Các nước và một số lãnh thổ trên thế giới châu Âu, châu Á

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:228

Thêm vào BST

Báo xấu

12
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cuốn sách "Các nước và một số lãnh thổ trên thế giới châu Âu, châu Á" giới thiệu khái quát những thông tin cơ bản về các nước và một số lãnh thổ thuộc khu vực châu Âu, châu Á: điều kiện địa lý, tự nhiên, lịch sử, tổ chức nhà nước, kinh tế, văn hoá xã hội. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Các nước và một số lãnh thổ trên thế giới châu Âu, châu Á

CÁC NƯỚC VÀ MỘT SỐ LÃNH THỔ TRÊN THẾ GIỚI CHÂU ÂU, CHÂU Á
HỘI ĐỒNG CHỈ ĐẠO XUẤT BẢN Chủ tịch Hội đồng PGS.TS. PHẠM VĂN LINH Phó Chủ tịch Hội đồng PHẠM CHÍ THÀNH Thành viên TRẦN QUỐC DÂN TS. NGUYỄN ĐỨC TÀI TS. NGUYỄN AN TIÊM NGUYỄN VŨ THANH HẢO
TS. Hoàng Phong Hà (Chủ biên) CÁC NƯỚC VÀ MỘT SỐ LÃNH THỔ TRÊN THẾ GIỚI CHÂU ÂU, CHÂU Á NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT HÀ NỘI - 2016
V LÔØI NHAØ XUAÁT BAÛN Thöïc hieän Ñeà aùn trang bò saùch cho cô sôû xaõ, phöôøng, thò traán cuûa Ban Tuyeân giaùo Trung öông vaø goùp phaàn cung caáp theâm thoâng tin phuïc vuï vieäc nghieân cöùu vaø theo doõi tình hình theá giôùi vaø quaù trình hoäi nhaäp quoác teá cuûa nöôùc ta hieän nay, Nhaø xuaát baûn Chính trò quoác gia Söï thaät xuaát baûn cuoán saùch Caùc nöôùc vaø moät soá laõnh thoå treân theá giôùi - chaâu AÂu, chaâu AÙ. Cuoán saùch giôùi thieäu khaùi quaùt nhöõng thoâng tin cô baûn veà caùc nöôùc vaø moät soá laõnh thoå thuoäc khu vöïc chaâu AÂu, chaâu AÙ: ñieàu kieän ñòa lyù, töï nhieân, lòch söû, toå chöùc nhaø nöôùc, kinh teá, vaên hoùa - xaõ hoäi,... Ñeå baïn ñoïc thuaän tieän theo doõi vaø tra cöùu, chuùng toâi xin löu yù moät soá ñieåm: - Danh saùch caùc nöôùc vaø laõnh thoå ñöôïc saép xeáp theo vaàn chöõ caùi tieáng Vieät trong töøng chaâu luïc. - Teân goïi cuûa caùc quoác gia vaø laõnh thoå ñöôïc trình baøy döôùi daïng ngaén goïn, ñaày ñuû baèng tieáng Vieät vaø tieáng Anh. - Dieän tích caùc nöôùc ñöôïc laáy troøn soá. - Trong töøng nöôùc, chuùng toâi chæ phieân aâm teân nöôùc, teân thuû ñoâ, bieån vaø ñaïi döông. - Trong moät soá nöôùc vaãn coøn thieáu soá lieäu caäp nhaät, do ñoù chuùng toâi phaûi söû duïng soá lieäu cuûa caùc naêm tröôùc ñeå baïn ñoïc tham khaûo, nghieân cöùu.
