sinh vËt th× kh«ng bao giê l¹i thu nhËn b»ng ph−¬ng ph¸p chiÕt xuÊt tõ thùc vËt. + Thu nhËn b»ng con ®−êng lªn men vi sinh vËt: ChÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng næi tiÕng vµ mang l¹i nhiÒu øng dông nhÊt lµ gibberellin ®· ®−îc thu nhËn b»ng con ®−êng nµy. B»ng nh÷ng kü thuËt lªn men, c¸c nhµ khoa häc ®· nu«i cÊy nÊm Fusarium moniliforme. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÊm Fusarium moniliforme ®· tæng hîp ®−îc chÊt kÝch thÝch sinh tr−ëng gibberellin vµ tiÕt vµo m«i tr−êng lªn men. B»ng kü thuËt t¸ch chiÕt, gibberellin ®· ®−îc t¸ch khái dÞch nu«i cÊy vµ kÕt tinh d−íi d¹ng tinh thÓ mµu tr¾ng. ë ViÖt Nam, gibberellin còng ®· ®−îc thu nhËn b»ng con ®−êng nµy t¹i ViÖn C«ng nghÖ sinh häc thuéc Trung t©m KHTN vµ CNQG. Gibberellin thu nhËn ®−îc b»ng con ®−êng lªn men vi sinh vËt ®ang ®−îc øng dông réng ë ViÖt Nam. + Thu nhËn b»ng con ®−êng hãa häc: Cã nhiÒu chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng ®−îc s¶n xuÊt b»ng con ®−êng hãa häc nh− nhãm chÊt auxin, etylen... §©y lµ con ®−êng s¶n xuÊt kinh tÕ nhÊt. HiÖn nay ë n−íc ta thu nhËn c¸c chÊt nh− auxin, etylen b»ng con ®−êng hãa häc ®ang ®−îc tiÕn hµnh phæ biÕn ë mét sè ViÖn vµ c¸c Trung t©m hãa häc. 4- Hái: Cã bao nhiªu c¸ch cung cÊp chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng cho c©y trång? §¸p: ChÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng ®−îc ®−a vµo c©y trång d−íi c¸c h×nh thøc: phun lªn c©y; ng©m cñ, cµnh vµo dung dÞch; b«i lªn c©y; tiªm trùc tiÕp lªn c©y. Tïy theo môc ®Ých vµ yªu cÇu mµ ng−êi øng dông c¸c chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng cã thÓ sö dông mét trong c¸c ph−¬ng ph¸p trªn, hoÆc cã thÓ cïng sö dông vµi ph−¬ng ph¸p cho cïng mét ®èi t−îng nghiªn cøu vµ s¶n xuÊt. 1. Phun lªn c©y: Dïng ®Ó phun cho c¸c c©y trång lÊy l¸, hoa, qu¶ vµ th©n. Nång ®é phun ®−îc tÝnh b»ng mg/lÝt. Tïy tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña c©y mµ cã nång ®é phun thÝch hîp. Trong mét ®êi c©y cã thÓ phun nhiÒu lÇn. Khi phun chó ý ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh (xem c©u 16, 23) ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ hÊp thô cña c©y. 2. Ng©m cñ, cµnh vµo dung dÞch: §Ó t¨ng thêi gian tiÕp xóc vµ kh¶ n¨ng hÊp thu, ng−êi ta cã thÓ ng©m c¸c cñ vµ cµnh vµo dung ®Þch cã chøa chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng cã c¸c nång ®é 8
thÝch hîp. Tr−êng hîp nµy dïng ®Ó kÝch thÝch n¶y mÇm, ph¸ ngñ mét sè cñ vµ h¹t, nh©n nhanh c¸c gièng c©y b»ng ph−¬ng ph¸p gi©m cµnh ®Ó kÝch thÝch cµnh gi©m nhanh ra rÔ. 3- B«i lªn c©y: Khi hai ph−¬ng ph¸p trªn kh«ng thùc hiÖn ®−îc th× ng−êi ta dïng ph−¬ng ph¸p b«i trùc tiÕp dung dÞch cã nång ®é ®Ëm ®Æc h¬n lªn c©y. ChÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng cã thÓ ®−îc nhµo trén víi c¸c chÊt mang kh¸c nhau (vÝ dô nh− cao lanh...) thµnh mét chÊt dÎo ®Ó ®¾p lªn c©y. Tr−êng hîp nµy th−êng dïng ®Ó chiÕt c¸c cµnh c©y gièng, t¹o cho cµnh chiÕt nhanh ra rÔ. 4- Tiªm trùc tiÕp lªn c©y: Ph−¬ng ph¸p nµy chñ yÕu dïng trong c«ng t¸c nghiªn cøu øng dông. VÝ dô, tiªm th¼ng vµo chåi, vµo m¾t ngñ cña cñ hoÆc vµo th©n c©y (qua tõng ®èt, lãng...), qua ®ã x¸c ®Þnh hiÖu øng cña tõng chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng ë c¸c nång ®é kh¸c nhau lªn ®èi t−îng nghiªn cøu. 5- Hái: T¹i sao ph¶i bæ sung chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng cho c©y trång? §¸p: C¸c chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng ®−îc tæng hîp vµ tÝch lòy trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c©y. Khi h¹t gÆp ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ nhiÖt ®é, ®é Èm, oxy... c¸c qu¸ tr×nh sinh hãa trong h¹t b¾t ®Çu ®−îc tiÕn hµnh, ®Æc biÖt lµ c¸c qu¸ tr×nh tæng hîp c¸c chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng nh− gibberellin, auxin, Sitocinin... Trong thùc tÕ kh«ng ph¶i lóc nµo c©y còng ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn tèi −u, mµ ng−îc l¹i lu«n lu«n n»m trong t×nh tr¹ng bÊt lîi. VÝ dô vÒ c©y lóa: ng©m ñ h¹t thãc trong thêi tiÕt l¹nh, khi thiÕu gièng th× ph¶i dïng thãc t−¬i cã giai ®o¹n ngñ nghØ s©u khã nÈy mÇm, trªn nh÷ng vïng ®Êt chua mÆn lóa bi nghÑt rÔ kh«ng ph¸t triÓn ®−îc, ®Õn thêi kú ph¸t ®ßng th× lóa bÞ nghÑn ®ßng kh«ng træ b«ng ®−îc... Cho c©y hoa: ®Õn tÕt ©m lÞch ®µo kh«ng në hoa hoÆc në ré sím tr−íc tÕt. Cho c©y qu¶: n¨m cã qu¶ n¨m kh«ng cã qu¶, c©y ra qu¶ nhiÒu nh−ng ®Ëu qu¶ Ýt... tÊt c¶ nh÷ng trë ng¹i trªn ®· lµm cho c©y trång ph¸t triÓn kÐm, n¨ng suÊt c©y trång thÊp vµ chÊt l−îng n«ng s¶n bÞ gi¶m. §Ó gi¶i quyÕt ®−îc nh÷ng khã kh¨n trªn, trong nhiÒu n¨m qua c¸c nhµ khoa häc ®· nghiªn cøu qu¸ tr×nh biÕn ®éng, tÝch lòy c¸c chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña c©y, biÕt ®−îc nh÷ng ph¸t triÓn bÊt th−êng cña c©y lµ do chÊt nµo g©y nªn ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n trong 9
viÖc bæ sung c¸c chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng t−¬ng øng cho c©y, nh»m cho c©y ph¸t triÓn b×nh th−êng hoÆc ®iÒu khiÓn ph¸t triÓn theo h−íng mong muèn cña con ng−êi. 6- Hái: ¶nh h−ëng cña chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng lªn n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng n«ng s¶n nh− thÕ nµo? §¸p: C¸c chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng cã kh¶ n¨ng ®iÒu hßa sinh tr−ëng ph¸t triÓn c©y vµ dÉn tíi t¨ng n¨ng suÊt c©y trång. Tïy theo môc ®Ých thu ho¹ch lµ thu ho¹ch l¸, hoa, qu¶, th©n hay rÔ mµ ng−êi ta ph¶i sö dông tïy chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng riªng biÖt hoÆc hçn hîp chóng. Nh×n chung khi phun chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng lªn c©y trång vµo ®óng giai ®o¹n th× cã thÓ cho n¨ng suÊt t¨ng trung b×nh tõ 10 - 15%, nhiÒu tr−êng hîp t¨ng cao h¬n, tõ 15 - 50%. N¨ng suÊt ®−îc t¨ng lªn phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ®iÒu kiÖn canh t¸c nh−: ph©n bãn, n−íc vµ gièng c©y. VÝ dô: - Phun gibberellin cho c©y nho cã thÓ t¨ng n¨ng suÊt tõ 20% tíi 100%, nh−ng phun cho c¸c c©y rau lÊy l¸ th× n¨ng suÊt kh«ng v−ît qu¸ 30% cho mçi løa h¸i. - Phun gibberellin hoÆc α-NAA cho c©y ®Ëu t−¬ng vµo thêi kú tr−íc khi ra hoa vµ ra hoa ré ®· lµm cho c©y ph¸t triÓn tèt, t¨ng sè l−îng l¸ trªn c©y, t¨ng sè l−îng vµ kÝch th−íc nèt sÇn ë rÔ vµ t¨ng n¨ng suÊt ®Ëu tõ 15 tíi 17%. - §èi víi c©y l¹c khi phun gibberellin, α-NAA vµ β-NOA cã thÓ cho n¨ng suÊt t¨ng tõ 8 - 15% so víi ®èi chøng. Khi sö dông riªng chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng ®Ó phun cho c©y trång th× n¨ng suÊt ®−îc t¨ng lªn, nh− trªn ®· tr×nh bµy, nh−ng riªng vÒ chÊt l−îng n«ng s¶n th× cã vÊn ®Ò. Khi phun ë nång ®é thÊp, n¨ng suÊt t¨ng thÊp, chÊt l−îng ®¶m b¶o. Khi phun ë nång ®é cao, n¨ng suÊt t¨ng nhanh nh−ng chÊt l−îng l¹i gi¶m (gi¶m nång ®é ®−êng, vitamin, t¨ng kh¶ n¨ng tÝch n−íc, v.v...). V× thÕ trong thùc tiÔn s¶n xuÊt kh«ng nªn dïng riªng rÏ chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng ®Ó phun cho c©y, ®Æc biÖt ë nång ®é cao nh»m t¨ng sinh khèi mµ quªn mÊt chÊt l−îng. Trong c¸c chÕ phÈm cÇn ®−a thªm c¸c thµnh phÇn vi l−îng vµ N.P.K vµo ®Ó ®¶m b¶o chÊt l−îng n«ng s¶n. 7- Hái: C¸c vi l−îng cÇn cung cÊp cho c©y lµ nh÷ng chÊt g×? Nh÷ng chÊt ®ã c©y lÊy ë ®©u? §¸p: Trong c¸c c¬ thÓ ®éng vËt vµ thùc vËt chøa hÇu hÕt c¸c nguyªn tè hãa häc ®· biÕt. Ngµy nay ng−êi ta ®· t×m thÊy trong c©y cã chøa 74 nguyªn tè hãa häc, 11 nguyªn tè trong sè ®ã lµ c¸c nguyªn tè ®a l−îng nh− cacbon, hydro, oxy, nit¬, l−u huúnh, ph«tpho, canxi, magiª, kali, natri vµ nguyªn tè silic ®· chiÕm tíi 99,95% chÊt sèng, cßn trªn 60 nguyªn tè cßn l¹i gäi lµ nguyªn tè vi l−îng - chØ chiÕm cã 0,05%. NhiÒu nguyªn tè vi l−îng dÉu chøa trong c¬ thÓ ®éng, thùc vËt mét l−îng v« cïng nhá nh−ng ®ãng vai trß sinh lý cùc kú quan träng. Nh− c¸c dÉn liÖu khoa häc ®· cho thÊy c¸c nguyªn tè vi l−îng quan träng nh− bo, mangan, molipden, ®ång... chøa trong c©y chØ tÝnh b»ng phÇn ngh×n hay thËm chÝ b»ng phÇn v¹n cña phÇn tr¨m. C¸c chÊt nµy c©y trång nhËn tõ ®Êt, ph©n bãn, n−íc vµ kh«ng khÝ. 10
8- Hái: §Êt trång ViÖt Nam cã thiÕu vi l−îng kh«ng? §¸p: B»ng c¸c ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch quang phæ ph¸t x¹, TrÇn Quang Ng·i vµ céng sù ®· ph¸t hiÖn ®−îc c¸c nguyªn tè vi l−îng sau ®©y cã trong c¸c c¶nh quan chñ yÕu (®Êt, ®¸, n−íc, c©y) ë ViÖt Nam: Ba, Mn, Co, Cr, V, Ti, Ni, Cu, Pb, Zn, Y, Ga, Zr. Riªng B vµ Mo lµ 2 nguyªn tè sinh lý quan träng, ®Æc biÖt ®èi víi c©y hä ®Ëu th× kh«ng ph¸t hiÖn thÊy. Ph¬ritlan (Liªn X« cò) cho biÕt ®· ph©n tÝch 3000 mÉu ®Êt ViÖt Nam, trong ®ã chØ cã mét mÉu cã molipden víi hµm l−îng tõ 1 ®Õn 3mg trong 1kg ®Êt. Tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu cã thÓ thÊy r»ng Mo vµ B n»m trong kho¶ng nghÌo ®Õn rÊt nghÌo; cßn Cu vµ Zn n»m trong kho¶ng nghÌo ®Õn trung b×nh nghÌo. §Êt ViÖt Nam lu«n lu«n thiÕu vi l−îng, ®Æc biÖt lµ nh÷ng nguyªn tè quan träng. Hµng n¨m chóng ta ®· kh«ng bæ sung vi l−îng vµo cho ®Êt trång nh− c¸c n−íc tiªn tiÕn th−êng lµm, mµ cßn lÊy ®i khái ®Êt mét l−îng vi l−îng nhÊt ®Þnh th«ng qua viÖc thu l−îm n«ng s¶n trªn ®Êt trång. Do vËy vi l−îng trong ®Êt ®· nghÌo l¹i cµng nghÌo thªm. Con ®−êng duy nhÊt ®Ó gi÷ tr¹ng th¸i c©n b»ng vi l−îng cho ®Êt trång vµ ®¶m b¶o n¨ng suÊt cho c¸c n¨m tiÕp sau lµ bãn vi l−îng th−êng xuyªn cho c©y trång. Do vËy, viÖc t¹o ra c¸c chÕ phÈm