VI CÁC NƯỚC VÀ MỘT SỐ LÃNH THỔ TRÊN THẾ GIỚI... Do noäi dung saùch bao quaùt vaán ñeà khaù roäng, neân ñeå bieân soaïn cuoán saùch naøy, chuùng toâi ñaõ söû duïng nhieàu taøi lieäu tham khaûo töø nhieàu nguoàn khaùc nhau. Vì vaäy, khoù traùnh khoûi moät soá tö lieäu, söï kieän khoâng khôùp nhau giöõa caùc nguoàn daãn, nhaát laø veà teân goïi caùc toân giaùo, daân toäc, ngoân ngöõ,... Ngoaøi ra, trong saùch coøn coù moät soá danh töø, teân goïi, thuaät ngöõ rieâng chuùng toâi chöa coù ñieàu kieän thaåm ñònh. Maëc duø ñaõ heát söùc coá gaéng trong quaù trình bieân soaïn vaø bieân taäp, nhöng chaéc raèng cuoán saùch khoù traùnh khoûi thieáu soùt vaø khieám khuyeát. Chuùng toâi mong nhaän ñöôïc yù kieán ñoùng goùp cuûa baïn ñoïc ñeå hoaøn thieän cuoán saùch trong laàn xuaát baûn sau. Xin giôùi thieäu cuoán saùch cuøng baïn ñoïc. Thaùng 5 naêm 2016 NHAØ XUAÁT BAÛN CHÍNH TRÒ QUOÁC GIA SÖÏ THAÄT
VII MUÏC LUÏC Trang Lôøi Nhaø xuaát baûn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V CHAÂU AÂU 1 Ailen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 2 Aixôlen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 3 Anbani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 4 Anñoâra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 5 Anh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 6 AÙo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 7 Ba Lan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 8 Beâlaruùt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 9 Bæ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 10 Boà Ñaøo Nha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 11 Boâxnia vaø Heùcdegoâvina . . . . . . . . . . . . 23 12 Bungari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 13 Croâatia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 14 Ñan Maïch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 15 Ñöùc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 16 Extoânia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 17 Gibranta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 18 Haø Lan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 19 Hunggari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 20 Hy Laïp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 21 Italia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 22 Laùtvia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 23 Líchtenxteân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
VIII CÁC NƯỚC VÀ MỘT SỐ LÃNH THỔ TRÊN THẾ GIỚI... 24 Lítva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 25 Luùcxaêmbua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 26 Manta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 27 Maxeâñoânia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 28 Moânacoâ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 29 Moânñoâva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 30 Moânteâneâgroâ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 31 Na Uy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 32 Nga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 33 Phaùp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 34 Phaàn Lan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 35 Rumani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 36 Seùc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 37 Síp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 38 Taây Ban Nha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 39 Thoå Nhó Kyø . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 40 Thuïy Ñieån . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 41 Thuïy Só . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 42 Ucraina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 43 Toøa thaùnh Vaticaêng . . . . . . . . . . . . . . . 95 44 Xan Marinoâ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 45 Xeùcbia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 46 Xloâvakia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 47 Xloâvenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 CHAÂU AÙ 1 AÙcmeânia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 2 Adeùcbaigian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 3 AÙpganixtan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 4 Araäp Xeâuùt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 5 AÁn Ñoä . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
MỤC LỤC IX 6 Baren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 7 Baênglañeùt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 8 Brunaây . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 9 Butan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 10 Caùc tieåu vöông quoác Araäp thoáng nhaát . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 11 Cadaécxtan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 12 Campuchia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 13 Cata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 14 Coâoeùt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 15 Cörôgöxtan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 16 Ñaøi Loan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 17 Giooùcñani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 18 Grudia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 19 Haøn Quoác . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 20 Inñoâneâxia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 21 Iran . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 22 Iraéc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 23 Ixraen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 24 Laøo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 25 Libaêng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 26 Malaixia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 27 Manñivô . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 28 Mianma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163 29 Moâng Coå . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 30 Neâpan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167 31 Nhaät Baûn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 32 OÂman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 33 Pakixtan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174 34 Palextin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176 35 Philíppin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
X CÁC NƯỚC VÀ MỘT SỐ LÃNH THỔ TRÊN THẾ GIỚI... 36 Taùtgikixtan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 37 Thaùi Lan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .183 38 Timo Lexte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185 39 Coäng hoøa daân chuû nhaân daân Trieàu Tieân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188 40 Trung Quoác . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 41 Tuoácmeânixtan . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194 42 Udôbeâkixtan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196 43 Vieät Nam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198 44 Xingapo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 45 Xri Lanca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 46 Xyri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206 47 Yeâmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 Taøi lieäu tham khaûo chính . . . . . . . . . . . . . . . . 211
1 CHAÂU AÂU AILEN Ireland Vò trí Thuoäc Taây AÂu, chieám 5/6 hoøn ñaûo Ailen ôû Baéc Ñaïi Taây Döông, giaùp Baéc Ailen thuoäc Anh vaø eo Xanh Giooùc. Coù vò trí chieán löôïc aùn ngöõ caùc ñöôøng bieån vaø ñöôøng haøng khoâng chuû yeáu giöõa Baéc Myõ vaø Baéc AÂu. Ñòa hình Haàu heát ñoàng baèng töông ñoái baèng phaúng, bao quanh laø ñoài vaø caùc daõy nuùi thaáp. Caùc vaùch ñaù nhoâ ra bieån ôû bôø bieån phía taây. Khí haäu Ñaïi döông, oân hoøa. Muøa ñoâng aám aùp, muøa heø maùt; ñoä aåm khoâng ñoåi; baàu trôøi bò maây che phuû khoaûng moät nöûa thôøi gian trong naêm. Nhieät ñoä trung bình thaùng 1: 5-8oC, thaùng 7: 14-16oC. Löôïng möa trung bình haèng naêm: 700-1.500 mm, ôû vuøng nuùi: hôn 2.000 mm. Dieän tích: 70.273 km2 Soá daân (öôùc tính thaùng 7-2015): 4.892.305 ngöôøi Thuû ñoâ Ñublin (Dublin), soá daân 1.154.900 ngöôøi Caùc thaønh phoá lôùn Cork, Limerick, Galway, Waterford,... Caùc