cã c¸c hçn hîp vi l−îng kh¸c nhau ®Ó phun lªn c©y, nh»m bæ sung sù thiÕu hôt vi l−îng cho c©y, h¹n chÕ sù tiªu hao vi l−îng cña ®Êt dÉn ®Õn t¨ng n¨ng suÊt c©y trång cho tõng vô canh t¸c lµ viÖc lµm cã ý nghÜa kinh tÕ vµ ý nghÜa nh©n ®¹o ®èi víi c¸c thÕ hÖ con ch¸u chóng ta sau nµy. 9- Hái: Vi l−îng ¶nh h−ëng lªn c©y trång nh− thÕ nµo? §¸p: Tõ l©u ng−êi ta ®· chøng minh ®−îc r»ng c©y hoµn toµn kh«ng thÓ ph¸t triÓn b×nh th−êng nÕu kh«ng cã c¸c nguyªn tè vi l−îng nh− bo, mangan, kÏm, ®ång, molipden; vµ ®èi víi mét sè c©y cÇn c¶ nh«m vµ silic. Ng−êi ta ®· thõa nhËn c¸c nguyªn tè nµy lµ tuyÖt ®èi cÇn thiÕt cho c©y; c¸c nguyªn tè ®ã ®−îc xem nh− lµ c¸c chÊt kÝch thÝch vµ c¸c ph©n chøa chóng ®−îc gäi lµ c¸c lo¹i ph©n ''xóc t¸c'' hoÆc ph©n ''kÝch thÝch''. Chóng ®· thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña thùc vËt. C¸c nghiªn cøu vÒ vai trß sinh häc cña tõng nguyªn tè vi l−îng riªng biÖt ®· chøng minh sù thiÕu tõng nguyªn tè vi l−îng vµ ®a l−îng riªng biÖt trong ®Êt ®· g©y ra c¸c chøng bÖnh cho thùc vËt, ®éng vËt vµ con ng−êi. Kh«ng chØ sù thiÕu, mµ sù d− thõa c¸c nguyªn tè vi l−îng ®· thÓ hiÖn t¸c dông ®éc ngay c¶ ë c¸c liÒu l−îng nhá, ®©y cã thÓ lµ nguyªn nh©n cña c¸c bÖnh ë thùc vËt, ®éng vËt vµ ng−êi. Sù thiÕu c¸c nguyªn tè vi l−îng ë d¹ng dÔ tiªu trong ®Êt lµm gi¶m n¨ng suÊt cña c©y trång vµ søc s¶n sinh cña ®éng vËt. §Ó hiÓu vÊn ®Ò nµy s©u h¬n ®éc gi¶ cã thÓ t×m hiÓu qua t− liÖu ''C¸ch sö dông chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng vµ vi l−îng ®¹t hiÖu qu¶ cao''1. 1 Lª V¨n Tri, Nhµ xuÊt b¶n khoa häc kü thuËt, 1993 11
10- Hái: Cã bao nhiªu c¸ch bãn vi l−îng cho c©y? C¸c ph−¬ng ph¸p bãn trªn thÕ giíi? §¸p: Cã ba c¸ch bãn vi l−îng cho c©y: Bãn vi l−îng vµo ®Êt trång, ng©m h¹t vµ cñ vµo vi l−îng tr−íc khi gieo trång vµ phun vi l−îng lªn c©y. C¶ 3 ph−¬ng ph¸p nµy ®Òu ®em l¹i n¨ng suÊt c©y trång cao. Song ph−¬ng ph¸p bãn vi l−îng vµo ®Êt th× ph¶i cÇn mét l−îng ph©n lín. VÝ dô: NÕu bãn vi l−îng vµo ®Êt th× mçi hecta b×nh qu©n ph¶i chi phÝ gÊp vµi chôc lÇn, cã khi tíi hµng tr¨m lÇn so víi viÖc bãn vi l−îng qua l¸. Muèn mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao th× tr−íc khi bãn vi l−îng vµo ®Êt hoÆc vµo c©y, ph¶i x¸c ®Þnh l−îng vi l−îng trong ®Êt vµ c©y thiÕu ®Õn møc ®é nµo ®Ó bæ sung. Trªn thÕ giíi ng−êi ta còng bãn vi l−îng cho c©y trång b»ng ba ph−¬ng ph¸p nh− tr×nh bµy ë trªn. Trªn c¬ së x¸c ®Þnh hµm l−îng vi l−îng trªn c¸c vïng canh t¸c kh¸c nhau vµ nhu cÇu cña c©y trång trªn ®ã mét c¸ch khoa häc, ng−êi ta ®· cã c¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt c¸c ph©n bãn vi l−îng chuyªn dïng cho tõng vïng thæ nh−ìng vµ tõng c©y. Do s¶n xuÊt lín vµ tËp trung cho nªn ng−êi ta ®· sö dông m¸y b¬m cã ®éng c¬ ®Ó phun vi l−îng cho c©y trång hoÆc b»ng m¸y bay chuyªn dïng ®Ó phun trªn nh÷ng c¸nh ®ång réng. C¸c n−íc hiÖn nay ®· vµ ®ang sö dông mét l−îng ph©n vi l−îng lín trong n«ng nghiÖp lµ: Liªn X« (cò), Trung Quèc, Anh, Mü, Hungari, NhËt, Ph¸p, Bungari... 11- Hái: N¨ng suÊt vµ chÊt l−îng n«ng s¶n cã thay ®æi g× khi bãn vi l−îng cho c©y? §¸p: Khi bãn vi l−îng cho c©y ®óng theo chØ dÉn cã c¬ së khoa häc th× n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng n«ng s¶n ®Òu ®−îc t¨ng lªn. Nh÷ng thÝ nghiÖm ë phßng thÝ nghiÖm vÒ bæ sung c¸c vi l−îng trªn m«i tr−êng kh«ng cã vi l−îng ®· lµm cho n¨ng suÊt c©y trång t¨ng so víi ®èi chøng tõ 10 ®Õn 50%, thËm chÝ cßn cao h¬n. Song trong thùc tÕ s¶n xuÊt th× kh«ng ph¶i nh− thÕ. §Êt canh t¸c ®· cã s½n vi l−îng ë mét møc ®é ch−a ®Çy ®ñ, do vËy c©y vÉn ph¸t triÓn b×nh th−êng ë møc ®é thÊp. Khi bãn thªm vi l−îng cho c©y th× n¨ng suÊt t¨ng lªn tõ 3 tíi 15% lµ ch¾c ch¾n. Trªn ®Êt nµo thËt sù thiÕu vi l−îng nhiÒu th× n¨ng suÊt t¨ng cµng cao. NhiÒu kÕt qu¶ nghiªn cøu ®· kh¼ng ®Þnh r»ng khi bãn vi l−îng cho c©y chÊt l−îng n«ng s¶n kh«ng bÞ thay ®æi hoÆc chØ cã t¨ng lªn chø kh«ng bÞ gi¶m xuèng. 12 - Hái: ý nghÜa cña c¸c nguyªn tè vi l−îng trong thùc tiÔn n«ng nghiÖp lµ g×? §¸p: Sù thiÕu hôt mét c¸ch râ rÖt c¸c nguyªn tè vi l−îng trong ®Êt dÉn ®Õn c¸c bÖnh chøc n¨ng cña c©y vµ lµm gi¶m thu ho¹ch mét c¸ch ®¸ng kÓ. C¸c bÖnh nh− thèi kh« c¶i cñ vµ c¶i bÑ tr¾ng, bÖnh vi khuÈn cña qu¶ t¸o vµ lª, kh« ngän cña thuèc l¸, vµng ngän cña c©y... ®Òu do thiÕu bo mµ g©y ra. C¸c bÖnh óa vµng gi÷a c¸c g©n l¸ vµ thµnh vÖt th−êng do thiÕu mangan g©y ra. BÖnh ®èm x¸m cña c©y hßa th¶o, vµng th©n cña cñ c¶i, v.v... còng do thiÕu mangan. BÖnh kh« ngän l¸ vµ hÐo chåi ngän cña c¸c c©y ¨n qu¶ th−êng lµ kÕt qu¶ cña sù thiÕu ®ång. BÖnh tr¾ng ngän cña ng«, l¸ chÐt bÐ cña c¸c c©y ¨n qu¶ lµ ®Æc ®iÓm cña sù thiÕu kÏm. ViÖc 12
bãn c¸c nguyªn tè vi l−îng t−¬ng øng cã thÓ kh¾c phôc ®−îc mét c¸ch hoµn toµn c¸c bÖnh ®· nªu. Trong thùc tiÔn n«ng nghiÖp th−êng gÆp t×nh tr¹ng biÓu hiÖn sù thiÕu c¸c nguyªn tè vi l−îng kh«ng râ rÖt. Trong c¸c tr−êng hîp nµy kh«ng quan s¸t thÊy c¸c triÖu chøng bÒ ngoµi cña bÖnh nh−ng sù sinh tr−ëng cña c©y bÞ sót kÐm vµ ®Én ®Õn sù gi¶m ®¸ng kÓ n¨ng suÊt. ViÖc bãn ph©n vi l−îng trong c¸c tr−êng hîp nh− vËy lµ rÊt cÇn thiÕt nh»m lµm t¨ng c¶ n¨ng suÊt lÉn phÈm chÊt c¸c c©y trång. 13 - Hái: Qu¸ tr×nh ph©n bè vµ di chuyÓn vi l−îng trong c©y nh− thÕ nµo? §¸p: C¸c nguyªn tè vi l−îng ®−îc ph©n bè vµ di chuyÓn trong c©y trång theo nh÷ng quy luËt nhÊt ®Þnh. MÆc dï bãn vµo ®Êt hay phun trùc tiÕp lªn l¸ chóng ®Òu ®−îc di chuyÓn vµ tÝch tô t¹i nh÷ng ®iÓm cÇn thiÕt trªn c©y. Qua nghiªn cøu ng−êi ta thÊy kÏm di chuyÓn mét c¸ch dÔ dµng tõ l¸ giµ tíi c¸c l¸ non. Nång ®é kÏm ë trong c¸c c¬ quan kh¸c nhau thay ®æi mét c¸ch rÊt kh¸c nhau. §èi víi mangan lµ nguyªn tè kÐm linh ®éng. Khi nhá c¸c nguyªn tè vi l−îng lªn c©y c¸c nhµ khoa häc ®· chøng minh ®−îc r»ng: Pb, Na vµ K tá ra linh ®éng h¬n c¶; Ca vµ Sn kÐm linh ®éng nhÊt, cßn P, Cl, Zn, Cu, Mn, Fe vµ Mo linh ®éng ë møc trung b×nh. Ngµy nay c¸c nhµ khoa häc ®· ®¹t ®−îc nhiÒu tiÕn bé trong viÖc nghiªn cøu c¬ chÕ x©m nhËp, di chuyÓn vµ ph©n bè c¸c nguyªn tè vi l−îng b»ng c¸ch sö dông nguyªn tö ®¸nh dÊu. VÊn ®Ò x¸c ®Þnh sù ph©n bè cña c¸c nguyªn tè vi l−îng trong c¸c tÕ bµo lµ rÊt quan träng, nã liªn quan tíi vai trß cÊu tróc cña tõng tÕ bµo. Do vËy, qua sù ph©n bè cña chóng, c¸c nhµ khoa häc cã thÓ tiªn ®o¸n ®−îc vai trß cña nã trong c¸c qu¸ tr×nh sinh hãa cã liªn quan tíi c¸c cÊu tróc ®ã. 14 - Hái: H·y ph©n biÖt ph©n bãn vµo gèc vµ ph©n bãn lªn l¸ cho c©y? §¸p: Cã hai c¸ch chÝnh ®Ó bãn ph©n cho c©y trång: * Bãn vµo gèc (qua rÔ). L−îng ph©n ®−îc bãn trùc tiÕp vµo ®Êt, chÊt dinh d−ìng ngÊm vµo ®Êt. Bé rÔ cña c©y hót chÊt dinh d−ìng tõ ®Êt, chuyÓn lªn c¸c bé phËn trªn mÆt ®Êt cña c©y (th©n, l¸, hoa, qu¶...). C©y trång ph¸t triÓn b×nh th−êng chÝnh lµ nhê vµo ph−¬ng ph¸p bãn ph©n nh− thÕ nµy. * Bãn vµo l¸ (qua l¸, th©n, qu¶ c©y). L−îng ph©n ®−îc hßa tan vµo n−íc ë mét nång ®é cho phÐp, phun −ít ®Ém l¸ vµ th©n c©y, qu¶ c©y. ChÊt dinh d−ìng ®−îc ngÊm qua l¸, th©n vµ qu¶ ®Ó chuyÓn vµo bªn trong vµ ®−îc sö dông ngay ®Ó kÝch thÝch ph¸t triÓn toµn bé c©y. Ph©n bãn vµo ®Êt (qua rÔ) c©y hÊp thô th−êng kh«ng hÕt nªn d− l¹i ë trong ®Êt cho c¸c vô sau. Ph©n bãn qua l¸ c©y hÊp thô triÖt ®Ó, tiÕt kiÖm ®−îc ph©n bãn vµ hiÖu qu¶ mang l¹i nhanh. Nång ®é ph©n bãn qua l¸ kh«ng ®−îc cao. NÕu bãn nång ®é cao c©y sÏ bÞ ''béi thùc" (xãt) vµ chÕt, nÕu bãn nång ®é thÊp th× hiÖu qu¶ kh«ng râ. V× vËy trong mét ®êi c©y ph¶i bãn nhiÒu lÇn ë nh÷ng nång ®é thÝch hîp. Lµm nh− vËy mÊt nhiÒu c«ng phun. Trong thùc tÕ nªn kÕt hîp c¶ hai c¸ch bãn ph©n trªn sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n. 13
15 - Hái: L¸ c©y hÊp thô ph©n bãn qua l¸ nh− thÕ nµo? §¸p: L¸ lµ mét bé phËn quan träng cña c©y trång. Chóng lµm nhiÖm vô quang hîp cho c©y vµ hÊp thô dinh d−ìng qua l¸. TÊt c¶ c¸c qu¸ tr×nh nµy ®−îc tiÕn hµnh trªn mét c¬ quan ë mÆt l¸ lµ lç khÝ khæng. Lç khÝ khæng cã kÝch th−íc trung b×nh l00µm2 (dµi 7 - 10 µm, réng 3-12 µm), sè l−îng kh¸ lín, cã thÓ chiÕm tíi 1% diÖn tÝch l¸. Lç khÝ khæng ph©n bè c¶ mÆt trªn vµ mÆt d−íi cña l¸. Sè l−îng lç khÝ khæng cña tõng loµi c©y kh¸c nhau rÊt kh¸c nhau. VÝ dô: sè l−îng lç khÝ khæng cña lóa lµ 47/mm2 l¸, mÆt trªn l¸ lóa cã 33, mÆt d−íi cã 14; ë ng« lµ 120, mÆt trªn cã 52, mÆt d−íi cã 68; ë cµ chua lµ 142, mÆt trªn cã 12, mÆt d−íi cã 130; ë khoai t©y lµ 210, mÆt trªn cã 50, mÆt d−íi cã 160. §Æc biÖt ë nh÷ng c©y th©n gç sè l−îng lç khÝ khæng rÊt lín, tï 300-400, chóng ®Òu ®−îc bè trÝ ë mÆt d−íi cña l¸. §iÒu ®¸ng chó ý ë ®©y lµ muèn cho ph©n bãn qua l¸ mang l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt th× nã ph¶i ®−îc phun lªn bÒ mÆt l¸ cã chøa nhiÒu lç khÝ khæng nhÊt. VÝ dô: khi phun ph©n bãn l¸ cho lóa, ng« th× cã thÓ phun ®Òu c¶ hai mÆt l¸, nh−ng khi phun cho cµ chua, khoai t©y th× phun l−ít mÆt trªn cßn tËp trung vµo mÆt d−íi. Cßn khi phun cho mét sè c©y th©n gç th× chØ phun vµo mÆt d−íi l¸. 