daân toäc ngöôøi Ailen (84,5%), ngöôøi da traéng khaùc (9,8%), ngöôøi goác chaâu AÙ (1,9%), khoâng xaùc ñònh (1,6%), ngöôøi da ñen (1,4%), ngöôøi lai (0,9%). Ngoân ngöõ chính tieáng Anh, tieáng Ailen. Toân giaùo ñaïo Thieân chuùa (84,7%), khoâng toân giaùo (5,7%), coøn laïi laø caùc toân giaùo khaùc vaø khoaûng 1,5% laø chöa xaùc ñònh ñöôïc. Ñôn vò tieàn teä euro (EUR) HDI (2011): 0,908, xeáp thöù 7 Maõ ñieän thoaïi 353. Teân mieàn internet .ie Quoác khaùnh 17-3 (ngaøy Thaùnh Patrick) Laäp quan heä ngoaïi giao vôùi Vieät Nam 5-4-1996 Lòch söû Ngöôøi Anh baét ñaàu xaâm chieám Ailen töø theá kyû XII vaø chieán tranh giöõa Anh - Ailen keùo daøi hôn baûy
2 CÁC NƯỚC VÀ MỘT SỐ LÃNH THỔ TRÊN THẾ GIỚI... theá kyû vôùi caùc cuoäc xung ñoät ñaãm maùu. Cuoäc noåi daäy ngaøy thöù hai Leã Phuïc sinh naêm 1916 thaát baïi, sau ñoù chieán tranh giaûi phoùng daân toäc ñaõ dieãn ra trong nhieàu naêm. Hieäp ñònh Anh - Ailen naêm 1921 ñaõ thoûa thuaän taùch 26 tænh mieàn Nam khoûi nöôùc Anh, thaønh laäp nöôùc Ailen töï do. Coøn saùu tænh mieàn Baéc (Ulster) coù theå töï löïa choïn gia nhaäp quoác gia môùi hoaëc vaãn laø moät boä phaän cuûa Anh; cuoái cuøng, saùu tænh mieàn Baéc ñaõ löïa choïn vaãn laø moät boä phaän cuûa Vöông quoác Anh. Ngaøy 29-12-1937, Hieán phaùp môùi cuûa Ailen ra ñôøi, ñoåi teân nöôùc Ailen töï do thaønh Ailen. Naêm 1973, Ailen gia nhaäp Coäng ñoàng chaâu AÂu. Chính theå Coäng hoøa Cô quan haønh phaùp Ñöùng ñaàu nhaø nöôùc Toång thoáng. Ñöùng ñaàu chính phuû Thuû töôùng. Baàu cöû Toång thoáng ñöôïc baàu theo hình thöùc phoå thoâng ñaàu phieáu vôùi nhieäm kyø 7 naêm, coù theå ñöôïc baàu nhieäm kyø thöù hai; Thuû töôùng do Haï vieän ñeà cöû vaø ñöôïc Toång thoáng boå nhieäm. Cô quan laäp phaùp Quoác hoäi hai vieän coù nhieäm kyø 5 naêm, goàm Thöôïng vieän vaø Haï vieän, ñöôïc baàu theo hình thöùc phoå thoâng ñaàu phieáu döïa vaøo ñaïi dieän tyû leä. Cô quan tö phaùp Toøa aùn toái cao. Cheá ñoä baàu cöû Töø 18 tuoåi trôû leân, phoå thoâng ñaàu phieáu. GDP theo PPP (öôùc tính 2014): 236,4 tyû USD Tyû leä taêng GDP thöïc teá (öôùc tính 2014): 5,2% GDP bình quaân ñaàu ngöôøi theo PPP (öôùc tính 2014): 51.300 USD Heä soá Gini (2010): 33,9, xeáp thöù 88 Ñöôøng saét (2014): 3.237 km. Ñöôøng boä (2014): 96.036 km. Ñöôøng thuûy (2010): 956 km. Caûng Cork, Dublin, Shannon Foynes, Waterford. Tham gia caùc toå chöùc quoác teá BIS, CD, CE, EAPC, EBRD, ECB, EIB, EMU, ESA, EU, FAO, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, ICRM, IDA, IEA, IFAD, IFC, IFRCS, IHO, ILO, IMF, IMO, Interpol, IOC, IOM, IPU, ISO, ITSO,
CHAÂU AÂU 3 ITU, ITUC, OECD, OPCW, OSCE, Paris Club, UN, UNCTAD, UNESCO, UNHCR, UNIDO, UNTSO, UPU, WHO, WIPO, WMO, WTO,... Giaùo duïc Baét buoäc trong 9 naêm, töø 6 ñeán 15 tuoåi, mieãn phí ôû baäc tieåu hoïc vaø trung hoïc. Tuoåi thoï trung bình (öôùc tính 2015): 80,68 tuoåi, xeáp thöù 31; nam 78,39 tuoåi, nöõ 83,11 tuoåi. Danh lam thaéng caûnh Thuû ñoâ Ñublin, soâng Liffaây, Ñun Laoghaire, laâu ñaøi Kikenny, caùc ñaûo Aran, Waterford,... AIXÔLEN Coäng hoøa Aixôlen Republic of Iceland Vò trí Laø hoøn ñaûo naèm ôû ñoâng baéc chaâu AÂu, giöõa bieån Grinlen vaø Baéc Ñaïi Taây Döông, phía taây baéc cuûa nöôùc Anh. Aixôlen coù vò trí chieán löôïc giöõa bieån Grinlen vaø chaâu AÂu; ôû cöïc taây cuûa chaâu AÂu; nhieàu phaàn ñaát bò phuû baêng hôn so vôùi toaøn boä caùc phaàn ñaát cuûa luïc ñòa chaâu AÂu. Ñòa hình Chuû yeáu laø cao nguyeân ñöôïc phaân boá raûi raùc cuøng vôùi caùc daõy nuùi vaø ñoàng baèng; bôø bieån coù nhieàu caùc vònh saâu. Khí haäu OÂn ñôùi; ñöôïc ñieàu hoøa bôûi caùc luoàng khoâng khí töø Baéc Ñaïi Taây Döông; muøa ñoâng coù gioù nheï; muøa heø aåm öôùt, maùt meû. Nhieät ñoä trung bình thaùng 1: töø -1oC ñeán -5oC vaø thaùng 7: 8-11oC. Hôn 1/10 laõnh thoå (baéc ñaûo) bò baêng giaù phuû quanh naêm. Löôïng möa trung bình haèng naêm: 400-4.000 mm. Dieän tích 103.000 km2 Soá daân (öôùc tính 2015): 331.918 ngöôøi Thuû ñoâ Raâykiavích (Reykjavik), soá daân 184.171 ngöôøi Caùc thaønh phoá lôùn Kopavogur Caùc daân toäc pha troän giöõa nhöõng ngöôøi coù nguoàn goác Na Uy vaø ngöôøi Xentô (94%), ngöôøi goác ngoaïi quoác (6%).