16 - Hái: C¸c yÕu tè ngo¹i c¶nh cã ¶nh h−ëng g× tíi viÖc bãn ph©n qua l¸? §¸p: ë c©u hái trªn chóng ta ®· râ ph©n bãn qua l¸ ®−îc hÊp thô qua lç khÝ khæng. Lç khÝ khæng cã hai tr¹ng th¸i ®ãng vµ më. Muèn cho ph©n bãn qua l¸ ph¸t huy ®−îc hiÖu qu¶ th× ph¶i phun ph©n bãn l¸ vµo lóc lç khÝ khæng ®ang më. VËy nh÷ng yÕu tè ngo¹i c¶nh nµo cã ¶nh h−ëng tíi qu¸ tr×nh ®ãng më lç khÝ khæng? B»ng thùc nghiÖm, c¸c nhµ khoa häc Sinh lý thùc vËt ®· chøng minh ®−îc c¸c ¶nh h−ëng cã kh¶ n¨ng lµm ®ãng lç khÝ khæng cña l¸, ®ã lµ: - ¶ nh h−ëng cña ¸nh s¸ng: Khi chiÕu ¸nh s¸ng m¹nh lªn l¸ th× lËp tøc c¸c lç khÝ khæng ®ãng l¹i ngay, vµ ng−îc l¹i khi chuyÓn c©y vµo bãng r©m th× c¸c lç khÝ khæng l¹i trë l¹i tr¹ng th¸i b×nh th−êng. - ¶ nh h−ëng cña ®é Èm ®Êt: Khi ®Êt qu¸ kh«, lç khÝ khæng cña l¸ cã thÓ ë tr¹ng th¸i ®ãng, mÆc dï kh«ng cã ¸nh s¸ng. - ¶ nh h−ëng cña giã: Giã kh« lµm khÝ khæng ®ãng l¹i ®Ó c¶n trë sù tho¸t h¬i n−íc. - ¶ nh h−ëng cña nhiÖt ®é: NhiÖt ®é xung quanh l¸ tõ 10 - 300C lç khÝ khæng ®−îc më réng dÇn ®Õn cùc ®¹i. NhiÖt ®é trªn 300C lç khÝ khæng sÏ ®ãng l¹i. Tãm l¹i, ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ph©n bãn qua l¸ th× ph¶i phun ph©n bãn cho c©y trong ®iÒu kiÖn: nhiÖt ®é kh«ng khÝ d−íi 300C, trêi kh«ng n¾ng, kh«ng m−a ®Ó chèng ph©n bÞ röa tr«i, kh«ng cã giã kh« vµ cÇn cung cÊp n−íc dÇy ®ñ cho c©y qua rÔ. 17- Hái: Nguyªn t¾c s¶n xuÊt ph©n bãn qua l¸ nh− thÕ nµo? §¸p: Ph¶i hiÓu mét c¸ch khoa häc vµ thùc tiÔn lµ ph©n bãn qua l¸ lµ lo¹i ph©n ''bæ sung" chø kh«ng ph¶i lµ lo¹i ph©n thay thÕ cho ph©n bãn qua rÔ. V× thÕ ®Ó ®¶m b¶o ®−îc tÝnh chÊt ''bæ sung'' th× cÇn ph¶i tr¶ lêi ®−îc c¸c c©u hái sau: 14
Bæ sung chÊt g×? Bæ sung bao nhiªu? Bæ sung khi nµo? §Ó lµm ®−îc viÖc nµy, c¸c nhµ khoa häc vµ s¶n xuÊt ph¶i hiÓu ®−îc vai trß cña tõng chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng, tõng nguyªn tè vi l−îng ®èi víi c©y trång, ph¶i hiÓu ®−îc nhu cÇu cña c©y ®èi víi c¸c chÊt nµy vµ møc ®é thiÕu hôt vi l−îng trong ®Êt canh t¸c, ®Æc biÖt lµ sù thiÕu hôt c¸c chÊt nµy ë tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña c©y. Trªn c¬ së nµy c¸c nhµ khoa häc vµ s¶n xuÊt sÏ t×m ®−îc mét c«ng thøc thö nghiÖm ban ®Çu ®Ó tiÕn hµnh kh¶o nghiÖm trong thùc tÕ. Trong qu¸ tr×nh thùc nghiÖm "ph©n bãn thö nghiÖm" sÏ ®−îc hoµn thiÖn dÇn vµ tiÕn tíi cho ta lo¹i ph©n bãn tèt nhÊt, phï hîp cho tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña c©y trång vµ trªn tõng vïng sinh th¸i kh¸c nhau. 18 - Hái: C¸c chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt c©y trång cã ph¶i lµ ph©n bãn qua l¸ kh«ng? §¸p: C¸c chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt c©y trång còng lµ ph©n bãn qua l¸. Ngoµi kh¶ n¨ng gióp cho c©y ph¸t triÓn b×nh th−êng, chÕ phÈm cßn cung cÊp cho c©y mét l−îng chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng, ®a l−îng vµ vi l−îng c©n ®èi nh»m ®¶m b¶o chÊt l−îng phÇn n«ng s¶n ®−îc t¨ng lªn. V× vËy cÇn lµm râ mèi quan hÖ cña tªn gäi vµ thµnh phÇn cña chÕ phÈm mét c¸ch chÝnh x¸c: + NÕu chÕ phÈm chØ cã c¸c chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng, vitamin... th× ph¶i gäi lµ ''chÕ phÈm kÝch thÝch sinh tr−ëng''. ChÕ phÈm nµy sÏ kÝch thÝch c©y ph¸t triÓn, t¨ng n¨ng suÊt. NÕu phun chÕ phÈm ë møc nång ®é thÊp th× chÊt l−îng n«ng s¶n kh«ng thay ®æi; nÕu dïng ë nång ®é cao, chÊt l−îng n«ng s¶n sÏ thay ®æi xÊu ®i, cã kh¶ n¨ng dÉn tíi tÝch n−íc nhiÒu. + NÕu chÕ phÈm chØ cã c¸c vi l−îng, ®a l−îng... kh«ng cã c¸c chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng... th× ph¶i gäi lµ chÕ phÈm ®a - vi l−îng. Sö dông chÕ phÈm nµy nh»m c©n ®èi vi l−îng cho c©y. Khi dïng cho c©y, n¨ng suÊt t¨ng Ýt nh−ng chÊt l−îng ®¶m b¶o hoÆc cã thÓ t¨ng lªn. + ChÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt c©y trång ph¶i lµ chÕ phÈm cã chøa c¶ chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng, ®a l−îng vµ vi l−îng... nh»m t¨ng n¨ng suÊt tèi ®a cho c©y vµ ®¶m b¶o chÊt l−îng n«ng s¶n. Lo¹i chÕ phÈm nµy th−êng ®−îc s¶n xuÊt riªng vµ rÊt cô thÓ cho tõng c©y trång, thËm chÝ cho tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña c©y. 19- Hái: §Ó bãn cho tõng c©y trång ph¶i cã tõng lo¹i ph©n bãn qua l¸ kh¸c nhau cã ®óng kh«ng? §¸p: Lo¹i ph©n bãn dïng chung cho tÊt c¶ c¸c lo¹i c©y trång lµ lo¹i ph©n bãn ®a chøc n¨ng. TÊt nhiªn, nã sÏ kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. VÝ dô: Trªn nh·n bao b× cña mét lo¹i ph©n bãn nµo ®ã cã ghi ph©n dïng cho c¸c lo¹i c©y trång nh−: lÊy l¸, lÊy hoa, lÊy qu¶, lÊy cñ, lÊy th©n... vµ theo chØ dÉn ng−êi dïng chØ viÖc pha ra mµ phun cho c©y lÊy l¸ th× l¸ nhiÒu, phun cho c©y lÊy cñ th× cñ l¾m... nh− thÕ thËt lµ kh«ng ®óng. Trong thùc tÕ mçi c©y trång ®Òu cho chóng ta mét s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. Lóa cung cÊp h¹t lóa; c©y qu¶ cung cÊp qu¶; c©y ®ay cung cÊp sîi; c©y hoa cung cÊp hoa... Trong tr−êng hîp nµy râ rµng chóng ta cÇn cã lo¹i ph©n bãn ®Þnh h−íng theo tõng lo¹i s¶n phÈm mµ chóng ta cÇn. Tãm l¹i, ®Ó cho tõng lo¹i c©y trång cÇn ph¶i cã tõng lo¹i ph©n bãn riªng phï hîp cho c©y trång ®ã. 15
20- Hái: T×nh h×nh s¶n xuÊt c¸c chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt c©y trång ë trªn thÕ giíi vµ ë n−íc ta nh− thÕ nµo? Dïng lo¹i chÕ phÈm cña h·ng nµo lµ tèt nhÊt? §¸p: HÇu nh− ë tÊt c¶ c¸c n−íc trªn thÕ giíi ®Òu cã mét hoÆc vµi c¬ së s¶n xuÊt c¸c chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng, vi l−îng vµ c¸c chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt cho c©y trång. ViÖc bãn ph©n vi l−îng vµo ®Êt trång ®Þnh kú vµ phun c¸c chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt c©y trång b»ng c¸c ph−¬ng tiÖn c¬ giíi, m¸y bay ®· trë thµnh phæ biÕn ë nhiÒu n−íc nh− Liªn X« cò, Mü, Anh, NhËt, §øc, Balan, Trung Quèc, Hungari... VÝ dô, mét sè c¬ së s¶n xuÊt nh−: Phylaxia cña Hungari, Kiowa cña NhËt B¶n, Kurgan cña Liªn X« cò, Plant-Power 2003 cña §øc, §Æc §a Thu cña Trung Quèc... ë n−íc ta, tõ tr−íc n¨m 1990 cã rÊt Ýt c¬ së s¶n xuÊt c¸c chÕ phÈm kÝch thÝch sinh tr−ëng, vi l−îng vµ t¨ng n¨ng suÊt c©y trång. HiÖn nay ë c¶ hai miÒn ®· cã nhiÒu c¬ së s¶n xuÊt, ®ã lµ ch−a kÓ mét sè c¬ quan nghiªn cøu còng ®−a ra thÞ tr−êng hµng lo¹t s¶n phÈm thö nghiÖm. ë miÒn Nam chñ yÕu lµ s¶n phÈm cña c¸c c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ cña t− nh©n, vÝ dô nh−: Thiªn Quý, Trang N«ng... ë miÒn B¾c cã s¶n phÈm cña Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I, ViÖn Hãa häc c«ng nghiÖp, Trung t©m KHTN vµ CNQG, xÝ nghiÖp liªn doanh khoa häc vµ s¶n xuÊt FITOHOOCMON, s¶n phÈm Thiªn n«ng... Tr−íc ®ã còng cã nhiÒu ®¬n vÞ s¶n xuÊt, nh−ng do s¶n phÈm kh«ng ®−îc thÞ tr−êng chÊp nhËn nªn ®· kh«ng tån t¹i. §iÒu ®¸ng l−u ý lµ cã nh÷ng s¶n phÈm ®−îc s¶n xuÊt trong n−íc nh−ng l¹i in b»ng tiÕng n−íc ngoµi lµm ng−êi sö dông nhÇm lµ cña n−íc ngoµi. V× thÕ kh«ng thÓ tr¶ lêi ®−îc ngay c©u hái nªn dïng chÕ phÈm nµo, mµ chØ cã thÓ biÕt ®−îc th«ng qua thùc tÕ cña bµ con n«ng d©n ®· sö ®ông Ýt nhÊt mét vµi vô trªn ®ång ruéng. Dùa trªn c¬ së khoa häc vµ chØ ®¹o thùc tiÔn chØ cã thÓ khuyªn r»ng: NÕu chØ dïng ®Ó d−ìng c©y chung chung th× cã thÓ dïng chÕ phÈm ''®a chøc n¨ng'' cã nghÜa lµ chÕ phÈm dïng cho bÊt kú c©y nµo còng ®−îc. Cßn khi mong muèn t¨ng n¨ng suÊt cô thÓ n«ng s¶n g× th× ph¶i dïng s¶n phÈm t¨ng n¨ng suÊt cho c©y trång ®ã. VÝ dô chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt lóa cho c©y lóa, chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt rau cho c©y rau, chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt khoai t©y cho c©y khoai t©y... chø kh«ng thÓ dïng mét chÕ phÈm chung ®Ó t¨ng n¨ng suÊt cho c¸c lo¹i c©y trªn ®−îc. ViÖc sö dông chÕ phÈm nµo lµ do ng−êi n«ng d©n quyÕt ®Þnh, song tr−íc khi quyÕt ®Þnh ng−êi sö dông cÇn ph¶i biÕt râ nguån gèc cña chÕ phÈm, tÝnh ph¸p lý khoa häc vµ thùc tiÔn cña nã. Sau khi sö dông nÕu tèt hoÆc xÊu còng cÇn nãi cho nh÷ng ng−êi xung quanh cïng lµm theo. TuyÖt ®èi kh«ng ®−îc dïng chÕ phÈm kh«ng râ c¬ së s¶n xuÊt nã. 21- Hái: C¸ch ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña chÕ phÈm nh− thÕ nµo lµ ®óng? §¸p: §Ó gióp ng−êi sö dông chÕ phÈm tù ®¸nh gi¸ ®−îc hiÖu qu¶ kinh tÕ mang l¹i do sö dông chÕ phÈm, chóng t«i nªu ra mét sè ý kiÕn sau: 1) So s¸nh gi÷a phun chÕ phÈm vµ kh«ng phun chÕ phÈm. Ruéng thÝ nghiÖm ®−îc chia lµm nhiÒu «, chän c¸c « cã ®é sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña c©y nh− nhau. Chia lµm hai: mét nöa lµm ®èi chøng phun n−íc l· hoÆc kh«ng phun, cßn mét nöa kia phun chÕ phÈm. Sau khi phun vµi ngµy chó ý sù thay ®æi vÒ h×nh th¸i, ph¸t triÓn cña c©y vµ kiÓm tra n¨ng suÊt cuèi cïng. HiÖu qu¶ kinh tÕ cña mét chÕ phÈm mang l¹i lµ sè tiÒn thu thªm sau khi ®· trõ hÕt mäi chi phÝ bá ra. HiÖu qu¶ kinh tÕ Q ®−îc tÝnh theo c«ng thøc sau: 16
Q = SPtn - [SP®c + (A + B + C)] Trong ®ã: Q- HiÖu qu¶ kinh tÕ mang l¹i sau khi dïng chÕ phÈm; SPtn - TiÒn b¸n n«ng s¶n ë l« thÝ nghiÖm; SP®c - TiÒn b¸n n«ng s¶n ë l« ®èi chøng; A- TiÒn mua chÕ phÈm; B- TiÒn chÝ phÝ cho c«ng phun, c«ng ch¨m sãc c©y; C- TiÒn mua ph©n bãn ®Ó sö dông thªm trong khi dïng chÕ phÈm. HiÖn nay ng−êi sö dông chÕ phÈm Ýt quan t©m tíi viÖc bãn ph©n thªm (C), nh−ng trong thùc tÕ khi bãn thªm th× hiÖu qu¶ cña viÖc sö dông chÕ phÈm t¨ng lªn rÊt nhiÒu. 2) Trong thùc tÕ c¸c chÕ phÈm ®−îc s¶n xuÊt ra tõng ®ît chø kh«ng ph¶i lµ vÜnh viÔn vµ l¹i lµ s¶n phÈm sinh häc, cho nªn mçi lÇn dïng ng−êi sö dông còng nªn ®Ó l¹i mét kho¶ng kh«ng phun lµm ®èi chøng. 