4 CÁC NƯỚC VÀ MỘT SỐ LÃNH THỔ TRÊN THẾ GIỚI... Ngoân ngöõ chính tieáng Aixôlen; tieáng Anh, tieáng Baéc AÂu, tieáng Ñöùc ñöôïc duøng nhieàu. Toân giaùo ñaïo Tin laønh doøng Luthô cuûa Aixôlen (73,8%), ñaïo Thieân chuùa (3,6%),... Ñôn vò tieàn teä cuaron Aixôlen (Kr) HDI (2014): 0,899, xeáp thöù 16 Maõ ñieän thoaïi 354. Teân mieàn internet .is Quoác khaùnh 17-6 (1944) Laäp quan heä ngoaïi giao vôùi Vieät Nam 5-8-1973 Lòch söû Töø theá kyû IX, nhöõng boä toäc ngöôøi Na Uy vaø ngöôøi Xentô (pha troän giöõa ngöôøi Xcoátlen vaø Ailen) ñaõ di cö ñeán sinh soáng treân hoøn ñaûo naøy. Naêm 1397, Aixôlen ñöôïc coi laø moät boä phaän vaø phuï thuoäc vaøo caùc trieàu vua Ñan Maïch. Naêm 1918, Aixôlen tuyeân boá ñoäc laäp nhöng vaãn naèm trong lieân minh vôùi Ñan Maïch. Trong Chieán tranh theá giôùi thöù hai, quaân Anh, sau ñoù laø quaân Myõ ñaõ ñoå boä leân Aixôlen. Naêm 1944, sau cuoäc tröng caàu yù daân, lieân minh Aixôlen - Ñan Maïch giaûi theå. Ngaøy 17-6-1944, Aixôlen chính thöùc tuyeân boá thaønh laäp nöôùc Coäng hoøa Aixôlen. Chính theå Coäng hoøa Cô quan haønh phaùp Ñöùng ñaàu nhaø nöôùc Toång thoáng; Ñöùng ñaàu chính phuû Thuû töôùng; Baàu cöû Toång thoáng ñöôïc baàu thoâng qua phoå thoâng ñaàu phieáu, nhieäm kyø 4 naêm. Thuû töôùng do Toång thoáng boå nhieäm. Thuû lónh cuûa ñaûng hoaëc cuûa lieân minh caùc ñaûng chieám ña soá trong Quoác hoäi thöôøng trôû thaønh Thuû töôùng. Cô quan laäp phaùp Quoác hoäi (moät vieän), ñöôïc löïa choïn thoâng qua phoå thoâng ñaàu phieáu, nhieäm kyø 4 naêm. Cô quan tö phaùp Toøa aùn toái cao. Cheá ñoä baàu cöû Töø 18 tuoåi trôû leân, phoå thoâng ñaàu phieáu. GDP theo PPP (öôùc tính 2014): 14,34 tyû USD Tyû leä taêng GDP thöïc teá (öôùc tính 2014): 1,8% GDP bình quaân ñaàu ngöôøi theo PPP (öôùc tính 2014): 44.000 USD
CHAÂU AÂU 5 Heä soá Gini (2006): 28, xeáp thöù 127 Ñöôøng boä (2012): 12.890 km. Caûng Grundartangi, Hafnarfjordur, Reykjavik. Tham gia caùc toå chöùc quoác teá EAPC, EBRD, FAO, FATF, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, ICRM, IDA, IFAD, IFC, IHO, ILO, IMF, IMO, IMSO, Interpol, IOC, IPU, ISO, ITSO, ITU, ITUC, NATO, OECD, OSCE, UN, UNCTAD, UNESCO, UPU, WCO, WHO, WIPO, WMO, WTO,... Giaùo duïc Baét buoäc trong 10 naêm. Tuoåi thoï trung bình (öôùc tính 2015): 82,97 tuoåi, xeáp thöù 6; nam 80,81 tuoåi, nöõ 85,22 tuoåi Danh lam thaéng caûnh Thuû ñoâ Raâykiavích, thaùc Haâylamyvat, ñaûo Veùtman, caùc maïch nöôùc phun vaø caùc suoái nöôùc noùng,... ANBANI Coäng hoøa Anbani Republic of Albania Vò trí Naèm ôû taây nam baùn ñaûo Bancaêng thuoäc ñoâng nam chaâu AÂu, giaùp Moânteâneâgroâ, Xeùcbia, Maxeâñoânia, Hy Laïp, bieån Ionian vaø bieån Añriatic. Coù vò trí chieán löôïc doïc eo bieån Otranto (noái bieån Añriatic vôùi bieån Ionian vaø Ñòa Trung Haûi). Ñòa hình Phaàn lôùn laø ñoài nuùi; ñoàng baèng nhoû heïp doïc theo bôø bieån. Khí haäu OÂn hoøa; muøa ñoâng laïnh, trôøi nhieàu maây, aåm öôùt; muøa heø noùng, trôøi quang maây, khoâ; vuøng trong noäi ñòa maùt vaø aåm hôn. Nhieät ñoä trung bình thaùng 1: 8-9oC, thaùng 7: 24-25oC. Löôïng möa trung bình haèng naêm: 800-2.000 mm. Dieän tích 28.748 km2 Soá daân (öôùc tính thaùng 7-2015): 3.029.278 ngöôøi Thuû ñoâ Tirana (Tirane), soá daân 444.580 ngöôøi Caùc thaønh phoá lôùn Durreùs, Elbasan, Shkoder, Vlore,...