3) Ng−êi sö dông th−êng bÞ c¸c chÕ phÈm kÝch thÝch sinh tr−ëng chung cho tÊt c¶ c¸c lo¹i c©y trång ®¸nh lõa b»ng c¶m gi¸c lµ c©y trång ra chåi non l¸ xanh nhanh sau khi phun vµi ngµy, nh−ng thùc tÕ n¨ng suÊt kh«ng t¨ng nhiÒu. Ng−îc l¹i, khi dïng c¸c chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt cho tõng c©y trång cô thÓ, trõ chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt cho c©y lÊy l¸ th× phun cho c©y l¸ tèt lªn, cßn c¸c chÕ phÈm kh¸c th× th©n l¸ kh«ng tèt lªn nhiÒu so víi ®èi chøng, nh−ng dinh d−ìng l¹i tËp trung vµo c¸c phÇn mµ ng−êi sö dông mong muèn.VÝ dô nh− hoa ra nhiÒu, tû lÖ ®Ëu qu¶ cao, h¹t ch¾c... vµ dÉn tíi n¨ng suÊt t¨ng râ rÖt. V× vËy trong c¶ hai tr−êng hîp ng−êi sö dông nhÊt thiÕt ph¶i xem xÐt tíi n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng cuèi cïng th× míi ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ®−îc kh¸ch quan. 4) Khi cã ý ®å so s¸nh hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c chÕ phÈm kh¸c nhau th× cÇn chó ý nh÷ng vÊn ®Ò sau ®©y: - Ph¶i so s¸nh chÕ phÈm cïng chñng lo¹i vµ cïng môc ®Ých. - Ph¶i chó ý tíi gi¸ thµnh, sè lÇn vµ c«ng phun chÕ phÈm. Trong thùc tÕ cã nhiÒu chÕ phÈm cã thÓ t¨ng h¬n nhau 3-5% n¨ng suÊt, nh−ng l¹i chi thªm tiÒn cho phun nhiÒu lÇn (c¶ thuèc lÉn c«ng) th× hiÖu qu¶ kinh tÕ mang l¹i vÉn thÊp. 22- Hái: Dïng c¸c chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt c©y trång cã g©y ®éc cho ng−êi vµ c©y trång kh«ng? §¸p: VÒ nguyªn t¾c s¶n xuÊt c¸c chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt c©y trång hoµn toµn kh«ng ®éc ®èi víi ng−êi vµ c©y trång, bëi v× nh÷ng chÊt ®−a vµo c©y lµ nh÷ng chÊt ®· cã s½n trong c©y song ë nång ®é thÊp, ch−a ®¸p øng cho c©y ph¸t triÓn tèt ®−îc. §èi víi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt c¸c chÕ phÈm cÇn nghiªm cÊm kh«ng ®−îc sö dông c¸c chÊt ®· ®−îc x¸c ®Þnh lµ chÊt ®éc cho c©y vµ cho ng−êi d−íi bÊt kú môc ®Ých g×. VÝ dô cÊm dïng 2,4D trong chÕ phÈm ®Ëu qu¶ ®Ó nhóng chïm hoa. §èi víi ng−êi sö dông chÕ phÈm th× ph¶i ®äc kü nh·n h−íng dÉn, kh«ng dïng qu¸ liÒu chØ ®Þnh g©y "béi thùc" cho c©y. 17
Kh«ng ®−îc suy nghÜ sai lÇm lµ: 1 gãi chÕ phÈm t¨ng 15% n¨ng suÊt vËy phun 2 gãi cïng lóc sÏ t¨ng 30% n¨ng suÊt. 23- Hái: Nh÷ng ®iÒu cÇn chó ý khi sö dông c¸c chÕ phÈm phun lªn l¸ lµ g×? §¸p: Khi sö dông c¸c chÕ phÈm hoÆc c¸c chÊt riªng biÖt phun lªn l¸ (ph©n bãn qua l¸) cÇn chó ý nh÷ng ®iÓm sau: 1) Lµ chÕ phÈm phun lªn c©y, ®−îc hÊp thô qua l¸ vµ th©n c©y, do vËy ph¶i tr¸nh phun tr−íc vµ sau khi m−a. - NÕu phun tr−íc khi m−a th× chÕ phÈm bÞ röa tr«i, hiÖu øng kÐm hoÆc kh«ng cã hiÖu øng. Tr−êng hîp nµy cã thÓ phun l¹i. - NÕu phun sau khi m−a th× kh¶ n¨ng hÊp thô chÕ phÈm cña c©y bÞ kÐm do c©y ®· ®−îc no n−íc. 2) Tr¸nh phun vµo lóc n¾ng to, v× phun chÕ phÈm vµo lóc n¾ng to th× lµm cho l−îng n−íc cña chÕ phÈm bay h¬i nhanh, tû lÖ lç khÝ khæng cña l¸ bÞ ®ãng cao, lµm gi¶m kh¶ n¨ng hÊp thô chÕ phÈm. 3) NÕu dïng b×nh b¬m m¸y ®Ó phun th× nªn tr¸nh hiÖn t−îng ga m¹nh, g©y ¶nh h−ëng c¬ häc lªn c©y. 4) Thêi gian phun tèt nhÊt lµ 9 - 10 giê s¸ng hoÆc 2 - 3 giê chiÒu vÒ mïa ®«ng vµ 7 - 8 giê s¸ng hoÆc 5 - 6 giê chiÒu vÒ mïa hÌ. 5) Cã thÓ pha chÕ phÈm cïng víi thuèc trõ s©u bÖnh ®Ó tiÕt kiÖm c«ng phun khi ph¸t hiÖn c©y cã s©u bÖnh, nh− thÕ võa diÖt ®−îc s©u bÖnh, võa kÝch thÝch t¨ng n¨ng suÊt. Chó ý: thuèc trõ s©u vµ chÕ phÈm chØ pha lÉn vµo nhau ë nång ®é lo·ng. 6) Tr−êng hîp c©y ph¸t triÓn kÐm cã thÓ phun chÕ phÈm nhiÒu lÇn, mçi lÇn c¸ch nhau 10 - 15 ngµy. * Nh÷ng ruéng chØ ®Þnh kh«ng ®−îc dïng chÕ phÈm - Ruéng gÆp s©u bÖnh mµ kh«ng cã kh¶ n¨ng cøu ch÷a. - Ruéng thiÕu n−íc bÞ h¹n nÆng. 24- Hái: H·y nãi quy tr×nh trång lóa ®¹t n¨ng suÊt cao khi sö dông c¸c chÕ phÈm ®iÒu hoµ sinh tr−ëng? §¸p: Bªn c¹nh viÖc ch¨m sãc b×nh th−êng, khi trång lóa ng−êi n«ng d©n muèn cã n¨ng suÊt cao th× tr−íc khi vµo vô ph¶i chuÈn bÞ c¸c chÕ phÈm ®iÒu hßa sinh tr−ëng, t¨ng n¨ng suÊt cho c©y lóa nh− sau: 1. ChÕ phÈm kÝch thÝch nÈy mÇm ph¸ ngñ h¹t lóa ®Ó ng©m ñ h¹t gièng. 2. ChÕ phÈm chèng nghÑt rÔ, vµng l¸ sinh lý lóa. ChÕ phÈm dïng khi c©y lóa bÞ bã rÔ sau cÊy. 3. ChÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt lóa. ChÕ phÈm nµy ®−îc phun vµo hai giai ®o¹n lµ tèt nhÊt: a) Giai ®o¹n chuÈn bÞ h×nh thµnh ®ßng. Phun vµo giai ®o¹n nµy sÏ gióp cho c©y lóa kháe m¹nh ®Ó chuyÓn sang giai ®o¹n h×nh thµnh ®ßng, t¹o ra ®ßng to, h¹t nhiÒu, chèng ®−îc s©u bÖnh. 18
b) Giai ®o¹n cã ®ßng giµ hay lóa chuÈn bÞ ph¸t ®ßng. Phun vµo giai ®o¹n nµy nh»m kÝch thÝch ph¸t ®ßng ®ång ®Òu, lµm cho lóa chÝn tËp trung, t¨ng tû lÖ h¹t mÈy, gi¶m h¹t lÐp, t¨ng n¨ng suÊt. Tãm l¹i: Muèn cã n¨ng suÊt cao, gi¶m ®−îc chi phÝ cho sö dông thuèc trõ s©u, ng−êi n«ng d©n trång lóa cÇn ph¶i sö dông 3 lo¹i chÕ phÈm trªn vµo 4 giai ®o¹n ph¸t triÓn cña c©y lóa. NÕu sö dông c¸c chÕ phÈm trªn ®óng quy ®Þnh th× n¨ng suÊt lóa sÏ t¨ng h¬n ruéng kh«ng sö dông c¸c chÕ phÈm trªn tõ 60 - 80kg thãc trªn 1 sµo B¾c Bé (360m2) lµ ch¾c ch¾n. 25- Hái: Khi c©y lóa bÞ nghÑt rÔ (kho¸c ¸o t¬i) th× ph¶i dïng chÕ phÈm g×? §¸p: Trªn nh÷ng ruéng bÞ chua phÌn nÆng lóa th−êng hay bÞ bÖnh nghÑt rÔ sau cÊy. Bé