6 CÁC NƯỚC VÀ MỘT SỐ LÃNH THỔ TRÊN THẾ GIỚI... Caùc daân toäc ngöôøi Anbani (82,6%), ngöôøi Hy Laïp (0,9%), caùc daân toäc khaùc (1%), khoâng xaùc ñònh (15,5%). Ngoân ngöõ chính tieáng Anbani (98,8%), tieáng Hy Laïp (0,5%), caùc ngoân ngöõ khaùc (0,6%), khoâng xaùc ñònh (0,1%). Toân giaùo ñaïo Hoài (56,7%), ñaïo Thieân chuùa (10%), ñaïo Chính thoáng Anbani (6,8%),... Ñôn vò tieàn teä leke (leách) - ALL HDi (2011): 0,733, xeáp thöù 85 Maõ ñieän thoaïi 355. Teân mieàn internet .al Quoác khaùnh 28-11 (1912) Laäp quan heä ngoaïi giao vôùi Vieät Nam 11-2-1950 Lòch söû Anbani ñaõ töøng bò ñeá quoác La Maõ, sau ñoù ñeá quoác Bydaêngtin roài ñeá quoác OÁttoâman (Thoå Nhó Kyø) thoáng trò. Ngaøy 28-11-1912, Anbani giaønh ñöôïc ñoäc laäp. Trong nhöõng naêm 1939-1943, Anbani bò phaùt xít Italia vaø Ñöùc chieám ñoùng. Cuoái naêm 1944, Anbani ñöôïc giaûi phoùng, chính quyeàn daân chuû nhaân daân ñöôïc thieát laäp. Ngaøy 11-1-1946, Anbani tuyeân boá laø nöôùc coäng hoøa nhaân daân vaø xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi. Vaøo cuoái naêm 1991, tình hình chính trò ôû Anbani dieãn bieán phöùc taïp. Töø thaùng 3-1992, Anbani coù söï thay ñoåi theå cheá chính trò, ñaát nöôùc phaùt trieån theo con ñöôøng tö baûn chuû nghóa. Ngaøy 4-4-2008, Anbani gia nhaäp NATO. Chính theå Coäng hoøa Cô quan haønh phaùp Ñöùng ñaàu nhaø nöôùc Toång thoáng; Ñöùng ñaàu chính phuû Thuû töôùng; Baàu cöû Toång thoáng do Quoác hoäi baàu, nhieäm kyø 5 naêm; Thuû töôùng do Toång thoáng boå nhieäm; noäi caùc do Thuû töôùng ñeà xuaát, Toång thoáng boå nhieäm, Quoác hoäi pheâ chuaån. Cô quan laäp phaùp Quoác hoäi moät vieän, nhieäm kyø 4 naêm. Cô quan tö phaùp Toøa aùn toái cao. Cheá ñoä baàu cöû Töø 18 tuoåi trôû leân, phoå thoâng ñaàu phieáu vaø baét buoäc. GDP theo PPP (öôùc tính 2014): 31,59 tyû USD Tyû leä taêng GDP thöïc teá (öôùc tính 2014): 1,9%
CHAÂU AÂU 7 GDP bình quaân ñaàu ngöôøi theo PPP (öôùc tính 2014): 11.400 USD Heä soá Gini (öôùc tính 2012): 26,9, xeáp thöù 131 Ñöôøng saét (2014): 677 km; Ñöôøng boä (2002): 18.000 km; Ñöôøng thuûy (2011): 41 km; Caûng Durres, Sarande, Shengjin, Vlore. Tham gia caùc toå chöùc quoác teá EAPC, EBRD, FAO, IAEA, IBRD, ICAO, ICRM, IDA, IDB, IFAD, IFC, IFRCS, ILO, IMF, IMO, Interpol, IOC, IOM, IPU, ITU, ITUC, MIGA, NATO, OAS (quan saùt vieân), OIC, OIF, UN, UNCTAD, UNESCO, UNIDO, UNWTO, UPU, WCO, WHO, WIPO, WMO, WTO,... Giaùo duïc Mieãn phí vaø baét buoäc ñoái vôùi treû em töø 7 ñeán 15 tuoåi. Tuoåi thoï trung bình (öôùc tính 2015): 78,13 tuoåi, xeáp thöù 60; nam 75,49 tuoåi, nöõ 81,04 tuoåi Danh lam thaéng caûnh Thuû ñoâ Tirana, caûng Durres, baõi bieån Vlarô, Apôloânia,... ANÑOÂRA Coâng quoác Anñoâra Principality of Andorra Vò trí Naèm ôû taây nam chaâu AÂu, giöõa Phaùp vaø Taây Ban Nha. Ñòa hình Nuùi non nhaáp nhoâ, coù caùc thung luõng heïp. Khí haäu OÂn ñôùi; muøa ñoâng laïnh, coù tuyeát; muøa heø aám, khoâ. Dieän tích 468 km2 Soá daân (öôùc tính thaùng 7-2015): 85.580 ngöôøi Thuû ñoâ Anñoâra la Venla (Andorra la Vella), soá daân 23.449 ngöôøi Caùc thaønh phoá lôùn Leo Escande, Canillo, Encamp, La Massana,...