rÔ bÞ ''bã l¹i'' kÐm ph¸t triÓn lµm cho l¸ lóa xuÊt hiÖn mÇu vµng, ®á huyÕt dô th−êng gäi lµ ''®u«i l−¬n''. NhiÒu n¬i cßn gäi hiÖn t−îng nµy lµ lóa ''kho¸c ¸o t¬i'' sau khi cÊy, dÆc biÖt lµ vµo vô lóa xu©n. §Ó phßng chèng bÖnh nghÑt rÔ vµ vµng l¸ sinh lý nh− trªn ng−êi n«ng d©n th−êng cµo cá sôc bïn nhÑ vµ thay n−íc th−êng xuyªn (cã n¬i tíi 2-3 lÇn). §Ó chèng ®−îc bÖnh nªu trªn vµ gi¶m bít lÇn thay n−íc ng−êi ta ®· nghiªn cøu s¶n xuÊt chÕ phÈm chuyªn dïng: ''ChÕ phÈm chèng nghÑt rÔ vµ vµng l¸ sinh lý lóa''. ChÕ phÈm nµy kh«ng chèng ®−îc bÖnh vµng l¸ do s©u bÖnh g©y nªn. Trong thµnh phÇn chÕ phÈm cã chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng kÝch thÝch ra rÔ m¹nh, c¸c vi l−îng ®Ó cho bé rÔ ph¸t triÓn vµ bËt ra rÔ míi. T¨ng c−êng ph¸t triÓn l¸ vµ th©n, t¨ng c−êng quang hîp, phôc håi mÇu xanh vµ ra l¸ míi. C¸ch dïng: Mét gãi chÕ phÈm hßa tan vµo 8 lÝt n−íc phun −ít ®Ém c©y. Cø 7 - 10 ngµy phun mét lÇn khi thÊy cã hiÖn t−îng bÖnh. Trªn nh÷ng ruéng chua phÌn nÆng mµ c¸c n¨m tr−íc vÉn hay bÞ bÖnh th× nªn chñ ®éng phun chÕ phÈm tr−íc khi xuÊt hiÖn bÖnh sÏ cã kh¶ n¨ng phßng ®−îc bÖnh vµ ®em l¹i n¨ng suÊt cao. 19
26- Hái: Cã nªn phun chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt lóa ë giai ®o¹n c©y lóa chuÈn bÞ lµm ®ßng kh«ng? §¸p: Tõ x−a ng−êi n«ng d©n trång lóa vÉn cã thãi quen bãn ®ãn ®ßng cho lóa nh»m môc ®Ých t¨ng thªm dinh d−ìng cho c©y. §Ó thay thÕ cho viÖc bãn ®ãn ®ßng, ®ång thêi cung cÊp cho c©y lóa nh÷ng nguyªn tè vi l−îng vµ nh÷ng chÊt ®iÒu hßa sinh tr−ëng ®Ó hç trî cho viÖc h×nh thµnh ®ßng to, b«ng lín, nhiÒu h¹t, l¹i gi¶m Ýt nhÊt c¸c chi phÝ ng−êi n«ng d©n nªn phun chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt lóa vµo giai ®o¹n c©y lóa ®ang chuÈn bÞ lµm dßng. Phun chÕ phÈm vµo giai ®o¹n nµy sÏ lµm cho c©y kháe, chèng vµ gi¶m ®−îc s©u bÖnh. Tr−êng hîp bãn ®¹m cho lóa lóc nµy cã thÓ lµm cho l¸ tèt, sÏ t¨ng kh¶ n¨ng nhiÔm s©u bÖnh. KÕt qu¶ nµy ®· ®−îc thùc tÕ kiÓm tra vµ kh¼ng ®Þnh. Trªn nh÷ng ruéng lóa ph¸t triÓn kÐm th× rÊt cÇn phun chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt. N¨ng suÊt vµ chÊt l−îng h¹t lóa ®−îc t¨ng lªn rÊt râ rÖt, tõ 15-20%. 27- Hái: T¹i sao ph¶i phun chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt lóa vµo giai ®o¹n cã ®ßng giµ? §¸p: Th−êng th−êng khi cÊy lóa, ng−êi n«ng d©n chØ cÊy 1 - 2 d¶nh. Sau giai ®o¹n ®Î nh¸nh th× c©y lóa ®· cã 6 - 7 d¶nh. C¸c d¶nh lóa nµy cã tuæi sinh lý kh¸c nhau v× thêi gian ®Î nh¸nh kh¸c nhau. Do vËy ®Õn giai ®o¹n ph¸t ®ßng, tïy theo tõng gièng lóa, cÊp gièng vµ ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh mµ ruéng lóa cã thÓ ph¸t ®ßng træ b«ng trong suèt thêi gian 5 ®Õn 15 ngµy. §Õn khi thu ho¹ch, ng−êi n«ng d©n thu ho¹ch cïng lóc, cho nªn cã nh÷ng b«ng lóa th× cho h¹t ch¾c, cã nh÷ng b«ng lóa cho h¹t ch−a ch¾c vµ cã b«ng h¹t lÐp nhiÒu, dÉn tíi tû lÖ h¹t lÐp cao, träng l−îng 1.000 h¹t thÊp. Do vËy n¨ng suÊt lóa kh«ng cao. Khi dïng chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt lóa phun cho c©y lóa vµo giai ®o¹n lóa cã ®ßng giµ (cã thÓ phun tõ tr−íc khi lóa træ 10 - 15 ngµy ®Õn khi lóa træ 1 - 2%), th× hiÖu øng dÇu tiªn cña chÕ phÈm lµ lµm cho c¸c d¶nh lóa ph¸t ®ßng ra b«ng nhanh, tËp trung chØ trong 3 - 5 ngµy (hiÖu øng kÝch thÝch ph¸t dôc cña chÊt kÝch thÝch sinh tr−ëng). Do ph¸t ®ßng, ra b«ng cïng lóc cho nªn c¸c b«ng lóa ®−îc ph¬i mÇu, vµo h¹t cïng lóc, dÉn tíi c¸c h¹t lóa chÝn ®ång ®Òu. HiÖu øng quan träng thø hai lµ trong chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt lóa cã hçn hîp c¸c vi l−îng. C¸c vi l−îng nµy ®· gióp cho qu¸ tr×nh sinh hãa bªn trong c©y tiÕn hµnh m¹nh, dÉn ®Õn viÖc tÝch lòy tinh bét ®−îc tiÕn hµnh nhanh h¬n, gióp cho c¸c qu¸ tr×nh vËn chuyÓn dinh d−ìng tõ c¸c bé phËn cña c©y vµo h¹t, gi÷ l¸ ®ßng xanh l©u tíi khi thu ho¹ch, gióp cho viÖc quang hîp ®−îc xóc tiÕn vµ kÐo dµi h¬n. TÊt c¶ c¸c hiÖu øng trªn ®Òu lµ nh÷ng yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt. V× vËy trªn ruéng lóa ®−îc phun chÕ phÈm h¹t lóa s¸ng mÇu h¬n, ch¾c h¬n, tû lÖ h¹t lÐp gi¶m, träng l−îng 1.000 h¹t t¨ng vµ cuèi cïng lµ n¨ng suÊt b×nh qu©n cña ruéng phun chÕ phÈm t¨ng h¬n ruéng kh«ng phun tõ 10 - 15%. Trong mét sè tr−êng hîp ®Æt biÖt, do th©m canh vµ phun ®óng kü thuËt, n¨ng suÊt cã thÓ cßn t¨ng h¬n nhiÒu. Tãm l¹i, chÕ phÈm t¨ng n¨ng suÊt lóa phun vµo giai ®o¹n cuèi cïng cña ®êi c©y lóa kh¸c víi chÕ phÈm sö dông vµo c¸c giai ®o¹n tr−íc cña c©y lóa lµ dÉn tíi t¨ng n¨ng suÊt ch¾c ch¾n so víi ruéng kh«ng phun. Nguyªn nh©n dÉn tíi t¨ng n¨ng suÊt lµ h¹t mÈy t¨ng, h¹t lÐp gi¶m, träng l−îng 1.000 h¹t t¨ng, chø kh«ng ph¶i t¨ng sè b«ng trong khãm vµ còng kh«ng t¨ng sè h¹t trªn b«ng. 20