8 CÁC NƯỚC VÀ MỘT SỐ LÃNH THỔ TRÊN THẾ GIỚI... Caùc daân toäc ngöôøi Anñoâra (49%), ngöôøi Taây Ban Nha (24,6%), ngöôøi Boà Ñaøo Nha (14,3%), ngöôøi Phaùp (3,9%), caùc daân toäc khaùc (8,2%). Ngoân ngöõ chính tieáng Catalan; tieáng Phaùp, tieáng Castilia vaø tieáng Boà Ñaøo Nha cuõng ñöôïc söû duïng roäng raõi. Toân giaùo ñaïo Thieân chuùa. Ñôn vò tieàn teä euro (EUR) HDi (2014): 0,845, xeáp thöù 34 Maõ ñieän thoaïi 376. Teân mieàn internet .ad Quoác khaùnh 25-10 (1955) Laäp quan heä ngoaïi giao vôùi Vieät Nam 12-6-2007 Lòch söû Anñoâra thaønh laäp naêm 805. Töø naêm 1278, Anñoâra ñaët döôùi quyeàn baûo hoä cuûa Toång thoáng Phaùp vaø Toång giaùm muïc xöù Urôgen cuûa Taây Ban Nha. Naêm 1866, Anñoâra thoâng qua Hieán phaùp. Töø naêm 1933, quyeàn baàu cöû chæ daønh cho nam giôùi. Töø naêm 1970 trôû ñi, nöõ giôùi ñöôïc tham gia baàu cöû. Sau khi thoâng qua Hieán phaùp môùi trong cuoäc tröng caàu yù daân ngaøy 14-3-1993, Anñoâra trôû thaønh quoác gia coù chuû quyeàn. Chính theå Daân chuû nghò vieän (keå töø thaùng 3-1993), nhöng vaãn thöøa nhaän ñöùng ñaàu nhaø nöôùc laø Toång thoáng Phaùp vaø Toång giaùm muïc xöù Catalan cuûa Taây Ban Nha; ñaïi dieän cho hoï ôû ñòa phöông laø caùc vieân chöùc. Cô quan haønh phaùp Ñöùng ñaàu nhaø nöôùc Toång thoáng Phaùp vaø Toång giaùm muïc xöù Catalan cuûa Taây Ban Nha; Ñöùng ñaàu chính phuû Chuû tòch Hoäi ñoàng haønh phaùp; Baàu cöû Chuû tòch Hoäi ñoàng haønh phaùp do Hoäi ñoàng toaøn daân baàu vaø do hai ngöôøi ñöùng ñaàu nhaø nöôùc boå nhieäm chính thöùc, nhieäm kyø 4 naêm. Cô quan laäp phaùp Hoäi ñoàng toaøn daân ñöôïc baàu tröïc tieáp theo phoå thoâng ñaàu phieáu, nhieäm kyø 4 naêm. Cô quan tö phaùp Toøa aùn toái cao Anñoâra taïi Perpignan, Phaùp, Toøa aùn giaùo hoäi cuûa Toång giaùm muïc Urôgen cuûa Taây Ban Nha. Cheá ñoä baàu cöû Töø 18 tuoåi trôû leân, phoå thoâng ñaàu phieáu.